orang asli di semenanjung,sabah & sarawak

KONSEP DAN TABURAN ORANG ASLI DI MALAYSIA.

OLEH:

MOHD FARIS BIN ISMAIL

MOHD KHAIRI BIN MOHD ZAIN

ORANG ASLI DI SEMENANJUNG,SABAH & SARAWAK

Masyarakat peribumi/orang asli adalah penghubung kepada sejarah

dan tamadun awal di tanah air kita.

Sejarah negara Malaysia telah mencatatkan bahawa negara kita

pernah diduduki oleh manusia  berzaman-zaman sejak zaman

Paleolitik (Zaman Batu Awal), diikuti dengan Zaman Mesolitik

(Zaman Batu Tengah), Zaman Neolitik (Zaman Batu Baru) dan

Zaman Logam (Zaman Gangsa-Besi).

Kawasan-kawasan yang paling padat dengan penduduk ialah dataran

pantai dan di lurah-lurah di bahagian barat di Kuching dan di kawasan

antara Sungai Kayan dan Mukah.

Perkembangan kebudayaan penduduk pribumi Sarawak menunjukkan

bahawa masyarakat paling ringkas iaitu hidup berpindah-randah dan

menjalankan kegiatan perburuan di hutan seperti orang Penan hinggalah

kepada masyarakat yang telah bertamadun.

Sebelum kedatangan orang Barat (Rejim Brooke dan Penjajah British) ke

Sarawak, penduduk peribumi mengenali diri mereka mengikut nama

sungai tempat mereka tinggal seperti "kami Skrang" dan "kami Saribas".

SARAWAK

Semasa pemerintahan Kesultanan Brunei ramai penduduk pribumi di

persisiran pantai dan kuala sungai seperti orang Melayu, Melanau dan

Kedayan memeluk agama Islam.

Semasa Dinasti Brooke, penyebaran agama Kristian telah digiatkan di daerah

pedalaman di kalangan orang Iban, Bidayuh, Bisayah, Kenyah, Kayan, Kelabit

dan dikalangan orang Melanau yang tinggal agak jauh dari pantai.

Penyebaran diteruskan secara intensif pada masa penjajahan British(1946-

1963).

Faktor ini menambahkan lagi kepelbagaian perbezaan masyarakat pribumi

Sarawak.

Penduduk pribumi di Sabah tertumpu di kawasan pesisiran pantai (terutamanya pantai barat dan timur), di muara dan lembah sungai dan di kawasan bukit di daerah pedalaman.

Kedudukan petempatan menentukan corak ekonomi dan kebudayaan yang mereka amalkan.

Dipercayai Sabah telah dihuni manusia sejak zaman batu lagi. Terdapat peninggalan tamadun zaman itu di Pulau Burung dan Lembah Pedas.

Dipercayai penghijrah awal ialah kumpulan Negrito yang kini terdapat di Pulau Banggi.

Sekitar abad ke 7 dikatakan penduduk pribumi Sabah telah mengadakan hubungan dagang dengan China.

SABAH

TABURAN PENEMPATAN ORANG ASLI

JENIS ORANG ASLI semenanjung

A. NEGRITO

1. Kensiu

Pinggir daerah Baling (Kg. Lubuk Legong).

Suka berpindah randah.

Mendapat bantuan kerajaan.

Dilengkapi dengan elektrik,air dan prasarana lain.

Getah dibangunkan oleh RISDA.

39 keluarga seramai 240 orang.

2. Kintak

Daerah Grik,Hulu Perak.

Suka berpindah randah.

Mendapat bantuan kerajaan.

Kini mampu menceburi bidang-bidang professional.

Terdiri daripada 25 keluarga seramai 112 orang.

3. Lanoh (Sabubn)

Utara Perak (Hulu Perak) terutama di kawasan Lenggong.

Mendapat bantuan kerajaan.

Mirip-mirip suku kaum Kensiu dan Kintak dalam linguistik dan budaya.

Suka berpindah randah suatu ketika dahulu.

Lebih banyak bertutur dalam dialek bahasa Temiar.

4.Jahai

• Suku kaum yang terkecil berbanding dengan kaum Senoi dan Proto-Malay(Melayu Asli). • Hulu perak iaitu Banun, Sungai Tiang dan Persisiran Empangan Temenggor.

• Kelantan iaitu Sg. Rual dan Jeli.

• Seakan-akan orang Habsyi dan Negro di Afrika.

• Mengamalkan cara hidup berpindah randah apabila berlaku kematian,penyakit ganjil,perbalahan kecil.

5.Mendriq

Hulu Sg. Lah, jajahan Gua Musang.

Bertubuh kecil tetapi tegap dan sasa.

Suka berpindah-randah.

Dikatakan dari zaman Paleolitik.

Bahasa pertuturan mereka ialah bahasa Austraossiatik.

6. Bateq

• Taman Negara Kuala Tahan, Sungai Kechau, Teluk Gunung (Pahang),

Sungai Gala, Sungai Chiku, Sungai Tako, Sungai Lebir dan Sungai

Airing di Kelantan serta Sungai Berua ,Besut.

• Kini memilih penempatan yang telah disediakan kerajaan.

TABURAN SUKU KAUM NEGRITO

B.Melayu-Proto

Tinggal berjiran dengan Orang Melayu di Selangor, Negeri Sembilan, Melaka dan Johor.

Adat resam dan kebudayaan sama dgn orang Melayu.

1. Orang Kuala

Kepulauan Riau-Lingga dan berhampiran pantai Sumatera.

Kebanyakannya tinggal menetap di kuala-kuala sungai di

pesisiran pantai selatan negeri Johor.

Kini Orang Kuala tinggal menetap di daerah Batu Pahat dan di daerah Pontian.

Seakan-akan orang Melayu.

2. Kanaq

Dari kepulauan Riau (Indonesia).

Bahasa pertuturan seakan bahasa Melayu tetapi agak kasar.

Terdapat di kawasan pinggir di kampung Selangi, Mawai (daerah Kota Tinggi).

Suku kaum yang terkecil bilangannya iaitu 17 keluarga

seramai 65 orang.

3. Seletar

Dikenali juga sebagai“ Sea Gypsies” .

Kumpulan pengembara persisiran pantai dan laut yang tinggal dalam perahu, pulau, persisiran pantai, dan kuala sungai.

Persisiran pantai selatan Johor dan utara Singapura.

Bergantung hidup kepada hasil laut.

Mengamalkan animisme dan ada yang memeluk agama Islam.

4. Jakun

Dikatakan dari Yunan,China.

Pantai Pahang, Rompin, Pekan dan Johor Utara.

Mengamalkan animisme.

Kehidupan dipengaruhi alam sekitar.

Percaya kampung mereka akan dilanda bencana jika ada yang melanggar pantang larang.

5. Semelai

Pahang Tengah (Tasik Bera, Sg. Bera, Sungai Teriang, Paya Besar dan Paya Badak ).

Sempadan Pahang menghala ke Negeri Sembilan seperti di Sg. Serting, Sg. Lui dan Ulu Muar.

Rupa dan bentuk fizikal tidak berbeza dengan orang Melayu.

Banyak bergantung terhadap pungutan hasil hutan dan berladang.

6. Temuan

Tinggal di Selangor (kecuali Kuala Langat), Melaka, Pahang,

Daerah Muar, Johor dan Negeri Sembilan.

Di Negeri Sembilan mereka mengamalkan Adat Perpatih.

TABURAN SUKU KAUM MELAYU-PROTO

C. Senoi Orang-orang Senoi mendiami lereng Banjaran Titiwangsa iaitu di

pedalaman Negeri Perak,Kelantan dan Pahang

1.Temiar

Dari Gua Musang menganjur ke sempadan Perak.

Penempatan mereka dipilih oleh penghulu dengan cara ‘Berhalaq’ (jampi) atau mimpi.

Jauh dari tanah perkuburan, bebas daripada adanya kayu

keras.

Tidak membuat penempatan di kawasan berpaya kerana diyakini berpenunggu.

Kawasan air terjun dan sungai besar kerana ditakuti diganggu oleh Puteri Lata.

Membina rumah daripada kayu secara bergotong-royong.

Bercucuk tanam, berburu dan mencari tumbuh-tumbuhan hutan.

2. Semai Tinggal bertaburan di kawasan Banjaran Titiwangsa, meliputi Perak Tengah, Perak Selatan dan Pahang Barat. Bancian pada tahun 1993 menunjukkan jumlah mereka telah meningkat lebih daripada 42,000 orang .

Mereka juga banyak bergantung kepada pungutan hasil hutan.

Sebuah kampung terdiri daripada 60-300 orang dan diketuai oleh penghulu / batin.

3. Semoq Beri

Pinggir Pahang dan Terengganu.

Hidup berpindah-randah.

TEMPAT KAMPUNG KELUARGA JUMLAH

Jerantut 5 95 735

Daerah Maran 5 197 935

Daerah Kuantan 2 67 366

Terengganu 1 42 185

Kemaman 2 69 284

4. Jah Het

Terdapat di daerah Temerloh dan Jerantut.

Di daerah Temerloh mereka tinggal di kawasan-kawasan

yang dipanggil Kerdau-Paya Paleng, Paya Mengkuang, Kuala

Krau – Penderas, Mendoi, Seboi, Pasu, Piau dan Galong.

Di daerah Jerantut mereka tinggal di Sungai Kiol dan Kekwel.

Mencari rotan dan damar untuk dijual, di samping

menangkap ikan, memburu binatang dan berladang dengan

menanam padi huma, jagung dan ubi.

5. Mah Meri

Mah Meri bermakna “Orang Hutan” sementara dalam istilah

bahawa Mah Meri disebut “bersisik”.

Dikenali sebagai orang laut dan bekerja sebagai nelayan.

Dipercayai berhijrah dari pulau-pulau di selatan Johor ke

pantai negeri Selangor kerana lari dari musuh.

Kini berubah hasil percampuran dengan masyarakat luar.

Mula menceburi sektor perladangan.

6. Che Wong

Tinggal kawasan pinggir di daerah Raub dan Temerloh, Pahang.

Bersifat nomad.

Daerah Raub terdapat 4 buah perkampungan.

Daerah Jerantut 1 buah perkampungan Orang Che Wong yang berjumlah keseluruhannya 68 keluarga seramai 417 orang.

TABURAN SUKU KAUM SENOI

2. JENIS ORANG ASLI/BUMIPUTERA SABAH & SARAWAK. • Sabah

1. Kadazandusun

Lotud Bonggi Murut

Kimarang Bajau Kwijau

Paitan Lundayeh Kedayan

Ubian Sulu Binadan

Bisaya Kokos Rumanau

Sonsogon Minokok Bundu

Dumpas Tatana Gana

Suluk Irranun Ida`an Brunei

Garo Lingkabau Lobu

2. Bajau

Banadan / Binadan

Banguingui Palao Samah (Bajau Kota Belud)

Sikubung Simunul Tabawan Tando' Bas

Tolen Ubian Ungu Matata

• Sarawak

1. Dayak

i. Iban

Sebuyau Remun

Balau Saribas

Iban Ulu Ai Iban Undup

Iban Rajang

Biatah - Padawan Bukar/Sadong – Serian

Jagoi/Singai – Bau Selakau/Lara - Lundu

ii. Bidayuh

2. Melayu-Sarawak

Brunei Dayak Muslim Melayu Sumatera

3. Melanau

Melanau Mukah Melanau Dalat

Melanau Oya Melanau Matu-Daro-Rejang

Melanau Ba'ie Melanau Balingian

Melanau Miri Melanau Igan

4. Orang Ulu

Kayan Kenyah Kajang Kejaman

Punan Ukit Penan Lun Bawang

Lun Dayeh Murut Berawan Kelabit

Habis sudah