! !penulsan sejarah pelancongan pakai yang ini

8/18/2019 ! !Penulsan Sejarah Pelancongan Pakai Yang Ini

1/57

Pembangunan Pelancongan Malaysia Dari Sudut Sejarah: Kajian Awal

Od. M. Anwar

Mohd. Zambri JaafarZulayti bte Zakaria

Abstrak

Makalah ini merupakan satu usaha awal untuk merekonstruksi bagaimana pelancongan Malaysia boleh wujud seperti adanya pada hari ini dan apakah isu-isu yang timbul di sebalik pembangunan sektor industri ini. Sebahagian besar sumber penulisan makalah ini adalah terdiri daripada sumber-sumber primary.anya terdiri daripada pelbagai catatan abad ke-!" dan rekod-rekod dari arkib.Makalah ini menghujah bahawa secara kronologinya pelancongan Malaysiaterasas daripada #by-product$ kegiatan merkantilisasi% kolonialisasi &ritish padasekitar akhir abad ke-!"% dan kemudahan didominasi oleh migrasi orang 'ina pada pertengahan abad ke-!". (ada mulanya komponen-komponen pelanconganitu terasas dan berkembang di )egeri-)egeri Selat kerana negeri-negeri tersebutmerupakan tempat terawal menerima dampak *e+olusi (erindustrian yang tibamelalui kemaraan kuasa-kuasa &arat% terutamanya ekoran daripada pendudukan&ritish. ,emudiaan% selepas (erjanjian (angkor !/% aspek-aspek pelancongan berkembang pula ke beberapa buah bandar utama di pantai barat )egeri-)egeriMelayu. 0empat pertama terasasnya pelancongan di )egeri-)egeri Melayu adalahdi 0aiping kerana bandar tersebut merupakan tempat yang mempunyaikepentingan ekonomi dan pentadbiran bagi golongan imprealis% merkantalis dankolonis di )egeri-)egeri Melayu. Analisis dari sudut sejarah men1ahirkan hakikat bahawa pembangunan pelancongan merupakan salah satu contoh bagaimana berlakunya pembangunan bersifat 2pemisahan secara struktural3 antara wilayah bandar dengan luar bandar dan antara kaum-kaum di negara ini. Sejak selepasmerdeka% pentadbiran kerajaan telah diterajui oleh elit administokrat Melayu.4olongan ini telah mengadakan dasar-dasar untuk mengatasi masalah tersebut.5asar-dasar masih berjalan dalam sektor industri pelancongan pada hari ini.

,ata ,unci6 ,omponen-komponen pelancongan% dampak *e+olusi (erindustrian%

)egeri-)egeri Selat% )egeri-)egeri Melayu dan 2pemisahan secarastruktural3


2/57

Pengenalan

Sejarah merupakan salah satu cabang ilmu paling penting dalam pelbagai sektor industri%

termasuk sektor industri pelancongan% kerana ia dapat menyediakan premis atau landasan

konkrit dalam proses penggubalan dasar dan perancangan pembangunan yang mantap. ni

kerana apa yang ada pada hari ini tidaklah lahir dari kekosongan% sebaliknya% lanjutan

daripada perkembangan-perkembangan masa sebelumnya% dan dalam realiti ini sejarah

merupakan bidang kajian yang hanya mengemukakan keterangan apabila adanya bukti-

bukti sahih dan dapat disemak oleh orang lain tentang kesahihannya. Oleh itu% kajian

sejarah dengan sendirinya merupakan kajian mengenai profile sesebuah industri

berasaskan fakta-fakta sahih dan berwibawa. ni akan men1ahirkan kekuatan% kelemahan%

peluang% ancaman dan potensi-potensi di sebalik sesebuah sektor industri itu. Jelasnya%

kajian sejarah dapat menyediakan data yang sahih bagi melakukan analisis S7O0

8Strength% 7eaknesses% Opportunity and 0hreat9. 5i samping itu% kajian sejarah akan

mendorong proses penggubalan dasar dan perancangan pembangunan berasaskan lunas-

lunas yang realistik% baik dalam merangka objektif yang ingin dicapai mahupun hala-tuju

misi dan +isi pembangunan itu% kerana ia disandarkan hakikat dan pengalaman sebenar

pada 1aman masa sebelumnya. Selanjutnya% kajian dari sudut ini akan juga dapat

memberi iktibar% panduan dan aspirasi kepada penggubalan dasar dan perancangan

seterusnya agar menjadi lebih mantap. a juga dapat menukili isu-isu secara realistik

kerana diasaskan fakta-fakta sebenar: bukan bersifat teoretikal atau persepsi.

Sebenarnya% berbanding dengan topik-topik lain% seperti keusahawan% pengurusan%

perundangan dan impak pelancongan 8negatif atau positif9% kajian dari sudut sejarah

merupakan salah satu topik paling sukar dalam pengajian pelancongan. ,esukaran

tersebut bukanlah untuk mendapatkan fakta-fakta mengenai bilakah sesuatu aspek di

dalamnya bermula% misalnya% hotel dan agensi pelancongan manakah yang mula-mula

dibuka. Sebaliknya% kesukaran paling asasi dalam bidang pengajian ini ialah untuk

menentukan apakah yang dimaksudkan dengan 2pelancongan3 itu sendiri. ni kerana

pelancongan adalah bersifat amorphous 8tidak berbentuk9% longgar dan luwes hingga

menyebabkan lingkup kajian mengenainya 8area of study9 amat luas. 5i samping itu%

subject-matter nya begitu banyak% meliputi hampir semua perkara. ;koran daripada itu%


3/57

timbul kesukaran untuk menentukan secara tuntas apakah sebenarnya teras ilmu dan

aspek-aspek yang mencirikannya. ;koran daripada itulah terdapatnya pelbagai sudut

pandangan mengenainya. Misalnya% ada pihak yang menanggapi sejarah pelancongan

bermula dengan keberadaan kegiatan 2merantau.3 Ada juga pengkaji menanggapi sejarah

pelancongan bermula dengan pembukaan hotel. Ada pula pengkaji yang menanggapi

sejarahnya bermula dengan keberadaan pelawat luar dan penyediaan tempat penginapan%

kemudahan dan keperluan kepada orang yang melakukan perjalanan itu. Selain itu% ada

pengkaji yang menanggapi sejarah pelancongan bermula dengan penerbitan buku

panduan perjalanan.

=arus ditekankan bahawa sejarah pelancongan bukanlah sejarah kegiatan

merantau% pembukaan hotel% promosi dan sebagainya yang dilihat secara berasingan%

sebaliknya% ia adalah gabungan 8amalgam9 kesemua aspek tersebut. Soalnya%

bagaimanakah sejarah kesemua aspek tersebut dapat digarapkan secara bersepadu

sehingga dapat dijelaskan sejarah pelancongan dalam satu definisi tunggal>

Menurut Mathieson dan 7all 8!"


4/57

#peralatan$ 8instruments9 untuk melakukan penyelidikan% perkiraan perangkaan%

penggubalan polisi 8legislatif dan pentadbiran9 dan hal-ehwal keusahawanan 8industri9.

&urkart dan Medlik 8!"!6 /!9 menjelaskan dengan lebih terperinci lagi tentang definisi

teknikal itu iaitu6

A clearer concept and a more precise technical definitions is reCuired for +arious purposes. Dirst% for the

purpose of study6 in order to e@amine any phenomenon systematically% it is necessary to define what it

co+er. Secondly% for statistical purposes6 when a phenomenon is to be measured% it must be defined: in

practice a+ailable techniCues of measurement freCuently determine what is possible to measure and in turn

tend to define tourism for particular purposes. 0hirdly% for legislative and administrative purposes6

legislation may apply to some acti+ities and not to others. Dourthly% for industries purposes6 particular

economic acti+ities gi+e rise to market studies and pro+ide the basis for the formation of industrial

organi1ation.

(enjelasan sejarah pelancongan dalam makalah ini adalah berpandukan kenyataan

&urkart dan Medlik ini dengan melihat pelancongan dari dua wajah iaitu sebagai buah

industri dan suatu fenomena sosial.

Sebagai sesebuah industri: (elancongan adalah sebuah industri gabungan 8amalgam9

pelbagai industri bagi menyediakan 8to chater9 keperluan dan kehendak pelancong 8atau

pengembara-bersenggangEtra+eler at leasure9 seperti untuk bersenggang% bereadah%

berhibur% memperoleh pengetahuan dan apa saja kegiatan selain daripada untuk

bermestautin tetap% berkerja dan mendapatkan pendapatan di destinasi yang dikunjungi.Antara industri-industri yang membentuk pelancongan ialah industri pengangkutan%

industri penginapan% destinasi kunjungan pelawat% agen-agen intermediary% kemudahan

dan itineri perjalanan pelancong. 5ari sudut ini% kajian mengenainya lebih menekankan

bidang pengajian ekonomi% politik 8dasar dan perundangan9% pengurusan% pentadbiran%

sejarah% alam persekitaran dan komunikasi.

Sebagai suatu fenomena sosial: (elancongan adalah kegiatan dan gaya-hidup yang

timbul dalam masyarakat industriEmoden yang melakukan perjalanan atauEdan

pengembaraan ke luar dari tempat kediaman la1im untuk tujuan bersenggang% bereadah%

berhibur% memperoleh pengetahuan dan apa saja kegiatan selain daripada untuk

bermestautin tetap% berkerja dan mendapatkan pendapatan di destinasi yang dikunjungi.

5ari sudut ini% kajian mengenainya lebih menekankan bidang-bidang pengajian sains

/


5/57

sosial amnya terutamanya sosiologi% psikologi 8dorongan% perlakuan% tingkah-laku9 dan

kebudayaan.

&erdasarkan kedua-dua wajahnya yang utama ini maka6 Sejarah pelancongan

dalam makalah ini adalah bermaksud kenyataan berasaskan bukti-bukti sahih dan dapat

dibuktikan kesahihannya dan dikonstruksikan secara kronologi 8dan juga harus secara

diakronikEdiachronic% bukannya secara asynchronistic9 tentang bila dan bagaimana

komponen-komponen yang menyediakan 8to cater9 kemudahan% keperluan dan kehendak

kepada pelancong 8pengembara bersenggang9. ,omponen-komponen yang menyediakan

8to cater9 kemudahan% keperluan dan kehendak kepada pelancong 8pengembara

bersenggang9 itu adalah terdiri daripada pengangkutan% industri penginapan% destinasi

kunjungan pelawat% agen-agen intermediary% kemudahan dan itineri perjalanan

pelancong. (elancong adalah dirujuk sebagai pengembara-bersenggang 8tra+eler at

leasure9 untuk tujuan-tujuan bersenggang% bereadah% berhibur% memperoleh pengetahuan

dan apa saja kegiatan selain daripada untuk bermestautin tetap% berkerja dan mendapatkan

pendapatan di destinasi yang dikunjungi.

(enulisan sejarah pelancongan dalam pengertian sebenar atau secara holistik

adalah seharusnya dikonstruksikan berasaskan berasaskan wajah-wajahnya 8pelancongan9

ini. Makalah ini berusaha merekonstruksi sejarah Malaysia berasaskan kenyataan.

Sebagai satu kajian sejarah% penjelasan mengenai persoalan ini tidak dapat dielakkan

daripada memperkatakan tentang sejak bila dan bagaimanakah pelancongan Malaysia

8dalam gabungan komponen-komponen9 boleh wujud seperti adanya pada hari ini. Selain

itu% akan ditelusuri apakah isu-isu pada 1aman lampau yang mencorak pembangunan dan

keusahawan dalam sektor industri ini> Adakah isu-isu pada 1aman lampau itu masih

menjadi isu-isu pada hari ini>

Bingkai Besar Persejarahan

&erdasarkan sumber-sumber yang diselidiki 8seperti mana disenaraikan dalam *ujukan9%

dapat dihipotesiskan bahawa e+olusi pembangunan pelancongan Malaysia tidaklah

B


6/57

menuruti skema #fi+e successi+e stages of economic growth$ yang diajukan oleh 7.7.

*ostow 8!"FG9. Skema beliau menggagaskan bahawa pembangunan ekonomi sesebuah

masyarakat berkembang dalam lima tahap secara kesinambungan seperti mana berikut6 !9

Traditional Stage,


7/57

bangsawan dan intelektual mereka ke tempat-tempat yang mempunyai bekas-bekas

peninggalan tamadun *om-Hunani% terutamanya di sekitar aut Mediterranean.

,ata kunci pengasasan pelancongan di mana-mana negara ialah dampak *e+olusi

(erindustrian. 5alam konteks Malaysia% sebagaimana sudah menjadi pengetahuan umum

8misalnya% seperti digambarkan oleh 7right and 'artwright% !"G: Swettenham% !"/:

nnes% !"/% (art ! I


8/57

Sebaliknya% selama kira-kira !G tahun pendudukan mereka itu 8bermula di (ulau

(inang pada tahun !F9% pentadbiran &ritish telah meninggalkan kesan bukan sahaja

dalam ekonomi% pentadbiran% politik% sistem persekolahan% infrastruktur% tetapi juga ke

atas pelancongan.


9/57

pertama kalinya terasas komponen-komponen pelancongan 8baik ia sebagai industri

mahupun sebagai fenomena sosial9 dalam suatu gabungan 8amalgam9 agak bersepadu.

(engasasan aspek-aspek pelancongan di )egeri-)egeri Selat berlangsung dalam

sistem ekonomi laisse%-faire. Selain itu% dari situlah golongan kapitalis dan kolonis

menyerap ke )egeri-)egeri Melayu. )egeri-)egeri Selat merupakan 2pintu masuk3 dan

2pengkalan3 bagi kemasukan golongan imprealis% merkantalis% kolonis serta gaya-hidup

dan pelbagai institusi kewangan dan perkhidmatan serta teknologi moden 8,hoo !"


10/57

4insburg dan *oberts 8!"B6 BG9 mencatatkan #Singapore% in the respects% the entrance

and e@it oleh Malaya as well as a major city in Southeast Asia and world affairs.$

Secara teoretikalnya% e+olusi sejarah pembangunan pelancongan Malaysia adalah

natijah daripada rebakan 8e@tension9 dan pengembangan 8e@pansion9 modenisasi yang

bersifat 2e@tended-core3 8pengembangan dari pusat9% iaitu berpusat di &arat dan sekali gus

&arat menjadi 2pusat3 modenisasi dunia. Manakala negara-negara bukan-&arat 8atau

negara-negara di luar benua ;ropah9% termasuk Malaysia% merupakan 2kawasan

pinggiran.3 7alaupun pada hari ini keadaan tersebut telah berubah K iaitu dominasi

&arat sudah menjadi pudar dan masyarakat-masyarakat yang dahulunya berada 2di

pinggiran3 telah mengeksport barangan% perkhidmatan% modal dan kepakaran ke wilayah

2(usat3 atau ke dunia &arat% misalnya% kereta buatan Malaysia sudah memasuki pasaran

;ropah K namun pengembangan modenisasi yang bersifat 2e@tended-core3

8pengembangan dari pusat9 itu merupakan senario uni+ersal di seluruh dunia pada 1aman

lampau% dan ia ketara di koloni-koloni imprealisasi dan kolonialisasi kuasa-kuasa &arat

8Sutton !""6 B-""9. Senario tersebut begitu ketara di Malaysia. Sehubungan itu%

perkembangan sejarah pelancongan pada 1aman lampau dapat dianalisis dengan

mengaplikasikan teori-teori neo-mar@ist% meliputi 0eori (ergantungan 8 (ependency

Theory oleh 'ardoso I Daletto ;.% !""9 dan The )orld-Systems Theory 8oleh

7allerstein%


11/57

orang 'ina di )egeri-)egeri Selat% kemudiaan )egeri-)egeri Melayu. 4olongan-

golongan inilah yang menjadi 2aktor3 atau pemain utama dalam keusahawan aspek-aspek

yang mengasaskan pembangunan komponen-komponen pelancongan yang ada di

Malaysia pada hari ini itu.

antaran ia diasas dan dibangunkan oleh golongan ini telah membawa wujudnya

pembangunan sosioekonomi dalam bentuk 2pemisahan struktural3 iaitu pembangunan

yang tidak sama rata antara di bandar dengan di luar bandar% dan juga antara kaum

terutamanya antara orang 'ina dengan masyarakat-masyarakat watan. (ada era sebelum

merdeka% pembangunan aspek-aspek pelancongan adalah tertumpu di beberapa buah

bandar yang menjadi pusat kegiatan dan kepentingan golongan merkantils% imprealis dan

koloni &arat bersama dengan golongan pengusaha kapitalis 'ina. Aspek-aspek tersebut

tidak terbangun di luar bandar kerana tidak ada kepentingan dalam kalangan golongan

tersebut. Oleh kerana undang-undang pemilikan tanah pada 1aman kolonial masih

wibawa sehingga ke hari ini maka pembangunan sosioekonomi dalam bentuk 2pemisahan

struktural3 itu berkekalan sehingga ke hari ini. nilah isu paling utama dalam

pembangunan pelancongan Malaysia pada hari ini yang dicorak oleh peristiwa-peristiwa

sejarah.

TAHAP PENGASASAN DI NEGERI-NEGERI SELAT

Seperti telah dinyatakan% 0ahap (engasasan pertama pelancongan di Malaysia bermula di

)egeri-)egeri Selat. 0empat terawal pengasasan pelancongan Malaysia adalah di (ulau

(inang kerana bandar pelabuhan merupakan tempat mula-mula diduduki oleh golongan

imprealis% merkantalis dan koloni K ditandai pendudukan Dransis ight pada tahun !F.

,enyataan ini diasaskan kepada dua realiti. (ertama% sebahagian besar aspek-aspek yang

membangunkan sektor industri pelancongan Malaysia pada hari ini% seperti establishmen

penginapan% sanatorium% kelab sosial% taman awam 8botanical gardens9% pengangkutan

pelawat 8kapal laut dan ke tempat peranginan9% itinerari% agensi intermediari% kemudahan%

itineri serta ancillaries layan tamu lainnya adalah bermula di (ulau (inang. ,emudiaan%

!!


12/57

pada bahagian kedua abad ke-!" aspek-aspek tersebut terbangun di Singapura% dan

seterusnya ianya terbangun di Melaka.

,edua% )egeri-)egeri Selat telah menjadi tempat terawal menerima dampak

*e+olusi (erindustrian melalui pendudukan &ritish dan menjadi 2pintu masuk3 dan

seterusnya menjadi 2pengkalan3 bagi pengembangan modenisasi &arat ke )egeri-)egeri

Melayu khususnya dan ke rantau Asia 0enggara amnya.

Antara aspek-aspek pelancongan yang terasas di (ulau (inang adalah seperti

berikut. Sanatorium terawal di Malaysia adalah resort-bukit di &ukit &endera% (ulau

(inang% yang dibina sejak 1aman Drancis ight lagi. Misalnya% pada tahun !"F ennon

8!"F6 B/9 mencatatkan kawasan puncak bukit itu sudah dihubungkan dengan sebatang

jalan laluan kereta kuda. (ada tahun !GB Johnson 8!G6


13/57

(ada 1aman sebelum merdeka% sejarah Malaysia meliputi juga di Singapura. ni

kerana Singapura merupakan sebahagian daripada )egeri-)egeri Melayu.

,ewujudan leisure class moden terawal bermula di Singapura sejak sebelum

pertengahan abad ke-!" lagi./ Menurut 0urnbull 8!"6 FF9 #'hange came o+er

Singapore in mid-!/G3s% in her appearance% in commerce% and in the attitudes of the

upper class. Lisitors were ama1ed at the physical impro+ement but complained that much

of her e@otic charm and he friendliness had gone. 0his reflected changes in her pattern of

life.$

Sukan dan rekreasi moden juga merupakan fenomena orang ;ropah par

e&cellence. ,egiatan-kegiatan tersebut diadakan di kelab-sosial% esplanade% go+ernment

houses dan dalam kawasan banglo golongan tersebut. 7right dan 'artwright 8!"G6 !"9

mencatatkan #;uropeans ha+e to a large e@tent% to make their own amusement% almost

e+ery house has its tennis court and they organised cricket% football% tennis% golf%

swimming and rowing.$

,ebanyakan jenis sukan itu diperkenalkan melalui kelab-sosial terutamanya di

Singapura. &ola sepak diperkenalkan oleh kakitangan pentadbiran &ritish pada tahun

!B. 7right dan 'artwright 8!"G6


14/57

,egiatan sukan juga diadakan melalui pertubuhan HM'A. ,egiatan sukan itu hanya

terbatas di kalangan orang ;ropah 87right dan 'artwright !"G6


15/57

!


16/57

*eith dengan memberi judul baharu !/M/ eith4s Handbook to Singapore. ima belas

tahun kemudian buku itu disemak semula oleh 7alter Makepeace. 7alau bagaimanapun%

buku-buku berkenaan hanya memberi fokus mengenai Singapura.

Jelasnya% hanya terdapat dua pihak dalam kegiatan perjalanan-bersenggang% layan

tamu dan beriadah dalam 0ahap (engasasan pelancongan di )egeri-)egeri Selat% iaitu

orang ;ropah dan kaum 'ina. Masyarakat tempatan hampir tidak wujud sama sekali

dalam keusahawan sektor industriini.

Pengasasan Di Negeri-Negeri Melayu: Pengasasan Tahap e!ua

Setelah lebih daripada G tahun komponen-komponen pelancongan terasas di (ulau

(inang 8sejak tahun !F9% ia terasas pula di )egeri-)egeri Melayu. 5apat dihujahkan

bahawa tempat yang mula-mula terasasnya pelancongan di )egeri-)egeri Melayu adalah

di 0aiping. ni diasaskan kepada bandar tersebut merupakan tempat pertama menerima

dampak *e+olusi (erindustrian di )egeri-)egeri Melayu kerana ia merupakan pusat

bandar pertama yang menjadi pusat pentadbiran modenE&ritish dan pusat kegiatan

ekonomi perlombongan utama pada abad ke-!". Sebagaimana telah dinyatakan%

pelancongan moden% baik sebagai sebuah industri mahupun sebagai suatu fenomena

sosial% hanya muncul dalam masyarakat moden atau masyarakat industri. &anyak perkara

yang dibuka di bandar tersebut menjadi 2perkara pertama3 di )egeri-)egeri Melayu. ni

sekali gus berkait secara langsung dengan pengasasan komponen-komponen pelancongan

di )egeri-)egeri Melayu. Antara perkara-perkara tersebut seperti berikut6 andasan dan

perkhidmatan kereta api 8pada tahun !B9% jalan raya moden 8!/9% ;uropean 'lub

80aiping )ew 'lub9 8!B9% mu1ium 8!?9% esplanade 8!"G9% resort bukitEsanatorium

8!G9% *est =ouse 8!G9% taman tasik 8!G9% padang golf 8!"/9% kelab lumba kuda

8!B9% kolam renang awam 8!G9% taman rekreasi 8'oronation (ark% !"


17/57

pelancong% bandar tersebut merupakan tempat pertama ditubuhkan pasukan polis di

)egeri-)egeri Melayu 8iaitu 0he Malay States 4uides !"F9.

5apat ditegaskan bahawa berdasarkan keberadaan aspek-aspek yang berkait

dengan pengangkutan% penginapan% daya tarikan% perhubungan dan kemudahan-

kemudahan lain secara bersepadu maka dapat dirumuskan bahawa tempat pertama

berlakunya pengasasan pelancongan di )egeri-)egeri Melayu adalah di 0aiping.

&erdasarkan perkembangan-perkembangan dan kriteria-kriteria seperti dinyatakan

di atas% dapat dihujahkan bahawa 0ahap (engasasan pelancongan di )egeri-)egeri

Melayu adalah implikasi daripada termeterainya (erjanjian (angkor pada tahun !/. ni

kerana dengan pemeteraian (erjanjian itulah yang membawa tiba-tiba dampak *e+olusi

(erindustrian di )egeri-)egeri Melayu. (erjanjian tersebut telah memperkenalkan sistem

pentadbiran kolonial yang dinamakan #=er Majesty3s Ser+ice$ 8nnes !"/% (art


18/57

#)ati+e State Officers$ itu. 4olongan inilah yang memulakan amalan melancong di

)egeri-)egeri Melayu apabila mereka melakukan 2lawatan sambil kerja%3 iaitu

mengembara dari sebuah negeri Melayu ke )egeri-)egeri Melayu lain. 5i samping itu%

sejak bahagian kedua abad ke-!" lagi mereka telah melakukan kegiatan melancong ke

negeri-negeri luar dari 0anah Melayu seperti ke Jawa% *angoon% ndia% 0hailand dan

'hina.

(engasasan kemudahan dan itinerari pelancongan di )egeri-)egeri Melayu juga

dilakukan oleh golongan ini. Mereka membuka rest-house% hill-stations 8sanatorium9%

kelab-sosial% mu1ium% hotel% dan kemudahan-kemudahan lain. Ada dua sebab utama

kenapa kemudahan dan itinerari tersebut diadakan. (ertama% sebagai #infrastruktur

pentadbiran kolonial$ 8colonial administration tools9. ,edua% sebagai langkah untuk

menjimatkan kos. Menurut Swettenham 8!"/6


19/57

,uala umpur. Sejak itu berlaku pelebaran pentadbiran ke ,uala ,angsar% ,ota 0inggi%

Seremban% ,uala ipis% ,uala ,rai hinggalah ke ,uala ,etil 8,edah9. (erkembangan ini

mendorong berlakunya pengembangan rest-house% club-house% kelab-rekreasi% pusat

riadah% padang golf dan sebagainya.

*est-house yang asalnya tempat penginapan pegawai kolonial menjalankan tugas di luar

daerah itu dijadikan juga tempat penginapan berbayar dalam kalangan pelawat. =arrison

8!"!!E!"


20/57

8Stockwell% !""? dan &utcher !""9. =ale 8!"G6


21/57

#n the ups and downs of the Malayan economy% there was no substantial further progress

until !"?


22/57

Selain itu% hotel-hotel juga dibuka di Sabah sejak akhir abad ke-!". Misalnya%

dalam The 'ritish 8orth 'orneo Herald and Official !a%ette" 8!F Debruary !"GG9

dilaporkan #)orth &orneo dinner at =otel 'ecil.$ Majlis tersebut dihadiri oleh


23/57

yang datang lebih awal penginapan sementara kepada keluarga dan 2orang sekampung3

dari 0anah &esar 'hina.

Selanjutnya% terdapat kedai kopi yang menjadikan tingkat atasnya sebagai rumah

tumpangan disebutkan li Tian 8Mandarin9. ,uil-kuil 'ina juga menyediakan tempat

penginapan bagi orang dari luar. (endatang 'ina itu membuka rumah kongsi% rumah

tumpangan% hotel kecil dan tempat hiburan serta bersenggang di bandar sebagai

infrastruktur dan itinerari mereka menjalankan keusahawanan perlombongan bijih timah

itu. ,eusahawanan tersebut membangun seiringan dengan e+olusi urbanisasi yang

dibangunkan kaum itu. ni dapat dilihat pada lokaliti kemunculan komponen-komponen

pelancongan pada hari ini% seperti hotel% pusat pengangkutan% pusat perkhidmatan%

restoran% barang-barang keperluan dan kepakaran. =ampir kesemua perkara ini adalah

terasas dan kekal berkembang di beberapa buah bandar utama yang dibuka dan

dibangunkan oleh pentadbiran &ritish dan orang 'ina. ni ketara di negeri-negeri pantai

barat yang kaya dengan bijih timah dan perladangan seperti ,uala umpur% poh% Johor

&ahru dan Seremban.

Pe&ilikan !an Se)aran *ilayah Pe&)angunan Pelan$"ngan

Dala& Tahap Pengasasan: Pa!a +a&an "l"nial

Sebagaimana telah digambarkan% industri pelancongan Malaysia terasas dan membangun

dalam sistem laisse%-faire yang diperkenalkan oleh golongan imprealis% merkantilis dan

kolonis di beberapa buah bandar yang menjadi pusat kepentingan ekonomi mereka.

,emudiaan ianya dikuasai orang 'ina.

Masyarakat watan tidak terlibat langsung dalam sektor ini sejak detik

pengasasannya. ni kerana mereka tidak mempunyai peluang untuk terlibat sama dalam

sistem laisse%-faire. Malah kegiatan layan tamu itu adalah sesuatu yang asing bagi

mereka. ,eadaan ini timbul kerana masyarakat watan tinggal di luar bandar dan

mengamalkan cara hidup bersifat tradisionalisme.


24/57

Salah satu bahan yang boleh dijadikan sumber rujukan utama tentang

perkembangan-perkembangan yang berlaku dalam industri ini pada 1aman sebelum

(erang 5unia ialah Telephone (irectory 5676 buku direktori telefon pertama di negara

ini. &erdasarkan direktori tersebut% tidak semua negeri 8di Semenanjung9 mempunyai

hotel% rumah tumpangan dan hostel pada 1aman sebelum (erang 5unia ,edua.

(erkhidmatan-perkhidmatan tersebut hanya wujud di beberapa buah bandar utama di

pantai barat Semenanjung. =anya lima buah negeri yang mempunyai establishment ini

iaitu (ulau (inang% ,uala umpur% (erak% Melaka dan (ahang. okaliti yang menjadi

tumpuan pembangunannya ialah di (ulau (inang dan ,uala umpur. ni kerana

perkembangan establishment tersebut adalah didorong oleh faktor pembangunan

perbandaran ekoran daripada pembangunan ekonomi moden. &andar-bandar tersebut

menjadi pusat ekonomi% politik dan sosial.

(erkhidmatan-perkhidmatan tersebut diadakan untuk memenuhi fungsi

perbandaran% bukannya kerana daya tarikan. 5alam pada itu% walaupun tidak ada data

yang lengkap namun dapat dirumuskan hotel dan rumah tumpangan di bandar adalah

dimonopoli hampir sepenuh oleh orang 'ina. ,eusahawanan tersebut dijalankan secara

kecil-kecilan dalam kalangan keluarga 'ina 8'hinese family small town run hotels9.

Sebahagian besar bandar di Malaysia dibuka oleh orang 'ina.&erlatarbelakangkan budaya dari 0anah &esar 'hina itu dan keperluan perjalanan dan

perkhidmatan hiburan% mereka membuka perkhidmatan layan tamu di negara ini yang

berlaku seiringan atau bersama-sama dengan pembukaan bandar.

(emilikan orang 'ina dalam bidang perhotelan itu berkekalan sehingga ke hari

ini. ni kerana mereka memilki kawasan tanah di bandar-bandar sejak 1aman sebelum

merdeka lagi. (entadbiran kolonial &ritish telah mengadakan sistem pendaftaran tanah

dengan memberi kawasan-kawasan tanah terhadap kepada orang 'ina. (endaftaran itu

dimulai dengan pengenalan Sistem 0orrens di (erak oleh 7.;. Ma@well pada !".

Sistem ini kemudian dijadikan asas penggubalan Selangor :and egulations 8or Code9

pada tahun !"!. Selangor :and egulations 8or Code9 itu disebarkan ke )egeri-)egeri

Melayu &ersekutu 8meliputi (erak% Selangor% )egeri Sembilan dan (ahang9. a


25/57

laksanakan oleh State Council 8di bawah *esiden9. Selari dengan 2semangat3 (erjanjian

(angkor !/% *esiden merupakan 2wakil3 sultan untuk mengurusi hal-ehwal tanah di

negeri-negeri berkenaan 8Ahmad )a1ri Abdullah !"B6


26/57

TAHAP PEMA(,AN

0ahap (emacuan pembangunan pelancongan Malaysia muncul pada akhir tahun-tahun

!"BG-an hingga akhir tahun-tahun !"FG-an. Sehubungan itu% perkembangannya adalah

seiringan dengan proses pembangunan negara yang baharu memperoleh pemerintahan-

sendiri 8disebut ,emerdekaan (ersekutuan 0anah Melayu yang diistiharkan pada ?!

Ogos !"B9. =ujah untuk menyatakan 0ahap (emacuan pembangunan pelancongan

Malaysia pada masa tersebut adalah kerana wujud ciri-ciri yang berbe1a daripada

masyarakat sebelumnya% misalnya% komponen-komponen pelancongan semakin

bercirikan sebuah sektor tersendiri. Antara ciri-ciri 0ahap tersebut adalah berikut6

!. Munculnya ciri-ciri komponen pelancongan yang lebih bersifat kontemporari:

berbe1a daripada era sebelumnya yang lebih bercirikan pentadbiran kolonial dan

penginapan murah orang 'ina.


27/57

(emacuan pelancongan Malaysia terdiri daripada faktor-faktor luar negara dan dalam

negara.

Antara perkembangan-perkembangan yang menandakan 0ahap (emacuan

pelancongan sedunia pada masa tersebut adalah seperti berikut6 munculnya ;ra Jumbo-

Jet iaitu era mula-mula kapal terbang kuasa jet menjadi pengangkutan utama: berlakunya

pertambahan jumlah pelancong dunia secara mendadak% termasuk di rantau Asia (asifik:

berlakunya peningkatan kemajuan infrastruktur perhubungan 8darat% laut dan udara9:

berlangsungnya (ersidangan (elancongan Sedunia di *ome 8!"F?9: tertubuhnya

Southeast-Asia 0ra+el 'ommission 8SA0'9 dan &OA' 8sejak !"/9: seterusnya%

munculnya pertubuhan-pertubuhan antarabangsa yang khas dalam hal-ehwal

pembangunan pelancongan seperti (A0A 8!"FG9 dan O0O 8yang diserap ke dalam

(ertubuhan &angsa-&angsa &ersatu pada !"F!9 8&urkart dan Medlik !"!6


28/57

sehebat mana lagi3 8,irkup% !"F?6 ??9. Misalnya% hotel-hotel ternama dan tercanggih

pada 1aman sebelum itu masih tidak mempunyai alat penyaman% sebaliknya% hanya

menggunakan kipas angin elektrik.

(embukaan hotel besar bertaraf antarabangsa bersifat kontemporariKseperti

berhawa dingin% kolam renang dan bersama restoranKadalah bermula sejak tahun-tahun

akhir !"BG-an di beberapa buah bandar utama. =otel bertaraf antarabangsa pertama di

negara ini adalah Dederal =otel di Jalan &ukit &intang% ,uala umpur. a dibuka oleh

pemodal 'ina% bernama ow Hat% pada ?! Ogos !"B sebagai penyediaan tempat

kediaman bagi para pelawat dari dalam dan luar negara yang datang untuk meraikan

sambutan kemerdekaan pertama itu. =otel ini mempunyai GG bilik% berhawa dingin

sepenuhnya dan dibina dengan kos *M


29/57

,emerdekaan merupakan salah satu 2e+entual period3 dalam pembangunan di

negara ini amnya% termasuk dalam industri pelancongan. a bukan hanya suatu proses

permindahan kuasa politik secara teknikal dari kuasa kolonial ke tangan anak watan

tetapi lebih penting lagi ia merupakan peralihan kuasa 8succession of power9 dari

pentadbiran kolonial ke elit administokrat Melayu berpendidikan nggeris. ;lit ini

memain peranan cukup besar bukan sahaja dalam pentadbiran dan pemerintahan tetapi

juga dalam pembangunan. Mereka berperanan dalam pembangunan hotel% infrastruktur

dan destination di luar bandar sehingga mendorong terbitnya era baharu dalam sektor

industri pelancongan. 5ari satu sisi% pengan perolehan pemerintahan-sendiri itu telah

membolehkan elit administokrat Melayu berada pada kedudukan 2commanding position3

dalam pentadbiran dan pemerintahan negara 8ntuk keterangan lanjut sila lihat Means

!"F: *atnam !"F: =ickling !": (urcell !"B: Sheridan !"F/: )ess !"FB:

(uthucheamy !": Lasil !"B: 'rouch !""F: Mohamed Salleh Abbas !"F: Mohamed

Suffian =ashim !"F: Mohamed Suffian et al/ !"/9. Mereka inilah yang memulakan

2tradisi3 atau amalan affirmati*e actions; iaitu dasar inter+ensi atau 2campur tangan

pemerintah yang ketara3 dalam sektor-sektor ekonomi untuk membantu orang Melayu

dan &umiputera lain 84ome1 dan Jomo !""6

merekonstruksikan atau menyusun semula ketidaksamarataan sosioekonomi ekonomi

antara kaum dan wilayah melalui pembangunan pelancongan sebagai wahananya.

0indakan elit administokrat Melayu adalah legitimat kerana diasaskan lunas-lunas

perundangan yang sah% iaitu Artikel !B?% (erlembagaan (ersekutuan Malaysia.

5ari sisi yang lain% peranan golongan elit administokrat ini cukup besar dalam

pembangunan sektor industri pelancongan. 5engan bersandarkan lunas-lunas

perundangan itu% golongan elit administokrat Melayu telah menjadikan kerajaan sebagai

salah satu 2aktor3 penting dalam keusahawan pelbagai sektor industri% termasuk sektor industri pelancongan. (eranan kerajaan sebagai 2aktor3 atau 2pengusaha3 dalam sektor

pelancongan dapat dirujuk ucapan 0un Abdul *a1ak% 0imbalan (erdana Menteri% yang

bertajuk #Dree Malaya Surges Ahead in ;conomic (rogress$ 8pada


30/57

0he importance of tourism as a major industry has not been o+erlooked by the 4o+ernment% a 0ourist

(romotion Section being established two years ago. 0he Dederation is a member of the (acific Area 0ra+el

Association 8(A0A9% the nternational nion of Official 0ra+el Organisation 8O0O9 and the Southeast-Asia

0ra+el 'ommission 8SA0'9. A practical result of the increased attention to tourism is the construction today

of new airstrips at ,uala 0erengganu% on (ulau angkawi% and near the )ational (ark% with the object of

opening up direct air links to these centres. (lanned publicity has created a great impact resulting in a marked

increase in tourist traffic in Malaya 8"capan-"capan Tun Haji 2bdul a%ak 'in Hussein% !"B6 !"B9.

&erasaskan kenyataan ini% ada empat asas penting yang membawa berlakunya

perubahan secara menganjak 8shifted change9 dalam sektor pelancongan di negara ini

sejurus memperoleh kemerdekaan itu. (ertama% kerajaan menggubal polisi dan

mengadakan program pembangunan pelancongan negara. ,edua% pada era kemerdekaan%

kerajaan Malaysia sudah mengadakan hubungan dengan pelbagai agensi di luar negara.

=ubungan tersebut merupakan salah satu mekanisme yang memesatkan pembangunan

pelancongan sehingga munculnya 0ahap (emacuan dalam sektor industri ini. ,etiga%

kerajaan telah menubuhkan agensi khas untuk mengurusi hal-ehwal pembangunan

pelancongan negara iaitu 0ourist (romotion Section pada tahun !"B"sebuah unit di

bawah ,ementerian (erdagangan dan (engindustrian: kemudian namanya ditukar

menjadi 5epartment of 0ourism 85O09. Agensi tersebut merupakan tapak asas

penubuhan 05'!G 8pada tahun !"


31/57

penggalakan dengan imej-imej luar bandar. angkah-langkah lain berkait dengan dasar

ini akan dijelaskan nanti.

Jelasnya% 2dasar afirmatif3 telah dijalankan oleh pihak kerajaan sejak awal

perolehan pemerintahan-sendiri 8kemerdekaan9 lagi. Seterusnya% prinsip 2dasar afirmatif3

ini dijadikan asas penggubalan polisi pembangunan negara amnya dan sektor industri

pelancongan khususnya hingga ke hari ini. a diterapkan dalam semua *ancangan ima

0ahun Malaysia sejak *ancangan Malaya ,edua 8!"FG-!"FB9. Seterusnya% prinsip ini

dijadikan asas 5;& 85asar ;konomi &aru9 yang diistiharkan secara rasmi melalui

*ancangan Malaysia ,edua 8!"!-!"/9. Sejak tahun


32/57

,edua 8!"FG-!"FB9 kerajaan telah memberi peruntukan sebanyak *M G.


33/57

go+ernment will make efforts% in association with pri+ate enterprise% to facilitate

and promote tourist tra+el to and within Malaysia through pro+ision of better

facilities 8 9irst Malaysia Plan% !"FB6 !"9.

Ada dua matlamat utama yang tersulam dalam *ancangan Malaysia (ertama itu.

(ertama% kerajaan berusaha menjadikan pelancongan sebagai #diplomatic barometer$

kedamaian dan persahabatan dengan negara-negara lain. ,edua% menggalakkan pihak

swasta agar turut terlibat dalam pembangunan di luar bandar. ,erajaan mengharapkan

proses penstrukturan semula sosioekonomi dapat berlaku secara tidak langsung kerana

objek-objek daya tarikan seperti pantai% pulau dan bukit-bukau itu berada di luar bandar.

5alam *ancangan Malaysia ,edua 8!"FF-!"G9 itu kerajaan menubuhkan

#a1atankuasa Mohar 56


34/57

and attractions to induce international tourists to stay longer in this country and

also pro+ide recreational facilities to local population$ 8 Mohar4s Commission

eport Mohar !"F6 ?/9.

Matlamat yang sama menjadi asas penggubalan 2kta !alakan Pelaburan 56. 2kta ini

adalah dikawal secara langsung oleh ,ementerian ,ewangan. nsentif taraf perintis akan

diberikan% iaitu dalam bentuk pengecualian cukai 2cceleration (epreciation 2llo1ance

for Plant, Machinery and ?$uipment % kepada mana-mana pihak yang menempat dan

menjalankan keusahawanan mengikut wilayah-wilayah yang ditentukan oleh kerajaan

mengikut empat 1on berikut6

Zon A 6 ,uala umpur dan (ulau (inang

Zon & 6 Selangor% (erak% )egeri Sembilan% Melaka% Johor dan ,ota ,inabalu

Zon ' 6 (ahang% 0erengganu% ,elantan% (erlis% Sabah 8kecuali ,ota ,inabalu9

dan Sarawak

Zon 5 6 (ulau% resort-bukit dan wilayah-wilayah seumpamanya seperti

digariskan oleh ,ementerian ,ewangan

2cceleration (epreciation 2llo1ance for Plant, Machinery and ?$uipment

diberikan dengan kadar-kadar seperti berikut6 bagi Zon A sebanyak !B peratus% Zon &


35/57

ada destinasi pelancong yang dibuka. Daktor utamanya adalah kerana hampir kesemua

projek yang dirancang oleh kerajaan pada era pascamerdeka itu tidak dapat disiapkan.

=ampir kesemua rancangan kerajaan masih dalam proses pembinaan 8TM2 !"!6!-

!9. (rojek-projek berkenaan diteruskan pada tahun-tahun !"G-an di bawah *ancangan

Malaysia ,edua 8!"!-!"B9 K serentak dengan pelancaran 5;& 8!"!9.

(ada era sebelum 5;& itu pihak bukan-kerajaan masih tidak mengadakan

sebarang usaha dan pelaburan untuk membangunkan destinasi di luar bandar walaupun

terdapat beberapa buah tempat yang mempunyai daya tarikan pelancongan. =anya

syarikat 4enting =ighlands Sdn. &hd K setelah mengambil alih projek J,* K yang

memulakan pembukaan 4enting =ighlands sejak tahun !"FB. (rojek ini siap pada tahun

!"


36/57

antarabangsa dibuka seperti Dederal =otel% nion =otel% =otel Merlin dan ;Cuatorial

=otel. =otel-hotel tersebut merupakan hotel milik orang 'ina. Selain daripada hotel-hotel

tersebut% masih terdapat hotel milik kaum 'ina yang dibuka sejak selepas (erang 5unia

,edua. 5ari semakan fail-fail di (ejabat (endaftaran (ertubuhan 8*O'9 didapati antara

hotel-hotel yang didaftarkan pada tahun-tahun !"/G-an dan pertengahan !"BG-an adalah

terdiri daripada 0ong Ah =otel di Jalan Sultan smail ,uala umpur% didaftarkan pada

5isember !"/: ;astern I Oriental =otel 8didaftarkan semula pada ! Oktober !"B!9:

Shui ,at =otel% (enang *oad% (enang 8! Januari !"BB9.

=ampir kesemua hotel kecil% rumah tumpangan dan lojing bersai1 dari lima

hingga


37/57

JA5A


38/57

Sehingga era awal kemerdekaan terdapat empat negeri yang mempunyai

penginapan peranginan resort-bukit iaitu (ulau (inang% (ahang% (erak dan Selangor.

*esort-bukit berkenaan dimiliki oleh dua pihak utama% pertama% kerajaan% dan kedua%

orang 'ina. *esort-bukit milik ,erajaan pada asasnya terdiri daripada rest-house dan

sanatorium peninggalan pentadbiran kolonial. Jadual ? menunjukkan taburan lokasi

resort-bukit milik kerajaan pada tahun !"F/. Manakala Jadual / menunjukkan lokasi

resort-bukit milik bukan-kerajaan pada tahun !"F/.

Sama seperti resort-bukit% resort-laut dimiliki oleh dua pihak utama% pertama%

kerajaan% dan kedua% orang 'ina. 0aburan lokasi resort-laut milik kerajaan adalah seperti

Jadual B. 0aburan lokasi resort-laut bukan-milik bukan-kerajaan adalah seperti Jadual F.

Selain itu% sehingga awal kemerdekaan terdapat tujuh buah negeri yang mempunyai

tempat penginapan peranginan laut 8termasuk rest-house yang boleh dianggap resort-laut9

iaitu )egeri Sembilan% Selangor% Melaka% Johor% (ahang% 0erengganu dan (erak.

Sejak era pengasasannya lagi (ort 5ickson bukanlah tempat bagi masyarakat

tempatan. a dianggap tempat #pegawai tadbir &ritish.$ (ada era pascamerdeka ia

dianggap tempat #pelaburan orang kaya$ dari luar% khusus orang 'ina dari Singapura

8)icol !"6 F9.

JA5A ?6 *esort-bukit milik kerajaan di Semenanjung% !"F/

);4;* &A)4A) O,AS

(ahang !Semua di Draser3s =ill% kecuali sebuah di 'ameron=ighlands

(ulau(inang Semua di &ukit &endera

(erak " Semua di &ukit Ma@well

Selangor <,uala ,ubu *est =se 8jalan ke Draser =ill9% dan the 4ap*est =se

?


39/57

Sumber6 Telephone (irectory 56


40/57

JA5A /6 *esort-bukit milik bukan-kerajaan di Semenanjung% !"F/

);4;* JMA= dan 0A&*A) O,A0E7AHA=

&M(0;*A &,A)-&M(0;*

A

! (ahang !B 8!G di 'ameron =ighlands% ? di Draser3s=ill% dan < di *inglet9

G !B

< (ulau(inang

/ 8semua di atas &ukit &endera9 G /



41/57

JA5A F6 *esort-laut milik bukan-kerajaan di Semenanjung% !"F/

);4;*

JMA= dan 0A&*A) 7AHA=

&M(0;*A &,A)-&M(0;*A

! )egeri Sembilan !G 8semua di (ort 5ickson dan 0eluk ,emang9

G !G

< (ulau (inang ? 8semua di &atu Deringghi9 G ?

? (erak ? 8< di umut% dan ! di (angkor9 G ?

/ Melaka < 8! di ,lebang &esar% ! di 0anjung ,ling9 G <



42/57

Senario yang sama berlaku dalam sektor intermediari seperti agensi-perjalanan

dan agensi-pelancongan. (ada !"F!-!"F/ terdapat sekarang ! buah syarikat intermediari

8Telephone (irectory !"FG-!"F/9. Sebagaimana ditunjukkan dalam Jadual syarikat-

syarikat berkenaan hanya terletak di dua bandar utama iaitu ,uala umpur dan (ulau

(inang. Sebahagian besar daripadanya 8kira-kira G peratus9 adalah dimiliki oleh orang

'ina% dan sebahagian lagi% kira-kira


43/57

JA5A 6 Agensi-perjalanan dan wakil pengusaha pengembaraan di Semenanjung

!"F/

!.

Dederal 0ra+el Agency td ,uala umpur% /! (rinces *oad% Sales *ep 8Mohd 0ahir9% !< Jln FB (etaling Jaya


44/57

negara ini dalam perkhidmatan intermediari. (ada masa awalnya ia merupakan syarikat

yang menjual barangan elektrik dan syarikat bas.!<

TAHAP PEMBANG,NAN

5apat dihujahkan bahawa tapak asas pembangunan pelancongan Malaysia yang ada pada

hari ini adalah terbentuk daripada peristiwa-peristiwa bersejarah yang berlaku pada awal

!"G-an. a merupakan 0ahap (embangunan sektor industri pelancongan di negara ini.

,emunculan tahap tersebut dicirikan oleh darjah intensiti yang lebih tinggi dari segi

pengikhtirafan pelbagai pihak terhadap sektor pelancongan% penglibatan secara aktif

pihak kerajaan Malaysia dalam pertubuhan antarabangsa berkait dengan pembangunan pelancongan% buat pertama kalinya pelancong antarabangsa yang datang ke Malaysia

melebihi satu juta orang 8sejak !"?9% pembangunan kepelbagaian produk 8di+ersity of

products9% pembangunan pesat aspek-aspek pengangkutan 8termasuk penggunaan pesawat

jet9% kepesatan agen-agen intermediary% pengurusan pelancongan yang lebih efisyen%

jumlah akomodasi pelbagai kelas yang lebih banyak% dan mutu kemudahan dan itinerari

yang lebih baik.

Selain itu% satu lagi aspek yang mencirikan tahap ini ialah pembangunan sektor

pelancongan mulai menyebar ke seluruh negara. Misalnya% sejak pertengahan !"FG-an

sudah mulai dibangunkan motel dan chalet di kawasan perpantaian 0erengganu dan

(ahang. (embangunan ini dilakukan oleh pihak kerajaan.

7alaupun Malaysia telah menjadi anggota pertubuhan sedunia sejak awal

kemerdekaan 8!"B9 namun hanya sekitar awal !"G-an negara ini menjadi 2anggota

aktif3 dalam (A0A dan 70O. (ertubuhan-pertubuhan ini memberi bantuan dari segi

promosi% kerjasama% perundingan% kepakaran dan kewangan 8TM2 !"G dan ancangan

Malaysia 3etiga6 F9. (ada tahun !"< diadakan persidangan (A0A buat pertama kalinya

di ,uala umpur. (ersidangan ini sangat penting kerana ia menjadi pemangkin kepada

12 5alam Telephone (irectory 56


45/57

kemunculan 0ahap (embangunan pelancongan di Malaysia. a mendorong pelancongan

diterima sebagai salah satu sektor utama dalam pembangunan negara. 2 eport of the

2d*isory Panel on Tourism (e*elopment in Malaysia 8!"F6 F9 menyatakan6

Although it was known to e@ist in pre-war Malaya% it can be said that tourism to

ha+e achie+ed a meaningful status only after the (A0A 'onference which was

held in Malaysia in !"


46/57

daripada +olume penerbangan semakin bertambah. ni termasuk mengadakan airline

bridges% sistem informasi penerbangan dan sistem pemantauan berkomputer

8computerised monitoring systems9. (embesaran terminal dijalankan untuk menampung

dan memberi perkhidmatan kepada 59.

5i samping itu% pada era itulah berlakunya penglibatan pihak swasta dengan agak

aktif dalam sektor industri ini. (ada tahap tersebutlah insentif yang ditawarkan oleh 2kta

Penggalakan Pelaburan 56 mula mendapat sambutan oleh para pelabur dari dalam dan

luar negara. Akta tersebut mensyaratkan hanya hotel-hotel dan keusahawanan

perkhidmatan lain yang dimulakan sebelum ?! 5isember !"? yang layak diberikan taraf

perintis dan alauan penggalakan 8accelatioan allowance9 serta ta&-free holiday selamalima tahun itu. Seterusnya% pada dekad !"G-an ,erajaan mengadakan beberapa insentif

lain seperti 2kta Penggalakan Pelaburan 56>< dan Tabung Pelaburan 'aru 56>


47/57

/. (usat (elancong *antau Abang 8dibina oleh 05' dan J,*9 dibuka pada

tahun !".

B. (usat (enerangan (elancong dan Mu1ium aut *antau Abang dibuka pada

tahun !"G

F. Zoo )egara dan taman-taman binatang lain dinaiktaraf

. 0empat berkelah 8di ulu sungai% air terjun dan pantai9% taman bunga dan

taman awam semakin banyak dibuka di merata negeri

. 4ua 4elap% (erlis% dimaju dan dikelolakan oleh 05' telah dibuka pada

tahun !"<

". *estoran *asa Sayang dan 4a1ebo di ,ampung &aru dikelolakan oleh

05' dibuka pada tahun !"/

!G. ,edai &ebas 'ukai dibuka di ,ompleks Membeli-&elah Ampang pada

tahun !"/ oleh 05'

!!. ,edai &ebas 'ukai dibuka di &ukit )anas pada tahun !" oleh 05'

!


48/57

!. =otel-*esort 0anjong Jara dibuka pada tahun !"G oleh usahasama 05'

dengan (,;) (ahang

!. (ulau 0ioman mula dibangunkan fasa pertama pada pertengahan !"G-an

!". 5esaru% Johor% mula dibangunkan pada tahun !"B oleh ,;JO*A


49/57

Shangri-a =otel , 8!"F"9 dan =ilton =otel 8!"!9% dan di (ulau (inang Shangri-a

=otels 8Malaysia9 8!"!9 dan 4olden Sands &each *esort 8!"


50/57

pelancaran 5;& hingga kini. Satu lagi 2peristiwa bersejarah3 dari perkembangan pesat ini

ialah penubuhan ,ementerian ,ebudayaan% ,esenian dan (elancongan Malaysia

8,,,(M9 pada tahun !".

esi&pulan

,eberadaan pelancongan Malaysia pada hari ini boleh digarapkan secara teoretikal iaitu

sebagai sebuah industri dan fenomena sosial yang terasas dan membangun dalam bingkai

2pengembangan pusat-pinggir3 8e@tended centre-core9 dalam ertikata ia berasal dari &arat

dan negara-negara &arat menjadi 2pusat3 pembangunan pelancongan dunia. ni ter1ahir

pada hakikat hampir segala aspek pembangunan di seluruh dunia% termasuk modal%

model% teknologi% ilmu pengetahuan dan ciri-ciri pengurusan adalah berpaksi di &arat.

)egara-negara lain 8bukan-&arat9 merupakan 2daerah pinggiran.3 5i bekas-bekas koloni

&arat% termasuk Malaysia% perkembangan dari 2pusat3 ke 2pinggiran3 itu berlaku melalui

akti+iti-akti+iti yang dimainkan oleh golongan merkantalis% imprealis dan kolonis.

5emikian juga pengasasan dan pembangunan aspek-aspek pelancongan% meliputi

penginapan% pengangkutan pelancong% sanatorium% kelab sosial% taman awam 8botanical

gardens9% agen-agen intermediary% itinerari dan ancillaries layan tamu lainnya dan juga

pengurusan model% gaya dan penampilan dalam sektor ini. ,esemuanya tidaklah terasasatau berbenih% bercambah dan membangun secara organik dari warisan peradaban

masyarakat watan. Sebaliknya% (engasasan sektor ini di Malaysia adalah rebakan

8e@tension9 dan pengembangan 8e@pansion9 dampak *e+olusi (erindustrian di &arat

dalam bentuk 2by-product3 kegiatan merkantalis% imperialis dan kolonialis &ritish dan

kegiatan kaum penghijrah 'ina. anya berkembang seiringan dengan kemaraan

kolonialisasi dan pembentukan sistem ekonomi laisse%-faire di negara ini. Agak ketara

bahawa sektor pelancongan di negara ini adalah fenomena masyarakat industri yang telah

mengalami modenisasi dari *e+olusi (erindustrian. Sehubungan itu% sejarah kemunculan

pelancong di negara ini adalah di tempat yang mula-mula menerima dampak rebakan dan

pengembangan *e+olusi (erindustrian itu. Sudah dimaklumi bahawa tempat yang mula-

mula menerima ketibaan kolonial adalah di )egeri-)egeri Selat. 7alau bagaimanapun%

dampak pengaruh &arat yang paling kuat dan mendalam ke atas aspek-aspek

BG


51/57

pembangunan pelancongan di negara ini adalah dari pendudukan &ritish di (ulau (inang

sejak sekitar awal abad ke-!". 0erbukti bahawa di pulau itulah buat pertama kali

munculnya komponen-komponen pelancongan di negara ini secara bersepadu 8amalgam9.

ni termasuk tempat peranginan% pengangkutan% tempat penginapan% destinasi dan

sebagainya. ,emudiaan% perkembangan tersebut berkembang di Singapura dan Melaka.

Selain itu% )egeri-)egeri Selat merupakan tempat yang menggerakkan pengasasan

pelancongan Malaysia kerana ianya merupakan 2pintu masuk3 dan pengkalan bagi

kemasukan aspek-aspek yang membangunkan pelancongan di )egeri-)egeri Melayu. ni

termasuk tempat bertapaknya golongan imprealis% merkantalis dan kolonis dan juga

orang-orang 'ina. 5ari situ aspek-aspek tersebut meresap ke )egeri-)egeri Melayu.

0ahap (engasasan pelancongan Malaysia kali kedua berlaku di )egeri-)egeri Melayu

sejak termeterainya (erjanjian (angkor pada tahun !/% iaitu selepas lebih daripada G

tahun komponen-komponen pelancongan terasas di )egeri-)egeri Selat. Makalah ini

menghujah bahawa tempat yang mula-mula terasasnya komponen-komponen

pelancongan secara bersepadu 8amalgam9 di )egeri-)egeri Melayu adalah di 0aiping

kerana di situlah tempat yang mula-mula menerima ketibaan moden atau pengaruh &arat

yang yang membentuk komponen-komponen pelancongan% termasuk tempat penginapan%

pengangkutan% tempat-tempat peranginan dan pelbagai kemudahan lain bagi memenuhi

kehendak pengembara-bersenggang 8atau pelancong9 wujud secara bersepadu 8amalgam9.

Sama seperti berlaku di )egeri-)egeri Selat% pengasasan komponen-komponen

pelancongan di 0aiping juga berlangsung dalam sistem ekonomi laisse%-faire. 5ari

situlah juga golongan imprealis% kapitalis dan kolonis mula-mula bertapak ke )egeri-

)egeri Melayu. ,ajian sejarah men1ahirkan hakikat bahawa isu paling utama dalam

pembangunan pelancongan di negara ini ialah pembangunan berlaku dalam bingkai

2pemisahan secara struktural3 iaitu ketidaksamarataan kemajuan antara wilayah 8antara

bandar dengan luar bandar9 dan juga antara kaum. ,eadaan ini berlaku kerana pemain

utama dalam sektor industri ini% terutamanya semasa 0ahap (engasasan dan 0ahap

(emacuan% adalah terdiri daripada imprealis% mekantalis dan kolonis dan &ritish dan

orang 'ina. ,edua% ia adalah disebabkan oleh pengasasan dan pemacuannya tertumpu

hanya di bandar-bandar. ,awasan-kawasan tanah strategik yang mempunyai nilai

komersial di bandar-bandar tersebut hanya memiliki oleh orang 'ina. Masyarakat watan

B!


52/57

tidak terlibat dalam keusahawan sektor industri ini kerana sektor ini membangun di

beberapa buah bandar yang memiliki oleh pihak-pihak luar itu. Anak watan tidak tidak

memilki tanah di bandar. Mereka tidak terlibat dalam sistem ekonomi moden berasaskan

laisse%-faire. Malah% mereka tidak mempunyai golongan kapitalis 8pemodal9. Mereka

juga tidak terdedah dengan pengalaman hubungan dalam rangkaian antarabangsa. Mereka

umumnya bermestautin di luar bandar dan secara tertutup dan dalam keadaan

tradisionalisme. Situasi 2pemisahan secara struktural3 berterusan dalam masa begitu% dari

sejak akhir abad ke-!" hingga pertengahan tahun-tahun !"BG-an K meliputi 0ahap

(engasasan dan 0ahap (emacuan. Situasi ini mulai ditangani apabila anak watan

memperoleh pemerintahan-sendiri 8diistiharkan secara rasmi pada ?! Ogos !"B9. Sejak

itu muncul elit administokrat Melayu yang berada pada 2commanding position3 dalam

pemerintahan-sendiri yang telah menjalankan dasar-dasar bagi mempertahankan

kedudukan hak keistimewaan orang Melayu melalui penggubalan (erlembagaan

(ersekutuan dengan mengadakan Artikel !B?. Seterusnya% pada awal tahun-tahun mereka

mengadakan polisi 2tindakan afimatif3 8affirmati+e actions9 melalui pelancaran 5asar

;konomi &aru 85;&9. 5alam pelaksanaan pembangunan% mereka menggunakan jentera

kerajaan bagi membantu penglibatan orang Melayu dan bumiputera lain. 0indakan-

tindakan tersebut membawa munculnya satu lagi 2aktor3 atau pemain dalam industri

pelancongan iaitu kerajaan sendiri. Melalui inter+ensi kerajaan itu telah membolehkan

anak watan turut pembangunan sektor industri ini. ktibar daripada perkembangan ini

ialah sama ada mereka digelar 2masyarakat bermentaliti subsidi3 mahupun 2masyarakat

yang memerlukan tongkat3 dan pihak kerajaan dilabelkan sebagai menjalankan dasar

2diskriminasi kaum3 K malah% juga disebut bersikap perkauman K namun bukanlah

alasan bagi pihak kerajaan tidak menolong masyarakat watan dalam keusahawan sektor

industri ini. Apa yang jelas ter1ahir ialah tindakan-tindakan mereka terbukti telah mulai

merombak situasi 2pemisahan secara struktural3 itu.

Para Penulis

!. Mohamed Anwar bin Omar 5in 8(rofesor 5ato3 5r.9Dakulti Sains Sosial 4unaanni+ersiti Sultan Zainal Abidin 8niSZA9

B


53/57

4ong &adak


54/57

%ujukan

2 eport of the 2d*isory Panel on Tourism (e*elopment in Malaysia. 5ecember !"F.,uala umpur6 Ministry of 'ommerce and ndustry.

Ahmad brahim. !"/. Malaysia as a Dederation. #ournal of Malaysia and Comparati*e :a1 . Mei. (p. !-.

Ahmad )a1ri Abdullah. !"B. Melayu dan tanahB tumpuan khusus kepada TanahSimpanan Melayu. (etaling Jaya6 Media ntelek.

Akta 4alakan (elaburan !"F. ,uala umpur6 ,ementerian (erdagangan dan(erindustrian.

&egbie% (. J. !"F. The Malayan Peninsula. ,uala umpur6 O@ford ni+ersity (ress.P5itulis pada tahun !??: merupakan salah sebuah tulisan objektif yangterawal mengenai Malaysia dan kawasan-kawasan sekitarnyaQ.

&raddel% *. !"


55/57

=ickling% *.=. !". An o+er+iew of the 'onstitutional changes in Malaysia% !"B-!".5alam Mohamed Suffian =ashim% ).(. ee and D.A. 0rinade 8eds.9. (e*elopment and underde*elopment in Southeast 2sia. Ontario6 'anadianSociety for Asian Studies. (p. !"-

nnes% ;. 8(art < I


56/57

)icol% 4. !". Malaysia and Singapore. ondon6 &. 0. &atsford td.(emple% J. !". The Mediterranean passionB +ictorians and ?d1ardians in the South .

O@ford6 O@ford ni+ersity (ress.(erbadanan ,emajuan (elancongan Malaysia 8(,(M9(urcell% L. !"B. After Merdeka6 the 'onstitutional outlook in Malaya. 5alam

Parliamentary 2ffairs% Lol. !G% )o. / 8August9. (p. ?"G-/GSwettenham% D. A. !"/. 'ritish MalayaB an account of the origin and progress of 'ritishinfluence in Malaya. ondon6 Allen and nwin. PAsal ditulis pada tahun!"GFQ

Syed Abdul *asyid. !"


57/57

Surat khabar

The Straits Times, 1887.The Government Gazette, 19 March 1806.The Government Gazette, 16 August 1806.

Singapore Chronicle, 26 April 1827.The Star, 19 April 1984. New Straits Times, 5 January 1985. New Straits Times, 7 June 1985. New Straits Times, 24 Jun 1985. New Straits Times, 27 June 1987.The British North Borneo Herald and Official Gazette, 16 February 1900.The Straits Times and Singapore Jornal of Commerce, 0 !epte"ber 1845. The Straits Times and Singapore Jornal of Commerce, 14 #ct$ber 1845.

! !penulsan sejarah pelancongan pakai yang ini

Documents