Kajian ke atas BIOJISIM DAN KUALITI KAYU BAGI TIGA SPESIES CEPAT TUMBUH HUTAN SEKUNDER: Dyera polyphylla (Miq.) Ashton

(JELUTONG PAYA), Duabanga moluccana BI. (SAWIH) DAN Endospermum diadenum (Miq.) Airy Shaw (TERBULAN)

Siti Nurasmah bt Abu Samat

Sarjana Sains (Ekofisiologi)

2013

P.KHIDMAT MAKLUMAT AKADEMIK

11111 1llllli'ijTIIII III III 1000246988

Kajian ke atas BIOJlSIM DAN KUALITI KAYU BAGI TIGA SPESIES CEPAT

TUMBUH HUTAN SEKUNDER: Dyerapolyphylla (Miq.) Ashton (JELUTONG PAYA),

Duabanga moluccana Bl. (SA WIH) DAN Endospermum diadenum (Miq.) Airy Shaw

(TERBULAN)

Siti Nurasmah bt Abu Samat

Tesis ini dihantar bagi memenuhi keperluan untuk

Ijazah Sarjana Sains (Ekofisiologi)

FAKULTI SAINS DAN TEKNOLOGI SUMBER

UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK

2013

PERAKUAN

Saya rnernperakui bahawa tesis ini adalah hasil kerja saya yang asli rnelainkan petikan dan

sedutan yang tiap-tiap satunya telah dijelaskan surnbemya. Saya juga rnernperakui bahawa tesis

ini tidak pemah dirnajukan sebelurn ini, dan tidak dirnajukan serentak dengan ini, untuk ijazah

lain sarna ada di Universiti Malaysia Sarawak atau institusi lain.

Siti Nurasrnah Bt Abu Sarnat

2013

PENGHARGAAN

Saya memanjatkan kesyukuran ke hadrat Allah S.W.T kerana beIjaya menyiapkan tesis ini.

Setinggi-tinggi penghargaan diucapkan kepada Penyelia utama, Prof. Dr. Isa Ipor atas segal a

tunjuk ajar, panduan serta kritikan yang membina sepanjang tempoh pengajian saya. Setinggi­

tinggi terima kasih juga saya ucapkan kepada Penyelia bersama Prof. Madya Dr. Ismail Jusoh

dan Prof Dr. Sinin Hamdan di atas bimbingan dan perhatian yang diberikan.

Terima kasih diucapkan kepada pihak Kementerian Sains, Teknologi dan Inovasi yang menaja

pengajian saya di bawah biasiswa Yayasan Sains Negara. Ucapan ini juga ditujukan kepada

pihak Perbadanan Perhutanan Sarawak Sdn. Bhd. yang turut menyumbang dalam penyediaan

sampel untuk projek ini.

Kepada kakitangan sokongan Fakulti Sains dan Teknologi Sumber dan Fakulti Kejuruteraan

terutamanya saudara James Abai, En. Rizan Abdullah, Hj. Karni Taha dan Sabariman Bakar

yang banyak membantu dari segi penyediaan alat dan sampel untuk projek ini.

Akhir sekali ahli keluarga dan rakan-rakan yang banyak memberi sokongan dan galakan serta

nasihat sepanjang saya menyiapkan projek ini samada secara langsung ataupun tidak.

11

ABSTRAK

Kajian biojisim dan kualiti kayu spesies cepat tumbuh dari hutan sekunder telah dijalankan ke

atas Dyera polyphylla (Miq.) Ashton (Jelutong paya), Duabanga moluccana B1. (Sawih) dan

Endospermum diadenum (Miq.) Airy Shaw (Terbulan) di Sarawak. Maklumat dan data mengenai

variasi ciri-ciri anatomi, mekanikal dan fizikal ketiga-tiga spesies di Sarawak diperlukan bagi

meningkatkan penggunaan spesies terpilih secara optimum dan menyeluruh. Analisis ANOV A

menunjukkan bahagian batang mempunyai peratus biojisim yang terbesar bagi ketiga-tiga

spesies. Jumlah berat pokok dan berat batang ketiga-tiga spesies mempunyai hubungan linear

dengan saiz diameter pokok pada paras dada (DPD). Manakala tinggi pokok dan berat dahan

adalah sebaliknya. Sawih menunjukkan panjang gentian, garis pusat gentian, garis pusat lumen

dan tebal gentian paling rendah berbanding spesies Jelutong paya dan Terbulan. Terbulan

mempunyai panjang gentian terpanjang manakala Jelutong paya mempunyai garis pusat gentian,

garis pusat lumen dan tebal gentian paling besar berbanding spesies Sawih dan Terbulan secara

signifikan. Terbulan mempunyai purata graviti spesifik (GS) tertinggi berbanding spesies

Jelutong paya dan Sawih. Spesies Sawih pula mempunyai purata kandungan kelembapan (KKL)

tertinggi. Modulus keanjalan (MKA) dan modulus kehancuran (MKH) spesies Terbulan adalah

yang tertinggi dengan nilai masing-masing 55.85 MPa dan 6294 MPa. Variasi ciri-ciri anatomi

bagi ketiga-tiga spesies tidak menunjukkan tren yang jelas walaupun terdapat perbezaan yang

signifikan mengikut arah radial dan menegak. GS dan KKL tidak mempunyai tren yang jelas

mengikut ketinggian bagi Jelutong paya. Bagi spesies Sawih, GS paling tinggi pada ketinggian

70 peratus dan sebaliknya bagi Terbulan. MKA dan MKH tidak mempunyai perbezaan yang

signifikan dengan ketinggian pokok. Korelasi ciri-ciri anatomi, ciri-ciri mekanikal dan ciri-ciri

1ll

fizikal bagi Jelutong paya menunjukkan hubungan positif yang signifikan diantara garis pusat

gentian dengan garis pusat lumen, tinggi ruji dan KKL. Manakala korelasi negatif yang

signifikan bagi bilangan salur per mm2 dan GS. Spesies Sawih menunjukkan garis pusat gentian

berkorelasi negatif dan signifikan dengan bilangan salur per mm2, MKH, MKA dan GS. Garis

pusat gentian berkorelasi tinggi dengan garis pusat lumen (r = 0.957) bagi Terbulan

IV

Study on WOOD QUALITY AND BIOMASS OF THREE FAST GROWING SECONDARY

SPECIES: Dyera polyphylla (Miq.) Ashton (JELUTONG PAYA), Duabanga moluccana BI.

(SA WlH) and Endospermum diadenum (Miq.) Airy Shaw (TERBULAN)

ABSTRACT

Study on biomass allocation and wood quality for three fast growing species viz. Dyera

polyphylla (Miq.) Ashton (Jelutong Paya), Duabanga moluccana Bf. (Sawih) and Endospermum

diadenum (Miq.) Airy Shaw (Terbulan) was conducted. There is lack information in variation of

anatomy, physical and mechanical properties of the species. The biomass of stem section

contributed the highest among the three species. There were linear relationships oftotal biomass

of whole trees and stem biomass against diameter breast height (DBH (em)) in each specie

However, negative relationships were obtained for tree height and biomass of branch section

against DBH Sawih had shortest fibrous xylem, lowest diameter offibrous xylem, lumen and

thinnest xylem as compare to those from Jelutong paya and Terbulan. Terbulan had the longest

fiber whilst Jelutong paya had highest diameter of both fiber and lumen with thickest fiber as

compare to those from Sawih and Terbulan. Terbulan has highest specific gravity (SG) compare

with the other two species. Moisture content (MC) was highest from Sawih. Modulus ofelasticity

(MOE) and modulus ofrupture (MOR)from Terbulan were highest with the value of55.85 MPa

and 6294 MPa respectively. Variations ofanatomical characteristics from the three species did

not reveal obvious difference although significant differences occurred both radial and vertical

forms. Both SG and MC did not reveal obvious trend according to its height for Jelutong paya.

For Sawih, SG was highest at the height of 70% and in vice versa for Terbulan. MOE and MOR

were 'not significantly differed according to tree height. Correlation of anatomical, mechanical

v

and physical characteristics of Jelutong paya demonstrated positive significance between

diameter of fiber and lumen, between ray height and MC However, significant negative

correlation was obtained for total number of vessellmm2 and SG. Sawih had diameter offiber

had negatively correlated whilst at significant level for number ofvessellmm2, MaR, MOE and

SG. Diameter ofboth fiber and lumen ofTerbulan achieved high correlation with r= 0.957.

Vl

PUS1It Khidmalt MakJum t Akademik UMVERSm MALAY TARAWA

lSI KANDUNGAN

MUKASURAT

PERAKUAN

PENGHARGAAN 11

ABSTRAK III

lSI KANDUNGAN Vll

SENARAI JADUAL Xl

ABSTRACT v

SENARAI RAJAH xu

SENARAI SINGKATAN xiii

BABI PENGENALAN

1.1 Pengenalan 1

1.2 lustifikasi Kajian dijalankan 3

1.3 Objektifkajian 7

BAB2 ULASAN PERPUSTAKAAN

2.1 Spesies Hutan Sekunder 8

2.2 Ciri-ciri umum Dyera polyphylla (Miq.) Ashton (Jelutong paya) 10

2.2.1 Taburan lelutong paya 11

2.2.2 Sifat-sifat dan kegunaan kayu leluto~g paya 12

2.3.3 Ciri-ciri anatomi lelutong paya 14

2.3 Ciri-ciri umum Duabanga moluccana Bl.(Sawih) 15

2.3.1 Taburan Sawih 16

2.3.2 Sifat-sifat dan kegunaan kayu Sawih 16

Vll

2.4

II

2.5

2.6

2.7

BAB3

3.1

3.2

3.3

3.4

3.5

3.6

3.7

3.8

BAB4

4.1

4.2

I

2.3.3 Ciri-ciri anatomi Sawih 17

Ciri-ciri umum E. diadenum (Miq.) Airy Shaw (Terbulan) 17

2.4.1 Taburan Terbulan 19

2.4.2 Sifat-sifat dan kegunaan kayu Terbulan 20

2.4.3 Ciri-ciri anatomi kayu Terbulan 21

Variasi ciri-ciri anatomi, ciri-ciri mekanikal dan ciri-ciri fizikal kayu 22

Biojisim 24

Penilaian Tanpa Musnah Kaedah Pencaran Akustik (PA) 26

BAHAN DAN KAEDAH

Kawasan kajian 29

Pengambilan sampel 30

Biojisim pokok 33

Penentuan OS dan KKL 35

Pengukuran ciri-ciri anatomi

3.5.1 Pemisahan tisu 36

3.5.2 Penyediaan slaid 36 I Ujian Kekuatan Lentur Statik dan Pencaran Akustik 40

3.6.1 Penilaian MKH 40

Penyediaan spesimen daripada sampel Ujian kekuatan Lentur Statik 42

Analisis data 43

HASIL KAJIAN DAN PERBINCANGAN

Biojisim 44

Hubungan regresi biojisim dengan DPD dan tinggi pokok 48

V111

..

4.3 Corak pertumbuhan dan alokasi biojisim bagi Jelutong paya,

Sawih dan Terbulan 54

4.4 Ciri-ciri anatomi Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 56

4.5 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Jelutong paya, Sawih

dan Terbulan mengikut arah radial 62

4.5.1 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Jelutong paya mengikut arah radial 62

4.5.2 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Sawih mengikut arah radial 63

4.5.3 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Terbulan mengikut arah radial 64

4.6 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Jelutong paya, Sawih

dan Terbulan mengikut arah menegak 67

4.6.1 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Jelutong paya mengikut arah menegak 67

4.6.2 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Sawih mengikut arah menegak 68

4.6.3 Variasi ciri-ciri anatomi bagi Terbulan mengikut arah menegak 69

4.7 Ciri-ciri fizikal dan mekanikal bagi spesies Jelutong paya,

Sawih dan T erbulan 70

4.8 Variasi ciri-ciri fizikal bagi spesies Jelutong paya, Sawih

dan Terbulan mengikut arah menegak 73

4.9 Variasi ciri-ciri mekanikal bagi spesies Jelutong paya,

Sawih dan T erbulan mengikut arah menegak 75

4.1 0 Korelasi di antara ciri-ciri anatomi, ciri-ciri mekanikal dan ciri-ciri

fizikal bagi Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 77

4.10.1 Korelasi di antara ciri-ciri anatomi, ciri-ciri mekanikal

dan ciri-ciri fizikal bagi Jelutong paya 77

IX

,...

4.11

4.12

BAB 5

RUJUKAN

LAMPlRAN

4.10.2 Korelasi di antara ciri-ciri anatomi, ciri-ciri mekanikal dan

ciri-ciri fizikal bagi Sawih 78

4.10.3 Korelasi di antara ciri-ciri anatomi, ciri-ciri mekanikal dan

ciri-ciri fizikal bagi Terbulan 79

Hubungan di antara ciri-ciri mekanikal dengan ciri-ciri anatomi

dan as spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 79

Penentuan MKH menggunakan kaedah P A 81

KESIMPULAN DAN CADANGAN 83

87

97

x

I

14

Jaduall

Jadual 2

Jadual 3

Jadual4

Jadual 5

Jadual6

Jadual7

Jadual8

Jadual9

Jaduall0

Jadual II

Jadual12

Jadual13

Jadual14

Jadual 15

Jadual16

Jadual '17

SENARAI JADUAL

Mukasurat

Ketumpatan dan graviti spesifik kayu Jelutong paya dari pelbagai sumber l3

Sumber dan ciri-ciri kekuatan bagi Jelutong paya

Ketumpatan dan graviti spesifik kayu Terbulan dari pelbagai sumber 21

Purata dimensi pokok Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 46

Analisa peratusan biojisim spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan mengikut bahagian batang, dahan dan daun. 47

Ciri-ciri anatomi bagi spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 61

Variasi ciri-ciri anatomi bagi spesies Jelutong paya mengikut arah radial 63

Variasi ciri-ciri anatomi bagi spesies Sawih dan Terbulan mengikut arah radial 64

Variasi ciri-ciri anatomi bagi spesies Terbulan mengikut arah radial 65

Variasi ciri-ciri anatomi bagi spesies Jelutong paya mengikut arah menegak 67

Variasi ciri-ciri anatomi bagi spesies Sawih mengikut arah menegak 69

Variasi ciri-ciri anatomi bagi spesies Terbulan mengikut arah menegak 70

Perbandingan GS dan KKL bagi spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 71

MKA dan MKH bagi spesies Jelutong paya,. Sawih dan Terbulan 72

Variasi ciri-ciri fizikal mengikut arah menegak bagi spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 74

Variasi ciri-ciri mekanikal mengikut arah menegak bagi spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 76

Regresi linear MKH dan MKA ke atas GS dan ciri-ciri anatomi 81

Xl

Rajah 1

Rajah 2

Rajah 3

Rajah 4

Rajah 5

Rajah 6

Rajah 7

Rajah 8

Rajah 9

Rajah 10

Rajah I t

Rajah 12

Rajah 13

SENARAI RAJAH

Mukasurat

Peta persampelan pokok Jelutong paya di Bintawa, Sawih dan Terbulan di Hutan Sabal 30

Persampelan pada pokok yang dipilih mengikut bahagian untuk penentuan ciri-ciri natomi, GS, KKL, MKA dan MKH 32

Carta alir penyediaan slaid menggunakan Safranin-O dan media pelekat D.P.X 39

Kedudukan irisan pada slaid kaca 38

Ujian kekuatan lentur statik dan P A 41

Penyediaan spesimen untuk GS dan pencirian anatomi daripada spesimen ujian kekuatan lentur statik (Ismail, 1983) 42

Regresi bahagian pokok; (a) Jumlah berat, (b) Tinggi, (c) Berat batang, (d) Berat dahan, (e) Berat daun dengan DBH bagi spesies Jelutong paya 50

Regresi bahagian pokok; (a) Jumlah berat, (b) Tinggi, (c) Berat batang, (d) Berat dahan, (e) Berat daun dengan DBH bagi spesies Terbulan 51

Regresi bahagian pokok; (a) Jumlah berat, (b) Tinggi, (c) Berat batang, (d) Berat dahan, (e) Berat daun dengan DBH bagi spesies Sawih 52

Regresi bahagian pokok; (a) Jumlah berat, (b) Tinggi, (c) Berat batang, (d) Berat dahan, (e) Berat daun dengan DBH bagi spesies Jetutong paya, Terbulan dan Sawih 53

Nisbah berat batang (gig) (NBB) dan Nisbah berat batang (gig) (NBB) bagi spesies Jelutong paya, Terbulan dan Sawih 55

Luas spesifik daun (cm2/g) (LSD) dan Nisb~h luas daun (cm2/g) (NLD) bagi spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan 56

Grafkiraan PA dan daya terhadap mas a 82

xu

SENARAI SINGKATAN

(ll meter mm millimeter sm sentimeter kg kilogram sm2 senti meter persegi min minimum kN kilo Newton MPa Megapaskal j.1m mikrometer PA Pencaran Akustik DPD - Diameter paras dada NBB - Nisbah berat batang kepada berat keseluruhan LSD Luas spesifik daun MKA - Modulus keanjalan MKH - Modulus kehancuran KKL - Kandungan kelembapan as Graviti spesifik NBD - Nisbah Berat daun NLD - Nisbah Luas Daun BS Bilangan salur MN Keratan melintang JE Keratanjejari TN Keratan tangen

xiii

BAB1:

PENGENALAN

1.1 Pengenalan

Hutan Hujan Tropika di Asia Tenggara terkenal dengan kepelbagaian diversiti termasuk

tumbuhan berkayu yang mempunyai nilai komersil yang tinggi. Ia meliputi 40 % daripada

kawasan dunia termasuk Malaysia. Perangkaan semenjak Januari hingga Julai 2005

menunjukkan nilai eksport produk utama berasaskan kayu mencecah RMII billion,

melebihi nilai eksport pada tahun sebelumnya iaitu RM6.31 billion (Anon, 2004). Bagi

memastikan pengeluaran hasil hutan berkekalan, kerajaan telah mewujudkan Dasar

Perhutanan Negara 1978 (PINDAAN 1992). Objektif utama dasar ini adalah untuk

memelihara, mengurus hutan melalui amalan pengurusan hutan secara berkekalan dan

menjadi penyumbang utama ekonomi negara serta mengekalkan kestabilan alam sekitar.

Dasar Perhutanan Negara turut bertujuan memelihara kepelbagaian hayat sumber-sumber

genetik dan meningkatkan penyelidikan serta memberi manfaat dalam pendidikan. Hutan

tropika penting bukan sahaja sebagai pengimbang ekosistem malah sebagai habitat

pelbagai hidupan liar. Memandangkan aktiviti pembalakan telah dijalankan secara besar­

besaran dalam jangkamasa berpuluh-puluh tahun, saiz serta sumber hutan asli semakin

terhad. Penanaman semula pokok hutan menerusi kaedah perladangan adalah sebahagian

daripada pengurusan mampan untuk memastikan bekalan kayu negara dapat dikekalkan.

r

Sarawak khususnya telah mensasarkan untuk menanam satu juta hektar ladang hutan

dengan spesies pokok cepat besar menjelang 2020 (Sinar Harian, 2012). Menurut Pehin Sri

Abdul Taib Mahmud, Ketua Menteri Sarawak merangkap Menteri Perancangan dan

Pengurusan Sumber Sarawak menyatakan bahawa kerajaan Sarawak telahpun mengambil

langkah sewajarnya untuk mempelbagaikan kawasan hutan dengan menukar 20 peratus

kawasan yang diklasifikasi sebagai estet hutan kekal (PFE) menjadi ladang hutan yang

dapat menghasilkan antara tiga dan lima kali lebih banyak kayu berbanding hutan asli.

Oleh itu spesies yang bersesuaian dengan kadar pertumbuhan yang cepat dan mudah

diuruskan amatlah diperlukan untuk penanaman secara besar-besaran. Justeru, kerajaan

telah memperkenalkan penanaman spesies eksotik yang cepat membesar seperti Acacia

mangium, Gmelina arborea, Eucalyptus camaldulensis dan Khaya ivorensis secara besar­

besaran (PAO, 2002) untuk mencapai objektif Dasar Perhutanan Negara dalamjangkamasa

yang pendek. Keupayaan spesies-spesies ini tumbuh dengan cepat dan matang dalam

jangka masa yang singkat serta berkebolehan menghasilkan kayu yang berkualiti untuk

kegunaan umum menjadikannya am at sesuai ditanam dalam ladang hutan.

Selain itu lebih banyak spesies tempatan yang perlu dikaji untuk memenuhi kehendak

penggunaan kayu secara meluas daripada hanya tertumpu kepada spesies popular yang

sedikit. Bagi menyediakan spesies yang berkualiti, isu teknikal berkaitan pilihan serta

potensi penggunaan memerlukan penyelidikan yang lebih teliti dan menyeluruh. Kejayaan

2

,..

penyelidikan dalam pemilihan spesies yang sesuai akan memudahkan industri perkayuan

mempunyai pelbagai pilihan spesies untuk penggunaan yang berbeza-beza.

Justeru, kajian ini hanya menumpu kepada tiga spesies tempatan yang cepat tumbuh vis.

Dyera polyphylla Ashton, Duabanga moiuccana BI. dan Endospermum diadenum (Miq.)

Airy Shaw (berikutnya dikenali sebagai lelutong paya, Sawih dan Terbulan secara

berturut). Ketiga-tiga speSles tersebut dipilih berdasarkan pertumbuhan yang

memberangsangkan dalam hutan sekunder dan mempunyai kayu keras yang ringan (Yap,

1980; Whitemore, 1983; Komang, 2008) . Kayu daripada lelutong paya dan Terbulan

banyak digunakan untuk penghasilan perabot, papan lapis serta bingkai dan juga papan

lukisan (Whitemore, 1983). Kajian ini menjurus kepada kualiti kayu, anggaran biojisim

serta menentukan sifat-sifat fizikal, mekanikal (kekuatan) dan anatomi kayu serta penilaian

tanpa musnah menggunakan kaedah pencaran akustik bagi ketiga-tiga spesies.

1.2 Justifikasi kajian dijalankan

Spesies cepat tumbuh dengan hasil kayu yang berkualiti untuk tanaman ladang akan

menjamin bekalan kayu yang mencukupi dan berkekalan serta menyumbang dalam

peningkatan basil industri kayu negara. Oleh itu lebih banyak penyelidikan ke atas spesies­

spesies kategori ini yang berpotensi perlu dilakukan bagi memastikan negara tidak

mengalami kekurangan bahan mentah untuk industri kayu. Setakat ini kebanyakan spesies

cepat tumbuh eksotik seperti klon hibrid Acacia berpenghasilan tinggi menjadi tanaman

3

utama ladang hutan di Sernenanjung Malaysia. Begitu juga perladangan hutan di Sabah

banyak rnenggunakan spesies eksotik seperti Acacia mangium, Paraserianthes facaltaria,

Gmelina aborea dan Araucaria sp (Josue, 2004).

Dalam masa yang sarna kerajaan juga rnenggalakkan penanarnan speSles ternpatan.

Menurut Pengarah Urusan dan Ketua Pegawai Eksekutif Sarawak Forestry Corporation,

Datu Ali Yusop, pernilihan spesis pokok asli yang cepat turnbuh dengan kayu berkualiti

tinggi untuk pengeluaran venir permukaan adalah perlu dan wujudnya surnber kayu yang

baharu sekali gus akan rnengurangkan kebergantungan terhadap surnber hutan sernula jadi

(The Borneo Post, 2012). Menurut Appanah & Razak (1998) terdapat beberapa kebaikan

dalam penanarnan spesies tempatan untuk tujuan penghutanan sernula atau perladangan

iaitu spesies tersebut telah dikenalpasti boleh beradaptasi dengan persekitaran serta dapat

mengurangkan serangan perosak dan penyakit. Beberapa spesies cepat turnbuh ternpatan

yang mula ditanarn adalah seperti Jelutong Bukit, Terbulan, Sentang, dan beberapa lagi

spesies yang lain (Appanah & Razak, 1998).

Namun, pernilihan speSles yang sesuai rnenghadapi kesukaran rnernandangkan

kekurangan data dan rnaklurnat tentang kualiti kayu spesies ternpatan yang cepat turnbuh.

Tidak banyak spesies cepat turnbuh ternpatan yang digunakan untuk tanarnan ladang hutan

secara besar-besaran denganjayanya buat rnasa ini ..

4

Oleh itu, spesies-spesies seperti Jelutong paya, Sawih dan Terbulan telah dipilih kerana ia

merupakan spesies cepat tumbuh tempatan yang terdapat di hutan sekunder di Sarawak

selepas aktiviti pertanian pindah. Ketiga-tiga spesies merupakan spesies kayu tropika yang

kurang dikenali. Terdapat beberapa kajian pemah dijalankan terhadap spesies terpilih

seperti Jelutong dan Terbulan di Semenanjung Malaysia ( Aminah, 2002; M. Khairil et ai.,

2011) . Namun masih banyak maklumat variasi anatomi serta mekanikal kayu yang belum

dikaji dan kajian spesies yang sama di Sarawak. Tambahan pula, perbezaan temp at

mungkin mempengaruhi ciri-ciri anatomi dan mekanikal satu-satu spesies (Desch, 1989).

Spesies Jelutong yang ban yak dikaji lebih kepada Jelutong bukit dan bukan Jelutong paya

seperti dalam kajian ini. Namun ciri-ciri kayu Jelutong bukit adalah sinonim dengan

Jelutong paya kecuali tempat pertumbuhannya (Balan, 1959). Data ciri-ciri kayu Sawih di

Sarawak khususnya dan Malaysia amnya adalah amat sedikit. Kajian lebih ban yak

dilakukan oleh penyelidik dari Indonesia ke atas pertumbuhan pokok Sawih am at

memberangsangkan di kawasan sekunder dan menunjukkan penggunaan yang meluas

dikalangan penduduk (Komang, 2008). Secara tidak langsung ia memberi gambaran

spesies ini mempunyai potensi yang tinggi sebagai salah satu spesies kayu tempatan yang

cepat tumbuh.

K~ian ini adalah lebih spesifik kepada ciri-ciri anatomi dan mekanikal mengikut

ketinggian dan jejari kayu. Kajian ini juga memberi fokus kepada biojisim, ciri-ciri fizikal

dan variasi kayu bagi ketiga-tiga spesies serta membandingkannya dengan spesies-spesies

5

yang telah digunakan sebagai tanaman ladang hutan. Maklumat dan pemahaman as as

terhadap spesies-spesies ini membolehkan penggunaan bahagian pokok secara optimum

dan menyeluruh. Selain itu, ujian penilaian tanpa musnah menggunakan kaedah pencaran

akustik (PA) semasa ujian kelenturan dilakukan sebagai pilihan dalam menentukan

kekuatan kayu. Ia sebagai langkah permulaan memperkenalkan penggunaan kaedah P A

dalam menentukan sifat kayu di bawah tekanan. Data yang diperolehi nanti diharap akan

menjadi ukuran dalam menentukan kekuatan kayu spesies terpilih pada masa akan datang.

Setakat ini, spesies-spesies ini sangat terhad digunakan secara komersil dan kebanyakan

kayu digunakan oleh masyarakat tempatan untuk kegunaan am. Dengan adanya kajian ini

nanti diharap akan meningkatkan lagi kebolehgunaan spesies-spesies yang dikaji dan

diguna sepenubnya untuk meningkatkan sumber kayu kayan negara secara komersil.

Bukan itu sahaja, hasil kajian ini nanti diharap dapat mengalihkan perhatian para

penyelidik kepada kayu tempatan yang mempunyai kualiti standing kayu spesies eksotik.

6

1.3 Objektif kajiao

Madamat kajian ini adalah untuk menentukan allokasi biojisim dan kualiti kayu bagi

spesies Jelutong paya, Sawih dan Terbulan. Matlamat ini dicapai dengan mengkaji variasi

ciri-ciri dan sifat-sifat kayu dalam pokok dan di antara pokok pada tiga spesies yang

dipilih. Maklumat-maklumat bagi ketiga-tiga spesies tersebut amat perlu bagi

memperluaskan lagi kegunaan bahan kayu spesies-spesies tersebut. Objektif spesifik bagi

kajian ini adalah;

1. Menganggarkan alokasi biojisim bagi pokok Jelutong paya, Sawih dan Terbulan.

11. Menentukan ciri-ciri anatomi, graviti spesifik (GS), kandungan kelembapan (KKL),

modulus kehancuran (MKH) , modulus kekenyalan (MKA) dan variasinya bagi

kayu Jelutong paya, Sawih dan Terbulan.

iii. Menentukan hubungan di antara ciri-ciri anatomi dengan graviti spesifik,

kandungan kelembapan, modulus kehancuran dan modulus kekenyalan dan di

antara graviti spesifik dengan modulus kehancuran dan modulus kekenyalan ketiga­

tiga spesies

iv. Mengenalpasti modulus kehancuran dan sifat akustik kayu dengan ujian tanpa

musnah menggunakan teknik pencaran akustik (PA)

7

BAB2:

ULASANPERPUSTAKAAN

2.1 Spesies Hutan Sekunder

Tiga spesies tempatan telah dipilih untuk kajian ini. Duabanga moluccana B1. dikenali

sebagai Sawih atau Berembang Bukit, Endospermum diadenum (Miq.) Airy Shaw sebagai

Terbulan atau Sesendok di Malaysia dan Dyera polyphylla Ashton yang lebih dikenali

sebagai Jelutong paya. Ketiga-tiga spesies merupakan spesies cepat tumbuh. Sawih dan

Terbulan merupakan spesies yang dikategorikan sebagai kayu keras ringan mengikut

Menon (1993) dan merupakan tumbuhan perintis di kawasan hutan sekunder.

Menurut Whitmore (1984), tumbuhan perintis mempunyai kadar pertumbuhan yang tinggi

terutamanya pada fasa pertama atau awal dan memerlukan cahaya yang mencukupi.

Spesies perintis biasanya mengerumuni secara dominan sesuatu (Richter & Dallwitz,

2000). Mereka juga menyatakan tanpa spesies perintis terutama di kawasan tropika,

ekosistem bagi komuniti klimaks tidak akan wujud. Spesies perintis yang dinyatakan

termasuk famili Euphorbiaceae, Apocynaceae, Malvaceae, Moraceae, Sonneratiaceae,

Ulmaceae dan Urticaceae. Menurut Van Steenis (1950, 1958), dua puluh peratus flora

Malaysia menunjukkan ciri-ciri spesies perintis herba pada hutan sekunder seperti dari

famili Amaranthaceae, Compositae, Labiatae, Poaceae and Verbanaceae. Spesies perintis

8

boleh dibahagi kepada spesies yang boleh hidup dalam jangka masa yang panjang dan

spesiesjangka masa pendek (Whitmore, 1984).

Hutan sekunder merupakan kawasan atau habitat hutan yang mengandungi tumbuh­

tumbuhan cepat tumbuh di mana kawasan tersebut terdedah dengan cahaya matahari yang

banyak serta luas. Menurut Muller (2002), hutan sekunder didefinisikan sebagai vegetasi

berlcayu yang tumbuh semula di atas tanah setelah penebangan hutan asalnya secara

menyeluruh dan meluas. Rutan sekunder juga terjadi sebagai regenerasi hutan semulajadi

selepas mengalami bencana alam seperti banjir, tanah runtuh atau kebakaran hutan dan

kesan pengabaian selepas aktiviti pertanian pindah randah. Oi Sarawak, kebanyakan hutan

sekunder terbentuk adalah kesan daripada pertanian pindah randah yang kebanyakannya

dijalankan oleh penduduk tempatan untuk penanaman padi.

Hutan sekunder turnt memainkan peranan penting dalam ekosistem walaupun ia tidak

selengkap hutan asal. Ia turut menyumbangkan banyak hasil hutan bagi menggantikan

sumber asal yang telah dimusnahkan. Beberapa buah negara lain yang mempunyai sumber

hutan asH yang terhad menjadikan hutan sekunder sebagai sumber pembalakan utama

(Anon, 2004). Penggunaan hutan sekunder dengan sebaiknya dapat mengurangkan tekanan

dan pemusnahan terhadap hutan asli.

9