fungsi makna imbuhan pen- analisis rangka rujuk silang

8/14/2019 Fungsi Makna Imbuhan PeN- Analisis Rangka Rujuk Silang

1/33

FUNGSIMAKNA IMBUHAN

AWALAN peN- :ANALiSISRANGKA RUJUK Silang

oleh :Nor Hashimah Jalaluddin

Ahmad Harith Syah B. Md. Yusuf

Program Linguistik

Pusat Pengajian Bahasa & Linguistik

Fakulti Sains Sosial & Kemanusian

Universiti Kebangsaan Malaysia

1


2/33

PENGENALAN

PeN- merupakan imbuhan awalan kata nama dalambahasa Melayu.

PeN- mendokong penanda semantik tertentu

apabila digandingi dengan sesuatu kata dasar.Pengimbuhan yang berlaku akan membentuk katanama terbitan.

Misalnya :

peN- + sapuKK = penyapuKN peN- + besarKA = pembesarKN

2


3/33

samb

Terdapat 6 alomorf :

pe- (pelindung, perosak, perancang)

pen- (pencuci, penutup, penawar)

pem- (pembuka, pembesar, pembunuh) peny- (penyambung, penyerang, penyunting)

peng- (penggerak, pengesan, pengadil)

penge- (pengebom, pengecat, pengelap)

3


4/33

peN- : PANDANGAN PENAHU

Pemerian penahu mengenai fungsi makna peN- lebih

kepada penyenaraian dengan huraian berdasarkanstruktur dan binaan, intuisi dan data tunggal.

Maklumat konteks tidak dimasukkan dalam analisis

mereka.

Misalnya :

Penyapu akan diberi makna sebagai alat untukmenyapu.

Pencuri akan diberi makna sebagai orang yangmencuri

4


5/33


6/33

Makna

Penahu

Pelaku/

Orang

yang

melaku-

kan

sesuatu

Pelaku /

Orang

yang

gemar

akan

sesuatu

Penja-

wat

tugas

Orang/

benda

yang

memiliki

sifat kata

dasar

Pen-

derita

Penye-

bab

Hasil

Per-

buatan

Uku-

ran

Alat Abstrak

Zaba, 1965,2000

Arbak, 1981 Abdullah,

1974 Abdullah,

1993

Asmah, 1993 Hashim,

1993 Nik Safiah

Karim et al.,

1993

Abdullah &

Liaw, 1994 6


7/33

peN- : Penilaian Semula

Penahu hanya memeri makna berdasarkan data

tunggal.

Sifat dwifungsi dan pelbagai fungsi tidak

pernah disentuh. Jika disentuh hanya sekadarmenyatakan sebagai gabungan makna yangmelibatkan dua fungsi makna.

Misalnya gabungan makna antara pelaku danalat. Contohnya penapis (orang yang menapisdan alat yang digunakan untuk menapis).

7


8/33

Samb

Penahu hanya menyenaraikan contoh yang mudahuntuk diberi maknanya. Misalnyapelari, penulis,pembaca, dsb.

Data sepertipenyebab,penghubung, penggerakdsb tidak dijadikan contoh semasa memeri makna

imbuhan ini. MENGAPA?

Misalnyapenyebab, bermaksud sesuatu yangmenyebabkan.

Apa itu sesuatu yang menyebabkan?

Adakah yang menyebabkan itu adalah manusia, alat

atau haiwan? 8


9/33

Samb

Contoh data :

kepada pihak luar dengan mendakwamereka sebagai ***penyebab*** berlakunya

krisis Rujukan manusia

... penyakit darah tinggi merupakan

***penyebab*** utama Rujukanpenanda abstrak

9


10/33

Samb

Zaba (1965, 2000), Asmah(1993), Abdullah Hassan (1974,

1993, 1994) Hashim Musa (1993), Nik Safiah (1993)bersetuju menyenaraikan hanya tiga contoh data sahajayang merujuk kepada fungsi makna abstrak.

Contoh yang diberikan : penyakit, pendapat danpenunjuk.

Persoalannya adakah fungsi makna abstrak inihanya melibatkan tiga contoh terbabit sahaja ?

Data korpus (DBP-UKM) daripada 25 contohleksikal yang menerima imbuhan peN- dipilih dalamkajian ini, 12 contoh leksikal merujuk kepada fungsimakna abstrak.

10


11/33

Samb

Contoh data :

Imaginasi dianggap sebagai ***penghubung***antara sedar dengan separuh sedar. Aktivitiberlaku dalam fikiran atau yang disebut sebagaidaya ingatan.

Sudah tentu bukan agama Islam yang menjadi***penghalang*** kepada kemajuan.

"Boleh aku ambil ideamu sebagai***penutup*** kertas kerja aku?"

11


12/33

Rumusan Para penahu hanya membuat penyenaraian fungsi makna

berdasarkan data tunggal, struktur dan binaan serta intuisi.

Berlaku pertindihan makna.

Maklumat konteks tidak dimasukkan dalam penjelasanmereka.

Sifat dwifungsi dan pelbagai fungsi tidak dihuraikan.

Fungsi makna yang diutarakan penahu sememangnya bolehdigabungkan.

Misalnyapelaku/orang yang melakukan sesuatu,pelaku/orang yang gemar akan sesuatu, penjawat tugasdanpenderita boleh disatukan menjadi fungsi maknamanusia.

12


13/33

peN- : Perspektif Baru Kajian berfokuskan kepada fungsi makna imbuhan awalan kata

nama peN-.

Data diambil daripada data korpus DBP-UKM yang berjumlah5 juta patah perkataan.

Data dikeluarkan dalam bentuk konkordans. Penggunaan peN-

dalam konteks tertentu dapat ditentukan.

Pengaplikasiaan Teori Relevans (Sperber & Wilson, 1985, 1995)yang mementingkan 3 gagasan utama iaitu konteks, kesankonteks dan usaha memproses maklumat.

Konsep tambahan : konsep ad hoc(Barsalou,1987)

Menerapkan analisis berdasarkan Rangka Rujuk Silang(Kempson, 1986).

13


14/33

Rangka Rujuk Silang Rangka rujuk silang adalah sesuatu ujaran yang

tidak mempunyai anteseden yang dapatmengaitkan ayat kedua dengan ayat pertamadalam satu wacana bagi membantu pendengarmentafsir ujaran tersebut. Anteseden yang

diperlukan tidak wujud langsung sama adadaripada kandungan eksplisitnya mahupungambaran visualnya (Kempson,1986).

Penganalisian rangka rujuk silang akan bergantungkepada proses pengenalan anteseden dan ini akanmelibatkan konteks.

14


15/33

Konsep ad hoc

Konsep ad hocberusaha untuk menjelaskan

proses bagi dua binaan konsep pragmatik yangkelihatan berbeza iaitu proses peluasan(broadening) dan penyempitan (narrowing)konsep.

Binaan konsep pragmatik yang pada awalnyadikomunikasikan oleh penutur sebagai

mendukung makna atau konteks yang spesifik,setelah melalui proses penyempitan danpeluasan, berubah menjadi makna atau konsepyang bersifat ad hoc.

15


16/33

DataPelindung

keberanian dan keikhlasan pasukan polis sebagai penjaga keamanan dan

***pelindung*** orang ramai semasa darurat - rujukan manusia

peralatan perladangan seperti jentolak (untuk membajak tanah), plastik***pelindung***, baja dan benih.rujukan alat/benda

Islam yang menjadi payung dan ***pelindung*** tidak dapat tidakdilaksanakan kerana - rujukan abstrak

Semasa berada di atas pokok ... Ekor tersebut juga digunakan sebagai***pelindung*** dari musuh - rujukan haiwan

Manggis juga boleh ditanam dalam bentuk pepagar (hedge) untukmembentuk sempadan kepada ruang-ruang tertentu, dijadikan tabirsebagai ***pelindung*** daripada - rujukan tumbuhan

16


17/33

Pembunuh

Tapi lelaki penipu, kejam dan seorang ***pembunuh***

bersiri yang terkenal - rujukan manusia

ada pengguna yang menganggap bahawa ubat***pembunuh*** serangga Ridsect mempunyai bau -rujukan alat/benda

30 peratus daripada kematian yang disahkan di negaraini disebabkan penyakit kardiovaskular dengan penyakit

jantung koronari sebagai ***pembunuh*** utama.rujukan abstrak

pihaknya telah berkongsi maklumat dan datamengenainya dengan semua pihak yang terbabit dalamusaha mengesan virus ***pembunuh*** itu. - rujukanhaiwan

17


18/33

Pengesan

Selain beberapa pasukan ***pengesan*** danpemusnah bom, satu pasukan pengurusan krisis - rujukan manusia

peralatan sokongan bagi tugas itu ialah lebih20 set mesin X-Ray dan sejumlah alat***pengesan*** bahan letupan dan logam. -rujukan alat/benda

selepas diperiksa dengan bantuan dua ekoranjing ***pengesan*** dadah, kenderaan itu - rujukan haiwan

18


19/33

Analisis

Kata dasar yang menerima imbuhan peN-

boleh menghasilkan sekurang-kurangnya duarujukan makna atau lebih.

Pengelompokkan kepada beberapa polamengikut fitur-fitur tertentu (menggunakanfitur binari [+] dan [-]).

Tiga fitur utama iaitu : [+/- nyawa]

[+/- atribut]

[+/-keterangan]19


20/33

Boleh hadir sebelum dan selepas kata berimbuhan

[+Atribut] Membentuk frasa

Mengubah makna (membina konsep ad hoc)

Hadir selepas kata berimbuhan

Membentuk frasa

[+keterangan]

Tidak mengubah makna

Hanya menyatakan sifat khusus atau spesifik

20


21/33

Data yang diperolehi membolehkan empat poladihasilkan untuk nilai fitur yang berbeza bagimenghasilkan fungsi makna tertentu bagi imbuhanawalan peN-. Berikut merupakan pola-pola terbabit :

Pola 1 : peN- + Kata Dasar dengan fitur [-atribut],[+ nyawa] = Manusia

Pola 2 : peN- + Kata Dasar dengan fitur[+/-atribut],[-nyawa] = Alat/benda

Pola 3 : peN- + Kata Dasar dengan fitur [-atribut],

[-nyawa] = Abstrak

Pola 4 : peN- + Kata Dasar dengan fitur[+/-atribut],[+nyawa] = Haiwan&Tumbuhan

21


22/33

Pola 1 : peN- + Kata Dasar dengan fitur[-atribut],[+nyawa] = Manusia

Pelindung

keberanian dan keikhlasan pasukan polis sebagaipenjaga keamanan dan ***pelindung*** orang ramaisemasa darurat

Pembunuh

Tapi lelaki penipu, kejam dan seorang***pembunuh*** bersiri yang terkenal

Pengesan

Selain beberapa pasukan ***pengesan*** danpemusnah bom, satu pasukan pengurusan krisis

22

P li d b h d j k


23/33

Pelindung,pembunuh danpengesan merujukkepada manusia.

Melalui rangka rujuk silang,pelindungdapat dipautkankepadapasukan polis. Leksikal yang dirujuk oleh katayang menerima imbuhan itu merupakan antesedenkepada kata terbabit dalam membina konteks yang jelasbagi ujaran tersebut.

Pembunuh danpengesan pula, pendengar hanya perlumenginterpretasikannya pada makna harfiah diperingkat logik iaitu manusia.

Kehadiran leksikal bersiri dan orang ramai dalamfrasapembunuh bersiri dan pelindungorang ramai bersifat keterangan ([+keterangan])kerana kehadirannya hanya menyatakan sifat khusus

dan tidak menghasilkan bentuk proposisi lain. 23


24/33

Bagi frasa pasukan pengesan pula,kehadiran leksikalpasukan sebelum

pengesan sebenarnya telah menjimatkanusaha memproses maklumat. Di sini,pasukantidak bersifat keterangan ([-keterangan])sebaliknya kehadiran leksikalpasukan

sebenarnya telah membolehkan kesan kognitifdibina cukup tinggi.

Ini kerana berdasarkan pengetahuan latarbelakang manusia,pasukan biasanya akandigunakan bagi merujuk kepada sejumlah atausebilangan orang yang bersifat tidak tentu.

24


25/33

Pola 2 : peN- + Kata Dasar dengan fitur[+/-atribut],[-nyawa]=Alat/benda

Pelindung

peralatan perladangan seperti jentolak (untukmembajak tanah), plastik ***pelindung***, baja danbenih.

Pembunuh ada pengguna yang menganggap bahawa ubat

***pembunuh*** serangga Ridsect mempunyai bau

Pengesan

peralatan sokongan bagi tugas itu ialah lebih 20set mesin X-Ray dan sejumlah alat ***pengesan***bahan letupan dan logam.

25

plastik ***pelindung***


26/33

plastik ***pelindung***,

ubat ***pembunuh*** serangga

alat ***pengesan*** bahan letupan

Kehadiran leksikal bersifat atribut ([+atribut])plastik, ubat dan alatyang masing-masing hadir sebelum katapelindung , pembunuh danpengesan membolehkan ia membentuk frasa yang merujuk kepadafungsi makna alat/benda.

Ditafsir dengan cara menggabungkan maklumat konsep atribut dan katayang menerima imbuhan.

Penggabungan makna konsep atribut dengan makna konsep kataberimbuhan telah membina konsep ad hoc dengan cara menyempitkankedua-dua makna konsep tersebut.

Serangga dan bahan letupan berfungsi sebagai keterangan([+keterangan]) yang bertujuan menyatakan sifat khusus atau spesifik.

Tanpa leksikal yang berfitur [+atribut], bentuk proposisi yang dihajati

tidak akan dapat ditafsir. 26

P l 3 N + K t D d fit


27/33

Pola 3 : peN- + Kata Dasar dengan fitur

[-atribut], [-nyawa] = Abstrak

Islam yang menjadi payung dan***pelindung*** tidak dapat tidak

dilaksanakan kerana

30 peratus daripada kematian yang

disahkan di negara ini disebabkan penyakit

kardiovaskular dengan penyakit jantung

koronari sebagai ***pembunuh***

utama.

27


28/33

Dengan menggunakan rangka rujuk silang,

pelindungdanpembunuh masing-masing

dapat dipautkan kepada Islam danpenyakitjantung koronari.

Leksikal Islam danpenyakit jantungkoronari ini merupakan anteseden kepada

pelindungdanpembunuh yang menjadi

sebahagian daripada konteks.

28

Pola 4 : peN + Kata Dasar dengan fitur


29/33

Pola 4 : peN- + Kata Dasar dengan fitur[+/-atribut],[+nyawa] = Haiwan&Tumbuhan

Semasa berada di atas pokok ... Ekor tersebut juga digunakan

sebagai ***pelindung1*** dari musuh - rujukan haiwan

Manggis juga boleh ditanam dalam bentuk pepagar (hedge)untuk membentuk sempadan kepada ruang-ruang tertentu,dijadikan tabir sebagai ***pelindung2*** daripada -

rujukan tumbuhan

pihaknya telah berkongsi maklumat dan data mengenainyadengan semua pihak yang terbabit dalam usaha mengesan virus***pembunuh*** itu. - rujukan haiwan

selepas diperiksa dengan bantuan dua ekor anjing***pengesan*** dadah, kenderaan itu - rujukan haiwan

29


30/33

Rangka rujuk silang membolehkanpelindung1 dapat dipautkankepada ekormanakalapelindung2 dapat dipautkan kepada

manggis.

Leksikal ekordan manggis merupakan anteseden kepada

pelindung1&2 tersebut.

Maklumat ensiklopedia yang tersimpan di dalam memoripendengar membolehkan anteseden ekordan manggis tersebutdiinterpretasikan dengan sempurna iaitu haiwan dan tumbuhan.

Ekormerujuk kepada haiwan kerana hanya haiwan yangmempunyai ekordan tinggal di atas pokok manakala manggis

merupakan sejenis buah atau tumbuhan yang berbuah.

30


31/33

virus ***pembunuh***

anjing ***pengesan*** dadah:

Bagipembunuh danpengesan, terdapat leksikal yang mendahuluinya yangberfungsi sebagai atribut ([+atribut]) iaitu virus dan anjing. Tanpa atribut,rujukan haiwan tidak mampu untuk diinterpretasikan.

Ditafsir dengan cara menggabungkan maklumat konsep atribut dan katayang menerima imbuhan.

Penggabungan makna konsep atribut dengan makna konsep kataberimbuhan telah membina konsep ad hoc dengan cara menyempitkan

kedua-dua makna konsep tersebut.

Leksikal dadah yang hadir selepaspengesan berfungsi sebagai keterangan([+keterangan]) yang bertujuan bagi menyatakan maksud khusus atau

spesifik. 31


32/33

Pengkategorian Semula

peN-

MANUSIA BUKAN MANUSIA

+Nyawa

-Atribut [+nyawa] [-nyawa]+/- Keterangan

Organisma Hidup

(Haiwan dan Tumbuhan) Alat / Benda Abstrak+/- Atribut +/- Atribut - Atribut

+/- Keterangan +/- Keterangan +/- Keterangan


33/33

Kesimpulan Analisis sebelum ini telah menyatakan sebanyak 10

fungsi makna yang berbeza. Kajian ini menawarkanfungsi makna yang lebih ringkas dan padat denganmengemukakan dua kategori iaitu manusia danbukan manusia.

TR dan RRS telah berjaya menjelaskan fungsi maknapeN- dengan baik dan berpada.

Data korpus mampu menawarkan kita kepadapemahaman yang lebih mendalam terutamanya bagi

i i b h d l b h M l

fungsi makna imbuhan pen- analisis rangka rujuk silang

Documents