i

KAJIAN WARNA SEMULAJADI DENGAN MENGAPLIKASIKAN BAHAN

KIMIA

MALINA BT SELUHOR

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Seni Gunaan Dengan Kepujian

(Teknologi Seni Reka Tekstil dan Fesyen)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

2007

ii

UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS/LAPORAN

JUDUL: KAJIAN WARNA SEMULAJADI DENGAN MENGAPLIKASIKAN

BAHAN KIMIA

SESI PENGAJIAN: 2004/2005

Saya MALINA BT SELUHOR

mengaku membenarkan tesis/Laporan * ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat

Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut:

1. Tesis/Laporan adalah hakmilik Universiti Malaysia Sarawak

2. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja

3. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandungan Tempatan

4. Pusat Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan tesis/laporan ini sebagai bahan pertukaran antara institusi

pengajian tinggi

5. *sila tandakan

Disahkan

__________________________ ___________________________

Tandatangan Penulis Tandatangan Penyelia

Tarikh: Tarikh:

Alamat Tetap:

Kampung Sesok Baru,

96400,Mukah Sarawak.

Catatan: *Tesis/Laporan dimaksudkan sebagai tesis bagi Ijazah Doktor Falsafah, Sarjana dan Sarjana Muda

*Jika Tesis/Laporan ini SULIT atau TERHAD, sila lampirkan surat daripada pihak berkuasa

Organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis/laporan ini perlu dikelaskan

Sebagai SULIT atau TERHAD

(Mengandungi maklumat yang berdarjah

keselamatan atau kepentingan seperti termaktub di

dalam AKTA RAHSIA RASMI 1972)

(Mengandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan

oleh Organisasi/badan di mana penyelidikan dijalankan) SULIT TERHAD

SULIT

TIDAK TERHAD

iii

Projek bertajuk “Kajian Warna Semulajadi Dengan Mengaplikasikan Bahan Kimia”

telah disediakan oleh Malina Bt Seluhor dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan

dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan

Kepujian (Teknologi Seni reka Tekstil dan Fesyen)

Diterima untuk diperiksa oleh:

__________________________

(Dr. Nazlina Shaari)

Tarikh:

__________________________

i

ISI KANDUNGAN

Isi kandungan ………………………………………………………………..i-ii

Penghargaan ……………………………………………………………..…iii

Abstrak …….………………………………………………………….……iv

Abstract …….……………………………………………………….………v

BAB 1 LATAR BELAKANG KAJIAN

1.0 Pengenalan ……………………………………………………..……...1-2

1.0.1 Kategori warna semulajadi ……………………………………………3

1.1 Penyataan masalah ………………………………………..……..……...3

1.3 Objektif kajian ……………………………………………….………...3-4

1.4 Skop Kajian ………………………………………………………………4

1.5 Limitasi Kajian …………………………………………………….........4

BAB 2 METODOLOGI PENYELIDIKAN

2.0 Pengenalan ………………………………………………………….….5

2.1 Metodologi Kajian ………………………………………………….….5

2.2 Kaedah Primer …………………………………………………….……5-6

2.3 Kaedah Sekunder ………………………………………………….…….7

2.4 Kesimpulan ………………………………………………………….….7

BAB 3 EKSPERIMEN

3.0 Pengenalan ………………………………………………………….….…8

ii

3.1 Penyediaan proses eksperimen ……………………………………….…...9

3.2 Peralatan yang digunakan dalam eksperimen……………………………....11

3.3 Penyediaan mordan………………………………………………….……...9

3.4 Proses mewarna ……………………………………………………………10-11

3.5 Proses selepas mewarna…………………………………………………….12

3.6 Kesimpulan…………………………………………………………………13

3.7 Resipi penghasilan warna pertama…….…………………………………....14

3.8 Resipi penghasilan warna kedua……………………………………….…...15

3.9 Proses penghasilan warna pertama……………………………………….....16-19

3.10 Proses penghasilan warna kedua……………………………………….….20-23

3.11 Buah yang digunakan dalam eksperimen…………………………….…....24

3.12 Ciri-ciri buah jering…………………………………………………….….24

3.13 Warna yang terhasil daripada buah jering……………………………....…25

3.14 Ciri-ciri buah Pinang………………………………………………….…....26

3.15 Warna yang terhasil daripada buah pinang…………………………….…..27

3.16 Mordan yang dugunakan………………………………………………...…28-29

3.17 Hasil eksperimen kain tidak dibasuh dengan air…………………….….….30

3.18 Hasil eksperimen terhadap kain yang dibasuh…………………………….31-32

3.19 Hasil eksperimen kain yang direndam dengan sabun………….………….33-34

3.20 Hasil eksperimen kain yang direndam dengan softlan……………………35

3.21 Hasil eksperimen kain yang terdedah pada suhu bilik…………….………36

3.22 Hasil eksperimen kain yang terdedah dengan cahaya matahari………..….37-38

iii

BAB 4 PRODUK AKHIR

4.0 Pengenalan ………………………………………………………………..39

4.1 Teknik …………………………………………………………………….39

4.2 Motif ……………………………………………………………………….39

4.3 Fabrik yang digunakan …………………………………………………….40

4.4 Rekaan pertama ……………………………………………………………40

4.5 Rekaan kedua ………………………………………………………………41

4.6 Kesimpulan ………………………………………………………………...42

BAB 5 KESIMPULAN

5.0 Pengenalan …………………………………………………………………43

5.1 Kelebihan……………………………………………………………………43

5.2 Kelemahan ………………………………………………………………….43

5.3 Kesimpulan …………………………………………………………………44

RUJUKAN

iv

Abstrak

Kajian ini tertumpu kepada eksperimentasi terhadap buah-buahan yang

berpotensi untuk penghasilan warna semulajadi. Eksperimentasi turut dilakukan

terhadap mordan yang berpotensi untuk pengekalan warna semulajadi ini. Mordan yang

digunakan adalah mordan semulajadi dan mordan bahan kimia .Selain itu penyerapan

warna terhadap kain turut dikaji bertujuan untuk mengetahui fabrik yang sesuai

digunakan untuk pewarna semulajadi ini, Kajian turut dilakukan terhadap tempoh masa

Ketahanan warna kesan daripada pendedahan cahaya dan angin.

v

Abstract

The research in an experimentation of local fruits which is potential to produce

natural dye using chemical and natural mordant. Material used in this research is focus

on natural fiber. The purpose of the study is to identify and produce materials from

natural extracts. The research will show the durability and reaction of the material

when exposed to the outdoor.

BAB 1

LATAR BELAKANG KAJIAN

1.0 Pengenalan

Pewarna semulajadi merupakan bahan pewarna yang terhasil daripada sumber

semulajadi seperti daun, buah-buahan, sayuran, akar, herba, bunga dan kulit haiwan.

Penggunaan warna semulajadi mula ditemui pada zaman awal dan zaman pertengahan

Renaissance pada 2500 sebelum masihi. Penggunaannya dalam industri pula bermula di

Mediteranean barat dan di utara Eropah. Florida, Itali pada abad ke-14 merupakan salah

satu negara yang terkenal dalam penghasilan warna, manakala pada zaman Renaissance

dan di Eropah warna semulajadi yang terpenting adalah warna indigo.

Penghasilan warna semulajadi memerlukan proses yang sempurna, warna

semulajadi akan dimasak dalam tempoh masa tertentu untuk mendapatkan warna. Di

Afrika Barat bahan pewarna daripada bahan semulajadi akan digelek untuk

mengeluarkan warna. Warna semulajadi telah digunakan dalam kehidupan seharian

masyarakat sejak zaman dahulu lagi, contohnya di Afrika Barat dan di utara Asia,

pakaian yang menggunakan warna semulajadi akan digunakan untuk aktiviti

ritual,warna semulajadi juga dijadikan untuk membezakan status dan identiti antara

golongan bangsawan dan rakyat biasa.

Penghasilan bahan pewarna semulajadi disokong oleh bahan chemical yang

dikenali sebagai mordan. Antara contoh mordan adalah alum, tawas, cuka, kapur, buah

limau, halia, kunyit, urea, simen, tar, chrome, tin, vinegar, asid tartarik dan alginate.

Penggunaan mordan adalah sangat penting untuk penghasilan warna semulajadi.

Hal ini kerana untuk menghasilkan bahan pewarna semulajadi ini memerlukan bahan

2

sokongan untuk mendapatkan hasil yang kekal. Disamping itu mordan juga berperanan

sebagai bahan untuk membantu penyerapan warna keatas permukaan kain. Penggunaan

mordan sebagai bahan campuran dalam bahan pewarna semulajadi akan membantu

menjadikan warna lebih terang dan akan mengubah warna. Selain itu, mordan

mempunyai kepentingan yang tersendiri kerana hasil eksperimentasi akan mendapat

hasil yang berlainan dengan penggunaan mordan yang pelbagai dan teknik

pencampuran mordan dalam pewarna semulajadi, hal ini kerana pencampuran mordan

boleh dilakukan selepas mewarna atau pun sebelum mewarna atas permukaan kain.

Mordan juga berperanan untuk membantu mempercepatkan pengeluran warna terhadap

sesuatu bahan. Antara contoh pewarna semulajadi adalah seperti kuning, indigo, ungu,

merah, hijau dan perang sebagainya.

Dalam kajian ini lebih menumpukan terhadap warna semulajadi yang terhasil

daripada buah-buahan tempatan yang terdapat di Sarawak. Pelbagai jenis buah-buahan

telah dijadikan bahan untuk memperoleh warna. Antara buah yang telah digunakan

adalah seperti buah jering, petai, buah pinang, buah asam kelubi, buah rotan,buah

avocado dan buah rozel. Pelbagai jenis buah tempatan telah digunakan dalam kajian ini

bertujuan untuk mengetahui buah yang berpotensi untuk memgeluarkan warna serta

warna yang kekal lama setelah menyerap pada fabrik

Manakala bagi fabrik pula, fabrik yang digunakan adalah fabrik serat

semulajadi, iaitu fabrik satin, habotai dan kapas. Penggunaan fabrik serat semulajadi

dalam eksperimen ini kerana warna semulajadi hanya akan menyerap terhadap serat

semulajadi. Berlainan serat, kualiti penyerapan warna adalah berbeza.

Kesimpulannya warna semulajadi merupakan warna yang paling unik serta

menarik di dunia. Hal ini kerana, warna semulajadi merupakan warna yang telah

3

mencetus idea unrtuk memperkembangkan warna dalam pelbagai jenis seperti warna

remazol, aniline dye,acid dye,vat dye dan sebagainya.

1.0.1 Kategori warna semulajadi

Rajah 1: Terdapat dua kategori warna semulajadi iaitu substantive dan adjective

1.1 Penyataan masalah

Warna yang terhasil daripada bahan semulajadi mudah luntur warnanya.

Pewarna semulajadi memerlukan penjagaan yang rapi

Bahan pewarna semulajadi ini tidak boleh terlalu terdedah dengan cahaya

matahari, kerana ia akan mengakibatkan warna mudah pudar.

1.2 Objektif kajian

Mengkaji bahan-bahan semulajadi daripada tumbuhan yang berpotensi sebagai

bahan pewarna.

Warna semulajadi

Substantive

(warna kekal)

Adjective

(Adjektif)

- Dihasilkan secara terus

daripada bahan warna.

- Tidak memerlukan sebarang

bahan tambahan untuk

mengeluarkan

- Warna yang kekal pada

fabrik.

- Dikenali sebagai warna

mordan

- Memerlukan bahan

tambahan untuk

menghasilkan warna.

- Bertindak secara reaktif

4

Menganalisa permasalahan hasil daripada eksperimen yang telah dijalankan.

Eksperimentasi bahan pewarna semulajadi dengan campuran mordan terhadap

pelbagai jenis fabrik.

Menghasilkan warna semulajadi daripada buah yang berpotensi.

1.3 Skop kajian

Kajian ini telah dijalan disekitar kuching, antara di bangunan Tun Jugah, iaitu

ditempat terdapatnya penggunaan warna semulajadi. Selain itu skop kajian juga turut

dijalankan di Pusat Kraftangan Cawangan Sarawak.

1.4 Limitasi kajian

Bagi limitasi kajian pula lebih kepada penggunaan bahan daripada buah-buahan

tempatan yang di terdapat disekitar Sarawak. Tujuan menggunakan buah-buahan

tempatan adalah kerana senang untuk mendapatkan sumber buah tersebut disekitar

Kuching.

Antara buah yang telah digunakan dalam kajian ini adalah seperti buah asam

kelubi, buah jering, buah pinang, buah petai dan buah rotan.

5

BAB 2

METODOOGI PENYELIDIKAN

2.0 Pengenalan

Metodologi penyelidikan merupakan kaedah yang digunakan dalam kajian untuk

pengumpulan data sumber untuk mendapatkan maklumat. Dalam metodologi

penyelidikan terbahagi kepada dua iaitu data sekunder dan data primer.

Data primer adalah maklumat yang diperolehi daripada sesi temubual atau

temuramah, pengedaran borang soal selidik dan persampelan. Manakala bagi data

sekunder pula, maklumat diperolehi daripada bahan-bahan bacaan ilmiah dan

sebagainya serta daripada pemerhatian.

2.1 Kaedah primer

Dalam kajian ini lebih menumpukan kepada hasil maklumat yang diperolehi

daripada data primer. Maklumat diperolehi daripada eksperimen yang telah dijalankan.

Hasil daripada eksperimen, antara maklumat yang diperolehi adalah bahan yang

berpotensi mengeluarkan warna serta mordan yang berpotensi untuk menyokong proses

penghasilan warna semulajadi.

2.2.1 Eksperimen

Dalam kajian ini, eksperimen telah dijalankan terhadap beberapa jenis mordan

yang berpotensi untuk menghasilkan warna. Mordan yang digunakan merupakan

mordan semulajadi dan mordan daripada bahan kimia. Mordan semulajadi yang

digunakan dalam eksperimen ini adalah seperti lengkuas, halia, kapur, tuak, buah limau,

6

asam jawa, tawas dan alum. Manakala mordan daripada bahan kimia pula adalah seperti

asid tartarik dan copper. Setiap mordan yang digunakan dalam eksperimen mempunyai

kepentingan masing-masing terhadap tindak balas dengan warna yang terhasil. Antara

tindak balas mordan terhadap warna yang terhasil adalah seperti untuk memekatkan

warna, memberi ton kepada warna serta sebagai bahan pemati warna.

Tujuan eksperimen dijalankan adalah untuk mengumpul maklumat bagi

mengetahui kelemahan dan permasalahan warna semulajadi. Selain itu, eksperimen

dijalankan adalah untuk mengetahui buah yang berpotensi mengeluarkan warna serta

mordan yang sesuai untuk warna semulajadi. Eksperimen turut dijalankan adalah untuk

mengatasi kelemahan dan permasalahan warna semulajadi.

2.3.2 Pemerhatian

Pengumpulan maklumat melalui data primer turut diperolehi daripada

pemerhatian. Pemerhatian merupakan sesuatu yang penting selain daripada

memperolehi maklumat yang bahan bacaan serta maklumat yang turut diperolehi

daripada eksperimen.

Melalui pemerhatian hasil daripada eksperimen yang dijalankan, akan

mengetahui kelemahan, serta langkah yang sesuai untuk menghasilkan warna

semulajadi ini. Selain itu melalui pemerhatian daripada proses eksperimen yang

dijalankan akan mengetahui secara lebih mendalam mengenai warna semulajadi ini,

disamping untuk mendapat keputusan eksperimen yang baik.

7

2.4.3 Persampelan

Selain itu untuk memperoleh maklumat dalam kajian ini, kaedah persampelan

turut dilakukan. Persampelan diperolehi daripada hasil eksperimen yang dijalankan.

Tujuan persampelan dilakukan adalah untuk mengetahui bahan yang sesuai digunakan

untuk warna semulajadi, bahan ini adalah merangkumi kesesuaian fabrik yang sesuai

digunakan untuk warna semulajadi. Selain itu, melalui persampelan akan mengetahui

kelemahan dan kelebihan warna semulajadi. Hasil daripada persampelan akan

memudahkan utuk mengetahui buah yang berpotensi untuk digunakan sehingga ke akhir

kajian.

2.3 Kaedah sekunder

Data sekunder pula berperanan untuk melengkapkan lagi data primer. Hal ini

bertujuan untuk mendapatkan hasil kajian secara menyeluruh. Data yang di perolehi

digunakan untuk membuat perbandingan dari segi cadangan responden tentang hasil

kajian. Data sekunder dapat di perolehi melalui kaedah pencarian maklumat melalui

internet, pembacaan buku-buku, risalah-risalah dan jurnal.

2.4 Kesimpulan

Secara keseluruhannya, kajian ini telah menggunakan kaedah metodologi

penyelidikan bagi mendapatkan maklumat dan keputusan eksperimen dengan tepat.

Hasil daripada kajian yang telah dijalankan melalui eksperimen turut memperolehi

permasalahan warna semulajadi ini.

8

BAB 3

EKSPERIMEN

3.0 Pengenalan

Kajian ini merupakan kajian yang mementingkan eksperimentasi untuk

mendapatkan hasil yang tepat. Dalam kajian ini telah menjalankan beberapa eksperimen

untuk mengetahui mordan yang berpotensi dan sesuai digunakan untuk warna

semulajadi ini, selain itu pelbagai jenis buah-buahan tempatan turut digunakan dalam

eksperimen ini. Tujuan pelbagai jenis buah digunakan dalam kajian ini adalah untuk

mengetahui buah yang berpotensi untuk dijadikan bahan pewarna. Eksperimen terhadap

beberapa jenis fabrik turut dijalankan, iaitu dengan menggunakan fabrik dari serat

bukan semulajadi dalam eksperimen ini. Hal ini kerana serat fabrik yang berlainan, akan

menyebabkan kualiti penyerapan warna adalah berbeza. Fabrik daripada serat

semulajadi akan cepat menyerap pada serat berbanding serat saintifik atau serat

campuran. Selain itu warna yang menyerap pada serat semulajadi akan kekal lama

walaupun warna kelihatan pudar.

Tujuan eksperimen dijalankan adalah untuk mengetahui kelemahan dan

kelebihan warna semulajadi. Hasil daripada keputusan eksperimen, seterusnya akan

mencari jalan penyelesaian untuk mengatasi kelemahan warna semulajadi ini. Selain itu

hasil daripada eksperimen yang dijalankan. Potensi warna semulajadi dalam pelbagai

aspek iaitu dari segi ketahanan warna terhadap fabrik serat saintifik dan serat

semulajadi, tindak balas warna setelah dicampur dengan mordan yang terdiri daripada

mordan semulajadi dan mordan daripada bahan kimia turut dijadikan sebagai panduan

dalam menjalankan kajian.

9

3.1 Penyediaan proses eksperimen

Sebelum menjalankan sebarang eksperimen peralatan dan barang keperluan

adalah sangat penting supaya eksperimen dapat dijalankan dengan lancar .Antara bahan

yang diperlukan dalam setiap eksperimen yang akan dijalankan adalah seperti:

i) Buah yang dipilih untuk menghasilkan warna

ii) Air mineral

iii) Asam keping

iv) Garam

Buah tempatan yang didapati berpotensi untuk menghasilkan warna semulajadi

ini adalah seperti buah jering, asam kelubi, buah pinang dan buah rotan.

Selain itu penggunaan air dari sumber semulajadi juga merupakan sesuatu yang

penting untuk mendapatkan hasil warna yang lebih tepat. Air daripada sumber

semulajadi ini adalah seperti air sungai yang tidak tercemar, air telaga dan air laut,

dalam eksperimen telah menggunakan air mineral sermulajadi. Tujuan penggunaan air

semulajadi ini adalah untuk menyesuaikan nilai ph dengan warna semulajadi ini lebih

sesuai menggunakan bahan campuran daripada bahan sumber semulajadi serta untuk

mendapatkan hasil yang menberangsangkan.

Manakala penggunaan garam dan asam keping sebagai bahan campuran semasa

merebus warna semulajadi pula adalah untuk mendapatkan warna semulajadi yang lebih

pekat dan membantu proses mempercepatkan proses pengeluaran warna semasa proses

memasak dijalankan. Penggunaan garam dalam campuran warna perlulah dalam kuantiti

yang senderhana, hal ini kerana penggunaan garam yang berlebiahan akan melambatkan

proses pengeringan warna pada fabik apabila menggunakan teknik sapuan warna pada

permukaan kain. Manakala penggunaan asam keping dalam kuantiti yang banyak tidak

10

akan mendatangkan sebarang kesan terhadap warna semulajadi .Hal ini kerana semakin

banyak kuantiti asam keping digunakakan dalam campuran warna semulajadi ini akan

menjadikan warna lebih terang dan pekat.

3.2 Peralatan yang digunakan dalam proses eksperimen

Sepanjang menjalankan eksperimen beberapa peralatan utama yang digunakan

dalam setiap eksperimen yang dijalankan, peralatan tersebut adalah seperti:

i) Periuk alluminium

ii) Pengisar/ blender

iii) Penimbang

iv) Penyukat air

v) Penapis / Fabrik maslin

vi) Lesung batu apabila diperlukan

vii) Senduk

viii) Sarung tangan

3.3 Penyediaan mordan

Mordan merupakan bahan yang digunakan dalam warna semulajadi sebagai

bahan untuk menjadikan warna lebih pekat, mengubah warna dan mematikan warna

semulajadi. Terdapat dua jenis mordan iaitu mordan semulajadi dan mordan daripada

bahan kimia.

Sebelum menjalankan proses eksperimen penyediaan mordan adalah sangat

penting selain kuantiti mordan yang akan dicampurkan dengan warna semulajadi yang

terhasil. Terdapat dua cara yang digunakan untuk mencampuerkan mordan dengan

11

warna semulajadi ini iaitu yang pertama dengan membancuh terlebih dahulu mordan

dengan air kosong biasa, tetapi air yang digunakan untuk membancuh mordan juga

perlulah air semulajadi iaitu air mineral, mordan yang dah dibancuh akan dicampur

dengan campuran warna semulajadi yang terhasil, cara yang kedua untuk

mencampurkan mordan dengan warna pula adalah mencampurkan terus mordan ke

dalam warna semulajadi yang terhasil , akan tetapi sebelum itu kuantiti warna perlulah

diambil kira terlebih dahulu supaya sesuai dengan kuantiti mordan yang akan

dicampurkan.

Kuantiti mordan yang digunakan untuk membancuh mordan dengan air kosong

adalah sebanyak 50gm mordan dibancuh dengan 1000 ml air. Tetapi cara kedua adalah

lebih berkesan untuk mendapatkan warna menjadi lebih pekat iaitu dengan

mencampurkan mordan terus kedalam warna semulajadi yang terhasil.

3.4 Proses mewarna

Proses eksperimen yang seterusnya ialah proses mewarna. Dalam proses

mewarna diatas permukaan kain terdapat dua kaedah yang boleh digunakan supaya

warna menyerap pada permukaan kain.

Kaedah pertama adalah dengan merendam kain di dalam bekas yang

mengandungi warna. Hasil daripada kaedah ini mendapati bahawa warna cepat

menyerap pada permukaan fabrik. Selain itu tempoh rendaman juga memainkan peranan

yang penting bagi mendapatkan warna yang lebih terang. Hal ini kerana semakin

panjang tempoh masa rendaman akan menjadikan warna yang menyerap pada

permukaan fabrik akan menjadi lebih pekat dan terang. Namun begitu kaedah rendaman

ini juga mempunyai kelemahannya yang tersendiri, atas permuakaan warna akan

12

tumbuh kulat dan akan melekat pada kain serta terdapatnya warna pada permukaan

fabrik, dimana sebahagiannya terang dan sebahagiannya pula cerah. Hal ini berlaku

apabila fabrik direndam dengan warna dalam tempoh masa lebih daripada satu minggu.

Oleh itu untuk mengelakkan hal ini berlaku semasa proses rendaman dijalankan

pengawasan yang rapi perlulah dilakukan.

Kaedah kedua yang boleh digunakan dalam proses mewarna ialah teknik sapuan,

dengan menyapu warna diatas permukaan kain menggunakan berus warna. Kaedah ini

agak sukar kerana warna lambat menyerap pada permukaan kain dan memerlukan

banyak kali sapuan untuk mendapatkan warna yang terang.

Semasa proses mewarna ini, terdapat dua cara digunakan untuk mencampurkan

mordan dengan warna. Mordan boleh dicampurkan terus dengan warna atau pun

mordan boleh disapu terlebih dahulu atas permukaan kain dan mordan boleh disapu atas

permukaan kain selepas mewarna. Selain itu fabrik juga boleh direndam dengan mordan

selepas mewarna dan sebelum mewarna.

Kesimpulannya teknik rendaman dan menyapu warna atas permukaan kain

mempunyai hasil warna yang sangat berbeza.

3.5 Proses selepas mewarna

Proses yang seterusnya selepas mewarna kain ialah proses membersih kain yang

telah menyerap warna. Bagi kain yang direndam dengan warna, kain akan dibasuh

dengan air bersih. Kain hendaklah dibasuh sehingga tidak mengeluarkan warna. Kain

yang siap dibasuh dengan air perlu dikeringkan.Teknik yang betul perlu dilakukan

semasa proses pengeringan, Hal ini kerana supaya warna tidak cepat luntur dan warna

13

akan cepat berubah sekiranya dijemur di bawah cahaya matahari yang terik dan

dibiarkan terlalu lama terdedah dengan cahaya matahari.

Manakala bagi proses mewarna sapuan pula. Dalam kajian ini semasa

menghasilkan produk akhir, teknik canting telah digunakan untuk menghasilkan corak

dan untuk mengelakkan warna terkeluar ke kawasan yang lain.

Dalam teknik mencanting ini, untuk menanggalkan wax minyak petrol telah

digunakan. Hal ini kerana penggunaan warna semulajadi untuk batik tidak sesuai

menggunakan soda ash untuk menanggalkan wax seperti kebiasaannya dalam teknik

batik. Sekiranya menggunakan soda ash untuk menanggalkan wax, iainya akan

merosakkan warna semulajadi dan akan memyebabkan warna luntur 100%.

Semasa proses menanggalkan wax, didapati bahawa warna telah luntur sebanyak

20% daripada warna sebelum wax ditanggalakan, warna akan luntur setelah kain

dibasuh dengan air. Tempoh masa yang diperlukan untuk menanggalkan wax pada

permukaan kain adalah selama dua minit hingga lima minit.

3.6 Kesimpulan

Kesimpulannya proses eksperimen perlulah teratur dan mengikut peringkat

eksperimen yang tersusun. Selain itu setiap bahan yang digunakan dalam eksperimen

perlulah mengikut sukatan yang betul. Eksperimen yang dijalankan dengan teratur dan

mengikut sukatan yang ditetapkan akan menghasilkan warna yang menarik dan

mendapat hasil yang tepat.

14

3.7 Resipi penghasilan warna pertama

Dalam kajian ini, kategori buah-buahan liar telah dipilih sebagai bahan kajian

utama bagi mendapatkan warna semulajadi. Pemilihan buah asam kelubi digunakan

dalam kajian ini adalah dipengaruhi oleh sifat buah, terutamanya pada bahagian kulit

buah. Hal ini kerana semakin tebal kulit buah asam kelubi yang digunakan, warna yang

terhasil adalah semakin terang dan pekat.

Rajah 2: Bahan penghasilan warna daripada buah asam kelubi (Eleiodoxa conferta)

Resipi penghasilan warna semulajadi daripada buah asam kelubi (Eleiodoxa conferta)

Bahan –bahan :

600 gm isi kulit buah asam kelubi

3000 ml air mineral

100 gm asam keping

100 gm garam

Mordan – 10gm + 50 ml air

15

3.8 Resipi penghasilan warna kedua

Pemilihan buah jering sebagai bahan kajian untuk mendapatkan warna

semulajadi dalam kajian ini adalah disebabkan warna yang terdapat pada bahagian kulit

buah jering itu sendiri. Warna yang terhasil daripada buah jering akan menjadi semakin

terang dan pekat apabila menggunakan buah jering yang dah masak dan tua.

Berdasarkan hasil eksperimen yang telah dijalan didapati bahawa buah jering sangat

berpotensi untuk dijadikan sebagai bahan pewarna.

Rajah 3: Bahan penghasilan warna daripada buah jering (Pithecellobium jiringa)

Resipi penghasilan warna semulajadi daripada buah jering (Pithecellobium jiringa)

Bahan –bahan:

400 gm isi kulit buah jering

600 ml air mineral

50 gm asam keping

50 gm garam

Mordan – 10gm + 50 ml air

16

3.9Proses penghasilan warna pertama

Proses penghasilan semulajadi yang telah dijalankan dalam kajian ini adalah

buah asam kelubi (Eleiodoxa conferta). Buah asam kelubi digunakan sebagai bahan

warna dalam kajian ini adalah kerana buah ini merupakan salah satu daripada buah

tempatan yang mengeluarkan warna. Pemilihan buah asam kelubi sebagai bahan warna

dalam kajian dari awal sehingga ke akhir kajian adalah kerana potensi warna yang

daripada buah asam kelubi ini menyerap fabrik.

Rajah 4: Penghasilan warna semulajadi daripada buah asam kelubi (Eleiodoxa conferta)

Proses penghasilan warna daripada buah asam kelubi(Eleiodoxa conferta)

Proses 1:

Kulit buah dikupas untuk mengasingkan

isi buah dan kulit. Bahagian kulit sahaja

digunakan kerana bahagian kulit lebih

berpotensi mengeluarkan warna.

Proses 2:

Kulit buah yang siap dikupas akan

ditimbang untuk mendapatkan kuantiti.

Hal ini kerana supaya kuantiti air dan

bahan lain yang digunakan untuk

menghasilkan warna asam kelubi ini akan

tepat.