1.0 PENGENALAN

Bagi melaksanakan tugasan yang diberikan saya telah memilih tema sosial dan budaya.

Tajuk kajian ialah amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat melayu di Kampung

Serengkam, Maran, Pahang. Adat adalah aneka kelaziman dalam sesebuah negeri berdasarkan

kepada keadaan dan situasi sesuatu masyarakat itu. Ringkasnya, adat adalah peraturan hidup

sehari-hari. Ia merupakan gagasan kebudayaan yang terdiri daripada nilai-nilai kebudayaan,

norma, kebiasaan, kelembagaan dan hukum adat yang lazim dilakukan di sesuatu daerah. Secara

umumnya, kelaziman atau kebiasaan sesuatu perkara yang dilakukan itu telah bersebati dalam

kehidupan sesuatu masyarakat dari suatu negara, kebudayaan, waktu atau agama yang sama.

Adat dapat diteruskan dengan adanya informasi yang disampaikan dari generasi ke generasi, baik

secara bertulis ataupun lisan.

Adat resam atau adat istiadat yang diterima oleh sesuatu bangsa merupakan cetusan

peraturan dan panduan di mana ia adalah satu garis penentu sesuatu hukum yang dilaksanakan

oleh masyarakat tersebut. Sesebuah masyarakat menjalani kehidupan berdasarkan amalan nenek

moyang mereka sebagai menyempurnakan atau melaksanakannya sebagai satu peraturan.

Peraturan ini menjadi amalan dan kebiasaan, menjadi sifat dan tabiat manusia semulajadi di

mana lama-kelamaan telah menjadi satu kemestian yang diikuti secara turun-temurun bagi

mengekalkan tradisi sesuatu kaum itu.

Dipetik dari laman sesawang http://www.heritage.gov.my/index.php/warisan-tidak-

ketara/adat-a-budaya/pengenalan adat asalnya perkataan adat ini adalah dari bahasa Arab yang

bermaksud kebiasaan. Istilah adat itu sendiri memberi pengertian yang agak meluas dan dalam

situasi yang tidak begitu terbatas. Boleh dikatakan setiap suku bangsa mempunyai adat dengan

pengertian masing-masing. Justeru, bagi memahami maksud adat sesuatu suku bangsa itu kita

harus menggunakan atau memahami budaya dan falsafah hidup mereka.

Ramai sarjana juga telah membuat pelbagai penafsiran bagi istilah adat. Setiap

masyarakat yang mengamalkan adat resam adalah masyarakat yang hidup bertatacara. Ini

memperlihat kehidupan mereka berlandaskan norma-norma kehidupan positif yang perlu

dipatuhi. Adat resam, adat istiadat dalam setiap suku bangsa itu semestinya terdapat perbezaan

1

dan berlainan dari cara perlaksanaan dan pemakaiannya. Namun, apa juga penafsiran dan

perbezaan adat dalam sesebuah masyarakat itu, tujuannya adalah serupa, iaitu untuk membentuk

suatu masyarakat yang maju, dinamik dan progresif kerana adat dapat mencerminkan jiwa suatu

masyarakat atau bangsa dan merupakan suatu keperibadian dari suatu masyarakat atau bangsa.

Menurut kamus dewan edisi ketiga ,sosial bermaksud segala yang berkaitan dengan

masyarakat atau perihal masyarakat manakala budaya bermaksud tamadun atau peradaban dalam

kamus dewan edisi ketiga. Selain itu, menurut kamus dewan edisi ketiga, adat pula bermaksud

peraturan yang sudah diamalkan turun-temurun. Resam pula ialah adat kebiasaan menurut kamus

dewan edisi ketiga.

Kajian ini dilakukan di kampung Serengkam yang terletak kira-kira 18 km daripada

Bandar Maran dan boleh diikuti dengan dua jalan alternatif yang disediakan oleh pihak berkuasa

tempatan iaitu jalan kampung yang diselenggara oleh Syarikat Roadcare Sdn. Bhd dibawah

seliaan JKR Maran. Perjalanan ke kampung Serengkam boleh dicapai melalui dua jalan iaitu

Jalan Bak-Bak sejauh 18 km manakala jika melalui jalan Lubuk Paku pula sejauh 22 km.

Kedua-dua jalan ini melalui perkampungan tradisional dan jika melalui Jalan Bak-bak

akan menjengah penempatan orang asli iaitu Kampung Merbau. Kampung Serengkam terdiri

daripada masyarakat Melayu dan majoriti penduduknya bekerja sendiri dan berniaga. Agama

yang diamalkan di kampung tersebut ialah agama Islam. Bancian terhadap penduduk kampung

Serengkam dianggar berjumlah 120 orang daripada sumber

www.statistics.gov.my/portal/download_Population/files/population/04Jadual_PBT_negeri/

PBT_Pahang.pdf .

Seperti di kampung lain Kampung Serengkam juga mengamalkan amalan berkhatan bagi

budak lelaki yang sudah dikira cukup umur. Menurut kamus dewan edisi ketiga berkhatan

bermaksud bersunat atau potong kulup . Amalan ini dilakukan kepada kanak-kanak berumur

antara lima hingga 12 tahun dan amat digalakkan ketika mereka berumur 10 tahun bagi

menghindar sifat malu dan mereka perlu bersih dari najis sebelum mengerjakan solat lima waktu.

2

Amalan berkhatan mempunyai banyak kebaikan, sains membuktikan amalan berkhatan

ini mempunyai banyak faedah kesihatan berdasarkan kajian yang dijalankan. Antara hasil kajian

yang nyata mendapati kadar kanser zakar adalah jauh lebih rendah dalam komuniti yang

mengamalkan berkhatan seperti umat Islam .

Kajian terbaru menunjukkan kadar penyakit kelamin adalah rendah dalam kalangan lelaki

yang berkhatan. Kajian ini mendapati jangkitan penyakit sifilis adalah lebih rendah dalam

kalangan lelaki yang berkhatan.

Kajian Cochrane Meta Analysis di Afrika pada 2007 jelas menunjukkan berkhatan boleh

mengurangkan risiko jangkitan HIV dalam kalangan lelaki yang aktif seksual dari 38 peratus

hingga 66 peratus dalam tempoh 24 bulan.

Rasional kajian adalah untuk megenal pasti amalan berkhatan dalam kalangan

masyarakat Melayu di Kampung Serengkam. Rasional kajian seterusnya, untuk mengkaji

kelebihan amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat Melayu di Kampung. Sebelum upacara

berkhatan dijalankan, beberapa acara sampingan diadakan terlebih dahulu mengikut adat resam

masyarakat Kampung Serengkam. Sehari sebelum masa ditetapkan untuk berkhatan, kanak-

kanak tersebut terlebih dahulu dimandikan, kemudian mereka akan memakai pakaian baru dan

diarak seperti pengantin serta disandingkan sesama mereka.

Selepas itu jika ada majlis berkhatam Al-Quran mereka akan duduk bersila dan membaca

Al-Quran dengan tertib sambil diperhatikan oleh seorang guru Al-Quran dan para jemputan yang

lain.Setelah selesai upacara tersebut, bunga-bunga telur akan diedarkan kepada para jemputan.

Guru yang menganjar Al-Quran tersebut akan diberikan hadiah satu persalinan pakaian. Kanak-

kanak tersebut akan bangun mencium tangan guru mereka. Selepas itu, para jemputan akan

menikmati hidangan yang disediakan oleh ibu bapa kanak-kanak tersebut.

3

2.0 OBJEKTIF

Objektif kajian ini adalah :

2.1 Mengenal pasti amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat Melayu di Kampung

Serengkam

2.2 Mengkaji kelebihan amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat Melayu di Kampung

Serengkam

4

3.0 LOKASI KAJIAN

3.1 Peta Negeri Pahang

Peta 1 : Negeri PahangSumber : http://www.mdmaran.gov.my/latar-belakang

Lokasi kajian saya adalah di Kampung Serengkam yang terletak di negeri Pahang. Negeri

Pahang merupakan negeri yang terbesar di semenanjung Malaysia. Pahang terdiri daripada 11

daerah iaitu Bentong Bera, Cameron Highlands , Jerantut, Kuantan ,Lipis, Maran, Pekan, Raub,

Rompin dan Temerloh.

5

3.2 Peta Daerah Maran

Peta 2 : Peta MaranSumber : http://jpbd.pahang.gov.my/terbitan/profildaerah.pdf

Daerah Maran merupakan daerah yang penting di dalam pembangunan Wilayah Pantai

Timur memandangkan ia dikenal pasti sebagai Konurbasi Pertumbuhan Wilayah Pantai Timur

di dalam Rancangan Fizikal Negara. Bagi hierarki pula, Bandar Maran merupakan pusat

petempatan kecil bagi peringkat tempatan. Daerah Maran dibahagikan kepada 4 mukim iaitu

Luit, Chenor, Bukit Segumpal dan Kertau. Keluasan daerah ini ialah 191666 hektar.

6

3.3 Kampung Serengkam

Peta 3 : Kampung SerengkamSumber : Kajian Lapangan

Kampung Serengkam terletak kira-kira 18 km daripada Bandar Maran dan boleh diikuti

dengan dua jalan alternatif yang disediakan oleh pihak berkuasa tempatan iaitu jalan kampung

yang diselenggara oleh Syarikat Roadcare Sdn. Bhd dibawah seliaan JKR Maran. Perjalanan ke

kampung Serengkam boleh dicapai melalui dua jalan iaitu Jalan Bak-Bak sejauh 18 km

manakala jika melalui jalan Lubuk Paku pula sejauh 22 km.

7

4.0 METODOLOGI KAJIAN

Kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat Melayu

di Kampung Seregkam dan mengkaji kelebihan amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat

Melayu di Kampung Serengkam. Pelbagai kaedah yang digunakan dalam mengkaji tajuk ini.

4.1 Reka Bentuk Kajian

Reka bentuk kajian ini menggunakan kaedah tinjauan. Tinjauan adalah pendekatan deskriptif

yang digunakan dengan meluas dalam bidang penyelidikan bagi mengumpul data dan maklumat

(Sabita, 2006). Menurut Maria (1996), tinjauan adalah satu sistem mengumpaul data untuk

menghurai,membandingkan atau menjelaskan pengetahuan, sikap dan amalan serta tingkah laku.

4.2 Sampel Kajian

Pemilihan sampel untuk kajian dilakukan secara rawak mudah yang melibatkan 30 orang

penduduk di Kampung Serengkam. Bilangan sampel bersesuaian dengan kajian kuantitatif yang

memerlukan bilangan sampel yang besar untuk mewakili populasi yang dikaji.

4.3 Instrumen Kajian

Kajian ini menggunakan instrument borang soal selidik dan temu bual.

4.3.1 Soal Selidik

Menurut Samuel (1980), penggunaan soal selidik dapat meliputi sampel yang besar dengan kos

yang sederhana dan juga dapat memberikan persampelan yang lebih tepat. Instrumen ini hanya

memerlukan peralatan kertas dan pensil yang lebih ekonomi dan menjimatkan masa untuk

mengumpul data. Kebaikan utama menggunakan borang soal selidik ialah jika disediakan dengan

baik, ia boleh menghasilkan item-item yang konsisten dan boleh dipercayai. Instrument soal

selidik yang dibina menggunakan prinsip KISS ( Keep it short and simple) iaitu mengemukakan

soalan yang ringkas dan mudah difahami. Menurut Merican, 2010 borang soal selidik ini

mengandungi 3 bahagian Bahagia 1 berkisar kepada latar belakang responden seperti jantina,

umur, kaum atau tingkatan. Bahagian 2 mengandungi 12 soalan yang berkaitan dengan amalan

8

berkhatan manakala bahagian 3 pula mengandungi 10 soalan yang berkaitan dengan kebaikan

berkhatan. Soalan dalam borang soal selidik merupakan soalan tertutup dengan menggunakan

skala Likert 4 poin.

4.3.2 Temu Bual

Pengkaji menyediakan 12 soalan yang berkaitan dengan amalan berkhatan dan 10 soalan

berkaitan dengan kebaikan berkhatan untuk mendapatkan maklumat daripada responden.

4.4 Cara Pengumpulan Data

Data dan maklumat untuk kajian ini dikumpul menggunakan pelbagai cara seperti dokumentasi,

soal selidik dan temu bual.

4.4.1 Dokumentasi

Kajian ini dimulakan dengan kajian terhadap bahan-bahan bertulis yang sudah diterbitkan seperti

jurnal, tesis, akhbar dan sumber daripada internet bagi mendapatkan maklumat berkenanan

amalan berkhatan.

4.4.2 Kepustakaan

Pengkaji menggunakan kaedah kepustakaan bagi mendapatkan maklumat dan data. Pengkaji

mendapatkan bahan rujukan daripada :

i. Perpustakaan Awam Maran

ii. Perpustakaan SMK Maran

9

4.4.3 Soal Selidik

Borang soal selidik diberikan kepada 30 orang responden yang sudi bekerjasama. Responden

akan diberi masa untuk menjawab semua soalan dalam soal selidik dan borang soal selidik akan

dikutip semula.

Rajah 4.1.1 carta alir proses mendapatkan maklumat kajian

4.4.4 Temu Bual

Kaedah temu bual berstruktur digunakan untuk mendapatkan maklumat tentang amalan dan

kebaikan berkhatan . Pengkaji telah menemu bual dua orang penduduk Kampung Serengkam.

Setiap sesi temu bual mengambil masa lebih kurang lapan minit.

10

Menulis dapatan ,perbincangan dan merumus kajian

4.5 Cara Analisis Data

Pada peringkat akhir kajian ini, dapatan kajian telah dianalisis secara deskriptif untuk

menganalisis data daripada soal selidik. Kajian ini bersifat kuantitatif kerana semua data yang

diperolehi dikumpul melalui borang selidik. Kajian ini berbentuk tinjauan yang dijalankan

terhadap 30 penduduk di

Kampung Serengkam dengan menggunakan kaedah soal selidik. Soalan kebanyakkannya di

rangka berdasarkan penyataan 4 skala Likert, iaitu :

1. Tidak setuju2. Kurang Setuju3. Setuju4. Sangat setuju

Likert ( 1932 ) mencadangkan kaedah penyelidikan yang lebih mudah. Analisis item

dilakukan berdasarkan maklum balas yang diberikan. Borang soal selidik yang diberikan

kepada responden. Penilaian sampel adalah menggunakan kaedah persampelan secara rawak.

Persampelan rawak adalah bermaksud penilaian berdasarkan kepada individu. Responden

kajian terdiri dariada 30 orang penduduk kampung di Serengkam. Secara

umumnya, data daripada borang soal selidik yang telah dianalisis. Data yang dipunggut

melalui soal selidik dianalisis dengan mengamalkan persampelan secara rawak. Soal selidik

menggunakan skala Likert dengan menggunakan penentuan peratusan (%) atau skor asal

berdasarkan bilangan responden.

Kesimpulan

Borang soal selidik yang telah diedarkan kepada 30 orang responden iaitu penduduk kampung

telah dianalisis bagi mendapatkan hasil dapatan kajian. Statistik persampelan secara rawak

digunakan bagi menjawab setiap persoalan dalam kajian ini. Walaupun kaedah kajian ini

berbentuk tinjauan dan pemerhatian di sebuah kampung, namun hasil dapatan ini diharap dapat

membantu membangunkan amalan berkhatan kaedah kampung. Kaedah soal selidik yang

digunakan ini adalah lebih mudah untuk mendapatkan maklumat daripada penduduk kerana

aspek-aspek berkaitan telah dikodkan dengan menggunakan Skala Likert.

11

5.0 Dapatan Kajian

Kajian ini merupakan dua objektif bahagian ini akan mengemukakan data empirikel bagi

memenuhi kedua-dua objektif kajian

5.1 Demografi Kajian

5.2 5.1.1 Umur

Jadual 1 menunjukkan Responden Berdasarkan Umur

Umur Jumlah Peratusan ( % )

15-20 tahun 14 46.6%

21-25 tahun 5 16.6%

26-30 tahun 2 6.6%

31-35 tahun 4 13.3%

36-40 tahun 1 3.3%

41-45 tahun 4 13.3%

Jumlah 30 100.0%

Responden Berdasarkan Umur

15-2021-2526-3031-3536-4041-45

Graf 5.1.1: Umur respondenSumber : Kajian lapangan 2015

12

Graf 5.1.1 menunjukkan responden yang dipilih secara rawak berdasarkan umur. Hasil kajian

mendapati bahawa, seramai 14 orang bersamaan 46.6% responden berumur 15-20 tahun diikuti 5

responden yang berumur 21-25 tahun iaitu bersamaan 16.6%. Manakala, responden berumur 26-

30 tahun hanya seramai 2 orang iaitu bersamaan 6.6%. Responden yang berumur 31-35 tahun

adalah seramai 4 orang bersamaan 13.3%. Selain itu, responden yang berumur 36-40 tahun

hanya seorang iaitu 3.3% manakala responden yang berumur umur 41-45 tahun seramai 4 orang

bersamaan 13.3% dalam kajian ini.

5.2 : Mengenal pasti amalan berkhatan dalam masyarakat Melayu di Kampung Serengkam.

Jadual 1 menunjukan reaksi penduduk Kampung Serengkam tentang kaedah berkhatan

Bil

.

Item Soalan Ya Tidak

Bil. % Bil. %

1. Saya berjumpa dengan doktor untuk khidmat berkhatan 22 73.3 8 26.6

2. Saya berjumpa dengan mudim kampung untuk khidmat berkhatan

8 26.6 22 73.3

Reaksi Penduduk Kampung Serengkam Tentang Kaedah Berkhatan

Khidmat doktor

Khidmat Tok Mudim

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

yatidak

Graf 5.2.1

13

Sumber : Kajian lapangan 2015

Berdasarkan graf 5.2.1, seramai 22 orang atau bersamaan 73.3% responden telah bersetuju

dengan penyataan menggunakan khidmat doktor. Hanya 10 orang atau bersamaan 33.3%

responden tidak bersetuju dengan penyataan tersebut.

Bagi penyataan khidmat berkhatan dengan Tok Mudim, seramai 10 orang atau bersamaan 33.3%

responden yang bersetuju, manakala 22 orang atau bersamaan 73.3% responden mengemukakan

jawapan tidak bersetuju kepada penyataan ini.

Kesimpulannya, ramai penduduk kampung Serengkam memilih menggunakan khidmat doktor

untuk berkhatan kerana prosesnya yang mudah. Komplikasi dari prosedur berkhatan yang biasa

adalah pendarahan dan jangkitan kuman. Menurut Doktor Norman dalam penulisan beliau dalam

laman sesawang http://doknorm.blogspot.com/2012/11/berkhatan-mencegah-penyakit.html

adalah wajar berkhatan dengan doktor di klinik supaya risiko terpotong kepala zakar juga boleh

berlaku jika pengkhatan tidak berhati-hati dan menggunakan kaedah memotong terus atau

‘guilletine’ dengan pisau bedah atau kaedah yang diamalkan oleh ‘tok mudim’ seperti zaman

dahulu.

Jadual 2 menunjukkan reaksi penduduk Kampung Serengkam tentang amalan berkhatan dalam

aspek kepercayaan.

Bil.

Item Soalan Ya Tidak

Bil. % Bil. %

1. Upacara berkhatan bagi kanak-kanak lelaki lebih meriah berbanding upacara berkhatan untuk kanak-kanak perempuan.

24 80.0 6 20.0

2. Menurut kepercayaan orang Melayu, jika kanak-kanak tidak berkhatan maka kuranglah kemuliaan kanak-kanak itu.

19 63.3 11 36.6

14

Reaksi Penduduk Kampung Serengkam Tentang Amalan Berkhatan Dalam Aspek Kepercayaan

Upacara berkhatan kanak-kanak lelaki lebih meriah berbanding perempuan

0

10

20

30

40

50

60

70

80

ya

tidak

yatidak

Graf 5.2.2Sumber : Kajian lapangan 2015

Berdasarkan graf 5.2.3, seramai 24 orang atau bersamaan 80% responden telah bersetuju bahawa

upacara berkhatan untuk kanak-kanak lelaki lebih meriah berbanding kanak-kanak perempuan.

Hanya 6 orang atau bersamaan 20% responden tidak bersetuju dengan penyataan tersebut.

Bagi penyataan jika kanak-kanak itu tidak berkhatan maka kuranglah kemuliaannya, seramai 19

orang atau bersamaan 63.3% responden yang bersetuju, manakala hanya 11 orang atau

bersamaan 36.6% responden mengemukakan jawapan tidak bersetuju kepada penyataan ini.

Kesimpulannya, seorang Islam, anak-anak lelaki dan perempuan akan dikhatankan apabila sudah

cukup umur. Lazimnya anak perempuan akan dikhatankan ketika berumur lima tahun sementara

anak lelaki pula dikhatankan ketika berumur 12 dan 15 tahun. Selepas berkhatan mereka akan

dianggap sebagai orang Islam yang sebenarnya. Majlis berkhatan kanak-kanak lelaki lebih

meriah berbanding upacara berkhatan bagi kanak-kanak perempuan. Upacara berkhatan biasanya

diakhiri dengan satu jamuan di masjid atau di rumah kanak- kanak tersebut.

15

Jadual 3 menunjukkan reaksi penduduk Kampung Serengkam tentang amalan berkhatan

dalam aspek kos.

Bil. Item Soalan Ya Tidak

Bil. % Bil. %

1. Bayaran tertentu dikenakan untuk khidmat berkhatan di klinik dan mudim kampung

30 100.0 0 0

Sumber : Kajian lapangan 2015

Berdasarkan jadual 3,semua responden iaitu 30 orang bersamaan 100% bersetuju bahawa

bayaran dikenakan untk khidmat berkhatan sama ada di klinik atau dengan tok mudim.

Menurut Tok Mudim iaitu Mahat bin Wazir, bayaran berkhatan adalah berdasarkan kepada kos

semasa.Sebanyak RM50 dikenakan untuk bayaran berkhatan dengan Tok Mudim manakala

sebanyak RM150 dikenakan untuk bayaran berkhatan di klinik. Bayaran ini merangkumi ubat

dan upah kepada kanak-kanak yang berkhatan.

Jadual 4 menunjukkan reaksi penduduk Kampung Serengkam tentang amalan

berkhatan dalam aspek adat.

Bil

.

Item Soalan Ya Tidak

Bil. % Bil. %

1. Upacara berkhatam Al-Quran dijalankan sehari sebelum berkhatan.

24 80.

0

6 20.0

2. Berkhatan merupakan amalan sunnah. 19 63.

3

11 36.6

3 Mengamalkan mandi bunga selepas berkhatan 5 16.

6

25 83.3

4 Amalan berkhatan dilakukan ketika kanak-kanak berumur 24 80. 6 20.0

16

antara 5 sehingga 12 tahun 0

Reaksi Penduduk Kampung Serengkam Tentang Amalan Berkhatan Dalam Aspek Adat

020406080

yatidak

Graf 5.2.3

Sumber : Kajian lapangan 2015

Berdasarkan graf 5.2.4, seramai 24 orang atau bersamaan 80% responden telah bersetuju dengan

penyataan upacara berkhatam al-Quran dijalankan sehari sebelum berkhatan. Manakala hanya 6

orang atau bersamaan 20% responden tidak bersetuju dengan penyataan tersebut.

Bagi penyataan berkhatan merupakan amalan sunnah, seramai 19 orang atau bersamaan 63.3%

responden yang bersetuju, manakala hanya 11 orang atau bersamaan 36.6% responden tidak

bersetuju kepada penyataan ini.

Penyataan mandi bunga diamalkan selepas berkhatan, seramai 5 orang atau bersamaan 16.6%

responden yang bersetuju, manakala 25 orang atau bersamaan 83.3% responden tidak bersetuju

kepada penyataan ini. Namun begitu amalan mandi bunga ini tidak diamalkan lagi oleh

17

masyarakat sekarang dan ada pendapat mengatakan mandi bunga ini adalah untuk memberi

kesegaran sahaja.

Seramai 24 orang atau bersamaan 80% yang bersetuju untuk penyataan amalan berkhatan

dilakukan ketika kanak-kanak yang berumur 5-12 tahun, manakala hanya 6 orang iaitu

bersamaan 20% responden tidak bersetuju.

Jadual 5:Reaksi penduduk Kampung Serengkam tentang kelebihan amalan berkhatan

Bil

.

Item Soalan Ya Tidak

Bil. % Bil. %

1. Amalan berkhatan memberi banyak kebaikan dari segi rohani dan jasmani kepada diri saya

28 93.3 2 6.6

2. Berkhatan dapat meningkatkan keupayaan seksual 22 73.3 8 26.6

Reaksi Penduduk Kampung Serengkam Tentang Kelebihan Amalan Berkhatan

Kebaikan rohani dan jasmani Meningkatkan keupayaan seksual0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

yatidak

Graf 5.2.4

Sumber : Kajian lapangan 2015

18

Berdasarkan graf 5.2.4, seramai 28 orang atau bersamaan 93.3% responden bersetuju dengan

penyataan bahawa amalan berkhatan memberi kebaikan dari segi rohani dan jasmani. Hanya 2

orang atau bersamaan 6.6% responden tidak bersetuju dengan penyataan tersebut.

Bagi penyataan amalan berkhatan dapat meningkatkan keupayaan seksual, seramai 22 orang atau

bersamaan 73.3% responden yang bersetuju, manakala hanya 8 orang atau bersamaan 26.6%

responden mengemukakan jawapan tidak bersetuju kepada penyataan ini.

Menurut Dr. Edgar J. Schoen seorang profesor Perubatan Kanak-Kanak di Universiti California

di San Francisco melaporkan tentang satu kajian dalam jurnalnya iaitu American Journal Of

Diseases In Children, vol 141: 128. February 1987 , mendapati lelaki yang berkhatan lebih sihat

berbanding lelaki yang tidak berkhatan.

Jadual 5.3.1 menunjukkan kelebihan berkhatan dalam aspek kebersihan

BIL Penyataan TS % KS % S % SS %

1 Bayi yang berkhatan mempunyai 10 kali lebih rendah kadar risiko jangkitan kuman salur kencing daripada kanak-kanak

1 3.3 0 0.0 16 53.3 13 43.3

2 Berkhatan juga mampu mengurangkan risiko penyakit kanser terutama kanser zakar

0 0.0 0 0.0 17 56.6 13 43.3

3 Berkhatan dilakukan sewaktu berumur lebih kurang satu tahun kerana kadar risiko dan komplikasi prosedur lebih rendah

3 10.0 13 43.3 11 36.6 3 10.0

4 Khatan dapat meningkatkan sistem kekebalan tubuh yang menjauhkan dari infeksi

2 6.6 4 13.3 15 50.0 9 30.0

19

Kelebihan Amalan Berkhatan Dalam Kalangan Masyarakat Melayu Di Kampung Serengkam

0

20

40

60

80

100

120

sangat setujusetujukurang setujutidak setuju

Rajah 5.3.1

Sumber : Kajian lapangan 2015

Berdasarkan rajah 5.3.1 menunjukkan kelebihan berkhatan dalam aspek kebersihan daripada

masyarakat setempat. Seramai 13 orang atau 43.3% responden sangat setuju bahawa bayi yang

berkhatan mempunyai 10 kali lebih rendah kadar risiko jangkitan kuman salur kencing daripada

kanak-kanak dan hanya dan seramai 16 orang atau 53.3% responden hanya setuju dengan

penyataan ini. Manakala tiada responden untuk kurang setuju tetapi seorang atau 3.3% sahaja

responden berpendapat tidak bersetuju bagi pernyataan ini. Kajian telah membuktikan bahawa

bayi yang berkhatan mempunyai 10 kali lebih rendah kadar risiko jangkitan kuman salur kencing

berbanding mereka yang tidak berkhatan. Jangkitan kuman salur kencing pada kanak-kanak kecil

adalah serius kerana tanpa rawatan ia akan merosakkan fungsi buah pinggang dan

mengakibatkan kuman tersebar ke seluruh tisu badan.

20

Seterusnya bagi pernyataan berkhatan mampu mengurangkan risiko penyakit kanser terutama

kanser zakar. Seramai 13 orang atau 43.3% respondan sangat setuju dan seramai 17 orang atau

56.6% responden setuju dengan penyataan ini. Manakala tiada responden untuk kurang setuju

dan tidak setuju. Pada 28 Mac 2007, Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) telah mengeluarkan

kenyataan penting berkenaan kaedah pencegahan kuman HIV. Kajian saintifik telah

membuktikan tanpa sebarang keraguan bahawa lelaki berkhatan mengurangkan kadar

perpindahan kuman virus HIV kepada wanita atau isteri.

Bagi pernyataan berkhatan dilakukan sewaktu kanak-kanak berumur lebih kurang satu tahun

kerana kadar risiko dan komplikasi prosedur lebih rendah. Seramai 3 orang atau 10% responden

sangat setuju dan seramai 11 orang atau 36.6% responden hanya setuju dengan penyataan ini.

Manakala seramai 13 orang atau 43.3% menyatakan kurang setuju dan hanya 3 orang atau 10%

menyatakan tidak setuju. Menurut Presiden Persatuan Perubatan Islam Malaysia (PPIM),

Profesor Dr. Abdul Latiff Mohamed, berkhatan lebih awal adalah lebih baik. Kecanggihan teknik

berkhatan juga menjadi salah satu faktor yang meyakinkan ibu bapa untuk mengkhatankan anak

mereka pada usia awal. Katanya, teknik-teknik yang ditawarkan kini dapat mengurangkan

kesakitan, sekali gus tidak meninggalkan kesan trauma ke atas kanak-kanak itu dan

mempercepatkan proses penyembuhan dan mengurangkan komplikasi tertentu.

Untuk pernyataan berkhatan dapat meningkatkan sistem kekebalan tubuh yang menjauhkan dari

infeksi. Seramai 9 orang atau 30% responden sangat setuju dan seramai 15 orang atau 50%

responden hanya setuju dengan penyataan ini. Manakala seramai 4 orang atau 33.3%

menyatakan kurang setuju dan hanya 2 orang atau 6.6% menyatakan tidak setuju.

Kajian Cochrane meta analysis yang dijalankan di Afrika pada tahun 2007 juga menunjukkan

berkhatan boleh menurunkan risiko jangkitan kanser zakar dalam kalangan lelaki yang aktif

seksual diantara 38% hingga 66% dalam tempoh 24 bulan. Kesimpulan dari kajian ini

mencadangkan lelaki digalakkan untuk berkhatan untuk mengurangkan penularan kanser zakar

di negeri Sub Sahara Afrika. WHO mencadangkan salah satu dari program mencegah kenser

tersebut ialah dengan menggalakkan amalan berkhatan.

21

Jadual 5.3.2 menunjukkan kelebihan berkhatan dalam aspek agama

BIL Penyataan TS % KS % S % SS %

1 Mendatangkan kebersihan diri untuk beribadah

0 0.0 0 0.0 11 36.6 19 63.3

2 Sebagai ikrar patuh kepada arahan Allah dan tunduk di bawah hukum dan kekuasaan-Nya

0 0.0 0 0.0 13 43.3 17 56.6

3 Berkhatan lebih menjamin kesempurnaan solat

0 0.0 2 6.6 8 26.6 20 66.6

Kelebihan Amalan Berkhatan Dalam Kalangan Masyarakat Serengkam Dalam Aspek Agama

0

20

40

60

80

100

120

sangat setujusetujukurang setujutidak setuju

Graf 5.3.2

Sumber : Kajian lapangan 2015

Berdasarkan graf 5.3.2 menunjukkan kelebihan berkhatan dalam aspek agama daripada

masyarakat setempat. Seramai 19 orang atau 63.3% responden sangat setuju dan seramai 11

orang atau 36.6% responden hanya setuju dengan penyataan kebersihan diri untuk beribadah

manakala tiada responden menyatakan kurang bersetuju dan tidak setuju. Kebanyakkan ulama

berpendapat khatan itu perlu dilakukan sebelum anak itu baligh. Ini adalah kerana berkait dengan

22

kebersihan seperti ibadah solat misalnya. Untuk melaksanakan solat adalah penting untuk kita

memastikan pakaian tempat solat serta tubuh badan kita bersih dan suci dari segala hadas

termasuk hadas kecil jadi dengan berkhatan lebih menjamin kesempurnaan solat.

Seterusnya bagi pernyataan berkhatan adalah sebagai ikrar patuh kepada perintah Allah. Seramai

17 orang atau 56.6% respondan sangat setuju dan seramai 13 orang atau 43.3% respondan hanya

setuju dengan penyataan ini manakala tiada responden untuk kurang setuju dan tidak setuju.

Khatan merupakan anjuran Rasulullah kepada umatnya sebagaimana disebutkan di dalam hadis

yang diriwayatkan oleh Abu Hurairah ra “Barang siapa memeluk agama Islam hendaklah dia

berkhatan walaupun sudah dewasa”

Untuk pernyataan berkhatan dapat menjamin kesempurnaan solat. Seramai 20 orang atau 66.6%

responden sangat setuju dan seramai 8 orang atau 26.6% respondan hanya setuju dengan

penyataan ini. Manakala seramai 2 orang atau 6.6% menyatakan kurang setuju dan tiada

responden menyatakan tidak setuju. Kebanyakkan ulama berpendapat berkhatan itu perlu

dilakukan sebelum anak itu baligh. Ini adalah kerana berkait dengan kebersihan seperti ibadah

solat misalnya. Untuk melaksanakan solat adalah penting untuk kita memastikan pakaian tempat

solat serta tubuh badan kita bersih dan suci dari segala hadas termasuk hadas kecil jadi dengan

berkhatan lebih menjamin kesempurnaan solat.

Hikmah berkhatan dari sudut agama adalah ia merupakan salah satu tuntutan syariat Islam dan

menjadi satu amalan para Nabi terdahulu. Sesungguhnya Nabi S.A.W telah mengkhatankan

Hasan dan Husin pada hari ketujuh kelahiran mereka berdua.” (Riwayat Imam al-Baihaqi dan al-

Hakim)

23

Jadual 5.3.3 menunjukkan kelebihan berkhatan dalam aspek kesihatan

BIL Penyataan TS % KS % S % SS %

1 Menjauhkan tabiat kencing malam 6 20.0 9 30.0 7 23.3 8 26.6

2 Berkhatan merupakan salah satu pilihan untuk mengeluarkan darah kotor dari badan selain dari aktiviti berbekam

0 0.0 7 23.3 12 40.0 11 36.6

Kelebihan Amalan Berkhatan Dalam Masyarakat Serengkam Dalam Aspek Kesihatan

menjauhkan tabiat kencing malam

Berkhatan merupakan salah satu pilihan untuk mengeluarkan darah kotor dari badan selain dari

aktiviti berbekam

0 5 10 15 20 25 30 35 40

sangat setujusetujukurang setujutidak sejutu

Graf 5.3.3

Sumber : Kajian lapangan 2015

Berdasarkan graf 5.3.3 menunjukkan kelebihan berkhatan dalam aspek agama daripada

masyarakat setempat. Seramai 8 orang atau 26.6% responden sangat setuju dan seramai 7 orang

atau 23.3% responden hanya setuju dengan penyataan berkhatan menjauhkan tabiat kencing

malam. Manakala seramai 9 orang atau 30% menyatakan kurang bersetuju dan diikuti seramai 6

orang iaitu 20% menyatakan tidak setuju. Pakar Nefrologi Pediatrik, Hospital Universiti

Kebangsaan Malaysia (HUKM), Prof Madya Dr Kanaheswari Yoganathan, berkata kajian

24

membuktikan kanak-kanak kencing malam mungkin berdepan masalah psikologi seperti tahap

keyakinan dan jati diri yang rendah. Oleh itu, beliau menyarankan supaya kanak-kanak

berkhatan bagi merawat tabiat ini.

Untuk pernyataan berkhatan merupakan salah satu pilihan untuk mengeluarkan darah kotor dari

badan selain dari aktiviti berbekam. Seramai 11 orang atau 36.6% responden sangat setuju dan

seramai 12 orang atau 40% responden hanya setuju dengan penyataan ini. Manakala seramai 7

orang atau 23.3% menyatakan kurang setuju dan tiada responden menyatakan tidak setuju.

Sesungguhnya pada setiap yang dilakukan oleh Rasulullah itu terkandung seribu kebaikan

disebaliknya. Ini adalah kerana setiap yang keluar daripada Rasulullah adalah daripada Allah

samada daripada kata-katanya, perlakuannya dan iktikadnya.

25

6.0 Rumusan dan Kesimpulan

Kajian ini ialah melibatkan 30 orang responden pelbagai kumpulan umur. Data mentah

yang telah diperolehi daripada kajian ini telah dianalisis. Analisis kajian ini dilakukan secara

diskriptif dengan mengambil kekerapan dan peratusan. Tajuk yang telah dibuat ialah “Amalan

Berkhatan dalam Kalangan Masyarakat Melayu di Kampung Serengkam”. Kajian ini bertujuan

bagi mengenal pasti amalan berkhatan dalam masyarakat Kampung Serengkam yang terletak

dalam daerah Maran. Jarak Kampung Serengkam adalah sejauh 18 kilometer daripada bandar

Maran. Kajian ini telah mengemukakan data bagi memenuhi objektif kajian. Antara kaedah

kajian yang digunakan bagi kajian ini ialah kaedah soal selidik, temu bual dan rujukan

Kampung Serengkam telah dipilih sebagai lokasi kajian.Seterusnya, bahagian ini akan

menerangkan hasil dapatan kajian. Objektif pertama kajian saya tercapai iaitu mengenal pasti

amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat Melayu Kampung Serengkam. Objektif kedua

kajian saya tercapai iaitu mengkaji kelebihan amalan berkhatan dalam masyarakat Melayu di

Kampung Serengkam.

Dapatan kajian dari objektif pertama menunjukkan reaksi penduduk Kampung

Serengkam tentang amalan berkhatan. Penduduk kampung menyatakan bahawa amalan

berkhatan banyak memberi kebaikan dari segi rohani dan jasmani. Selain itu, penduduk

Kampung Serengkam lebih cenderung menggunakan kaedah tradisional daripada moden.

Upacara berkhatan bagi kanak-kanak lelaki lebih meriah berbanding upacara berkhatan kanak-

kanak perempuan. Menurut kepercayaan masyarakat Serengkam, jika kanak-kanak itu tidak

berkhatan maka kuranglah kemuliaan kanak-kanak itu.

Seterusnya ialah metodologi kajian yang telah digunakan ialah kaedah tinjauan yang

melibatkan 30 orang penduduk Kampung Serengkam. Intrumen yang telah di gunakan ialah

kaedah soal selidik. Borang soal selidik tersebut mempunyai 3 bahagian iaitu bahagian 1

merangkumi demografi responden, bahagian 2 mengandungi 12 soalan yang berkaitan tetang

amalan berkhatan di Kampung Serengkam manakala bahagian 3 mempunyai 10 soalan berkaitan

dengan kelebihan amalan berkhatan. Jenis dokumentasi yang telah digunakan ialah sumber

daripada internet seperti ensiklopedia bebas. Maklumat tersebut ialah berkaitan dengan kelebihan

berkhatan.

26

Dapatan kajian dari objektif kedua pula menerangkan kelebihan-kelebihan amalan

berkhatan kepada masyarakat. Berkhatan dapat menjauhkan tabiat kencing malam terhadap

kanak-kanak. Selain itu, berkhatan juga mendatangkan kebersihan untuk beribadah. Penyakit

kanser zakar dapat dicegah melalui amalan berkhatan. Setiap umat Islam wajib berkhatan

sebagai ikrar patuh kepada arahan Allah. Pada masa yang sama, berkhatan dapat meningkatkan

sistem kekebalan tubuh kanak-kanak yang mengelakkan daripada terkena infeksi. Penduduk

Kampung Serengkam juga menyatakan bayi yang berkhatan mempunyai 10 kali lebih rendah

kadar risiko jangkitan kuman pada salur kencing.

Kesimpulan dari kajian ini, didapati amalan tradisional masih dikekalkan sehingga kini.

Kaedah tradisional ini dapat mengeratkan hubungan penduduk kampung. Namun bagi ibu bapa

yang berkerjaya, kaedah moden menjadi pilihan kerana menjimatkan masa. Melalui kajian ini

juga, pelbagai kelebihan dikenal pasti. Ia bukan sahaja menjadi amalan sunnah Rasulullah tetapi

terbukti kelebihan dari sudut saintifik kesihatan dan kebersihan menjadi pilihan bukan sahaja

kepada orang Islam tetapi kaum lain juga.

27

Rujukan

Rasulullah is my Doctor, 2013. KL: PTS ISLAMIKA.SDN.BHD

Kamus Dewan , 2002, Edisi Ketiga. KL : Dewan Bahasa dan Pustaka

1000 Cures For Over 200 Ailments, 2007, Singapore: Reader Digest

Dr. Norman Mohd Norawi. “Berkhatan Besar Manfaat” dlm. Harian Metro, 6 Mac 2015

Dr. Norman Mohd Norawi. “Berkhatan Baik” dlm. Berita Harian, 29 Oktober 2006

Dr. Halim Nawawi, “Hujung Minggu” dlm. Utusan, 18 Februari 2010

http://doknorm.blogspot.com/2012/11/berkhatan-mencegah-penyakit.html

http://virtualfriends.net/article/articleview.cfm?AID=28910

http://www.hmetro.com.my/node/15981

28

Lampiran 1

Borang Soal Selidik

1 . Demografi Kajian

Bahagian ini adalah untuk mendapatkan maklumat daripada responden

Arahan : Sila tandakan (/)

Umur

15-20 tahun

21-25 tahun

26-30 tahun

31-35 tahun

36-40 tahun

41-45 tahun

29

Sila tandakan (/) pada kotak yang disediakan

2. Mengenal pasti amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat Melayu di Kampung

Serengkam

Soalan ya tidak

Amalan berkhatan memberi banyak kebaikan dari segi rohani dan jasmani kepada diri saya

Upacara berkhatam al-Quran dijalankan sehari sebelum berkhatan

Berkhatan dapat meningkatkan keupayaan seksual

Berkhatan merupakan amalan sunnah

Saya menggunakan khidmat doktor untuk berkhatan

Saya menggunakan khidmat tok mudim untuk berkhatan

Saya mengamalkan mandi bunga selepas berkhatan

Bayaran tertentu dikenakan untuk khidmat berkhatan di klinik dan di kampung

Amalan berkhatan dilakukan ketika kanak-kanak berumur antara lima hingga 12 tahun

Upacara berkhatan bagi kanak-kanak lelaki lebih meriah berbanding upacara berkhatan untuk kanak-kanak perempuan

Menurut kepercayaan dan adat orang Melayu, jika kanak-kanak tidak berkhatan maka kuranglah kemuliaan kanak-kanak itu

30

Sila tandakan (/) pada kotak yang disediakan

3. Mengkaji kelebihan amalan berkhatan dalam kalangan masyarakat Melayu di Kampung

Serengkam menggunakan Skala Likert

Kelebihan berkhatan 1

Tidak setuju

2

Kurang Setuju

3

Setuju

4

Sangat Setuju

Menjauhkan tabiat kencing malam

Mendatangkan kebersihan diri

Untuk membezakan orang Islam dengan penganut agama lain

Sebagai ikrar patuh kepada arahan Allah dan tunduk di bawah hukum dan kekuasaan-Nya

Bayi yang berkhatan mempunyai 10 kali lebih rendah kadar risiko jangkitan kuman salur kencing daripada kanak-kanak

Berkhatan juga mampu mengurangkan risiko penyakit kanser terutama kanser zakar

Berkhatan dilakukan sewaktu berumur lebih kurang satu tahun kerana kadar risiko dan komplikasi prosedur lebih rendah

Berkhatan merupakan salah satu pilihan untuk mengeluarkan darah kotor dari badan selain dari aktiviti berbekam

Khatan dapat meningkatkan sistem kekebalan tubuh yang menjauhkan dari infeksi

31

Berkhatan lebih menjamin kesempurnaan solat

Lampiran 2

Majlis perarakan peserta khatan menggunakan lori sekeliling kampung sebelum upacara mandi

berkhatan bermula

Kanak-kanak yang terlibat dalam upacara berkhatan didukung oleh ayah mereka ke tempat

berkhatan

32

Upacara mandi sebelum khatan kepada kanak-kanak

Alatan yang digunakan oleh Tok Mudim untuk majlis berkhatan

33

Upacara berkhatan yang dilakukan oleh Tok Mudim menggunakan kaedah tradisional

Kanak-kanak dikhatan oleh doktor dengan kaedah moden

34

Jamuan makan diadakan selepas upacara berkhatan selesai

Kanak-kanak diberikan kain pelikat dan digantung untuk mengelakkan bahagian yang dikhatan

daripada tersentuh

35