Program SEAMIC Travel Research Fellowship 1991

Haliza Yahaya*

Abstrak: Laporan ini merakamkan pemerhatian penulis tentang lawatan beliau ke beberapabuah perpustakaan perubatan dan perpustakaan yang digunakan oleh doktor dan profesionyang berkaitan dengan perubatan dan kesihatan di Indonesia, Negara Thai, Singapura danNegara Jepun di bawah Program SEAMIC Travel Research Fellowship bagi tahun 1991.

Abstract: This report recounts the writer's observations of her visit to a number of medical andhealthcare libraries used by doctors and other related healthcare professionals in Indonesia,Thailand, Singapore and Japan under the SEAMIC Travel Research Fellowship for the year 1991.·

Program TRF

Program ini mula diperkenalkan oleh SEAMIC/IMFJ (Southeast Asian Medical Information Center /International Medical Foundation of Japan) sejaktahun 1978. Tujuan utama program ini adalah untukmemberikan peluang kepada mereka yang terlibatdengan aktiviti-aktiviti berhubungan dengan kesihat-an di negara anggota SEAMIC (Brunei Darussalam,Indonesia, Malaysia, Filipina, Singapura dan NegaraThai) untuk melawat negara SEAMIC yang lain danmembuat pemerhatian tentang tajuk yang spesifikberkaitan kerja mereka. Program ini dijangka dapatmeluaskan pengalaman dan pengetahuan merekasupaya dapat membantu dalam perkembanganperkhidmatan mereka di negara mereka sendiri. Setiaptahun, semua negara anggota akan ditawarkan satuatau dua fellowship ini. Mereka yang ditawarkan fellow-ship ini boleh memilih salah satu dari dua programyang ditawarkan. Pilihan pertama melibatkan lawatanke tiga buah negara anggota yang lain dan membuatkajian perbandingan dan bagi pllihan kedua pulamenekankan kepada kajian melalui pengalaman disebuah institusi. Bagi ksdua-dua pllihaninl, mingguterakhir akan dihabiskan di negara Jepun. Di sinimereka yang mengikuti program akan membuatpemerhatian situasi di negara ini dan seterusnya akanmenyediakan laporan penyelidikan mereka untukdiserahkan kepada IMFJ. Hasil laporan ini adalahdibukukan setiap tahun oleh IMFJ dan diedarkankepada penyelidik yang terlibat dan juga kepadanegara-negara anggota SEAMIC yang lain.

Topik penyelidikan

Topik yang dipilih oleh penulls untuk program iniadalah perkhidmatan rujukan dan bibliografi dibeberapa buah perpustakaan hospital di Malaysia,Singapura, Indonesia, Negara Thai dan Jepun.Malangnya, perpustakaan-perpustakaan hospitaldi negara-negara terlibat adalah kecil dankebanyakannya adalah dikendalikan oleh kakitanganyang tidak terlatih dalam bidang kepustakawananseperti kerani, jururawat dan juga pembantu am:Koleksi perpustakaan-perpustakaan ini adalahkecil. Memandangkan masalah itu, penulis telahmenggunakan istilah 'perpustakaan hospital' itu bagiperpustakaan-perpustakaan 'hospital universiti' danperpustakaan-perpustakaan yang biasa digunakanoleh doktor dan mereka yang terlibat dengan bidangkesihatan di kesemua negara tersebut. Penyelidikanini dimulakan pada pertengahan bulan Novemberdan berakhir pada pertengahan Disember 1991.Topik ini telah dipillh kerana Perpustakaan PerubatanUM adalahterlibat dalam pembentukan perpustakaanHospital Tengku Ampuan Rahimah Klang (HBTAR).Adalah diharapkan dengan penyelidikan ini, penultsakan dapat mengetahui bagaimana perkhidmatanrujukan dan bibliografi diberikan di perpustakaanhospital yang lain serta masalah yang biasa dihadapiserta cara mengatasinya dan seterusnya perkara yangbaik boleh dicontohi terutama dari segi pembinaankoleksi dan peralatan moden dalam perancanganperpustakaan HBTAR.

* Pustakawan, Perpustakaan Perubatan, Universiti Malaya.

Kekal Abadi 10(4) Disember 1991

13

Prosedur penyelidikan

Bagi tiap-tiap negara yang dilawati penulismenghabiskan masa selama 1 minggu denganmelawat beberapa buah perpustakaan perubatandan perpustakaan lain yang digunakan oleh doktordan mereka yang terlibat dengan bidang kesihatan.Semasa lawatan inl, penulis bertemu serta membuatperbincangan dengan pustakawan yang terlibatdalam perkhidmatan rujukan dan bibliografi di situ.Pustakawan yanQ ditemui telah memberikan kerja-sama sepenuhnya dengan sama-sama berkongsipengetahuan dan pengalaman mereka. Walaupunmasalah bahasa didapati di negara Jepun dan Thai,tetapi mereka begitu bersungguh-sungguh berusahauntuk memberikan maklumat yang diperlukan olehpenulis.

Pemerhatian

Dari semua perpustakaanyang dilawati, didapatibahawa perkhidmatan-perkhidmatan yang ditawar-kan oleh bahagian rujukan dan bibliografi adalahhampir sama kecuali ada beberapa buah perpusta-kaan yar:"lgmenawarkan perkhidmatan tambahanyang lain seperti menyunting kertaskerja, tesis danlain-lainpenulisankakitangan insitusidan penyediaanpaket. Biasanya perkhidmatan yang ditawarkanoleh bahagian ini meliputi pencarian maklumat,rujukan, orientasi perpustakaan, perkhidmatanmaklumat kini dan beberapa perkhidmatan lagi.Boleh dikatakan semua perpustakaan yang dilawatisudah menggunakan komputer dalam memberikanperkhidmatan mereka. Perkhidmatan pencarianmelalui CD-ROM amat popular di beberapaperpustakaan yang dilawati.

Di Indonesia penulis telah berpeluang untukmelawat enam buah perpustakaan dan pusat maklu-mat iaitu Pusat Data Kesehatan, KementerianKesehatan; Perpustakaan Kementerian Kesehatan;Perpustakaan BadanPenelitiandan PengembanganKesehatanDepatmenKesehatan;PusatDokumentasidan Informasi IImiah lembaga IImu PengetahuanIndonesia; Perpustakaan Universiti Indonesia dansebuah perpustakaan universiti swasta iaituPerpustakaan Perubatan YARSI (Yayasan RumahSakit Islam).Kebanyakanperpustakaanyangdilawatimempunyai koleksl yang kecil dan bahan yang lamakerana peruntukan yang diberi adalah terlalu kecildan ada juga perpustakaan yang tidak menerimasebarang peruntukan untuk melengkapkan koleksimereka.Perpustakaanseperti ini cuba mendapatkan

14

wang melalui cara lain seperti mengenakan bayaranbagi perkhidmatan mereka juga dengan mendapat-kan derma dari pengguna. Bagi menambahkankoleksi, kebanyakan perpustakaan yang memberi-kan perkhidmatan fotokopi dari SEAMIC menyim-pan fotokopi yang diterima sebagai satu bahankoleksimereka.Penggunayangmemohon dikenakanbayaran bagi membuat fotokopi bahan ini. Satuperkhidmatan istimewa yang dibuat disalah sebuahperpustakaan di Indonesia iaitu di Pusat Dokumen-tasi dan Informasi IImiah lemttwa Ilillu PengetahuanIndonesia ialah penyediaan paten. Bagi pendapatpenulis, paten ini amat berguna kepada penggunatetapi penyediaannya memerlukan masa dantenaga yang banyak, jadi perkhidmatan ini cumasesuai bagi perpustakaan yang cuba menjualperkhidmatan mereka. Perpustakaan-perpustakaandi Indonesia menggunakan komputer bagi kerja-kerja mengindeks dan penyediaan bibliografi.

Negara kedua yang dilawati adalah NegaraThai. Penulis telah melawat 6 buah perpustakaaniaitu Perpustakaan Perubatan Universiti Chula-longkorn, Perpustakaan Hospital Ramathibodi,Technical Information Access Center (TIAC),Perpustakaan Hospital Siriraj, Perpustakaan danPusat Maklumat Universiti Mahidol kampus Salayadan Perpustakaan Perubatan Universiti ChiangMai. Jika dibandingkan dengan perpustakaan-perpustakaan di Indonesia, perpustakaan-perpustakaan di Negara Thai ini mempunyaikoleksi yang lebih besar dan terkini. Semuaperpustakaan-perpustakaan yang dilawati sudahboleh dikatakan beroperasi dengan komputersepenuhnya dalam memberikan perkhidmatanmereka.

Di PerpustakaanPerubatan Chulalongkorn, satuperkhidmatan istimewa yang ditawarkan oleh baha-gian rujukan dan bibliografi ialah perkhidmatanmenyunting kertas kerja, tesis dan lain-lain penulisankakitangan universiti. Perkhidmatan ini amat populartetapi bagi pendapat penulis perkhidmatan ini cumasesuai jika kakitangan adalah mencukupi dan ianyatidak mengganggu tugas kakitangan yang lain.

Dengan bantuan kakitangan akademik, per-pustakaan-perpustakaan di Negara Thai. ini mem-buat beberapa program bagi membantu penggunamenggunakan peralatan komputer yang terdapatdalam perpustakaan tersebut. Seperti di Indonesia,beberapa buah perpustakaan di sini juga menyim-pan fotokopi SEAMIC sebagai menambah koleksimereka.

~Di Singapura penulis telah melawat 3 buah

perpustakaan iaitu Perpustakaan NUS (NationalUniversity of Singapore), Perpustakaan PoliteknikSingapura dan Perpustakaan Perubatan Post Gra-duate. Kesemua perpustakaan-perpustakaan iniadalah sepenuhnya menggunakan komputer dalamoperasi mereka. Dari pandangan penulis, Singapuratidak mempunyai masalah dari segi kewangan kera-na terdapat banyak peralatan seperti komputeryang disediakan kepada pengguna-pengguna per-pustakaan di sini. Misalnya di Perpustakan PerubatanNUS, 4 komputer disediakan bagi pencarian melaluiCD-ROM Medline. Ini menjimatkan masa penggunakerana mereka tidak perlu lagi mangambil masadalam menukar cakera tersebut sebagaimana yangmenjadi salah satu rungutan yang diterima daripengguna CD-ROM Perpustakaan Perubatan UM.·

Politeknik Singapura ada menawarkan satukursus tentang kanta lekap. Jadi perpustakan inimempunyai koleksi tentang bidang ini, juga dalambidang teknologi serta mikrobiologi perubatan yanglain untuk rujukan pengguna. Perpustakaan ini jugamempunyai jumlah komputer yang banyak bagikegunaan kakitangan serta pengguna perpustakaan.

Perpustakaan Post Graduate' pula mempunyaikoleksl rnajalahdan bukuyangdiberikan untuk rujukanpengguna sahaja.

Negara Jepun, negara terakhir yang dilawatiseperti Singapura, pada pandangan penulis tidakmempunyai masalah dari segi kewangan. Bagiperkhidmatan pencarian CD-ROM, kebanyakanperpustakaan di sini membenarkan penggunamembuat cetakan hasil pencarian secara percumaseperti di Perpustakaan Perubatan Universiti Kyushudan Perpustakaan Perubatan Universiti Tokyo. Bagi. Perpustakaan Perubatan Universiti Keio, cakera liutdijual kepada pengguna oleh perpustakaan bagimereka menyalin hasil pencarian mereka. Ini dibuatbagi mengelak kemasukan virus ke dalam komputer.

Penulis juga berpeluang melawat JICST iaituJapan Information Center of Science and Techno-logy. Pusat ini memberikan banyak perkhidmatantermasuk perkhidmatan terjemahan artikel-artikel daribahasa asing. Di Perpustakaan Perubatan UniversitiKyushu, penulis berpeluang melihat perkhidmatanpembekalan fotokopi SEAMIC yang diuruskan olehperpustakaan ini dan dapat memahami masalahyang dihadapi yang kadangkala menyebabkan

pengguna di Perpustakaan Perubatan UM ini lambatmenerima bahan yang mereka perlukan.

Rumusan

Daripada kunjungan serta perbincangan denganpustakawan bertangglingjawab di bahagian rujukandan bibliografi perpustakaarr yang dilawati telahdidapati bahawa masalah utama yang dihadapidalam memberikan perkhidmatan ini adalah masalahkurangnya peruntukan. Banyak perpustakaan yangtidak dapat memberikan bahan-bahan terkini sepertiindeks dan abstrak dan lain-lain bahan rujukan olehkerana harga bahan yang tertalu mahal. Begitu jugadalam mendapatkan peralatan lain yang dapatmembantu mempercepatkan mereka dalammemberikan perkhidmatan.

Lain-lain masalah adalah kekurangan tenagakerja yang terlatih dalam bidang kepustakawananperubatan atau bidang berkaitan, kekurangan bahan-bahan bibliografi, masalah bahasa serta lain-lain lagi.Dalam usaha memberikan perkhidmatan rujukan danbibliografi yang baik, beberapa langkah perlu diambilbagi memastikan yang peruntukan mencukupi adalahdiberikan kepada perpustakaan-perpustakaan inibagi membantu memperbaiki koleksi mereka;memastikan kakitangan yang mengendalikanbahagian ini sekurang-kurangnya mempunyai latihandan pengetahuan dalam bidang kepustakawanperubatan; dan mengadakan kerjasama secara aktifdalam aktiviti perkongsian bahan baik di peringkatkebangsaan, rantau dan juga antarabangsa.

Walaupun penulis tidak mendapat peluangmelawat perpustakaan hospital yang sebenarnya,tetapi lawatan yang diaturkan oleh pihak yangbertanggungjawab di negara yang dilawati telahmemberikan banyak manafaat kepada penulis keranalawatan ini telah memberikan beliau peluang untukberjumpa dan melihat bagaimana pustakawanrujukan di situ mengendalikan bahagian mereka.Peluang untuk pertemuan ini telah juga menjalinkanperhubungan antara penulis dan pustakawan-pustakawan negara-negara ini yang diharap akandapat membantu dalam kerjasama pinjaman antaraperpustakaan dan fotokopi dengan perpustakaan-perpustakaan ini. Penulis merasa program yangdiusahakan oleh SEAMIC ini adalah satu programyang sangat berfaedah dan harus diteruskan bagimembantu negara-negara di rantau Asia Tenggaraini.

15