komposisi muzik we were here dalam animasi iban's …

KOMPOSISI MUZIK WE WERE HERE DALAM ANIMASI IBAN'S MIGRATION.

Wendy James Jengan

Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Muzik) 201~

KOMPOSISI MUZIK WE WERE HERE

DALAM ANIMASI IBAN'S MIGRA TION.

WENDY JAMES JENGAN

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian

(Muzik)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK

2013

II

UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS

ruDUL KOMPOSISI MUZIK WE WERE HERE DALAM ANIMASI IBAN'S

MIGRATION.

SESI PENGAJIAN :2009-2013

Saya WENDY JAMES JENGAN

mengaku membenarkan tesis * ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut:

1. Tesis adalah hak milik Universiti Malaysia Sarawak. 2. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat

salinan untuk tujuan pengajian sahaja. 3. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat

pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan. 4. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat

salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi. 5. *S ila tandakan ("" )

(Mengandungi maklumat yang berda~ah keselamatanD SULIT atau kepentingan seperti termaktub di dalam AKTA RAHS IA RASMI 1972)

(Mengandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan D TERHAD oleh organisasiibadan di mana penyelidikan

G TIDAK TERHAD

TANDATANGAN PENULIS TANDATANGAN PENYELIA

Tarikh : )..tl 01- {I ~ Tarikh: P4-. or· .;to (;:,

Alamat Tetap: 305, lorong 4f4,Tabuan Desa , 93350, Kuching, Sarawak.

Catatan: * Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah, Sarjana dan Sarjana Muda * lika tesis ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasaJorganisasi

berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai TERHAD.

Projek bertajuk 'Komposisi Muzik We Were Here dalam Animasi Iban's

Migration ' telah disediakan oleh Wendy James Jengan dan telah diserahkan

kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah

Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Muzik).

Diterima untuk diperiksa oleh :

Drs. Yoesbar Djaelani

Tarikh :

~. Of ,;)..D (3

~,

PENGAKUAN

Penulis rnengakui bahawa tidak terdapat bahagian penyelidikan, dihasilkan atau

dilaporkan dalarn tesis ini yang telah digunakan sebagai bahan sokongan untuk

suatu ijazah atau kelulusan sarna ada kepada universiti ini atau institusi pengajian

tinggi lain.

~. (WENDY JAMES JENGAN)

No. Matrik: 25375

ii

PENGHARGAAN

Yang terutama sekali saya ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada

keluarga saya, tenaga - tenaga pengajar di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dan

kepada rakan - rakan seperjuangan yang bersama - sarna telah berjuang dalam

menyiapkan projek tahun akhir. Segala penat lelah sarna - sama dirasai dan

kerjasama dari rakan amatlah dihargai.

Terima kasih diucapkan kepada ibu saya, Saloren Sabi yang telah lama

membantu saya dari segi kewangan dan memberi sokongan moral dan mental

dalam menghadapi sebarang dugaan sepanjang pengajian di UNIMAS.

Terima kasih diucapkan kepada pembimbing projek saya iaitu Drs

Yoesbar Djaelani kerana sudi membimbing saya dan memberikan petunjuk

sepanjang pengajian saya di UNIMAS. Terima kasih kerana telah banyak

memberikan ilmu dan pengajaran kepada saya. Tidak lupa juga kepada Puan

Connie Lim Keh Nie yang telah banyak memberikan panduan dan bimbingan

dalam sebarang rnasalah. Terima kasih kerana telah banyak membantu dalam

menyelesaikan masalah dan ·sudi mendengar masalah dan luahan hati sebagai

seorang pelajar. Tidak lupa juga kepada penyelaras program Muzik, cik Laura

Pranti Tutom yang telah berusaha bertungkus lumus mengusahakan yang terbaik

untuk anak - anak didik di program muzik. Kepada mantan pensyarah puan

Misato Yaku, terima kasih kerana memberikan pengalaman belajar yang seronok

dan menarik. Kepada encik Jurgen Frenz, terima kasih kerana telah memberikan

sedikit sebanyak tips dan petunjuk untuk projek ini.

111

Selain itu, ucapan terima kasih juga diberikan kepada dekan Fakulti Seni

GWUlan dan Kreatif iaitu, Prof. Madya Dr Hasnizam Abdul Wahid kerana telah

memberikan sokongan kepada para pelajar di program muzik.

Kepada rakan - rakan, terima kasih kerana banyak membantu dalam

sebarang masalah dan sudi berkongsi ilmu di kala kesempitan. Ucapan terima

kasih diberikan kepada Willy Alfred Ting, Elvyana Elsa Samson, Lorean Naya

Balang, Cheong Michael Wai Kit, Ezra Alfandy M Duin, BJ Rick Somiun, Muhd.

Haniff bin Che Razak, Florishia binti Ajun, Muhammad Ezzuan bin

Kamarulzaman, Enni Sanisha binti Suran, Hizkia Maran bin Yohanis, Hor Yeen

Theng, Tan Yian Ni, Teow Xin Vee, Anna Ho Wei Wei dan ramai lagi.

Tidak lupa juga kepada para - para pemain UNIMAS Symphony Orchestra

and Choir Society kerana menjadikan projek ini suatu yang tidak mustahil dan

sudi untuk memainkan hasil karya saya.

Akhir kata, saya ingin mengucapkan terima kasih kepada semua yang

terlibat secara langsung dan tidak langsung dalam menjayakan projek ini.

r iv

I

lSI KANDUNGAN

Halaman Tajuk

Borang Pengesaban Status Tbesis

Pengesaban dan Tandatangan Penyelia

Pengakuan Pelajar

Pengbargaan

lsi Kandungan

Senarai Jadual

Senarai Raj ab

Senarai Gambar

Abstrak

Abstract

1. BABSATU-PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

l.2 Skop Kajian

1.3 Perrnasalahan Kajian

1.4 Hipotesis

1.5 Objektif Kajian

1.6 Kepentingan Kajian

v

,

ii

iii

v

ix

x

xiv

xv

xvi

10

12

13

13

14

1.7 Kajian Literasi 14

1.7.1 Aspek Komposisi Muzik Animasi 14

1.7.2 Aspek Kajian Latar Be1akang Animasi 17

2. BAB DUA- METHODOLOGI KAJIAN

2.1. Pengenalan 18

2.2. Prosedur 18

2.3 . Pengumpulan data 22

2.3.1. Data Primer 22

2.3.1.1. Borang Kaji Selidik 22

2.3.1.2. Temubual 23

2.3 .1.3. Fotografi 23

2.3.2. Data Sekwlder 23

3. BAB TIGA - DAPATAN KAJIAN

3. 1 Analisa Video Iban Migration 24

3.1.1 Analisa Audio dari

Video Animasi Iban 's Migration. 24

3.2. Analisa Cerita Animasi Iban 's Migration. 25

3.3. Komposisi muzik Iban 's Migration 27

3.3.1. Instrumentasi 27

vi

3.3.2. Prinsip Menentukan Kesesuaian Visual dan Audio 29

3.3.3. Orchestration 31

4. BAB EMPAT - PERBINCANGAN

4.1. Borang kaji selidik 45

4.1.1. Analisa Data 45

4.2. Temubual bersama panel: Tim Zibrat 66

S. BAB LIMA - KESIMPULAN DAN CADANGAN

5.1. Kesimpulan 71

5.2. Cadangan 74

6. BIBLIOGRAFI 75

7. LAMPIRAN A - Skor Muzik 77

8. LAMPIRAN B - Borang Kaji Selidik 88

9. LAMPIRAN C - Gambar Sesi Menjawab Borang

Kaji Selidik 93

Snapshot Proses Pengkaryaan: Sibelius 6 94

Snapshot Proses Pengkaryaan: Nuendo 4 95

Snapshot Proses Pengkaryaan: Power

Director 96

vii

1

Snapshot Perbincangan : Facebook 97

10. LAMPIRAN D - Panel Untuk Pameran CIPTA (Cetusan

Inspirasi Pelajar Tabun Akhir) 98

11. LAMPIRAN E - CD Mengandungi Video Asal Dan Yang

Telab Diedit 100

viii

J

1

SENARAI JADUAL

Jaduall Lickert scale yang digunakan pengkaji 48

Jadual2 Peratusan Kumu1atif Respon 71

ix

~___Jk~________________________~________________

SENARAI RAJAH

Rajah 1 Piano bar 1 - 6 32

Rajah 2 Choir bar 1 - 6 32

Rajah 3 Woodwind ( Flute & Clarinet in Bb) 32

Rajah 4 Bahagian Brass 32

Rajah 5 Motif ritma Gong 33

Rajah 6 Bahagian String 33

Rajah 7 Bentuk melodi utama 33

Rajah 8 Flute (Bahagian B) 35

Rajah 9 Bahagian String (Teknik dan Ornamen) 35

Rajah 10 Bahagian String (Babak 2) 37

Rajah 11 Bahagian melodi Woodwind yang berjarak satu oktaf 39

Rajah 12 Bahagian melodi Brass 39

Rajah 13 Bahagian Piano (unison dengan Flute) 39

Rajah 14 Bahagian String (Babak 3) 39

Rajah 15 Motif ritma utam.a (Babak 4 dan 5) 41

Rajah 16 Me10di Glockenspiel (Babak 4 dan 5) 41

Rajah 17 Perbezaan ritma untuk Glockenspiel dan Marimba

(Babak 4 dan 5) 41

Rajah 18 Motifmelodi (Tetjatuh dari pokok) 42

Rajah 19 Frasa motif melodi pembukaan

Babak 6,7,8 dan 9 44

x

I

44

Rajah 21 Perbandingan berdasarkan jantina daripada dua buah

Rajah 20 Frasa motif melodi Babak 6

46

Rajah 22 Graf berdasarkan kaum daripada bidang Muzik 46

dan Animasi

bidang (Animasi dan Muzik)

Rajah 23 Graf berdasarkan kaum daripada bidang Animasi 47

Rajah 24 Carta pai peratusan respon dari respond en Muzik 49

Rajah 25 Carta pai peratusan respon dari responden Animasi 49

Rajah 26 Carta pai kumulatif jawapan soalan I bagi bidang Muzik

dan Animasi 51

Rajah 27 Carta pai peratusan respon dari responden Muzik 52

Rajah 28 Carta pai peratusan respon dari responden Animasi 52

Rajah 29 Carta pai Kumulatif Jawapan Soalan 2 Bagi Bidang Muzik

dan Animasi 53

Rajah 30 Carta pai Kumulatif Jawapan Soalan 3 Bagi Bidang Muzik

dan Anirnasi 53

Rajah 31 Carta pai kumulatif jawapan soalan 4 bagi bidang Muzik

dan Animasi 54


dan Animasi 55


55

XI

Rajah 34 Carta pai kurnulatif jawapan soalan 7 bagi bidang Muzik

dan Animasi 56


dan Animasi 56


dan Animasi 57


dan Animasi 59

Rajah 38 Carta pai kurnulatif jawapan so alan 2 bagi bidang Muzik

dan Animasi 59

Rajah 39 Carta pai kumulatif jawapan so alan 3 bagi bidang Muzik

dan Animasi 60


dan Animasi 60


dan Animasi 61


dan Animasi 61


dan Animasi 62


dan Animasi 62

xii


dan Animasi 63

Rajah 46 Graf: bilangan responden yang menjawab Ya bagi setiap

soalan di Bahagian D 65

xiii

I

SENARAI GAMBAR

Gambar 1 Babak pembukaan (Rumah panjang) 34

Gambar2 Datuk memulakan cerita 36

Gambar 3 Peta Ketapang 36

Gambar4 Kepercayaan orang Iban 38

Gambar 5 Pelanggaran tabu 38

Gambar 6 Penyebaran agama Islam di Ketapang 40

Gambar 7 Bejie dan orangnya berkumpul 40

Gambar 8 Bejie dan rakannya bersedia untuk naik Pokok Enchepong 42

Gambar9 Bejie dan rakannya naik untuk berjumpa dengan Tuhan 43

Gambar 10 Bejie dan rakannya terjatuh dari pokok 43

Gambar 11 SESI MENJA W AB BORANG KAJI SELIDIK I 92

Gambar 12 SESI MENJA W AB BORANG KAJI SELIDIK II 92

Gambar 13 SNAPSHOT PROSES PENGKARY AAN (SIBELIUS 6) 93

Gambar 14 SNAPSHOT PROSES PENGKARYAAN (NUENOO 4) 94

Gambar 15 SNAPSHOT PROSES PENGKARY AAN (POWER DIRECTOR) 95

Gambar 16 SNAPSHOTPERBINCANGAN(FACEBOOK) I 96

Gambar 17 SNAPSHOT PERBINCANGAN (F ACEBOOK) II 97

Gambar 18 PANEL UNTUK PAMERAN CIPTA 98

xiv

~

ABSTRAK

Kajian ini dijalankan Wltuk menguji sejauh mana komposisi pengkaji mampu

memberikan kekuatan kepada jalan cerita filem animasi Iban's Migration. Komposisi

baru yang dihasilkan akan menambah dan memberikan efek dan perubahan dramatik

yang lebih kuat untuk filem animasi Iban's Migration. Pengkaji menggWlakan kaedah

temJbual dan borang soal kaji selidik Wltuk mengkaji keberkesanan komposisi muzik

yang dihasilkan.

xv

ABSTRACT

This research is done to test whether the new music composed by the researcher

is effective to accentuate the events in the animation, Iban's Migration. The new

composition will be able to give proper highlights, emotion and effects to the animation

Iban's Migration. The researcher uses questionnaire and an interview method to confirm

the effectiveness of the new composition made.

XVI

BABSATU

PENDAHULUAN

Komposisi Muzik We Were Here dalam Animasi Iban 's Migration.

1.1. Pengeoalao

Menurut Hornby (2010) dalam Oxford's Advanced Learner's Dictionary

komposisi bermaksud seni dalam menulis, mencipta atau menghasilkan muzik.

Soundtrack pula bermaksud muzik, segala pertuturan dan bunyi dalam filem ..Animasi

bermaksud sebuah filem atau tayangan berbentuk lukisan seperti manusia atau haiwan

yang dihidupkan dengan pergerakan. Animasi merupakan satu gabungan antara dua seni

iaitu seni filem dan seni lukis.

Jonos atau nama sebenamya Nor Azlin bin Ngah yang merupakan seorang

ilustrator dalam bidang animasi menulis dalam blognya menyatakan bahawa animasi di

Malaysia mula bermula sejak awal tahun 1946 dengan tertubulmya Unit Filem Malaya

yang kini dikenali sebagai Fil~m N egara. Menurut beliau filem animasi pendek yang

pertama ialah Hikayat Sang Kancil yang dihasilkan oleh Anandam Xavier pada tabun

1978 dan ditayangkan pada tabun 1983. Filem pendek yang dikeluarkan atau diterbitkan

di antara tahun 1984 dan 1987 ialah 'Sang Kancil dan Monyet' , 'Sang Kancil dan Buaya',

'Gagak Yang Bijak', 'Amab Yang Sombong' dan 'Singa Yang Haloba'. Usop Sontorian

merupakan animasi siri pertama di Malaysia keluaran sektor swasta pada tabun 1980 an.

Karekter Usop Sontorian ini merupakan sebuah karekter yang telah dilukis oleh seorang

kartwris iaitu Ujang. Antara animasi Malaysia yang ada ialah 'Silat Lagenda', 'Putih',

'Budak Lapok', 'Geng: Pengembaraan Bennula', 'Usop Sontorian', 'Keluang Man',

'Kampong Boy', 'Sang Wira' , 'Yokies', 'Fruties', 'Anak-anak Sidek', 'Upin & Ipin',

'Boboiboy' dan 'Kacang'. Filem animasi 30 yang terbaru ialah 'Seefood' iaitu animasi

30 pertarna di Malaysia yang berbahasa inggeris pada 2011 dan menyusul pula 'War of

the }1J()rlds: Goliath ' yang juga menggunakan bahasa inggeris pada tahWl 2012. 'Seefood'

telah menerima anugerah animasi terbaik pada 2011 di Anugerah Karyawan Animasi

Malaysia. Cinemamalaysia.com.my memberikan 13 senarai filem animasi sehingga tahun

2012. Animasi terbaru pada tahWl 2012 ialah 'War of the worlds: Goliath '. 13 filem

animasi yang tersenarai ialah 'Silat Legenda' (1998), 'Alamaya', 'Signtific', 'Mentera

Semerah Padi', 'Putih' (2001), 'Last But Not Least' (2007), 'Simply Irresistable' (2007),

'Budak Lapok' (2007), 'Geng: Pengembaraan Bennula' (2009), ' Buas' (2010), 'A Day In

A Life OfMr. Teddy ' (2010), 'Seefood' (2011), dan 'War of the worlds: Goliath' (2012) .

Iban's Migration merupakan sebuah karya oleh pelajar animasi Fakulti Seni

Gwuum dan Kreatif di Universiti Malaysia Sarawak. Animasi tersebut merupakan hasil

kajian tahWl akhir oleh Gerald ak Regie. Animasi yang dihasilkan adalah dalam bentuk

animasi 20 ( Oua Oimensi) berwarna dan bersifat eksperimental. Animasi 20 ialah

animasi yang dihasilkan atau diedit pada komputer dengan menggunakan bitmap grafik

20 atau vektor grafik 20. Oipennudahkan, animasi 20 ialah bersifat lukisan 20 dan

tidak menimbulkan sebarang ilusi dari sudut pandangan dan tidak bersifat geometrik.

Anirnasi Iban 's Migration menceritakan sebuah perjalanan orang lban dan bagaimana

orang lban boleh berada di serata Sarawak. Berdasarkan sebuah statistik yang

dikemukakan oleh Jabatan Statistik Malaysia 2010, kaum lban merupakan kaum terbesar

2

di Sarawak. Kisah perjalanan orang Iban pernah didokumentasikan dan dibukukan oleh

Profesor Clifford Sather dan Benedict Sandin. Animasi Iban 's Migration dihasilkan oleh

Gerald ak Regie sebagai suatu medium penyampaian kepada generasi muda yang tidak

mengetahui tentang asal usul orang lban. Pernyataan yang hampir serupa juga pernah

dikeluarkan oleh Benedict Sandin (2011). Menurut beliau, generasi muda kaum Iban

tidak berminat dan tidak didedahkan dengan sejarah dan asal usul mereka.

Muzik dalam filem terbahagi kepada dua iaitu diegetic dan nondiegetic. Diegetic

merujuk kepada sebuah punca muzik yang dapat dikenalpasti semasa tayangan.

Nondiegetic pula merujuk kepada muzik yang dimainkan sebagai muzik latar dan

selalunya dilakukanpost production (Reay, 2004). Sebuah produksi melibatkan beberapa

fasa iaitu, pre production, production dan post production. Proses memasukkan muzik ke

dalam filem berada di dalam fusa post production. Fasa post production ini melibatkan

pembuangan babak-babak atau perjalanan cerita yang tidak diperlukan. Di sinilah akan

berlakunya penyuntingan filem dan bunyi dalam sebuah filem. Bahagian filem akan

dipertanggungjawabkan kepada editor filem dan bahag ian Muzik akan

dipertanggungjawabkan kepada editor Muzik. Post production atau pascaproduksi

merupakan satu proses dalam menghasilkan video dan filem. Pascaproduksi bermaksud

selepas produksi. Filem yang akan ditayangkan kepada umum ialah Final cut yang telah

melalui fasa director's cut dan editor's cut. Director's cut merupakan filem yang telah

disunting oleh direktor itu sendiri mengikut kehendak perjalanan cerita yang diingini oleh

seorang direktor filem tersebut. Editor's cut merupakan proses yang akan menyusul

selepas director 's cut. Editor's cut merupakan potongan daripada director's cut kepada

3

kehendak editor itu sendiri. Proses ini diteruskan kepada fmal cut dimana fmal cut inilah

yang akan dipertontonkan kepada khalayak umum.

Larsen (2005) menyatakan pendapat Copland dan Weil bahawa sebuah filem

memerlukan muzik. Tambahnya lagi Copland memberikan pendapat bahawa muzik itu

suatu yang hams dalam sebuah filem manakala Weil berpendapat bahawa muzik dalam

fLlem merupakan suatu bonus dan juga merupakan suatu pengaruh nilai estetik. Menurut

Wells (1998), bunyi dalam animasi mahupun filem terdapat dua belas jenis iaitu,

voiceover (nondiegetic), character monologue (diegetic), character monologue

(nondiegetic), character dialogue (diegetic), character dialogue (nondiegetic),

instlUmental music (diegetic), instnlmental music (nondiegetic), song [music with lyrics]

(diegetic), song [music with lyrics] (nondiegetic), sound effect (diegetic), sound effect

(nondiegetic), dan atmosphere tracks.

Berikut merupakan keterangan bagi terma- terma di atas:

Voiceover (nondiegetic): Suara latar yang menjelaskan pergerakan suatu cerita.

CO,ntohnya pada animasi Pocoyo yang menggunakan suara

latar bagi menerangkan pergerakan cerita.

Character monologue (diegetic) Bersifat sebagai sebuah suara hati bagi sesebuah

karekter yang dapat dikenalpasti pada on screen.

Diluahkan oleh karekter itu sendiri sarna ada secara

bisikan atau sen yap - senyap (dapat dilihat pada

4

pergerakan mulutnya). Contohnya, dalam arumasl

Fairy Tail. karekter kucing iaitu Happy tengah

membisikkan suara hatinya kepada audiens kerana

tidak puas hati dengan Lucy. Audiens berupaya

melihat pergerakan mulutnya semasa karekter

tengah menyuarakan isi hatinya.

Character monologue (nondiegetic) : Suara hati sebuah karekter yang dibunyikan sebagai

latar. Kebiasaannya diedit semasa pasca produksi.

Menggunakan suara karekter namun tidak

dituturkan oleh karekter. Ianya bersifat buah flkiran

atau suara hati. (Tiada pergerakan pada mulut

karekter yang sedang menyuarakan isi hatinya).

Audiens tidak melihat sebarang pergerakan mulut

pada karekter yang menyuarakan sebuah monolog

namun terdapat satu suara yang dibunyikan pad a

latar. Suara karekter dimasukkan semasa proses

mengedit pada pasca produksi.

Character dialogue (diegetic) : Dialog pertuturan oleh dua atau lebih karekter.

Merupakan sebuah perbualan yang dituturkan oleh

karekter - karekter. Audiens sedar bahawa terdapat

5

komposisi muzik we were here dalam animasi iban's …

Documents