1

Tun Azizan Zainul Abidin Tokoh Pentadbiran Yang Unggul Dalam Malaysia

Satu kajian tentang kepimpinan Tun Azizan Zainul Abidin (1960-2004)

1.0 Pengenalan

Tokoh yang penyelidik akan kaji ialah Tun Azizan Zainul Abidin (TAZA), beliau dilahirkan

di Ayer Itam, Pulau Pinang pada 28 Mei 1935. Beliau dibesarkan dalam keluarga yang miskin

dan ketika usianya masih muda lagi sudah menjadi anak yatim dan terpaksa tinggal dengan

saudara maranya. Beliau pernah bersekolah di Penang Free School(1950)¹ yang merupakan

sekolah penyelidik sebelum ini. Seterusnya, beliau berjaya melanjutkan pelajarannya di

Universiti Malaya, Singapura pada akhir tahun 50-an sehingga berjaya mendapat ijazah

Sarjana Muda Sastera pada tahun 1959. Beliau berkawin dengan Puan Sri Datin Noor Ainee

Chee Teh dan dikurniakan tiga orang cahaya mata iaitu Amir Hamzah, Norizan dan Ikhwan

Hamzah. Pada tahun 1988, Perdana Menteri Malaysia yang ke keempat Tun Dr. Mahathir

Mohamad menawarkan jawatan Presiden dan Ketua Eksekutif PETRONAS kepada beliau

memandangkan ketokohan beliau dalam perkhidmatan kerajaan sangat menonjol. Perlantikan

itu merupakan satu pengiktirafan kepada beliau kerana beliau pernah memegang jawatan

2

sebagai Ketua Setiausaha Sulit (1971-1984) bagi tiga Perdana Menteri Malaysia iaitu Tun

Abdul Razak Hussein (1971-1975), Tun Hussein Onn (1975-1981) dan Tun Dr. Mahathir

Mohamad (1981-1984)2. Pada tahun 1998, Perdana Menteri Malaysia ketika itu Tun. Dr.

Mahathir Mohamd menawarkan jawatan Presiden dan Ketua Eksekutif Petronas kepada

TAZA. Pelantikan tersebut jelas membuktikan kebolehan beliau dalam mengemudi satu

syarikat yang mampu menyumbang hampir 30 peratus keuntungan3 kepada Kerajaan

Persekutuan. TAZA juga tersenarai dalam 100 tokoh paling berpengaruh di Malaysia dan

dibukukan dalam buku 100 Tokoh Malaysia Berpengaruh yang dikarang oleh Hamidi M.

Adnan terbitan Medium Publication Sdn Bhd.

2.0 Objektif Kajian

Kajian ini dilaksanakan bagi mencapai beberapa objektif,

Pertama, Mengenal pasti perkhidmatan dan sumbangan beliau dalam sektor birokrat. Kedua,

Mengenal pasti sumbangan beliau dalam sektor koperat di Malaysia seperti di syarikat

PETRONAS. Ketiga, mengenal pasti nilai-nilai murni yang terdapat dalam tokoh ini untuk

dijadikan tauladan.

3.0 Permasalahan Kajian

Penyelidik akan mengupas mengenai penglibatan tokoh dalam bidang pentadbiran khusus

dalam perkhidmatan awam iaitu dalam kerajaan serta sektor korperat,tidak lupa juga

penyelidik akan mengupas beberapa nilai murni yang terdapat dalam diri Tun Azizan untuk

dijadikan tauladan. Selain itu, penyelidik juga turut mengkaji tentang ciri-ciri kepimpinan

beliau dalam memajukan PETRONAS setanding dengan syarikat petrolium gergasi dunia dan

syarikat paling untung dalam sektor kerajaan.

3

4.0 Skop Kajian

Penyelidik akan mengkaji sejarah TAZA dari mula penglibatan beliau dalam bidang

pentadbiran dalam kerajaan dan sektor korperat bermuda pada tahun 1988 sehingga tahun

2004. Penyelidik juga perlu mendapatkan buah 2 buku ilmiah tentang beliau iaitu The

Quintessential Man dan Jiwa Seorang Negarawan. Penyelidik juga perlu pergi ke beberapa

tempat yang pernah Tun Azizan buat seperti Putrajaya dan KLCC.

5.0 Sorotan Kajian Lepas

Azam Aris pernah menulis buku tentang biografi Tun Azizan Zainul Abidin yang bertajuk

“The Quintessential Man the story of Tan Sri Azizan Zainul Abidin” pada tahun 2009 dan di

ulas oleh oleh Wan Norazah Wan Chik dan di muat dalam bahagian rencana di surat khabar

Utusan pada tarikh 9 Febuari 20094. Terdapat 20 topik dalam buku tersebut dan ada juga

menceritakan tentang kisah hidup beliau dalam menguruskan PETRONAS. Sorotan daripada

buku “The Quintessential Man the story of Tan Sri Azizan Zainul Abidin”, Azam Aris

meneruskan penulisannya terhadap tokoh yang sama dan menerbitkan buku yang ditermahkan

dalam bahasa malaysia iaitu buku “Jiwa Seorang Negarawan”. Karya yang melakar

kehidupan Allahyarham Tun Azizan Zainul Abidin, membuka ruang kepada para pembaca

mengetahui lebih mendalam rentetan pengalaman dan sumbangan Allahyarham sepanjang

hayat beliau sebagai seorang negarawan. Buku ini juga banyak memberi gambaran tentang

kehebatan kepimpinan TAZA dalam memimpin syarikat besar seperti PETRONAS dan dalam

masa yang sama beliau juga memegang jawatan besar dalam pentadbiran Kerajaan

Persekutuan seperti Ketua Setiausaha Sulit Perdana Menteri.

4

6.0 Kaedah Kajian dan Bahan

Untuk kajian ini, penyelidik mengaplikasikan beberapa kaedah kajian. Antaranya ialah

meneliti bahan bacaan ilmiah yang merupakan kaedah yang pertama. Melalui kaedah

pembacaan bahan ilmiah, penyelidik akan membaca dan mencari beberapa buku ilmiah serta

majalah dan juga surat khabar untuk mencari maklumat tentang TAZA. Selain itu juga

penyelidik akan menggunakan beberapa bahan sekunder seperti bahan-bahan elektronik

,artikel dan majalah. Kaedah kedua pula ialah melayari internet dan merupakan kaedah yang

paling banyak digunakan semasa kajian. Penyelidik akan melayari internet untuk mencari

bahan-bahan bukti berkenaan tokoh dan mengambil beberapa pandangan orang awam tentang

ketokohan beliau dalam memegang jawatan sebagai Presiden PETRONAS dan memegang

beberapa jawatan penting dalam sektor awam seperti ketua setiausaha sulit bagi tiga orang

perdana menteri. Bagi kaedah ketiga,penyelidik akan melawat kawasan bersejarah hasil sumbangan

Tun Azizan seperti Menara Berkembar PETRONAS,Suria KLCC, dan bandar Putrajaya.

7.0 Pembahagian Struktur Esei

Secara keseluruhan, esei ini akan dibahagikan kepada tiga bahagian iaitu

pengenalan,perbincangan dan kesimpulan.

(a) Latar Belakang Tun Azizan Zainul Abidin (TAZA). .

(b) Perkhidmatan dan Sumbangan Tun Azizan Zainul Abidin dalam Sektor Birokrat.

(c) Sumbangan Tun Azizan Zainul Abidin dalam Sektor Koperat seperti PETRONAS dan

MAS dan Perbadanan Putrajaya. .

(d) Nilai-nilai Murni yang Terdapat dalam Tun Azizan Zainul Abidin untuk Dicontohi.

(e) Penutup.

5

8.0 Latar Belakang

Umumnya, Malaysia adalah sebuah negara yang aman, sejahtera, harmoni dan membangun

serta penduduknya yang berbilang bangsa dan agama. Malaysia juga bertuah kerana

mempunyai beberapa orang pemimpin yang berjiwa besar dalam memastikan negara pesat

membangun demi mencapai wawasan 2020. Antara pemimpin yang tenang dan telah memberi

sumbangan yang besar kepada negara yang tidak ternilai dalam usaha memastikan negara

membangun dan menikmati hasil keluaran negara sendiri ialah seorang pemimpin yang

tenang dan rendah diri dalam sektor birokrat pada asalnya tetapi menyerlah apabila diberi

kepercayaan memimpin sektor korperat bagai permata yang menyinar. Tokoh yang di

maksudkan ialah Allahyarham Tun Azizan Zainul Abidin (TAZA).

Namanya mungkin kelihatan asing terutamanya dalam kalangan generasi muda, tetapi

sumbangan TAZA kepada negara amat besar dan tanpa kita sedar, kita menikmati hasil

sumbangan TAZA hari ini. Antaranya ialah keuntungan Syarikat Petroleum Nasional

(PETRONAS), Syarikat Penerbangan Malaysia (MAS) dan kecantikan Bandar Putrajaya.

Banyak rahsia negara tertanam dalam diri TAZA. Dengan menghayati kisah hidup tokoh ini,

saya rasa begitu kagum dengan kepimpinan beliau dalam menguruskan pentadbiran kerajaan

dan mampu memajukan sektor koperat seperti syarikat PETRONAS dan MAS.

Tun Azizan Zainul Abidin merupakan pemimpin yang hebat, ketokohan beliau bukan sahaja

diperkatakan dalam negara, kerana kualiti kepimpinan beliau yang hebat itu tokoh dari luar

negara5 juga menyedari pemikiran TAZA kerana kefasihan dalam ilmu dan pemikiran yang

liberal. Walaupun beliau seorang pemimpin yang mudah didekati dan tenang serta watak

kepimpinannya yang terbuka, Tun Azizan juga sama sekali tidak bertolak ansur dengan kerja-

kerja yang tidak bermutu atau mereka yang cuba untuk mengambil kesempatan terhadapnya6.

6

8.1 MENGENAL PASTI PERKHIDMATAN DAN SUMBANGAN TUN AZIZAN

ZAINUL ABDIN DALAM SEKTOR BIROKRAT

Tun Azizan mula menyertai Perkhidmatan Awam Malaysia (MCS) dan berkhidmat dalam

sektor awam pada tahun 1960 di Kementerian Pelajaran Malaysia7 di Kuala Lumpur dan

memegang jawatan sebagai Setiausaha Sulit Kanan Tun Abdul Razak ketika itu sebagai

Perdana Menteri Kedua Malaysia. Tun Azizan juga mempunyai jawatan sulit apabila terlibat

dalam Unit Perisikan Malaysian External Intellignece Organization MEIO8. Beliau juga

pernah memberi sumbangan dalam menguruskan tragedi 13 Mei 1969 melalui pembabitan

beliau dalam Majlis Gerakan Negara (MAGERAN)9. MAGERAN berfungsi sebagai satu

jawatankuasa yang di bentuk oleh kerajaan untuk menyelesaikan masalah permusuhan kaum

yang berlaku antara kaum Melayu dan Cina.

Tun Azizan juga merupakan manusia pertama dalam sejarah perkhidmatan awam yang

memegang jawatan penting bersama tiga orang yang paling berkuasa iaitu Perdana Menteri.

Tun Azizan pernah menjadi Setiausaha Sulit kepada tiga Perdana Menteri Malaysia iaitu Tun

Abdul Razak dari tahun 1971-1975, Tun Hussein Onn dari 1975-1981 dan Tun Dr. Mahathir

Mohamad dari 1981-1984. Oleh hal yang demikian, kita dapat lihat disini peranan Tun Azizan

dalam sektor birokrat sangat besar dan pasti telah banyak sumbangan Tun Azizan semasa

berada memegang jawatan tersebut. Suka untuk saya nyatakan disini antara sumbangan beliau

semasa memegang jawatan tersebut ialah memberi pendapat yang bernas tentang

pembangunan negara seperti idea pembinaan Bandar Pentadbiran Putrajaya10

dan memajukan

syarikat Petroleum Nasional PETRONAS dengan keuntungan sebanyak 30%11

hasil

pendapatan negara semasa zaman pemerintahan Tun Dr. Mahathir Mohamad.

Tun Azizan juga dipertanggungjawab untuk menjaga perkara-perkara yang berkaitan dengan

keselamatan negara. Pada tahun 1967, beliau dilantik sebagai Ketua Penolong Setiausaha

7

Keselamatan dan Perisikan dalam Kementerian Dalam Negeri (KDN). Pada tahun 1969

sehingga tahun 1972, Tun Azizan dilantik sebagai setiausaha kepada Majlis Keselamatan

Negara (MKN) dan pada tahun 1985 sehingga tahun 1988, Tun Azizan menjadi Ketua

Setiausaha KDN. Pada tahun 1984 sehingga tahun 1985, Tun Azizan bertugas sebagai

Setiausaha Agung Kementerian Perdangan dan Perindustrian.

Antara orang-orang yang berada di bawah Tun Azizan ialah Jawhar Hassan12

yang merupakan

Ketua Pengarah Institut Kajian Strategik dan Antarabangsa (ISIS) Malaysia pada tahun 2004.

Jawhar pernah berkata “Saya mempunyai keistimewaan berkhidmat dengan Azizan 3 kali

sepanjang kerjaya saya dalam perkhidmatan awam, saya mempunyai dua orang mentor dan

Tun Azizan merupakan mentor pertama saya yang mengajar saya nilai kerja keras dan

bagaimana untuk berkhidmat untuk negara tanpa kekecohan atau sebarang gangguan. Tun

Azizan merupakan orang yang setia pada negara,beliau juga setia pada perdana menteri dan

jawatannya yang dipegang oleh beliau. Mereka (Perdana Menteri) pula mempunyai keyakinan

kepadanya kerana Tun Azizan sentiasa ada idea-idea sendiri dan kata-kata beliau selalunya

menjadi realiti bukan sekadar omong kosong. Ini sebabnya mengapa Tun Azizan di sanjung

dalam perkhidmatan awam. Paling penting Tun Azizan menghormati prinsip-prisip

perlembagaan,kedaulatan undang-undang dan nilai etika dalam kerajaan. “ itulah antara kata-

kata serta pandangan seorang penjawat awam terhadap ketokohan Tun Azizan.

8

8.2 SUMBANGAN TUN AZIZAN ZAINUL ABIDIN DALAM SEKTOR KOPERAT

SEPERTI PETRONAS,MAS DAN PERBADANAN PUTRAJAYA.

Tun Azizan berpindah ke sektor swasta dengan menyertai PETRONAS sebagai Presiden dan

Ketua Eksekutif pada tahun yang sama. Perlantikan ini dibuat dibawah pemerintahan Tun Dr.

Mahathir Mohamad pada 10 febuari 1988, jawatan tersebut disandang oleh Tun Azizan

sehingga tahun 1995. Ramai orang tertanya-tanya khususnya media massa ketika itu tentang

bagaimana orang yang senyap dari sektor birokrat tiba-tiba menjadi Presiden bagi sektor

korperat. Penyelidik memetik kata-kata dari Tun Dr. Mahathir dalam akhbat Utusan Malaysia

tahun 200413

, katanya “ semasa itu pun nampak dia berkebolehan dalam bidang perniagaan

dan dia sentiasa mengikut cara-cara berkerja dengan memberi laporan yang lengkap kepada

saya tentang prestasi PETRONAS sehingga semakin maju walaupun pada masa itu

(PETRONAS) belum ke luar negara”. Walaubagaimanapun, sorotan Tun Azizan dalam dunia

korperat begitu sarat dengan fakta sehinggakan Tun Azizan mengetahui sejarah14

PETRONAS dan industri petrolium ini melebihi orang yang berkerja dalam PETRONAS

setelah sekian lamanya.

Semasa Tun Azizan menjawat jawatan Presiden dan Ketua Pegawai Eksekutif PETRONAS

(1988-1995) , Tun Azizan telah melaksanakan tugasnya dengan baik. Beliau adalah seorang

pemikir yang hebat, Tun Azizan telah merangka Pelan Globalisasi Perbadanan Minyak

Negara pada tahun 1991 walaupun pada mulanya mengahadapi beberapa rintangan pada

bahagian pengurusan utama. Idea Tun Azizan akhirnya diterima ramai kerana rizab di dalam

negara ini terhad dan kecil. Oleh hal yang demikian, PETRONAS telah mensasarkan untuk

mengembangkan perniagaan huluan dan hiliran antarabangsa kepada 30% daripada jumlah

hasil PETRONAS menjelang tahun 2005. Akhirnya, PETRONAS berjaya mendapat hasilnya

pada tahun 2002 apabila hasi daripada operasi antarabangsa itu mencapai 30.4% daripada

jumlah pendapatan sebanyak RM67.1 bilion15

.

9

Dengan jawatan Tun Azizan sebagai Pengerusi dan Tan Sri Hassan Merican sebagai Presiden

dan Ketua Pegawai Eksekutif, PETRONAS terus melaksanakan strategi global secara agresif

dengan terlibat dalam usaha cari gali minyak melalui kerjasama dan perjanjian dengan

syarikat petrolium negara luar seperti China dan Vietnam, Arab Saudi, Yeman, Argentina dan

Myanmar16

, PETRONAS memegang kepentingan 20% daripada kerjasama dengan negara

tersebut. Tun Azizan pernah berkata “Kami akan pastikan usaha itu menguntungkan, kami

memegang amanah negara, kami tak akan menaburkan wang begitu sahaja.” Tambahannya

lagi, Memandangkan usianya (PETRONAS) masih muda, peningkatan PETRONAS agak

menakjubkan. “ Apabila PETRONAS ditubuhkan pada 1974, kita tidak tahu banyak tentang

minyak. Hari ini, kita dikenali oleh semua pihak sebagai perbadanan bersepadu dalam gas dan

minyak,” kata Tun Azizan lagi. “Kita bermula dari peringkat atas,dengan menguruskan

simpana mintak yang diamanahkan kepada kita menerusi undan-undang. Kita membina ilmu

dan pengalaman dalam industri ini, menyusun struktur pengurusan yang berkemampuan.

Akhirnya, kita mula bergerak ke bawah, sebagai penjual minyak pula,” tambah Tun Azizan

ketika sidang media keuntungan PETRONAS pada 200417

. Oleh hal yang demikian, ia

menjadikan Tun Azizan sebagai salah satu orang paling dihormati dalam industri petrolium.

Tun Azizan berjaya memimpin PETRONAS dengan menunjukkan prestasi kewangan terbaik

dalam sejarah penubuhannya selama hampir 30 tahun, sekaligus meletakkan syarikat itu

sebaris dengan syarikat gergasi petroleum dan gas terbesar dunia seperti Shell dan Exxon-

Mobil. Bagi tahun kewangan terakhir 31 Mac 2004, syarikat itu merekodkan perolehan

sebanyak RM97.512 bilion, kenaikan 19.7 %, jumlah tertinggi setakat ini berbanding

RM81.424 biliom pada tahun sebelumnya. PETRONAS juga mencatat pulangan ke atas

pendapatan yang tinggi di dalam sejarah industri iaitu 38.4%. Tun Azizan juga berkata

”penigkatan perolehan itu disebabkan dua faktor kenaikan iaitu harga minyak dan

perkembangan perniagaan kumpulan yang menyumbang kepada perolehan yang cemerlang.18”

10

Sumbangan Tun Azizan yang sentiasa diingati dalam syarikat petroleum nasional itu ialah

pembinaan menara berkembar PETRONAS dan Suria KLCC yang menjadi mecu tanda

negara ini. Idea ini diilhamkan oleh Perdana Menteri keempat iaitu Tun Dr. Mahathir

Mohamad. Beliau mahukan Malaysia dikenali di peringkat antarabangsa dan PETRONAS

ketika itu dipimpin oleh Tun Azizan melaksanakan tanggungjawab itu tanpa bantahan. Tun

Azizan pernah berkata “Kita mahu membangunkan kawasan ini menjadi kawasan

pembangunan yang akan menjadikan Malaysia lebih dikenali, bukan sebagai keangkuhan,

tetapi lebih kepada menarik orang luar supara memandang Malaysia, melabur di negara ini,

dan turut sera dalam membangunkan negara kita. “ Untuk merialisasikan hasrat itu juga,

PETRONAS juga terlibat dalam pengajuran lumba kereta Formula 1 yang diadakan setiap

tahun di Litar Lumba Antarabangsa Sepang19

.

Tun Azizan juga dipertanggungjawab untuk mengambil alih jawatan Pengerusi Sistem

Penerbangan Malaysia (MAS) dan dalam masa yang sama beliau merupakan Pengerusi

PETRONAS. Pemilihan Tun Azizan sebagai pengerusi bukan Eksekutif MAS adalah

disebabkan oleh pelucutan sebuah syarikat yang mengendalikan MAS sebelum ini kerana

mengalami masalah kewangan yang teruk pada akhir dekat 90-an. Perlantikan ini dibuat atas

budi bicara Tun Dr. Mahathir kerana prestasi kerjanya yang cemerlang. Tun Dr. Mahathir

berkata, “Azizan telah membuktikan keupayaannya dengan menjadikan PETRONAS, sebuah

syarikat yang berjaya dan mempunyai sistem pengurusan yang berkesan. Menurutnya lagi,

pelantikan itu adalah satu pelantikan yang baik20

.

Menurut Tun Azizan, kedudukan MAS setelah kegagalan dalam projek penswastaan

merupakan satu kelahiran baru bagi syarikat penerbangan tersebut. Skim penyusunan semua

syarikat itu merupakan permulaan proses pemulihan MAS. Oleh yang demikian beliau

sentiasa menasihatkan pihak pengurusan MAS untuk berkerja dalam satu pasukan yang

melibatkan semua jabatan di syarikat itu demi meningkatkan mutu kecekapan operasi ke

11

tahap yang tertinggi. Tun Azizan juga mempunyai idea yang tersendiri untuk menarik

pelanggan mempercayai dan menggunakan perkhidmatan MAS seperti mewajibkan semua

anak kapal MAS termasuk juruterbangnya melayan tetamu dengan ramah dan mesra untuk

menyentuh perasaan penumpang.

Tun Azizan juga berpendapat penekakan kepada aspek perkhidmatan ini juga merupakan

aspelk paling penting yang membawa kejayaan MAS sebelum ini hingga banyak memenagi

anugerah terkemuka dalam industri penerbangan antarabangsa. Tun Azizan bersungguh-

sunguh untuk mengembalikan kegemilangan MAS apabila syarikat penerbangan itu diambil

alih semual oelh kerajaan pada tahun 200121

.

Selain itu juga, Tun Azizan juga memegang pelbagai jawatan lain dalam entiti dagang milik

kerajaan. Antaranya,beliau pernah menjadi Pengerusi Perbadanan Putrajaya yang

bertanggungjawab memajukan Putrajaya yang merupakan pusat pentadbiran Kerajaan

Persekutuan. Tun Azizan sentiasa memastikan kerja-kerja pembangunan pusat pentadbiran

kerajaan itu berjalan seperti dirancang dan lancar. Mengikut perancangan, kesemua

kementerian akan selesai berpindah ke Putrajaya pada penghujung tahun 2005. Pembinaan

rumah kediaman juga dijalankan dan menjelang tahun 2005, jumlah penduduk Putrajaya

dijangka bertambah menjadi 160,00 orang dengan 35,957 unit kediaman.

“Memandangkan pembangunan Putrajaya melibatkan banyak perincian tentang kewangan dan

pembangunan rumit dan memerlukan pentadbir yang cekap serta straight forward , tugas

menguruskan soal pembiayaan kewangan dan pembangunan ini diserahkan kepada Azizan22,”

kata Tun Dr. Mahathir. "Inilah tugas yang beliau nampak begitu dedicated sekali, bentuk

Putrajaya ini pun banyak bergantung kepada pendapat Azizan dan pelaksanaannya, apa juga

reka bentuk yang unik bagi Putrajaya ini dihasilkan oleh beliau. "Dia telah membuat

perancangan yang cukup lengkap termasuk juga kubur bagi penduduk di sini dan sebab itu,

12

amat kena sekali beliau dikebumikan di Putrajaya kerana inilah tempat yang dikaitkan begitu

rapat dengan Azizan," kata Tun Dr. Mahathir kepada akhbat Utusan Jun 2004.

13

8.3 MENGENAL PASTI NILAI-NILAI MURNI YANG TERDAPAT DALAM

TUN AZIZAN ZAINUL ABIDIN UNTUK DICONTOHI

Umum mengetahui Tun Azizan merupakan seorang anak yatim yang kehilangan bapanya

pada usia 7 tahun lagi. Dari zaman remajanya di Penang Free School dan Universiti Malaya di

Singapura, Tun Azizan suka menyendiri dari tengah masyarakat kerana berada dalam

pergelutan kemerdekaan. Sebagai seorang yang berserdahana dalam perwatakannya, Tun

Azizan dapat menerima ujian dan dugaan dengan tabah dan menerima kejayaan dengan

rahmat. Tun Azizan juga merupakan seorang yang aktif di sekolahnya kerana pernah

menyertai beberapa pertandingan seperti debat bahasa inggeris di Penang Free School23

.

Namun, Tun Azizan tidak pernah membesarkan dirinya.

Salah seorang rakan sebayanya yang merupakan pengerusi ISIS iaitu Dr. Noordin Sopiee

pernah berkata, “Saya rasa ia amat jarang bagi kita untuk mencari seseorang dengan kuasa

dan pengaruh yang banyak dan dapat menanggung tanggungjawab itu dengan rendah diri dan

bagus, saya kagum dengan perwatakan sederhana dia.”24

Jelaslah disini bahawa Tun Azizan

merupakan seorang yang tidak membanggakan dirinya malah terkenal dengan sifat rendah

dirinya semasa memimpin sektor kerajaan serta sektor korperat.

Personaliti Tun Azizan yang sentiasa tenang dan rendah diri itu membawa dirinya sebagai

contoh untuk golongan muda mempelajari dan penjawat awam agar berusaha dan bekerja

dengan ikhlas serta tenang dan tegas dalam membuat kerja. Walau bagaimanapun , personaliti

senyap beliau tidak bermaksud bahawa dia adalah pendiam tetapi sebaliknya menunjukkan

bahawa Tun Azizan juga bagaimana seorang pemimpin yang hebat yang terbukti kualiti

beliau semasa memimpin PETRONAS, MAS dan Perbadanan Putrajaya. Tun Azizan juga

membuktikan bahawa usia bukan penghalang untuk Tun Azizan menimba ilmu dan membuat

14

pembelajaran sepanjang hayat sebagai satu budaya melalui pembacaannya tentang sejarah

Petroleum Nasional sebelum Tun Azizan memegang jawatan sebagai Pengerusi PETRONAS .

Selain daripada terkenal dengan sifat rendah dirinya, Tun Azizan juga merupakan seorang

yang berjiwa patriotik kerana bersedia memberikan nyawanya demi negara. Satu artikel yang

di tulis oleh Dr. Farish A. Noor menyebut apabila tiba masanya untuk Tun Azizan berkorban ,

beliau bersedia untuk melakukannya tanpa mengucapkan satu perkataan aduan sekalipun.

Rasa yang sangat tinggi terhadap tugas dan tanggungjawab telah terbukti semasa kejadian

pada awal tahun 1970 apabila sebuah pesawat komersial telah dirampas oleh kumpulan

Tentera Merah Jepun25

dan mendarat di Lapangan Terbang Subang. Rundingan telah dibuat

oleh perampas kapal terbang komersial tersebut dan menuntut pertukaran tebusan , di mana

kerajaan Malaysia terpaksa membiarkan mereka mempunyai beberapa birokrat kanan

Malaysia sebagai tebusan. Tun Azizan telah dipilih sebagai salah satu daripada pemimpin

birokrat Malaysia untuk diserahkan kepada pihak perampas dengan nasib yang tidak menentu

bagai nyawa di hujung tanduk. Namun pada saat-saat akhir, tempatnya telah diambil oleh

Osman Kassim yang tidak berbeza karakteknye telah menunjukkan nilai yang sama dan

diterima tanggungjawab dengan keberanian. Jelaslah disini bahawa semangat patriotik Tun

Azizan tidak boleh dipertikaikan lagi.

Tun Azizan juga terkenal dengan sikap integirinya dan berterus terang serta tidak mudah di

pengaruhi apabila membuat sesuatu keputusan. Malah Dr. Mahathir sering berkata, Azizan

akan „tarik muka‟ bila beliau (Mahathir) tidak bersetuju dengan isu yang diusulkan oleh

Azizan kepadanya. “Beliau sangat berterus terang dan saya suka dengan sikapnya itu.” Selain

itu, Tun Azizan merupakan orang kanan Tun Dr. Mahathir yang pertama sekali katakan tidak

pada kenyataan beliau. Sebaik sahaja mendengar kenyataan Tun Dr. Mahathir Mohamad pada

1998 bahawa mata lebam Datuk Seri Anuar Ibrahim akibat tindakanya sendiri, Tun Azizan

15

membalas balik dengan kenyataan daripadanya menerusi kenyataan media iaitu “Mustahil

mata lemab tersebut akibat tindakan Anwar sendiri.”26

Tun Azizan menunjukkan bahawa

beliau bersikap terus terang dan tidak mudah diperngaruh oleh mana-mana pihak semasa

beliau mengeluarkan sesuatu keputusan atau kenyataan.

Tun Azizan juga dikagumi oleh rakan luar negara seperti Din Merican dalam artikelnya27

ada

menyebut tentang sifat lemah lembut Tun Azizan,rendah diri, dan mesra dengan kami apabila

kami berurusan dengannya. Saya mula berkata „hello‟ padanya ketika berada di halamn rumah

keluarga Tan Sri Rahim di Glugor, Pulau Pinang dan beliau menyambutnya dengan penuh

mesra.

Keluarga Tun Azizan juga menggambarkan Tun Azizan sebagai seorang suami dan bapa

penyayang. Tun Azizan biasanya akan tiba di rumah sebelum Maghrib dan menikmati

hidangan malam bersama keluarga tercinta di Presint 8, Putrajaya. Sekiranya tiada acara

rasmi, Tun Azizan akan membawa isterinya Puan Sri Noor Ainee Chee Teh dan tiga orang

anaknya iaitu Amir Hamzah, Norizan dan Ikhwan Hamzah bersiar-siar, keluar makan dan

membeli belah pada setiap hari ahad dan pada masa yang lapang. Anak-anaknya bernasib baik

kerana bapanya iaitu Tun Azizan Zainul Abidin bukannya „kaki golf‟ yang dilakukan oleh

orang yang setaraf dengannya serta sanggup menghabiskan banyak masa kepada sukan

tersebut. Anak-anaknya menggelarkan ibu bapanya sebagai pasangan yang hangat bercinta

sepanjang zaman kerana mereka begitu saling lengkap melengkapi antara satu sama lain.

Malah Norizan berkata, bapanya sentiasa memandang tinggi dan sering memuji ahli

keluarganya kerana dan Tun Azizan juga bijak menguruskan rumah tangga dan juga bajet

keluarga. Beliau sangat bangga dengan ibu dan hubungan mereka sentiasa penuh dengan

kasih sayang,” tegas Norizan28

.

16

9.0 Penutup

Kepimpinan Tun Azizan Zainul Abidin dalam mentadbir sektor birokrat dan korperat tidak

dapat tidandingi oleh mana-mana pihak sepanjang zaman. Hal ini demikian kerana gaya

kepimpinan dan sikap Tun Azizan begitu menakjubkan dan diiktiraf oleh kebanyakkan pihak

dari dalam dan luar negara. Tun Azizan juga menggunakan hidup beliau demi mencapai satu

tujuan iaitu ke arah kecemerlangan organisasi di samping mengaut keuntungan semaksimum.

Tun Azizan telah melakar sejarah dalam pentadbiran awam kerana beliau merupakan insan

yang pernah memegang jawatan penting selama hampir 20 tahun di bawah tiga pimpinan

teratas Malaysia iaitu Perdana Menteri Tun Abdul Razak Hussein (1971-1975), Tun Hussein

Onn (1975-1981) dan Tun Dr. Mahathir Mohamad (1981-1984). Tambahan lagi, Tun Azizan

juga merupakan seorang yang rendah diri dan straight forward, sikap itulah yang

membuatkan saya kagum dengan ketokohan beliau kerana sifat tersebut ada kaitannya dengan

sifat penyelidik. Tun Azizan juga merupakan orang penting dalam organisasi gergasi korperat

kerajaan iaitu PETRONAS yang telah menempa nama di persada dunia sebagai syarikat ke-8

paling untung di dunia pada tahun 2010 walaupun ketika itu Tun Azizan sudah tiada,namun

atas titik peluh dan idea beliau syarikat PETRONAS mampu menempa nama di arena

antarabangsa. Saya berpendapat bahawa dengan mengkaji ketokohan beliau, saya dapat

mencontohi dan mengaplikasikan kepimpinan beliau pada masa hadapan demi kepentingan

organisasi yang saya akan sertai. Saya juga berharap dengan kajian saya ini, orang luar

khususnya pelajar dapat mengenali beliau dan mencontohi kepimpinan beliau dalam

memajukan PETRONAS di persada dunia.

17

10.0 Nota Hujung

1. 1. Azam Aris, Jiwa Seorang Negarawan (Kuala Lumpur, – Biografi Tun Azizan Zainul

Abidin. Crestime Holding Sdn. Bhd. 2. Ibid 3. 2. Azam Aris (2008,terj. 2011) Jiwa Seorang Negarawan – Biografi Tun Azizan Zainul

Abidin. Crestime Holding Sdn. Bhd. 4. 3. Wan Norazah Wan Chik, “The Quintessential Man „the story of Tan Sri Azizan

Zainul Abidin” Utusan Melayu (M) Bhd., Febuari 9,2009, Kuala Lumpur 5. 4. Din Merican, 5 Jun, 2010 (8.01 p.m.), ulasan dari buku, “The Quintessential Man” , 5

Jun, 2010, http://dinmerican.wordpress.com/2010/06/05/a-tale-of-two-tuns/ 6. 5. Fauziah Ismail, 4 May, 2009 (10.48 a.m), ulasan dari buku, “The Quintessential Man”,

4 May,2009, http://xmatters.blogspot.com/2009/05/quintessential-man-story-of-tan-sri.html 7. 6. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan, (Bandar Baru Bangi,2009), 53. 8. 7. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan, (Bandar Baru Bangi,2009), 56 9. 8. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan, (Bandar Baru Bangi,2009), 55 10. 9. Marhani Kamaruddin, “Azizan dari kaca mata Dr. Mahathir,” Utusan Melayu (M)

Bhd., Julai 18, 2004, Putrajaya. 11. 10. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan, (Bandar Baru Bangi,2009), 58 12. 11. Din Merican, 5 Jun, 2010 (8.01 p.m.), ulasan dari buku, “The Quintessential Man” , 5

Jun, 2010, http://dinmerican.wordpress.com/2010/06/05/a-tale-of-two-tuns/ 13. 12. Marhani Kamaruddin, “Azizan dari kaca mata Dr. Mahathir,” Utusan Melayu (M)

Bhd., Julai 18, 2004, Putrajaya 14. 13. Irna Suhaiza, 22 oktober, 2012 (5,08 p.m), “A GEM AMONG THE GEMS : TUN

AZIZAN ZAINUL ABIDIN,” 22oktober, 2012

http://youngleadershipvoices.blogspot.com/2012/10/a-gem-among-gems-tun-azizan-

zainul_22.html 15. Ibid 16. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan, (Bandar Baru Bangi,2009), 57 17. 14. Imran Nordin, “Prestasi Petronas membanggakan,” Berita Harian Bhd., Mac 20,2004,

Kuala Lumpur. 18. 15. Azam Aris (2012, 14 Jun). My Star: The Petronas Journey Continues. Retrieved

Oktober 17, 2012, daripada The Edge Malaysia :

http://www.theedgemalaysia.com/features/168954-my-say-the-petronas-journey-

continues.html 19. 16. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan, (Bandar Baru Bangi,2009),57 20. 17. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan, (Bandar Baru Bangi,2009), 58 21. Ibid 22. 18. Marhani Kamaruddin, “Azizan dari kaca mata Dr. Mahathir,” Utusan Melayu (M)

Bhd., Julai 18, 2004, Putrajaya. 23. 19. Sdr. Rahmat Abdullah, “FREE SCHOOL MAGAZINE 1952” SMK Penang Free, 14

Mac, 1952, 87. 24. 20. Maxwell, John C. (2009). How Successful People Think: Change Your Thinking,

Change Your Life. New York: Center Street. 25. 21. Dr. Farish A. Noor, 26. 22. Azam Aris, biografi tentang Tun Azizan Zainul Abidin, “The Quintessential Man”

(Kuala Lumpur, 2004), 245.

18

27. 23. Din Merican, 5 Jun, 2010 (8.01 p.m.), ulasan dari buku, “The Quintessential Man” , 5

Jun, 2010, http://dinmerican.wordpress.com/2010/06/05/a-tale-of-two-tuns/ 28. 24. CheAni, 22 Disember, 2010 (1.51 a.m.), ulasan dari buku , “The Quintessential Man”,

25, Disember, 2010, http://forum.cari.com.my/forum.php?mod=viewthread&

action=printable&tid=404884

19

11. 0 Biblografi

1. Aris, Azam. Jiwa Seorang Negarawan : Biografi Tun Azizan Zainul Abidin . Crestime

Holding Sdn. Bhd, Kuala Lumpur 2009.

2. Wan Chik, Wan Norazah. The Quintessential Man „the story of Tan Sri Azizan Zainul

Abidin. Utusan Melayu (M) Bhd, Kuala Lumpur 2009.

3. Merican, Din. “The Quintessential Man ‘the story of Tan Sri Azizan Zainul Abidin”,

http://dinmerican.wordpress.com/2010/06/05/a-tale-of-two-tuns/.

4. Ismail, Fauziah, “The Quintessential Man”.

http://xmatters.blogspot.com/2009/05/quintessential-man-story-of-tan-sri.html.

5. Siti Ezaleila Mustafa, 20 Tokoh Pengurusan. Bandar Baru Bangi, 2009.

6. Kamaruddin, Marhani. “Azizan dari kaca mata Dr. Mahathir.” Utusan Melayu (M) Bhd,

Julai 18, 2004, Putrajaya.

7. Suhaiza, Irna .“A GEM AMONG THE GEMS : TUN AZIZAN ZAINUL ABIDIN,”

http://youngleadershipvoices.blogspot.com/2012/10/a-gem-among-gems-tun-azizan-

zainul_22.html.

8. Nordin, Imran. “Prestasi Petronas membanggakan.” Berita Harian Bhd. Kuala Lumpur

2004.

9. Aris, Azam. My Star: The Petronas Journey Continues. Daaripada The Edge Malaysia :

http://www.theedgemalaysia.com/features/168954-my-say-the-petronas-journey-

continues.html.

10. John C, Maxwell. How Successful People Think: Change Your Thinking, Change Your

Life. New York: Center Street, 2009.

11. Aris, Azam dan Ani, Che. Ulasan dari buku , “The Quintessential Man „the story of Tan

Sri Azizan Zainul Abidin”, http://forum.cari.com.my/forum.php?mod=viewthread&

action=printable&tid=404884.

20

12.0 Lampiran

Kiri : Buku 20

Tokoh

Pentadbiran

terbitan

Medium

Publications

Sdn. Bhd.

Kanan : Buku “The

Quintessential

Man”The Story of

Tan Sri Azizan

Zainul Abidin‟

karangan Azam

Aris.

Bawah : Gambar buku “Jiwa

Seorang Negarawan” karangan

Azam Aris.

21

Kiri : Gambar penyelidik

bergambar di hadapan

pintu sekolah Penang Free

yang merupakan sekolah

Tun Azizan dahulu.

Atas : Gambar bangunan

Penang Free School yang

berusia hampir 200 tahun.

22

Kiri : gambar penyelidik

melawat bangunan

Menara Berkembar

Petronas dan Suria

KLCC.

Kiri : Gambar penyelidik

sedang berdiri di hadapan

Putrajaya International

Convention Center (PICC)

hasil daripada idea Tun

Azizan Zainul Abidin

membangunkan Putrajaya.