.Pengenalan

Pada tahun 1824 sebuah perjanjian telah di termeterai antara kuasa belanda dan

juga kuasa british, perjanjian tersebut di kenali sebagai perjanjian British Belanda

1824.Melalui perjanjian tersebut telah menyebabkan kuasa british lebih kehadapan dalam

memperluaskan pengaruhnya ke atas Tanah Melayu pada masa tersebut, ini kerana

dalam perjanjian telah dinyatakan bahawa kawasan ke utara Singapura adalah berada di

bawah pantauan dan kawalan pihak british.Melalui isi perjanjian tersebut juga telah

membuktikan bahawa british berhak melakukan apa sahaja keatas Tanah Melayu ketika

itu tanpa sebarang gangguan mana –mana kuasa barat.1Dengan termeterainya perjanjian

tersebut telah membawa kepada penubuhan Negeri-Negeri selat yang menandakan

berakhirnya penguasaan perdagangangan masyarakat melayu pada waktu tersebut.2

Penubuhan Negeri selat pada mulanya di katakan adalah untuk menjadi pusat

perkembangan semua kegiatan ekonomi, namun perkembangan yang maju telah

menyebabkan banyak kepentingan-kepentingan pihak british yang terdapat di setiap

negeri-negeri selat telah membawa kepada campur tangan pihak british ke atas negeri –

negeri melayu yang lain termasuk sabah dan juga sarawakDan semua campur tangan

tersebut adalah bertujuan untuk menjaga kepentingan mereka di negeri-negeri selat

terutamanya dari segi kegiatan ekonomi dan perdanganggan mereka.

Latarbelakang Negeri-negeri selat dan penguasaan keatasnya oleh british.

Sebelum perbincangan diteruskan kepada kepentingan-kepentingan negeri-negeri

selat yang telah membawa kepada campur tangan pihak british sama ada melalui kegiatan

ekonomi atau melalui campur tangan politik ke atas sesebuah negeri-negeri melayu,

adalah lebih baik untuk mengetahui latar belakang negeri selat dan bagaimana

kronologinya sehingga ketiga-ketiga negeri ini di satukan sehingga menjadi sebuah

kesatuan dan gabungan negeri yang digelar sebagai Negeri-Negeri Selat.Sepertimana

yang dnyatakan Negeri-Negeri Selat merupakan gabungan negeri-negeri yang terdiri

daripada negeri Pulau Pinang ,Melaka dan juga Singapura, ketiga –tiga pentadbiran dan

pengurusan pada awalnya diletakkan di negeri Pulau Pinang dan serentak dengan

1 A Samad Ahmad, Kerajaan Johor Riau,1985,Kuala Lumpur ,Dewan Bahasa Dan Pustaka,hlm 148.2 Tim Baker, ,Crossroads:A Popular History Of Malaysia And Singapore, 1999,Singapore,Time Centre.hlm 113.

1

kedudukan Pulau Pinang yang berkedudukan di kawasan Selat Melaka telah

menyebabkan ia di namakan dengan nama Negeri-negeri selat.3

Negeri Pulau Pinang

Kekacauan yang berlaku ke atas kerajaan Negeri Kedah telah banyak

mempengaruhi penyerahan pulau Pinang kepada pihak british, Kerajaan Kedah pada

masa tersebut di perintah oleh sultan Muhammad Jiwa, semasa baginda memerintah

negeri kedah pada masa tersebu, Kedaht sedang mengalami gangguan dua kuasa yang

amat berpengaruh pada ketika itu, iaitu kuasa Bugis dan juga kuasa Siam.Punca

perbalahan yang timbul antara kuasa bugis dan juga kerajaan kedah adalah kerana

keputusan yang di ambil oleh sultan Muhammad Jiwa, kerana ingin melantik tengku

Abdullah yang bukan anak gahara sebagai pengantinya.4 Daripda tindakan yang diambil

oleh baginda sultan itu telah menimbulkan kemarahan dikalangan kerabat kerajaan

kedah dan melalui kedatangan pengaruh bugis ke tanah melayu, kerabat kerajaan kedah

telah mengambil kesempatan dengan meminta pertolongan dan campur tangan daripada

bugis untuk menentang sultan Muhammad Jiwa, tindakan yang di ambil oleh kerabat

kedah amat memeranjatkan sultan kedah dan ini telah menyebabkan sultan kedah untuk

meminta bantuan daripada Francis Light.Namun dengan kebijaksanaan Francis, Pulau

Pinang telah berjaya diambil dengan mudah tanpa dihulurkan sebarang bantuan

sepertimana yang telah di janjikan dan isu penetangan kerabat kedah yang memohon

bantuan bugis akhirnya telah berjaya diatasi dengan pertolongan belanda dengan

terbunuhnya Raja Haji di Teluk Ketapang.5

Tidak cukup dengan itu kerajaan kedah turut menerima ancaman daripada

kerajaaan siam yang ketika itu sedang berperang dengan kuasa Burma dan ini telah

menyebabkan kuasa siam untuk meminta bantuan daripada pihak kedah yang ketika itu di

bawah pimpinan Sultan Abdullah Mukarram Syah dan jika pihak kedah tidak

3 Lofti Ismail,Sejarah Malaysia 1400-1963, ,1976,Kuala Lumpur,Utusan Publication And Distributors.hlm 113.4 Anak gahara merupakan gelaran yang di berikan kepada kerabat sultan yang dilahirkan oleh wanita yang datang bukannya daripada golonggan kerabat diraja. 5 Raja Ají Ahmad Dan Raja Ali Ají(Edit Virginia Matheson) , ,Tuhfat Al-Nafis,1982,Kuala Lumpur,Penerbit Fajar Bakti Sdn .Bhd.hlm 210.

2

membantunya ini akan menyebabkan kedah akan diserang.6Dan sebelum kemasukan dan

penawaran Pulau Pinang kepada British lagi kedua-kedua masalah ini telah pun wujud

dan ini menyebabkan Sultan kedah terpaksa membuat perhubungan yang baik dengan

kuasa barat lebih-lebih lagi dengan Francis Light yang pada telah menaburkan janji manis

untuk membantu Sultan Kedah dalam menghadapi kuasa Bugis dan juga kuasa

Siam.Namun selang beberapa tahun penantian Sultan Kedah untuk menerima bantuan

daripada pihak Francis telah kemuncaknya, Sultan Kedah telah memerintahkan askarnya

untuk menyerang pihak Francis di Pulau Pinang dan ini telah menyebabkan Francis

menyerang terlebih dahulu askar Sultan kedah di Seberang Prai.7

Peperangan yang berlaku antara kuasa British dan juga sultan kedah itu telah

disudahi dengan kemenangan di pihak British.Melalui kemenangan tersebut telah

menyebabkan kerajaan kedah terpaksa akur dengan kekalahan yang berlaku dan mahu

atau tidak kerajaan kedah terpaksa menangung kerugian kerana melalui peperangan

tersebut, telah menyebabkan Pulau pinang telah di ambil secara rasmi oleh pihak

British dan melalui kepentingan yang terdapat di kawasan seberang prai iaitu sebagai

tempat membekalkan bahan makanan dan mentah kepada british telah menyebabkan

Britih berminat untuk mengambilnya daripada kerajaan kedah.8

Negeri Melaka

Pengambilan Negeri Melaka sebelum kemasukan British ke dalam Negeri-Negri

Selat, pada mulanya berlaku melalui termeterainya perjanjian British Belanda 1824,

perjanjian ini juga di kenali sebagai Perjanjian London, yang telah di persetujui antara

pihak belanda dan juga british.9Pada tahun 1795, telah berlakunya peperangan Napoleon

yang telah melibatkan dua kuasa iaitu kuasa belanda dan juga kuasa

Perancis.Pengunduran kuasa belanda daripada kawasan jajahannya di Asia Tenggara

ketika itu telah menyebabkan, Belanda mengeluarkan Surat-Surat Kew dan diberikan

kepada kuasa British.10 Penyerahan jajahan takluk belanda kepada pihak British buat

6 Jogindre Singh Jessy,Tawarikh Tanah Melayu (1400-1959), 1970,Kuala Lumpur,Dewan Bahasa Dan Pustaka,hlm 83.7 Wan Shamsudin –Arena Wati ,Sejarah Tanah Melayu Dan Sekitarnya 1400-1967,Kuala Lumpur,Pustaka Antara,hlm 108.8 Wan Shamsudin –Arena Wati ,Ibid,hlm 110.9 L.A Mills ,British Malaya 1824-1867,2003,Selangor ,MBRAS Reprint 22,hlm 87.10 Virginia Matheson Hooker, A Short Of Malaysia : Linking East And West.Allen And Unwin , 2003, hlm 102.

3

sementara waktu melalui surat-surat kew telah menyebabkan British berkeinginan untuk

terus meluaskan pengaruh mereka berikutan dengan kedudukan melaka yang berpotensi

sebagai kawasan perdaganggan dan pelabuhan yang baru.Namun selepas kembalinya

kuasa belanda ke kawasan Asia Tenggara telah menyebabkan timbulnya masalah diantara

dua kuasa ini, kerana pihak british tidak mahu menyerahkan melaka kembali kepada

belanda, Ini berikutan kerisauan british akan sikap belanda yang memonopoli

perdaganggan rempah di kawasan selat melaka.

Namun dengan pemaksaan daripada belanda yang meminta british untuk keluar

telah menyebabkan pihak british telah mengambil langkah dengan memusnahkan

perdaganggan di melaka,meruntuhkan kota A Famosa dan juga ingin memindahkan

penduduk di melaka ke Pulau Pinang, namun tindakan pihak british ini berjaya di

berhentikan oleh Stamford Raffles, ini kerana berdasarkan kepada pemerhatian yang di

buat oleh beliau, melaka mampu menjadi salah satu perlabuhan british yang

penting.Tindakan Stamford seterusnya adalah dengan menghantar surat kepada Lord

Minto, dan menyatakan kepentingan –kepentingan yang terdapat di melaka dan semua

kepentingan yang di nyatakan oleh Stamford adalah melalui kajiannya ke atas melaka.11

Kepentingan yang dinyatakan oleh stamford telah membolehkan british telah berusaha

dengan lebih gigih lagi untuk mendapatkan melaka sehinggalah termeterainya perjanjian

British Belanda 1824, melalui kongres Viena yang telah di adakan di

Switzerland.12Melalui perjanjian ini telah menyebabkan kawasan Bengkahulu di

tukarkan dengan kawasan melaka dan pertukaran dua kawasan ini telah membantu british

untuk mendapatkan melaka daripada belanda disamping memecahkan monopoli

perdagnggangan belanda di kawasan selat melaka.

Singapura.

Singapura adalah antara kawasan baru yang diperolehi oleh british melalui

peranan yang dimainkan oleh Stamford Raffles, selepas beliau berjaya mengkukuhkan

kedudukan dan juga pengaruh british di melaka.13sebelum berjumpa dan mengikat janji

dengan sultan Hussein Stamford terlebih dahulu menyusunan langkah awal dengan

11 J.Kenedy , ,History Of Malaya (Third Edition) ,1993,Kuala Lumpur,S.Abdul Majeed And Cooperation,hlm 86.12 D.G.E Hall , ,A History Of South –East Asia (Fourth Edition ), 1981,London:The Macmillan Press Ltd .hlm 550.13 Haji Buyong Adil, ,Sejarah Singapura, 1980,Kuala Lumpur,:Dewan Bahasa Dan Pustaka,,hlm 66.

4

mengadakan perjanjian dengan temenggung abdul rahman.14Memandangkan keadaan dan

situasi yang sedang berlaku dalam sistem politik johor yang mengalami masalah

perebutan tahkta telah memberikan peluang yang luas kepada Stamford Raflles untuk

mendapatkan singapura dengan lebih mudah lagi dengan menyokong dan juga

mengisytiharkan sultan hussein sebagai sultan di johor .

Melalui perjanjian yang telah di persetujui antara sultan Hussein dan juga

Stamford Raffles sedikit sebanyak telah menyebabkan timbulnya ketidakpuasan hati

pihak Belanda yang sekian lama sudah bertapak di kawasan Johor-Riau sebelum

kedatangan british lagi.Pihak Belanda melihat bahawa dengan pembukaan dan

penguasaan Singapura oleh pihak british dapat menyebabkan wujudnya persaingan

perdaganggan ke atas pihak Belanda.Tindakan yang di ambil oleh pihak belanda untuk

menangani masalah ini ialah dengan mengiktiraf Sultan Abdul Rahman sebagai sultan

johor, walaubagaimanapun pihak British telah mempertikaikan perlantikan tersebut

kerana seharusnya Sultan Hussein lah yang layak untuk menjadi sultan, kemudian pada

masa yang sama pihak Belanda juga tidak mengakui sebarang perjanjian yang telah di

buat antara kuasa British dengan Sultan Hussein dan menganggap perjanjian tersebut

tidak sah kerana pada masa tersebut pihaknya telah pun melantik sultan Abdul Rahman

sebagai sultan secara rasminya.15

Namun sebagai jalan penyelesaiannya pada tahun 1824, kedua-dua pihak telah

bersetuju untuk mengadakan sebuah kongres yang di adakan di Viena dan hasilnya,

perjanjian British Belanda telah dipersetujui bersama.Dalam perjanjian tersebut telah

menyebabkan pihak Belanda dan juga british telah memperolehi beberapa pembahagian

dari segi kawasan dan juga pembahagian perdaganggan yang telah membolehkan kedua-

dua kuasa ini bebas melakukan apa sahaja ke atas kawasan yang mereka perolehi.16Salah

satu tindakan yang telah membuktikan british lebih menonjol dalam memperluaskan

pengaruhnya ke atas kawasan yang di perolehi dalam perjanjian Inggeris Belanda 1824

ialah dengan menubuhkan Negeri –Negeri Selat pada tahun 1826 sebagai salah satu

langkah perluasan kuasanya ke atas wilayah jajahan yang diperoleh dan dengan

14 Zainal Abidin Abdul Wahid et al, ,Malaysia Warisan Dan Perkembangan (Edisi Kedua), 1996,Kuala Lumpur,Dewan Nahasa Dan Pustaka.,hlm 110.15 Sejarah Menengah Malaysia , 1979,Kuala Lumpur,Kementerian Pelajaran Malaysia ,hlm 88.16 J.Kennedy, ,History Of Malaya (Third Edition) ,Ibid,hlm 99.

5

penubuhan Negeri-Negeri Selat ini dapat di kaitkan juga sebagai salah satu kesan

perjanjian tersebut ke atas tanah Melayu.17

Perkembangan dan kepentingan Negeri-Negeri Selat Kepada Perluasan

Kuasa British Di Negeri Melayu Termasuk Sabah Dan Sarawak Pada Abad Ke 19.

Pada tahun 1946 iaitu dua tahun selepas termeterainya perjanjian Ingerís

Belanda, Negeri-Negeri melayu telah mula menerima pelbagai kesan terutamanya kepada

perkembangan sejarah tanah melayu.Penyebaranan pengaruh british sepenuhnya ke atas

semua negeri di tanah melayu termasuk sabah dan sarawak tanpa sebarang gangguan

kuasa luar merupakan antara kepentingan yang diperolehi oleh british dan tidak cukup

dengan itu juga aspek –aspek penting seperti aspek politik ,ekonomi dan juga aspek

sosial merupakan perkara utama mengapa mereka ingin terus menguasai tanah melayu.

Kewujudan dan penubuhan Negeri-Negeri Selat merupakan perubahan yang di

bawa oleh penjajah british ini kerana demi menjaga kepentingan politik dan juga

ekonomi mereka di negeri-negeri melayu , pihak british telah menganggap negeri-negeri

selat sebagai pangkalan mereka dalam menjayakan misi mereka.18Pada mulanya British

telah berjaya menguasai Pulau Pinang, Melaka dan di ikuti dengan Singapura kemudian

Pulau Pinang ditadbir oleh Leftenan Gabenor manakala singapura dan melaka di kawal

oleh residen namun pada tahun 1826 ketiga-tiga negeri ini diletakan di bawah kuasa

Gabebor Janeral yang bertugas di India.19Semasa pengurusan Negeri-Negeri Selat berada

di bawah pantauan Britisah di India, Pentadbiran nya di ketuai oleh Gabenor yang di

bantu oleh Residen Konsular.Pusat kerajaan Negeri-Negeri Selat pada mulanya diletakan

di Pulau Pinang namun pada tahun 1832 peralihan berlaku atas beberapa sebab, dan

antara peralihan tersebut ialah perkembangan Singapura yang maju dari segi

perdaganggan telah menyebabkan pusat Negeri-Negeri Selat di pindahkan ke Singapura

dan kedudukan Pulau Pinang yang jauh ke utara juga antara penyebab utama perubahan

tersebut.Akhirnya pada tahun 1867, pentadbiran Negeri Selat yang dahulunya terletak di

India, telah di pindahkan ke London, berikutan kerana beberapa faktor seperti

Kedudukan Negeri selat jauh daripada india, Pengaruh lanun yang memerlukan

pemantauan dan kawalan, desakan pedanggang yang inginkan campur tangan pihak 17 Tim Baker ,Ibid ,hlm 96.18 Nicholas Tarling, ,British Policy In Malay Peninsula And Archipelago 1824-1871, 1969,Singapura:Open University Press.hlm19 Wan Shamsuddin –Arena Wati, Ibid,hlm 121.

6

penjajah,penyelarasan perundangan dan kehakiman ke atas negeri selat dan juga kerana

timbulnya masalah sistem mata wang di samping terdapat masalah petempatan tahanan

dan banduan yang ditempatkan di negeri selat telah memaksa British untuk memindahkan

pusat pebtadbiran British.20

Kepentingan Negeri-Negeri Selat.

Secara dasarnya negeri-negeri selat ini mempunyai kepentingan –kepentingan

yang tertentu dan memberikan faedah kepada pihak british, ini dapat di buktikan dengan

merujuk kepada motif utama pengambilan pulau pinang,singapura dan juga melaka iaitu

untuk menguasai perdaganggan di kawasan tanah melayu pada ketika itu.Antara

kelebihan atau kepentingan yang di miliki oleh negeri Pulau Pinang contohnya ialah

sebagai tempat persinggahan dan membaiki kapal –kapal yang dimiliki oleh pihak British

yang melalui kawasan laluan selat melaka.Seterusnya ialah dengan adanya pulau Pinang

juga british juga telah berjaya memberhentikan penggunaan pelabuhan pihak belanda

kerana sebelum ini pihak british terlalu bergantung kepada perlabuhan pihak Belanda di

Indonesia seperti di Maluku ,Ceribon dan juga Gerisik.21Dan rata-rata nya semasa

pedagang British mengunakan perlabuhan ini, mereka telah dikenakan cukai yang tinggi

dan melalui tindakan pihak belanda ini memaksa british untuk lebih berusaha bagi

mendapatkan perlabuhan baru.Disamping itu pengambilan pulau ini juga berkepentingan

kepada pihak british, iaitu sebagai tapak untuk membekalkan bekalan bahan mentah

kepada british.

Pembukaan dan pengambilan Pulau Pinang oleh british pada 1786 dan juga

singapura di ikuti dengan melaka melalui Perjanjian Inggeris Belanda 1824 telah

memberikan kesan yang sangat penting terutamanya kepada negeri-negeri melayu yang

berada di persekitaran negeri Selat.Penubuhan negeri-negeri selat sesungguhnya

mempunyai kepentingan-kepentingan tertentu pihak british dalam menjaga pengaruh dan

perluasan kuasanya di negeri-negeri melayu.Dalam aspek kemajuan perdagangan negeri

selat dapat dikatakan ia amat bergantung kepada hasil daripada negeri melayu yang

berdekatan, sebaliknya kemajuan negeri melayu pula ialah dengan adanya peranan yang

dimainkan oleh negeri-negeri selat yang menyediakan pelabuhan untuk memperdagangan

hasil ekonomi tersebut.Pada masa yang sama dengan adanya penubuhan negeri-negeri

20 Wan Shamsuddin –Arena Wati ,Ibid hlm 122-124.21 Virginia Matheson Hooker,Ibid,hlm 82.

7

Selat ini dapat menyebabkan segala potensi ekonomi negeri melayu terutamanya di

pantai barat dapat dieksploitasi dengan sebaik –sebaiknya, oleh itu pengaruh negeri selat

keatas perkembangan negeri-negeri melayu adalah sangat penting.22

Pentadbiran British telah menyebabkan semua-negeri selat terutamanya singapura

telah berkembang menjadi salah sebuah pelabuhan yang maju dan mampu membekalkan

keuntungan yang tinggi kepada penjajah british dan dalam masa yang singkat juga

pelabuhan yang terdapat dinegeri selat ini telah mampu menguasai eksport dan import

negeri-negeri melayu khususnya negeri di pantai barat.Pada masa yang sama juga telah

berlaku penanaman modal oleh pelabur dan juga saudagar yang telah menyebabkan

perkembangan negeri selat berlaku dengan pantas dan lancar.23 Melalui perkembangan

dan juga kemajuan yang di capai oleh negeri-negeri selat telah menyebabkan ia

menjadikan negeri selat amat penting kepada pihak British dalam mempengaruhi

urusan – urusan pentadbiran Negeri-Negeri Melayu yang lain sehingga membawa

kepada campur tangan pihak British melalui pelbagai aspek terutamanya dari aspek

politik,ekonomi dan juga sosial.Melalui kemajuan yang berlaku di negeri selat juga

telah berjaya menarik perhatian para perdagang dan juga pelabur asing yang

berkehendakkan keuntungan dan melalui perkembangan kegiatan ekonomi lah telah

menyebabkan para pelabur ini telah mendesak pihak british untuk mencampuri dan

menguasai negeri-negeri lain yang memberikan kepentingan –kepentingan ekonomi

kepada mereka terutamanya negeri-negeri di pantai barat.

Kepentingan Negeri –Negeri Selat Dari Aspek Politik

kemasukan dan kedatangan pihak british ke tanah melayu pada awalnya tidak

mahu mengamalkan dasar campur tangan keatas negeri-negeri melayu, kerana

berdasarkan motif atau tujuan yang telah dinyatakan, kedatangan mereka ke alam melayu

ini adalah untuk mengaut keuntungan ekonomi sahaja berikutan perkembangan kegiatan

sistem ekonomi bebas yang berlaku di kawasan negara-negara barat, tambahan pula

perdaganggan pihak british di timur terutamanya perdaganggan dari China amat

menguntungan dari segi perdaganggan teh dan juga sutera di samping rempah ratus yang

22 John Gullick Dan Bruce Gale, , Malaysia Its Political And Economic Development,1986,Selangor Darul Ehsan,Pelanduk Publications,hlm23.23 Joginder Singh Jessy,Ibid ,hlm 116.

8

dimiliki oleh negara-negara di nusantara seperti tanah melayu dan juga

Indonesia.24Namun, walaupun kehadiran British pada mulanya tidak mengamalkan

sebarang dasar campur tangan di negeri-negeri melayu, tetapi sebenarnya dengan

kehadiran mereka di dalam negeri-negeri melayu yang telah di gabungkan ke dalam

pentadbiran negeri-negeri selat telah menyebabkan pengaruh british telah banyak

memberikan pengaruh dalam perkembangan sistem politik dibeberapa negeri melayu

terutamanya negeri –negeri melayu yang berdekatan di negeri-negeri selat.Antara negeri-

negeri yang telah menerima campur tangan secara awal daripada pihak british ialah

johor,kedah,perak,selangor,pahang dan juga negeri sembilan.

Kebanyakkan punca utama yang dapat menyebabkan kuasa british dapat

mencampuri urusan dan pentadbiran negeri-negeri melayu yang lain selain dari negeri-

negeri selat adalah berpunca daripada beberapa perkara seperti perang saudara yang

berlaku diperak,selangor,pahang yang timbul daripada perebutan tahkta.Kedua atas

sebab pergaduhan kongsi gelap yang berlaku antara dua puak pendatang cina yang pada

masa tersebut dua puak yang sangat berpengaruh iaitu antara puak ghee hin dan puak

hai san,pergelutan kuasa antara pembesar melayu dan juga melalui perkembangan

pengaruh serta aktiviti lanun telah membolehkan british labih mudah menjadikan alasan

oleh pihak british untuk mencampuri negeri-negeri melayu .Melalui keadaan yang sangat

tidak tenteram ini lah telah menyebabkan para perdagang terutamanya yang berada di

negeri-negeri selat telah cuba sedaya upaya mendesak pihak penguasa british untuk

mengamankan keadaan supaya perniagaan para perdagang tidak terganggu kesan

daripada keadaan kacau bilau tersebut dan melalui desakan yang di terima dari para

pedagang negeri-negeri selat telah menyebabkan british yang berada di negeri-negeri

selat terpaksa akur terhadap desakan dan juga permintaan para pedagang negeri-negeri

selat .25

Pada masa yang sama juga kekuatan pihak british di negeri –negeri selat

semangkin kukuh untuk menjalankan perluasan kuasa dan campur tangan ke atas negeri –

negeri di pantai barat, ini dapat di buktikan dengan kenyataan yang di keluarkan oleh Sir

Andrew Clarke kepada pihak british di london kepada sebelum termeterainya perjanjian

24 Barbara Watson Andaya Dan Leornard Y.Andaya,s,Sejarah Malaysia,1982,Petaling Jaya,Macmillan Press Ltd,hlm 103.25 Joginder Singh Jessy,Ibid,hlm 129.

9

Pangkor.Dimana perjanjian Pangkor merupakan perjanjian yang menandakan campur

tangan british keatas tanah melayu secara rasmi.26

...”Saya meminta Tuan menyelidik dengan seberapa teliti yang dapat akan hal

keadaan yang sebenarnya di dalam tiap-tiap negeri, dan melaporkan kepada saya sama

ada, pada fikiran tuan , sesuatu langkah dapat diambil oleh kerajaan tanah kerajaan bagi

mempercepatkan pemulihan keamanan dan ketenteraman serta mendapatkan

perlindungan kepada perniagaan dan perdagangan dengan kawasan anak negeri...”

Situasi Di Johor.

Negeri johor merupakan antara senarai negeri melayu awal selain daripada

kedah, yang telah berjaya ditembusi oleh kuasa barat british, demi mendapatkan pulau

singapura, British telah memperluaskan kuasanya dan pengaruhnya ke atas johor.Dan

kemasukan pengaruh british ini keatas kerajaan johor dapat dikatakan ianya melalui

permasalahan yang wujud antara temenggung dan juga sultan Ali (anakanda Sultan

Hussien), telah menyebabkan dan membawa kepada perubahan takhta kerajaan johor

dan secara automatiknya tampuk pemerintahan telah bertukar ganti iaitu daripada

pemerintahan yang dahulunya kerajaan johor di tadbir oleh kerabat keluarga bendahara

sehingga di gelar sebagai sultan di johor dan kemudiannya selepas campurtangan pihak

british, telah menyebabkan tampuk pemerintahan kerajaan johor sudah berubah kepada

tangan keluarga Temenggung .Peralihan kuasa ini berlaku apabila kemangkatan Sultan

Hussein telah menyebabkan sultan Ali telah menerima tampuk pemerintahan kerajaan

johor dalam keadaan yang bermasalah kerana ayahandanya meninggalkan hutang yang

banyak kepada baginda.27Sultan ali mula meragui kekayaan yang dimiliki oleh

temenggung Ibrahim dan mempertikaikan pengaruh Temenggung yang telah

memperolehi pengaruh yang sangat luas dan kuat terutamanya di dalam sektor ekonomi.

Hubungan yang telah lama terjalin dan persahabatan yang baik antara

Temenggung Ibrahim dengan Pihak British telah menyebabkan pihak British telah

menyebelahi Temenggung Ibrahim.Melalui permasalahan yang timbul antara

temenggung dan juga sultan ali, pihak british telah melihat bahawa masalah ini dapat

menggangu perdaganggan dan juga kepentingannya di negeri selat terutamanya di

Singapura.Bagi menyelesaikan permasalahan yang timbul antara temenggung Ibrahim

26 Barbara Watson Andaya Dan Leonard Y.Andaya Ibid,hlm 180.27 Joginder Singh Jessy,Ibid,hlm 180.

10

dan juga sultan Ali, pihak british telah mengadakan sebuah perjanjian pada tahun 1855

dan di dalam perjanjian tersebut telah dinyatakan bahawa seluruh negeri johor kecuali

daerah Muar di serahkan kepada temenggung Ibrahim dan sebagai balasan nya sultan Ali

akan menerima wang sagu hati sebanyak $5000 serta elaun bulanan sebanyak $500, dan

sesungguhnya dalam perjanjian tersebut british telah mula mencampuri urusan politik

negeri johor melalui perjanjian tersebut secara tidak langsung dan dasar ini dapat dilihat

dengan tindakan british yang telah mengiktiraf temenggung sebagai pemerintah negeri

johor.28 Perkembangan yang berlakunya ini adalah pengaruh british yang pada masa itu

yang menguasai negeri-negeri selat dan melalui perubahan ini telah menyebabkan

keturunan sultan Hussein tersisih daripada menjadi pemerintah johor.

Situasi di Kedah

Keadaan di kedah juga dapat dikaitkan dengan perkembangan Negeri-negeri selat,

ini dapat dilihat selepas kemangkatan sultan Muhamad Jiwa yang telah di gantikan oleh

Sultan Abdullah dan semasa kedah di bawah pentadbiran baginda negeri Kedah

menghadapi himpitan dua kuasa iaitu kuasa Siam dan juga Burma.29Pada mulanya

peperangan yang berlaku antara siam dan juga burma telah membuka ruang bagi kedah

untuk membebaskan diri daripada cengkaman kedua-dua kuasa, namun sehinggalah

sultan kedah diminta untuk mengadap raja Siam namun sultan kedah hanya menghantar

adindanya sahaja dan ini diikuti dengan arahan daripada siam agar kedah menghantar

bantuan bagi memerangi burma, namun sultan kedah telah menolak arahan tersebut.

Dengan keengkaran yang telah dilakukan oleh Sultan Abdullah ini telah

menyebabkan baginda risau dengan ancaman yang bakal di hadapi dengan tindakannya

itu.Untuk itu Baginda melihat British sebagai pihak yang dapat membantunya, melalui

perundingan yang di adakan antara pihak baginda dan juga pihak british, kedua pihak

bersetuju untuk bantu –membantu antara satu sama lain, dimana pihak Kedah

berkehendakan bantuan dan perlindungan daripada ancaman musuhnya dan sebagai

balasannya pihak british akan memperolehi pulau pinang sepenuhnya dan juga kebebasan

berdagang di kedah.30Namun selepas perjanjian tersebut dimeterai tiada sebarang bantuan

pun disalurkan oleh pihak british di pulau pinang bagi melindungi kedah daripada 28 Zainal Abidin Abdul Wahid et al,LIbid ,hlm 174.29 Mohammad Isa Othman, Politik Tradisional Kedah, 1990,Kuala Lumpur,Dewan Bahasa Dan Pustaka hlm 19-21.30 Booney, R,In Search For Security And Independence , 1971Kuala Lumpur,Oxford University,hlm 61-63.

11

serangan siam, dan selepas siam menang dalam peperangan melawan burma, siam telah

mengambil keputusan untuk menghukum negeri –negeri jajahannya dan kedah juga tidak

terkecuali menerima hukuman tersebut.Melalui tindakn siam ini telah menyebabkan

kedah risau dan segera memohon bantuan daripada pihak british di pulau pinang , namun

british tidak menyalurkan bantuan kepada british dan ini telah menyebabkan sultan kedah

mengambil keputusan untuk menyerang british di pualau pinang namun tindakan british

lebih cepat lagi dengan melakukan penyerangan ke atas pasukan peperengan sultan kedah

di seberang Prai dan kekalahan berlaku ke atas pasukan kerajaan kedah, melalui peristiwa

tersebut sultan Abdullah meminta perdamaian.31

Melalui kejayaan tersebut british sekali lagi menunjukkan bahawa dengan adanya

pulau pinang sebagai negeri selat yang serba kekurangan terutama nya makanan telah

menyebabkan pihak mereka memasuki dan mencampuri urusan dan masalah kerajaan

kedah hanya bermatlamat untuk menguasai seberang prai yang kaya dengan bekalan

makanan dan ini merupakan salah satu kepentingan penubuhan negeri selat kepada

british.Selepas pengambilan Pulau Pinang, pihak British yang mempunyai

kepentingannya dan lebih mementingkan hubungan persahabatan dengan siam telah

sanggup mengiktiraf negeri kedah sebagai salah satu negeri jajahan dan naungan kerajaan

siam dan ini bertambah perit apabila pengiktirafan tersebut di buat melalui Perjanjian

Burney 1826.Malah keadaan negeri turut bertambah malang apabila sebahagian daripada

negerinya telah dipisahkan daripada penguasaannya iaitu negeri Perlis.

Keadaan di Perak

Mengikut dasarnya kerajaan Perak juga menghantar bunga emas kepada siam dan

untuk mencapai motif untuk mendapatkan perak untuk diletakan di bawak penguasaan

siam, perintah untuk menyerangnya telah di keluarkan kepada kedah untuk memujuk

perak, Namur perak tidak menerima pujukan tersebut dan sebelum kedah diserang oleh

siam kerana gagal mendapatkan perak untuk nya, kedah terlebih dahulu telah menyerang

perak dan akhirnya perak telah menghantar bunga emas kepada siam.32Dalam usaha

untuk menyingkirkan kuasa siam ,perak telah memohon kuasa selangor untuk

melindunginya daripada kuasa siam, Namun kerajaan selangor memohon bayaran sebagai

perkhidmatan yang disediakan dan ini telah menyebabkan perak telah menghantar surat

31 Buyung Adil , ,Sejarah Kedah, 1980,Kuala Lumpur,Dewan Bahasa Dan Pustaka ,hlm115.32 Booney R,Ibid ,hlm155.

12

kepada pihak siam di Bangkok untuk memohon pertolongan jika bayaran perkhidmatan

tersebut tidak bayar.33Dan melalui campurtangan siam keatas politik perak ini telah

menyebabkan british memandang tindakan siam dapat menyebabkan pengaruh siam

dapat disebarkan di selangor dan ini telah menyebabkan british telah mengunakan sedikit

ugutan keatas siam supaya tidak menyerang perak, sehinggalah membawa kepada

perjanjian Burney dan melalui perjanjian burney tersebut menunjukan bahawa

penglibatan british di negeri selat telah berjaya membebaskan perak daripada menjadi

negeri naungan siam.Pengakuan siam untuk tidak memaksa penghantaran bunga mas

oleh perak kepada siam dan pengakuan ini telah di buat di dalam perjanjian Burney dan

kesanggupan pihak british ini dalam mencampuri dan membela nasib perak adalah kerana

british mempunyai kepentingan perdaganggan di negeri perak.

Keadaan politik di negeri perak juga pada abad ke -19 juga memperlihatkan

masalah yang rumit sehingga telah memberikan ruang kepada british untuk berpeluang

mencampur tangan secara rasmi melalui dua pergolakan iaitu masalah perebutan takhta

dan juga pergaduhan kongis gelap dan sesungguhnya kedua-dua keadaan ini telah

menyebabkan perdaganggan di Negeri-Negeri Selat terganggu lantas menyebabkan

British terpaksa campurtangan untuk menyelesaikan masalah tersebut.Selepas

kemangkatan Sultan Jaafar perang saudara untuk mendapatkan tahkta semakin

memuncak apabila persaingan raja muda Ali dan juga Raja Abdullah semakin sengit

untuk mendapatkan gelaran sultan,dan sehinggalah sultan ali di tabalkan menjadi Sultan

Perak mengantikan Sultan Jaafar dan Sultan Abdullah yang merupakan anak kepada

Sultan Jaafar menjadi Raja Muda dan Raja Ismail kekal sebagai Raja Bendahara, dan

keadaan Raja Ismail tidak berganjak daripada jawatan dan gelaran yang sama kerana

baginda tidak beberapa dikenali atau dan beberapa popular dikalangan pembesar perak

ketika itu.

Pada tahun 1871 sultan Ali telah mangkat dan satu pergolakkan merebut takhta

telah berlaku sekali lagi antara tiga kerabat di raja iaitu Raja Abdullah ,Raja Yusuf dan

juga Raja Ismail.Namun, semasa pemakaman di raja raja ismail telah di lantik sebagai

sultan yang baru kerana tidak hadiran mana-mana penganti sultan yang lain seperti Raja

33 L.A Mills, Ibid, hlm 194.

13

Abdullah dan juga Raja Yusuf dan perlantikan Raja Ismail sebagai sultan hanya kerana

mengikut nasab keturunan ayahnya sahaja.34

Peristiwa lain yang berlaku diperak yang membawa kepada campurtangan British

ialah dengan adanya pergaduhan yang berlaku antara kongsi gelap cina yang terdiri puak

Ghee Hin dan juga puak Hai San dan pada kebiasaannya pergaduhan ini berpunca

daripada perebutan kawasan bijih timah dan beberapa perkara kecil yang telah membawa

pergaduhan yang besar.Perang Larut juga merupakan salah satu kesan dan kemuncak

pertelagahan yang telah membawa kepada campur tangan british dan di dalam

peperangan ini juga telah melibatkan pembesar melayu dan raja melayu, ini dapat dilihat

dengan pengambilan Kapten Speedy dan askar Sipahi untuk memulihkan semula

pengaruh Ngah Ibrahim.35 Melalui peperangan ini dikatakan ianya telah menjadi

pengerak kepada perjanjian Pangkor 1874 yang telah menandakan campur tangan pihak

british secara rasmi dalam politik,ekonomi dan juga sosial negeri-negeri melayu yang lain

di semenanjung termasuk sabah dan sarawak.Secara umumnya perebutan takhta dan

pergaduhan antara pihak kongsi gelap cina membuka jalan kepada campur tangan pihak

british di negeri selat ini penting supaya kepentingn perdagang mereka di negeri-negeri

selat tidak terganggu dengan kehadiran dan gangguan yang timbul di negeri perak.

Kedudukan politik Selangor

Pada awal abad ke 19 telah memperlihatkan keamanan ke atas kerajaan selangor,

namun, kerajaan selangor mula menunjukkan kekacauan di dalam sistem politiknya,

masalah kekacauan yang berlaku di dalam kerajaan selangor ini berlaku selepas

kemangkatan Sultan Muhammad Syah pada 1857 dan tahkta kerajaan telah menjadi

rebutan antara Sultan Abdul Samad dan juga Raja Muda Mahmud dan kemenangan telah

berpihak kepada Sultan Abdul Samad.36Walaupun baginda sultan yang telah menerajui

selangor namun pentadbiran ke atas daerah-daerah yang lain telah ditadbir oleh para

pembesar dan baginda hanya berkuasa di kawasan Langat sahaja.Semasa pemerintahan

baginda telah berlaku satu pergolakan yang dapat dilihat di daerah Klang, pentadbiran

di daerah klang pada awalnya di kawal oleh Raja Sulaiman, iaitu putera Sulung kepada

34 Khoo Kay Kim , ,Negeri Melayu Pantai Barat ,1850-1873,-Kesan Perkembangan Dagang Trehadap Politik Melayu , 1984,Kuala Lumpur:Fajar Bakti, hlm 114-115.35 Emily Sadka, ,The Protected Malay State 1874-1895, 1970,Kuala Lumpur,University Malay Press:hlm 44.36 Haji Buyung Adil , ,Sejarah Selangor , 1981,Kuala Lumpur,Dewan Bahas Dan Pustaka,hlm 49.

14

Sultan Muhammad Syah dan selepas kemangkatan Raja Sulaiman, kawasan tersebut

telah di serahkan kepada raja Abdullah dan ini berlaku semasa sultan Muhammad

lagi.Dan ini telah menimbulkan iri hati Raja Mahadi, anak kepada Raja Sulaiman dan ini

telah meletusnya Perang Kelang yang telah melibatkan antara dua pihak iaitu Raja

Mahadi sendiri yang telah menerima sokongan daripada puak Ghee Hin dan juga Raja

Ismail yang telah menerima bantuan daripada Tunku kudin daripada kedah,ketua puak

hai san iaitu yap ah loy dan juga pihak British .37

Peperangan dan serangan di lakukan keatas satu sama lain namun pertahanan raja

mahadi amat kukuh dan kebal, untuk itu Tunku kudin telah menyedari kesukaran yang

timbul untuk mengalahkan raja mahadi, untuk itu bantuan daripada pihak british amat

diperlukan dan bagi pihak british juga telah memikirkan kepastian kepentingan mereka

akan lebih terjamin di negeri-negeri selat telah menyebabkan mereka sanggup untuk

menyalurkan bantuan kepada pihak tunku kudin dan melalui bantuan yang telah di

salurkan oleh british Peperangan Kelang telah berjaya di patahkan, kesan daripada ini

telah meembolehkan Tunku kudin lebih berpengaruh dan pihak British pula berada dalam

keadaan selesa di selangor apabila perdaganggannya di Negeri Selat selamat tanpa

sebarang gangguan dan kekacauan.

Situasi Di negeri sembilan.

Perkembangan dan keadaan di negeri sembilan yang sedikit sebanyak telah

mempengaruhi pihak british untuk mencampuri tangan berlaku disebabkan kerana

keadaan perebutan kuasa yang berlaku di Sungai Ujong di antara Dato kelana sendeng

dan juga Dato bandar kulop tunggal.Konflik yang berlaku antara mereka berdua ini

berpunca daripada perebutan ke atas hak untuk mengutip cukai di Sungai Ujong.

Berdasarkan kepada kedudukan Sungai Ujong yang amat sesuai sebagai laluan utama

pedagang bijih timah ini telah menyebabkan sungai ini di jadikan sebagai tempat untuk

mengutip cukai dan punca utama mengapa pergolakan antara kedua –kedua tokoh ini

ialah ekoran kerana tindakan dato bandar yang telah mengutip cukai di sungai Ujong dan

melalui pengutipan cukai tersebut ini telah menyebabkan Dato Kelana telah

mempertikaikan perkara tersebut.Melalui pertikaian tersebut telah menyebabkan Dato

Kelana untuk mendapatkan bantuan daripada Penghulu Rembau untuk meyelesaikan

37 Mohd Amin Hassan , ,Raja Mahadi Bin Raja Sulaiman ,Peninjau Sejarah , 1966,Vol .1(2),hlm 53.

15

masalah yang timbul diantara dirinya dan juga Dato Bandar, dan kematian Dato Kelana

Sendeng telah digantikan dengan Dato Kelana Sayyid Abdul Rahman dan sebagai

langkah drastik Dato Kelana Sayyid Abdul Rahman telah menandatanggani perjanjian

dengan pihak British pada 21 april 1874 untuk mendapatkan pengiktirafan sebagai

pemerintah Sungai Unjong yang sah dan kesannya Dato Bandar telah membantah

perjanjian tersebut dan berlakunya pertempuran antara mereka berdua .Dalam

pertempuran tersebut dato kelana telah di bantu oleh pihak british dengan sejumlah sipahi

seramai 160 orang manakala dato bandar pula telah menerima bantuan daripada

pemerintah tempatan seperti Raja Mahadi dari selangor dan juga Raja Mahmud.

Sesungguhnya perbalahan antara Dato kelana dan juga Dato Bandar telah

menyebabkan ekonomi negeri selat terutamanya dimelaka terjejas yang selama ini

bergantung kepada perdaganggan biji timah dari sungai ujong dan sungai

Linggi.Keadaannya semangkin rumit apabila Dato Kelana telah menaikkan kadar bayaran

cukai keatas pedagang yang melalui sungai Ujong, dan ini telah menyebabkan

pergaduhan dan rusuhan di kalangan masyarakat cina dan juga melayu di sungai

ujong.38Pada masa yang sama juga para perniaga dan pelabur negeri selat sekali lagi

mendesak british di singapura untuk campurtangan bagi mengelakan sebarang kerugian

ekonomi kesan daripada perbalahan yang berlaku di Negeri Sembilan.39

Keadaan Di Pahang

Perbalahan yang terjadi antara dua saudara iaitu Wan Mutakhir dan juga Wan

Ahmad, telah membolehkan British untuk meluaskan pengaruhnya ke atas sebuah lagi

negeri melayu yang sudah semestinya memberikan kepentingan kepada British, kerana

melalui pertapakan British di Negeri –Negeri Selat telah menyebabkan pahang

membekalkan sumber ekonomi kepada negeri selat.Selepas kematian Wan Ali, Wan

Ahmad berhajat untuk menduduki kawasan endau sehinggalah ke kawasan kuantan

Namur, permintaan tersebut ditolak oleh Wan Mutahir dan ini telah memaksa wan

Ahmad untuk mengunakan kekerasan dengan menggunakan peperangan bagi

mendapatkan kawasan tersebut.40

38 Barbara Watson Andaya Dan Leonard Y.Andaya,Ibid,hlm 170.39 Khoo Kay Kim ,Ibid ,hlm 123-124.40 Jang Aisjah Mutalib , ,Pemberontakan Pahang 1891-1895, 1972,Kota Bharu Pustaka Aman.hlm 67.

16

Peperangan tersebut menyaksikan banyak kuasa-kuasa luar yang telah

memberikan kerjasama yang Sangat padu kepada Wan Ahmad dan juga Wan Mutahir,

keadaan ini dapat dilihat di mana Wan Ahmad telah di bantu oleh bantuan daripada

pembesar-pembesar melayu seperti Mat Kilau ,Tok Gajah dan juga Sultan Ali dari Johor

dan begitu juga dengan Wan Mutahir yang telah cuba mendapatkan bantuan daripada

Temengguang Ibrahim di Johor dan pihak british namun british tidak mengalakkan sama

sekali temenggung untuk menyalurkan bantuan kepada wan mutahir dan initelah

memberikan kesan yang teruk kepada wan mutahir kerana pada tahun 1963 wan Ahmad

telah memenangai peperangan tersebut dan telah berjaya untuk menguasai pahang dengan

verja sama yang kyat daripada kuasa luar.41 Walaupun pada mulanya kuasa british tidak

beberapa menunjukan minat untuk mencampuri peperangan tersebut, namun perhatian

yang lebih serius untuk mencampuri urusan pahang telah berlaku berikutan dengan

kematian seorang warga cina berketurunan inggerís berdekatan dengan kawasan istana

terjadi.

Kepentingan negeri-negeri selat dari aspek Ekonomi.

Pada penghujung abad ke 19 di dapati bahawa dengan jelasnya banyak syarikat-

syarikat yang datangnya dari negeri-negeri selat telah terlibat kedalam kegiatan ekonomi

di negeri-negeri melayu .Dengan kemajuan dan perkembangan yang di capai dalam

kegiatan yang di usahakan oleh para pelabur yang datang melabur ke negeri negeri

melayu, telah menyebabkan mereka mendesak pihak british untuk mencampuri

pergolakan yang berlaku di negeri-negeri melayu yang mempunyai potensi ekonomi ini

bertujuan untuk menjaga kepentingan mereka dari segi kegiatan ekonomi, desakan demi

desakan telah di keluarkan oleh para pelabur dan perdagang di negeri selat kepada pihak

british untuk mengamankan keadaan yang berlaku akibat daripada perebutan

takhta,perang saudara dan juga pertelingkahan kongsi gelap yang berlaku antara puak

Ghee Hin dan juga Hai San.

Campurtangan yang berlaku di Kedah pada 1786, merupakan campurtangan

paling awal yang dilakukan oleh pihak british di negeri-negeri melayu secara tidak

rasmi.Walaubagaimanapun Pulau Pinang tidak memberikan sebarang kepentingan

ekonomi yang baik kepada pihak British tetapi, kependudukan mereka di kawasan pulau

41 R.O.Winstedt,1979,A History Of Johore,M.B.R.A.S Repprint, Selangor,hlm 105

17

pinang telah membolehkan pihak british untuk menguasai singapura pada tahun 1819

kemudian melaka pada tahun 1824.Penguasaan kuasa british keatas ketiga-tiga kawasan

ini telah menyebabkan kawasan ini telah bertukar dan muncul sebagai pelabuhan di

kawasan tanah melayu yang sangat penting.Keadaan ini berlaku kerana selepas

kedatangan dan pertapakan pihak british di tanah melayu terutamanya di negeri-negeri

selat telah menyebabkan banyak pola perdaganggan di tanah melayu telah mengalami

perubahan yang drastik . Ini dapat dilihat selepas perjanjian Inggeris Belanda yang telah

di meterai telah menyebabkan perdaganggan tradisional di kepulauan Riau- Lingga telah

mengalami kemorosotan sebagai pusat perdaganggan, dan kemerosotan ini di tambah

lagi dengan jalinan ekonomi yang berlaku antara negeri-negeri melayu dengan pelabuhan

–pelabuhan di Negeri Selat seperti perdaganggan di Pantai Timur dan negeri seperti

Johor,Negeri Sembilan dan juga Selangor akan berada di bawah kawalan pelabuhan

Singapura.Manakala perdagangan negeri seperti Perlis,Kedah dan juga Perak akan

berada di kawalan pelabuhan Pulau Pinang yang juga akan memainkan peranan sebagai

pelabuhan perantaraan di antara singapura dengan ekonomi negeri-negeri utara.Melaka

pula pada masa tersebut berperanan untuk mengumpulkan hasil yang datangnya daripada

negeri Selangor dan juga Negeri Sembilan.

Melalui perkembangan kegiatan ekonomi yang berlaku di dalam negeri-negeri

melayu telah menyebabkan perhubungan ekonomi antara negeri-negeri melayu sudah

wujud dan faktor penting yang telah mendorong kepada campur tangan british di tanah

melayu adalah kegiatan ekonomi.42Untuk mencapai kepentingan tersebut pihak british

telah mula membuka dan membawa masuk pelabur-pelabur yang kebanyakan mereka

terdiri daripada pelabur cina untuk mengambil alih peranan orang melayu yang

dahulunya terkenal dengan perdaganggan dan menjalankan kegiatan ekonomi dengan

kerajaan negeri-negeri melayu yang berada di sekitar negeri-negeri selat.Dalam kegiatan

ekonomi melayu, pihak British lebih memandang kepada tiga cabang iaitu kegitan

perdagangan,pertanian dan juga kegiatan pelombongan dan ketiga –ketiga kegiatan ini

merupakan kegiatan yang telah menjadi dorongan utama bagi mereka untuk campur

tangan.

Kegiatan Perdaganggan

42 P.j Drake ,”The Economic Development Of British Of British Malaya To 1914:an eassay inhistorians “,jsas(x),1979,hlm 272.

18

Melalui penubuhan negeri-negeri selat ,pelbagai perubahan yang telah berlaku di

mana singapura pada masa tersebut telah menjadi salah satu pelabuhan yang boleh di

katakan sebagai salah sebuah pelabuhan yang sangat bebas dari segi keluar masuknya

pelabur dan juga perdagang dan keadaan ini telah berjaya menarik peniaga- peniaga luar

terutamanya dari cina dan juga perdagang dari British sendiri yang menjadikan Singapura

sebagai salah sebuah tempat untuk menyebarkan barang daganggan ke kawasan Asia

Tenggara dan pada masa yang sama juga Singapura juga telah menjadi tempat untuk

mengumpul semua barang dan hasil ekonomi untuk di hantar ke kawasan negara cina.43

Dengan peranan-peranan yang dimainkan oleh pelabuhan di negeri-negeri selat

tersebut telah membuktikan bahawa pelabuhan yang sedang maju di negeri selat iaitu

sebagai pusat perdagnggan di kepulauan melayu pada awal kurun ke -19 telah berjaya

membuatkan pihak britis lebih menjaga kepentingan mereka di negeri selat dengan cara

mencampuri hal ehwal negeri yang sedang bergolak.Melalui campurtangan yang di

lakukan oleh british telah membolehkan pihak british menjaga hubungan ekonomi antara

negeri-negeri melayu ini kerana perkembangan pelabuhan negeri selat terutamanya

pelabuhan singapura telah menjadi pelabuhan antarabangsa kerana adanya bekalan bahan

mentah dari negeri-negeri melayu dan ini telah menyebabkan ekonomi negeri melayu

yang lain telah menjadikan negeri selat sebagai tempat bagi mereka memperdagangkan

hasil ekonomi.

Kegiatan Pertanian

Perkembangan kegiatan ekonomi dalam sektor pertanian di negeri-negeri selat

turut mempengaruhi british untuk campurtangan ke dalam negeri melayu yang lain.Ini

dapat dilihat dalam usaha pihak british yang telah melihat kesempurnaan negeri selat

tidak mencukupi untuk membekalkan hasil pertanian yang komersial kepada mereka dan

keadaan ini telah memaksa mereka mencari tanah – tanah baru untuk mengusahakan

kegiatan pertanian terutamanya di negeri-negeri melayu yang subur dan sesuai untuk di

usahakan dengan tanaman komersial.Melalui keadaan itu pihak british telah mula

memperluaskan pengaruh mereka untuk mencari kawasan yang sesuai bagi

mengusahakan kegiatan pertanian komersial mereka dan antara tanaman pertanian yang

di komersialkan ialah seperti tebu,lada hitam,gambir,ubi kayu dan juga kopi disamping

43 Nicholas Tarling ,Ibid,hlm 13.

19

itu juga para pelabur dan british juga telah memperkenalkan tanaman baru seperti

tanaman getah dan juga kelapa sawit.44

Semasa perkembangan dan perluasan pertanian secara komersial britsh sentiasa

mencari negeri melayu yang sesuai untuk di usahakan dengan tanaman komersial tersebut

dan kerajaan johor merupakan antara kerajaan melayu pertama yang telah menjadi negeri

melayu yang telah dijadikan tumpuan british kerana negeri johor merupakan antara

negeri yang amat sesuai untuk di usahakan dengan tanaman gambir dan juga lada

hitam.Ini dapat dilihat keadaan pada tahun 1830-an dimana ramai petani,pelabur dari

china telah membuka tanah pertanian di dalam negeri johor untuk mengusahakan

penanaman ini.Dinegeri Johor British telah berjaya memujuk mempengaruhi temenggung

ibrahim supaya membuka negei tersebut kepada petani dan pelabur china di singapura

untuk tujuan pertanian dan melalui pemberian surat kangchu yang di berikan kepada

ketua sungai telah menyebabkan ramai orang cina telah mula memasuki negeri johor

untuk membuka ladang terutamanya di sepanjang sungai di negeri johor.Dan melalui

perkembangan pertanian tanaman lada hitam dan juga gambir yang berjaya telah

menyebabkan negeri johor telah mula maju dengan pelbagai keluaran hasil-hasil yang

amat menguntungkan pihak british di negeri selat.Melalui pencapaian yang tinggi inilah

telah menyebabkan pihak british dan Temenggung Ibrahim lebih menggalakan

kemasukan petani cina ke Johor ini kerana mereka percaya bahawa kegiatan pertanian ini

adalah kegiatan pendapatan yang menguntungkan.

Begitu juga dengan perkembangan ubi kayu,kopi dan juga tebu yang telah

mendapat pembiayaan dan perhatian yang serius oleh pihak pedagang di melaka dan juga

pulau pinang.Tanaman ubi kayu telah banyak di usahakan di negeri melayu terutamnya di

melaka dan juga di rembau serta di hantar kepelabuhan singapura untuk di pasarkan

secar komersial dan menjelang pada abad yang kedua puluh tanaman ini telah mengalami

kemunduran yang sangat teruk dan ditambah lagi dengan kenyataan british yang

menyatakan tanaman padi hanya bersifat pertanian pindah sahaja.45Bagi tanaman tebu

pula banyak di usahakan oleh pihak british di kawasan pulau pinang dan juga kawasan

kerian namun tanaman ini telah mengahadapi persaingan yang sangat tinggi kerana telah

mengahadapi persaingan dengan pasaran tebu di indonesia.Tanaman kopi mula di

44 Barbara Watson Andaya Dan Leornard Y.Andaya ,Ibid,hlm 245.45 Barbara Watson Andaya Dan Leornard Y.Andaya ,Ibid,hlm 245.

20

usahakan secara komersial oleh pihak british di kawasan seperti di sungai ujong,johor

dan juga perak ,dan kebanyakan kawasan ini di usahakan kebanyakan oleh pemodal dari

british selepas kopi menjadi tanaman termahal apabila harganya mahal akibat

pengeluarannya kurang kesan dari kemusnahan ladang kopi di Brazil.

Dan di dalam perkembangan pertanian ini juga antara perkara yang penting ialah

di dapati melalui perluasan kuasa british melalui pertanian, ramai pemodal sebenarnya

telah melakukan pemajakan tanah di negeri-negeri melayu, kesan dari kegiatan ekonomi

di negeri selat yang telah membolehkan mereka untuk melakukan sedemikian.Sebagai

contohnya di perak ramai pedagang negeri selat terutamanya dari pulau pinang telah

memajak kawasan dari pembesar melayu yang merangkumi kawasan seperti di Bagan

Tiang ,kurau dan juga Krian.Dan mengikut Profesor Khoo Kay Kim dalam bukunya

bertajuk The Western Malay Statet 1850-1873 telah merumuskan bahawa, ’Inshort the

commercial flood was just beginning to rise in the western peninsular’.

Bijih Timah

Sebelum kedatangan british ke tanah melayu perusahaan bijih timah sudah mula

mengalami kemajuan yang sangat baik akibat daripada penerokaan dan juga kemajuan

yang telah di lakukan oleh masyarakat melayu pada waktu dahulu.Perusahaan bijih timah

di tanah melayu ketika itu adalah menjadi salah satu perusahaan dan eksport bagi negeri

kedah dan juga pahang merupakan antara kawasan yang paling awal di dapati

mengusahakan bijih timah ini sejak abad ke-8 lagi.Namun pada abad ke 19 perusahaan

ini telah mencapai kegemilangannya apabila masyarakat melayu telah mula menguasai

sendiri perusahaan ini secara tradisional dan antara pengusaha melayu yang dapat

dikatakan telah membangunkan perusahaan ini ialah Ngah Ibrahim di Larut dan juga Raja

Abdullah di Kelang.46

Memandangkan cara masyarakat melayu yang hanya menjadikan perusahaan ini

hanya sebagai perusahaan sambilan sahaja, pembesar melayu yang menjaga dan

mengusahakan perusahaan ini telah melihat bahawa dengan kedatangan kaum china

ketanah melayu sebagai satu cara penyelesaian untuk menambahkan lagi keuntungan

mereka dengan cara mengambil pekerja –pekerja china untuk bekerja di bawah mereka

dan pada kurun ke 19 juga adalah merupakan masa penglibatan kaum cina secara

46 Khoo Kay Kim ,Ibid,Kesan Perkembangan Politik Melayu, 1894 Kuala Lumpur,Fajar Bakti.

21

beramai-ramai dalam perusahaan ini.Permintaan yang tinggi daripada pihak pelabur barat

terutamanya daripada amerika Syarikat dan juga British dan ini telah menyebabkan pihak

british di negeri-negeri selat yang terdiri daripada mereka yang berkerja sebagai pelabur

telah mula memasuki negeri-negeri melayu yang kaya dengan bijih timah dan ditambah

lagi dengan kesanggupan banyak pembesar melayu telah mula memajakkan tanah yang

kaya dengan bijih timah kepada pihak pelabur british di negeri selat telah menyebabkan

pihak british lebih ingin mencampuri pergolakkan di negeri melayu kerana menjamin

perusahaan ini akan menjadi milik mereka apabila mereka dapat menguasai negeri-negeri

melayu.

Dan di katakan juga melalui penglibatan pengaruh luar terutamanya daripada

pihak british dari negeri-negeri selat dalam sektor ini telah menyebabkan Kuasa british

mempunyai alasan kukuh untuk campur tangan dalam pergolakan dan juga perbalahan

dalam kerajaan melayu kerana mereka punyai kepentingan ekonomi yang terjalin antara

negeri-negeri selat dengan negeri-negeri melayu yang berdekatanKesan daripada itu juga

pelabur dari negeri-negeri selat telah membawa lebih ramai lagi pekerja cina untuk

mengerjakan perlombongan bijih timah terutamanya yang terletak di Perak,Selangor dan

juga Negeri Sembilan dan pada keseluruhannya perkembangan kegiatan ekonomi negeri

melayu adalah bergantung kepada negeri selat , boleh dikatakan juga negeri selat juga

telah terlibat dalam perkembangan ekonomi tanah melayu secara intensif sebelum

berlakunya campurtangan inggeris di tanah melayu secara rasmi pada tahun 1874.

Kepentingan negeri-negeri selat dari segi sosial

Penubuhan Negeri-negeri selat sedikit sebanyak telah memberikan beberapa

kepentingan dan juga pengaruh yang sangat besar dari segi sosial kepada pihak british

untuk terus menjalankan campur tangan mereka keatas negeri –negeri melayu.Dan antara

kepentingan –kepentingan tersebut dari segi sosial ialah dari segi pembentukan

masyarakat yang berbilang kaum dan majmuk,kedua ialah kelangkapan kemudahan asas

dan ke tiga ialah pengenalan pendidikan dari barat.

Kelahiran masyarakat majmuk

22

Pembukaan negeri-negeri selat di tanah melayu merupakan titik tolak dalam

pemulaan kemasukan maasyarakat luar ke atas negeri melayu pada waktu

tersebut,walaupun semasa kerajaan melayu melaka dahulu pernah terdapat kemasukan

pedagang dari luar, namun jumlah kedatangan penghijrah ke atas tanah melayu semakin

bertambah semasa penjajahan pihak british dan bermula di negeri selat kemudian

penghijrah masyarakat luar berkembang ke Negeri perak,selangor dan negeri sembilan,

Melalui keadaan ini dapat lah di katakan dbahawa kelahiran masyarakat majmuk tanah

melayu adalah kesan peninggalan penjajahan yang mengalakan penjajahan kerana

kepentingan ekonomi dan pada masa yang sama masyarakat majmuk ini wujud adalah

kerana perbezaan yang wujud di kalangan mereka iaitu dari segi budaya,bahasa ,agama

dan juga ekonomi mereka.

Kemasukan masyarakat cina ke dalam alam melayu di katakan bermula apabila

kerajaan melaka melakukan perhubungan yang rapat dengan cina namun selepas

kemasukan dan pengambilan british ke atas negeri selat telah menyebabkan kemasukan

tidak dapat dikawal dari segi bilangan mereka.Melalui pembukaan pulau pinang telah

menyebabkan kemasukan penghijrahan cina dikatakan bermula ini kerana dengan

berbekalkan dengan semangat yang bersifat berdaya usaha, kedatangan mereka ini telah

mendapat galakkan yang sepenuhnya daripada pihak british untuk mengusahakan

kegiatan ekonomi terutamanya kegiatan pertanian.Pemangkin kegiatan ekonomi pada

masa awal kemasukan british ialah kegiatan pertanian dan anatara tanaman yang di

usahakan ialah lada hitam,gambir dan juga ubi kayu dan selain mengusahakan kegiatan

pertanian masyarakat cina juga menjalankan perdagangan serta perlombongan.Melalui

pengamalan kegiatan ekonomi yang bebas telah di lakukan oleh british menyebabkan

kemasukan orang cina semakin ramai.Dan apabila perluasan dilakukan oleh pihak

pelabur kaya yang terdiri daripada orang british dan juga cina ke atas negeri melayu lain

telah menyebabkan penghijrahan masyarakat telah menjadi semakin pesat berikutan

dengan faktor peluang pekerjaaan di dalam masyarakat melayu yang semakin luas.pada

masa yang sama juga masyarakat cina selepas kedatangan mereka juga telah di

bahagikan kepada beberapa bahagian iaitu di kawasan perlombongan,kawasan pertanian

dan juga di kawasan pelabuhan.47Pada kebiasaan nya kemasukan masyarakat cina ini

47 Khoo Kay Kim ,Latar Belakang Sejarah Masyarakat IndiaDan China Di Malaysia,1980, Kuala Lumpur,Fajar Bakti,hlm 19-21.

23

berdasarkan sistem kontrak dan cara ini amat popular untuk mengambil pekerja cina di

lombong namun di johor cara pengambilan pekerja cina untuk berkerja di kawasan

pertanian pula adalah melalui sistem Kanggani

Kemasukan masyarakat India

Kedatangan masyrakat india juga di katakan bermula secara beramai-ramai

ketanah melayu adalah kerana terdapat faktor ekonomi, di samping itu juga pada mulanya

kerajaan british di India tidak mengalakkan penghijrahan masyarakat india namun apa

yang berlaku ialah selepas perjanjian Inggeris belanda 1824, banduan yang datangnya

daripada india yang di tempatkan di sumetera telah dihantar ketanah melayu sebagai

salah sokongan untuk mengalakan penghijrahan masyarakat india ke tanah

melayu.48Kebanyakkan masyarakat india yang datang secara awal ke tanah melayu pada

mulanya di letakan untuk membina bangunan dan jalan raya di sepanjang negeri-negeri

melayu terutamanya negeri melayu yang berpotensi sebagai kawasan ekonomi. Namun

selepas pengenalan sistem pengambilan masyarakat india secara Sistem Kanggani dan

juga secara kontrak telah menyebabkan masyarakat india kemudiannya telah di

tempatkan di kawasan estet-estet dan juga ladang-ladang yang mengkhusus dalam

bidang pertanian.

Perkembangan kemudahan perkhidmatan dan juga pendidikan

Kemudahan perkhidmatan dan pengenalan sistem pendidikan di tanah melayu

juga telah menjadi salah satu kepentingan kepada pihak british untuk mencampuri urusan

negeri –negeri melayu yang lain.Pemodenan dari pelbagai segi sememangnya mengalir

masuk ke negeri-negeri melayu yang lain menerusi pulau pinang dan juga singapura.Oleh

yang demikian negeri-negeri yang hampir dengan kedua-dua tempat ini merupakan antara

negeri-negeri melayu yang jelas memperlihatkan banyak pembangunan dan juga

pembaharuan dari aspek kemudahan asas,pendidikan dan juga pentadbiran.

Perkembangan perkhidmatan sebelum dan selepas pembukaan negeri-negeri selat

amat berbeza, sebagai contohnya sistem jaringan pengangkutan, sepertimana yang

diketahui sistem pengangkutan yang digunakan sebelum kemasukan british, masyarakat

hanya mengunakan sungai sebagai jalan perhubungan dan kemudian di darat pula

masyarakat hanya akan mengunakan haiwan tunggangan seperti lembu,kerbau dan gajah

48 Khoo Kay Kim,Ibid,hlm14

24

sebagai alat pengangkutan dan mengangkut barang.Perkembangan kegiatan ekonomi di

negeri-negeri melayu terutamanya sektor pertanian dan juga perlombongan telah

menyebabkan usaha untuk membina jaringan jalan raya dan juga jalan kereta api telah

mula di fikirkan oleh british supaya memudahkan pengangkutan hasil-hasil pertanian dan

juga perlombongan untuk di hantar dengan kadar yang segera ke pelabuhan.Percepatan

pembinaan jaringan jalan raya ini telah mendapat kerjasama yang baik daripada pemodal

dan juga pengusaha negeri selat, ini dapat dilihat sepertimana yang berlaku di kuala

lumpur dimana Yap AH Loy sendiri telah membina jalan di kuala lumpur bagi

memudahkan pengangkutan biji timah.

Kepentingan kegiatan ekonomi kepada pihak british menjadi semakin penting

apabila british telah memandang serius akan perkembangan perlombongan bijih timah di

negeri melayu.Perkembangan yang berlaku ke atas kegiatan perlombongan telah

mengalakan lagi pembinaan jalan kereta api dan ini berikutan kerana pengangkutan yang

lama dan tradisional sudah tidak sesuai lagi dengan kehendak dan keperluan

pengangkutan seharian dan pembinaan jalan kereta api ini telah mula di bina di negeri-

negeri yang terdapat hasil bijih timah dan hasil pertanian. Melalui perhubungan yang

dijalinkan antara negeri-negeri melalui jaringan kereta api telah menyebabkan pihak

british untuk terus membina jalinan kereta api ke semua negeri melayu berikutan negeri-

negeri melayu mempunyai ekonomi yang amat kaya dengan hasil pertanian dan juga hasil

perlombongan, sehinggalah di katakan negeri johor telah berjaya di hubungkan dengan

Sberang prai melalui jaringan jalan perhubungan yang baik .49

Perkhidmatan awam dan juga kemudahan asas telah muka di sediakan oleh pihak

britsh selepas berlakunya campur tangan mereka ke atas negeri –negeri melayu yang lain.

Kemasukan pihak british yang semakin meluas telah menyebabkan pelbagai kemudahan

telah mula di sediakan oleh mereka, ini kerana melalui kepentingan yang terdapat dari

aspek pentadbiran dan juga aspek ekonomi, telah menjadikan alasan untuk mencampuri

pergolakan dalam negeri melayu semakin kukuh dan ini telah memberikan kedudukan

yang selesa pihak british untuk campur tangan.Pembinaan dan penubuhan pejabat pos

telah mula dibina di negeri selat dan kemudiannya telah berkembangan sehingga ke

kawasan negeri melayu yang mempunyai kepentingan perlombongan dan juga

49 Khoo Kay Kim ,Ibid,hlm 15.

25

perdanggangan.50Selepas penubuhan dan pembinaan jalan raya, perkhidmatan telegraf

telah mula berkembangan maju kesan dari penyelarasan dan keberkesanan pentadbiran

yang ingin di lakukan oleh british ke atas tanah melayu ketika itu.Pada masa yang sama

juga perkembangan kegiatan ekonomi juga telah menyebabkan british untuk membina

perkhidmatan telegraf di tanah melayu Pembangunan dan juga perkembangan bandar –

bandar bandar turut menerima kesan dengan perkembangan campurtangan british ke atas

negeri melayu melayu.Kebanyakan bandar-bandar baru yang mengalami perubahan dari

segi kemajuan dan kepesatannya adalah kerana terdapat perkembangan kegiatan ekonomi

yang pesat ketika itu terutamanya bandar yang berperanan sebagai pusat pengumpulan

dan juga pengedaran hasil ekonomi serta sebagai sebagai pusat pentadbiran.

Selepas kemasukan british ke tanah melayu juga telah menyebabkan perubahan

yang besar ke atas sistem pendidikan di alam melayu, Pada mulanya masyarakat

tempatan di negeri-negeri melayu telah mengamalkan sistem pendidikan tradisional di

mana masyarakat hanya di dedahkan dengan ilmu-ilmu agama sahaja.51Namun semua ini

telah di ubah oleh pihak british, kerana dari pendapat pihak british mereka merasakan

bahawa melalui penyebaran dan pembaharuan yang diperkenalkan dalam sistem

pendidikan telah membolehkan mereka merasakan bahawa kepentingan pendidikan untuk

membolehkan pihak british untuk mendapatkan pekerja kerani daripada rakyat yang

menerima pendidikan barat dan di samping itu juga melalui penggangan yang mereka

untuk mentamadunkan manusia serta mengangap bahawa tugas untuk mendidik mengikut

budaya barat adalah berada dalam tugas beban orang putih.Untuk itu pihak british telah

mula memperkenalkan dan membuka sekolah-sekolah yang berunsurkan kurikulum

barat yang dapat dilihat melalui pembukaan Penang free School yang telah di buka

kepada semua kaum ketika itu,selain daripada itu juga pihak british turut menyediakan

kemudahan pendidikan vernakular berdasarkan kaum kepada semua kaum dengan

membenarkan kaum - kaum membuka sistem persekolahan yang mengikut bahasa ibunda

masing-masing.Dan pada masa yang sama juga pendidikan sekolah bagi masyarakat

melayu pada awalnya tidak disediakan pendidikan sekolah menengah kerana pada british

kepentingan pihak british ke atas masyarakat melayu ketika itu ialah menerusi kemahiran

50 ? Zainal Abidin Abdul Wahid,Ibid,hlm 248.51 Lihat Syed Muhammad Naquib Al-Attas , Islam Dalam Sejarah Dan Kebudayaan Melayu,1977.

26

–kemahiran yang dimiliki oleh masyarakat melayu dalam bidang pertanian dan juga di

kawasan kampung harus di kekalkan secara turun menurun dalam masyarakat melayu.52

Kesimpulan

Kesimpulannya secara dasarnya jika dilihat bahawa penubuhan negeri-negeri selat

merupakan salah satu titik tolak campurtangan pihak british dan juga pengaliran masuk

unsur-unsur british ke atas negeri- negeri melayu yang lain secara tidak rasmi.Melalui

kepentingan dan juga keistimewaan yang terdapat di setiap negeri-negeri melayu ketika

itu tidak kira sama ada dari aspek politik,ekonomi dan juga sosial telah membuka jalan

sepenuhnya kepada pihak british untuk meluaskan pengaruh mereka di negeri-negeri

melayu termasuk lah ke sabah dan sarawak.Kejadian-kejadian huru-hara yang berlaku

seperti perang saudara,perkelahian antara kongsi-kongsi gelap,kegiatan lanun dan juga

perebutan takhta di istana telah menyebabkan keadaan yang tidak tenteram telah wujud

dan ini telah menganggu perkembangan perusahaan para pelabur barat dan cina yang

datang untuk berniaga di tanah melayu dan keadaan ini telah menyebabkan kepentingan

ekonomi mereka di negeri selat.Sebagai tindak balasnya para pelabur telah mendesak

british untuk melindungi kegiatan ekonomi mereka daripada kekacauan yang berlaku di

negeri melayu ketika itu.Desakan yang di terima oleh pihak british daripada pelabur di

negeri selat telah menyebabkan pihak british untuk mengambil tindakan dengan cara

mencampuri urusan politik,ekonomi dan juga sosial negeri negeri melayu yang

berdekatan dengan negeri selat agar masalah kekacauan dapat diatasi dan di tambah lagi

pihak british harus mencampuri masalah yang di hadapi oleh negeri-negeri melayu

kerana british berpendapat bahawa dengan menyelasaikan masalah yang berlaku dapat

menyebabkan masalah negeri –negeri selat tidak akan menjadi masalah kepada kerajaan

british di london dan di samping itu juga dengan kepentingan negeri selat yang telah

membawa kepada campur tangan pihak british, ia bukan sahaja dapat membantu pihak

british dalam menjaga pelaburan british malah ia juga telah banyak menyediakan dan

membuka peluang pelaburan yang lebih besar kepada british ke atas negeri-negeri

melayu dan sabah sarawak.

52 Mohd Isa Othman ,Sejarah Malaysia(1800-1963) ,2000, Selangor Darul Ehsan,Utusan Publications Distributors Sdn Bhd, hlm.216.There are no sources in the current document.

27

BIBLIOGRAFI

A Samad Ahmad, (1985) Kerajaan Johor Riau, Kuala Lumpur ,Dewan Bahasa Dan

Pustaka.

Booney, R,( 1971),In Search For Security And Independence , Kuala Lumpur,Oxford

University.D.G.E Hall , (1981) ,A History Of South –East Asia (Fourth Edition ), ,London:The

Macmillan Press Ltd.

28

Emily Sadka, (1970) ,The Protected Malay State 1874-1895, ,Kuala Lumpur,University

Malay Press

Haji Buyong Adil ,(1981), Sejarah Selangor, ,Kuala Lumpur,Dewan Bahas Dan

Pustaka.

Haji Buyong Adil, (1980),Sejarah Singapura, ,Kuala Lumpur,:Dewan Bahasa Dan

Pustaka

Haji Buyong Adil , (1980),Sejarah Kedah, ,Kuala Lumpur,Dewan Bahasa Dan Pustaka

Jang Aisjah Mutalib , (1972) ,Pemberontakan Pahang 1891-1895, ,Kota Bharu Pustaka Aman

John Gullick Dan Bruce Gale, (1986) , Malaysia Its Political And Economic

Development, ,Selangor Darul Ehsan,Pelanduk Publications.

Jogindre Singh Jessy, (1970)Tawarikh Tanah Melayu (1400-1959), ,Kuala

Lumpur,Dewan Bahasa Dan Pustaka.

J.Kenedy , 91993) ,History Of Malaya (Third Edition) , ,Kuala Lumpur,S.Abdul Majeed

And Cooperation.

Khoo Kay Kim (1984) ,Negeri Melayu Pantai Barat,1850-1873.,Kesan Perkembangan

Politik Melayu,Kuala Lumpur,Fajar Bakti.

Khoo Kay Kim (1980),Latar Belakang Sejarah Masyarakat IndiaDan China Di Malaysia,

Kuala Lumpur,Fajar Bakti.

L.A ,Mills, (1960)British Malaya 1824-1867 , ,MBRAS bil.XXXIII

Lofti Ismail, 1976)Sejarah Malaysia 1400-1963, , ,Kuala Lumpur,Utusan Publication

And Distributors.

Mohd Amin Hassan , (1966),Raja Mahadi Bin Raja Sulaiman ,Peninjau Sejarah , ,Vol

29

.1(2).

Mohammad Isa Othman(1990), Politik Tradisional Kedah, ,Kuala Lumpur,Dewan

Bahasa Dan Pustaka.

Nicholas Tarling , (1969),British Policy In The Malay Peninsula And Archipelago,Kuala

Lumpur :Oxford University Press

P.j Drake (1979),”The Economic Development Of British Of British Malaya To 1914:an

eassay inhistorians “,jsas(x)

Raja Alí Ahmad Dan Raja Ali Hají (1982) (Edit Virginia Matheson) ,Tuhfat Al-

Nafis, ,Kuala Lumpur,Penerbit Fajar Bakti Sdn .Bhd.

R.O.Winstedt,(1979),A History Of Johore,M.B.R.A.S Repprint, Selangor.

Syed Muhammad Naquib Al-Attas , (1977) ,Islam Dalam Sejarah Dan Kebudayaan Melayu.

Sejarah Menengah Malaysia , (1979),Kuala Lumpur,Kementerian Pelajaran Malaysia.

Tim Baker, (1999) ,Crossroads:A Popular History Of Malaysia And Singapore,

,Singapore,Time Centre.

Virginia Matheson Hooker, (2003) A Short Of Malaysia : Linking East And West.Allen

And Unwin .

Wan Shamsudin –Arena Wati,(1964) ,Sejarah Tanah Melayu Dan Sekitarnya 1400-

1967,Kuala Lumpur,Pustaka Antara.

Zainal Abidin Abdul Wahid et al, (1996),Malaysia Warisan Dan Perkembangan (Edisi

Kedua), ,Kuala Lumpur,Dewan Bahasa Dan Pustaka

30

.

31

.

32

.

33