estetika-pengantar kesenian dan masyarakat

Estetika ialah membicarakan sesuatu yang cantik dan indah pada sesuatu seni. Ia merupakan bidang falsafah yang menjelaskan peraturan dan prinsip keindahan. Keindahan dapat dilihat melalui tiga pendekatan:

Pendekatan objektisme Pendekatan subjektisme Pendekatan relativisme

Merujuk kepada unsur-unsur yang indah dan menarik iaitu kehalusan, keaslian dan kesesuaian.

(Ku Zam Zam Ku Idris)

Prinsip estetika seni rupa Melayu ialah halus, berguna, berlambang, berlawan dan bermakna.

(Zakaria Ali (1989)

Merujuk kepada sikap yang mengatakan keindahan seni rupa terletak kepada selera manusia pengamat dan penghayatnya. Setiap individu berhak menilai keindahan karya seni berdasarkan pengalaman dan pengetahuannya, keilmuannya, kepercayaan (aliran) dan sosial yang dipegangnya.

Menggabungkan antara kedua-dua pendekatan.

Tiga unsur penting estetika:- Isinya (matter)- Rupanya (form)- Pernyataannya (expression)

Ketiga-tiga unsur menjelaskan kesempurnaan disamping ketinggian nilai hidup, kepercayaan dan pemikiran Melayu.

Anamisme – menilai keindahan pada peniruan makhluk anthropomorfik dan zoomorfik.

Hindu – keindahan seni rupa patung bedasarkan epik Ramayana dan Mahabrata

Buddha – perlambangan sebagai objek indah; bunga teratai, gajah, tapak kaki dan pohon beringin.

Islam – menolak peniruan terhadap alam hidupan tetapi menggalakan peniruan terhadap alam semesta supaya seniman tidak angkuh kerana membandingkan ciptaanya dengan ciptaan Tuhan.

Unsur keindahan daikaitkan dengan konsep hiasan.a. Motif dan unsur

Motif ialah objek yang membentuk elemen dalam karya. Motif yang banyak digunakan dari floraUnsur ialah motif yang menerangkan daripada sumber apakah motif tersebut:- Unsur flora -bunga ketola/petola- Unsur fauna - itik pulang petang- Unsur alam semula jadi - gunung-ganang- unusr benda - parang rosak- Unsur geometri - keluk berganda- Unsur kosmos - bulan bintang- Unsur kaligrafi - La Illaha Iia Allah

Pola dan strukturPola merujuk kepada motif dan pengulangannyaa. Pola bujang – satu motif tunggal diulang-ulang secara seragamb. Pola pemidang – satu motif ringkas diulang-ulang, kurang berbelit dan tidak mengambil semua komponen sempurna, kadang-kadang dibingkaikanc. Pola campuran – dua atau lebih motif dalam sesuatu seni rupa daripada satu unsur atau lebihd. Pola lengkap – memasukkan segala komponen sempurna motif - (memilih sebuah tumbuhan lengkap daripada akar hingga ke pucuk)

Struktur.Pengolahan dan penyusunan motif

i. Berstruktur – seperti mata ikan, ogee, potongan intan, refleksi berangkai

ii. Bebas / tidak berstruktur – seperti lukisan, batik lukis, arca

Corak dan modulCorak, rekaan yang terhasil pada seni dua dimensi – kesan pemilihan unsur, motif, pola dan pengolahan struktur. Reka corak merujuk kepada kesempurnaan corak.

Modul, rekaan yang terhasil daripada tiga dimensi kesan pemilihan unsur, motif,, pola dan pengolahan struktur. Modul terbahagi dua. - Modul tunggal – sebuah sarang batik sebilah keris dan sebuah tudung saji- Modul berulang – dangau/teratak diulang dan disambung menjadi bumbung panjang.

Penilaian keindahan dan kecantikan karya seni rupa boleh dilihat dari sudut:

motifunsurpola strukturcorakmodulmakna secara tersurat/tersiratdan lambang yang mampu memberikan rasa kesenangan dan kepuasan apabila melihat sesuatu karya seni

Sistem kepercayaan – Tuhan, Alam Ghaib, Mistik, Simbolisme

Sistem kemasyarakatan – adat, undang-undang, prinsip dan etika sosial, bahasa, perlembagaan, tatasusila, tatacara dan upacara

Sifat semula jadi – kelembutan, kesantunan, kesatuan, harmoni, kerendahan diri, kesederhanaan

Alam sekeliling – flora, fauna, benda, alam semulajadi

Kosmologi – falsafah alam dan maknanya dalam kehidupan Melayu

Ontologi – falsafah kemanusiaan dan maknanya dalan kehidupan Melayu

Epistimologi – falsafah ilmu dan makna dalam kehidupan Melayu

Bahan Variasi Seni rupa

Tanah Tanah liat hitam Tanah liat kuning Tanah liat merah kuning

Tembikar: labu, geluk, tempayan, buyung, periuk, belanga, pasu, terenang, perasapan, perembunan

Logam Besi, emas, perak, tembaga, timah, gangsa

Keris dan senjata, aksesori tubuh, peralatan hantaran, tepak sirih, mata wang, alat muzik

Batu Batu permata, batu Acheh, batu granit, marmar, batu kampur, pasir

Batu nisan, batu hidup, tapak kuil, manik, aksesori tubuh, kristal, lukisan dinding

Bahan Variasi Seni rupa

Tumbuh-tumbuhan Batang kayu, daun mengkuang, pandan, rumbia, mempelas, nipah, rotan, buluh, kapas, bunga, akar

Kelarai, tikar mengkuang, rombong, tudung saji, bakul, dakwat, tekstil, atap, rumah

Haiwan Gading gajah, gigi buaya, gigi singa, kulit dan belulang, sutera, mutiara

Ukiran hulu keris, rantai tangkal, alat muzik (rebana, gendang, patung, wayang kulit, patung kuda kepang, tekstil, kerongsang dan aksesori