CBTการพฒนาศ กยภาพทางการแขงขนของการท องเท ยว

ช มชน ในจ งหว ด เช ยง ใหมและล ำาพน ในการรองรบการเข าส

ปร ะชาคมอาเซ ยน

29 กรกฎาคม 2559

ดร. กรวรรณ สงขกร ศนยวจยและพฒนาการทองเทยว

มหาวทยาลยเชยงใหม

Tourists arrival in Thailand (1997 – 2015)

Nationalities Number %Share

1. China 7,934,791 26.552. Malaysia 3,423,397 11.463. Japan 1,381,690 4.624. Korea 1,372,995 4.595. Laos 1,233,138 4.136. India 1,069,149 3.587. United Kingdom 946,919 3.178. Singapore 937,311 3.149. Russia 884,085 2.9610. USA 867,520 2.90Grand Total 29,881,091 100.00

Top 10 International Arrivals from nationalities to Thailand in 2015

นกทองเทยวไทย เทยวภาคเหนอ2557 2558 %

ภาคเหนอ 17 จว.

19,715,759 21,494,788 + 9.02

เชยงใหม 6,928,155 7,425,772 + 7.18

ลำาพน 274,308 304,371 + 10.96

นกทศนาจรไทย เทยวภาคเหนอ2557 2558 %

ภาคเหนอ 17 จว.

22,965,683 25,310,681 + 10.21

เชยงใหม 6,064,177 6,451,283 + 6.38

ลำาพน 925,827 1,012,809 + 9.40 อางอง: กรมการทองเทยว, 2559

การทองเทยวโดยชมชน(COMMUNITY - BASED TOURISM) 

  คอการทองเทยวทคำานงถงความยงยน  ของสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม กำา

  หนดทศทางโดยชมชนจดการโดยชมชนเพอชมชนและชมชนม

บทบาทเปนเจาของมสทธในการจดการดแลเพอใหเกดการ

เรยนรแกผมาเยอน

องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชน

ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม      องคกรชมชน การจดการการเรยนร

ดานทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม

• ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตทอดม  สมบรณ

•มวถการผลตทพงพา• ใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน• ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะถน

ทรพยากรธรรมชาต

และวฒนธรรม      

ดานองคกรชมชน

•  ชมชนมระบบสงคมทเขาใจกน•      มปราชญ หรอผมความร และทกษะในเรอง

 ตาง ๆ หลากหลาย•  ชมชนรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

     องคกรชมชน

ดานการจดการ•มกฎ- กตกาในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรม และการทองเทยว

•  มองคกรหรอกลไกในการทำางานเพอจดการการทองเทยว และสามารถเชอมโยงการทองเทยวกบการพฒนาชมชนโดยรวมได

•มการกระจายผลประโยชนทเปนธรรม•มกองทนทเออประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชน

      การจดการ

ดานการเรยนร

•  ลกษณะของกจกรรมการทองเทยวสามารถสรางการ รบร และความเขาใจในวถชวตและวฒนธรรมทแตกตาง

•มระบบจดการใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน

•สรางจตสำานกเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ วฒนธรรม ทงในสวนของชาวบานและผมาเยอน

     การเรยนร

กำาเนดการทองเทยวโดยชมชน

• ป 2535 ชวงทโลกตนตวเรองการทองเทยวทยงยนและหาทางเลอกใหมของการทอง   เทยว การ  ทองเทยวเชงนเวศ (Ecotourism) เขามาเปนกระแสใหมและ

 กระแสใหญในอตสาหกรรมทองเทยวไทย ในขณะท การทองเทยวโดยชมชน(Community Based Tourism - CBT) เรมกอตวขนเตบโตค

   ขนานไปกบการทองเทยวเชงนเวศ ชอทเรยกขานการทองเทยวรปแบบใหม มหลาก    หลายชอ อาท การทองเทยวเชงอนรกษ การทองเทยวเชงเกษตร การทองเทยวเชง

   วฒนธรรม การทองเทยวสเขยว

• หลงวกฤตเศรษฐกจป 2540 รฐบาลไทยใชการทองเทยวเปนตวกระตนเศรษฐกจ โดยประกาศใหป 2541-2542 เปน ปสงเสรมการทองเทยวไทย

(Amazing Thailand)   ในป 2544 มโครงการหนงตำาบลหนงผลตภณฑ(One Tambon One Product -OTOP)   หลงป 2545 การทองเทยวลงไปใน

ชนบทหลากหลายรปแบบ ในป 2547     มการใหมาตรฐานโฮมสเตย ปจจบน การทองเทยวโดยชมชนเรมเปนทยอมรบวาเปนการทองเทยวรปแบบหนงซงชมชนเขามาบรหาร

 จดการการทองเทยวดวยตนเอง

CBT : เครองมอในการพฒนาชมชน

     CBT  เปนเครองมอสรางความเขมแขงขององคกรชาวบานในการ  จดการทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม โดยกระบวนการมสวนรวมของ

  คนในชมชน ใหชมชนไดมสวนรวมในการกำาหนดทศทางการพฒนาและไดรบประโยชนจากการทองเทยว        ในขณะเดยวกนในภาพรวมของอตสาหกรรมการทองเทยว การทองเทยวโดยชมชนไดเขาไปมบทบาทในการสรางคณภาพใหมของการทองเทยวใหม

 ความหมายมากกวาการพกผอน ความสนกสนาน และความบนเทง หากไดเปด มตของการทองเทยวเพอการแลกเปลยนเรยนรและเคารพคนในทองถน

หลกการของการทองเทยวโดยชมชนปจจยสความสำาเรจ

     1.   ชมชนเปนเจาของ     2. ชาวบานเขามามสวนรวมในการกำาหนดทศทางและตดสนใจ     3. สงเสรมความภาคภมใจในตนเอง     4. ยกระดบคณภาพชวต     5. มความยงยนทางดานสงแวดลอม     6. คงเอกลกษณและวฒนธรรมทองถน     7. กอใหเกดการเรยนรระหวางคนตางวฒนธรรม     8. เคารพในวฒนธรรมทแตกตางและศกดศรความเปนมนษย     9. เกดผลตอบแทนทเปนธรรมแกคนทองถน     10. มการกระจายรายไดสสาธารณประโยชนของชมชน

รปแบบการทองเทยว CBT

1. แลกเปลยนเรยนร เปนโปรแกรมการทองเทยวปกตของ  ชมชน

2. ศกษาดงาน เปนการจดกระบวนการเรยนร ซงมทงการ บรรยาย แลกเปลยนความคดเหน เพอใหผมาศกษาดงาน

ไดเขาใจและนำาไปประยกตใชใหเหมาะสมกบบรบท หรอวตถประสงคของการศกษาดงาน

3. จตอาสา เปนกจกรรมเพมเตมสำาหรบอาสาสมครทตองการทำากจกรรมบำาเพญประโยชนทสอดคลองกบความตองการของชมชน

กระบวนการพฒนา CBT

CBT เปนผลตภณฑการทองเทยวทมแนวคดชดเจน เปนการทอง  เทยวทจดการโดยชมชน เนนการมสวนรวมของชมชน การจดการ

 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอใหเกดการทองเทยวทยงยนจดเดน ของ CBT คอ แตละชมชนจะมเอกลกษณเฉพาะถน นกทอง

 เทยวจะไดสมผสกบความเปนทองถนดงเดม เปนการทองเทยวทเหน การมสวนรวมของคนในชมชน มการแลกเปลยนเรยนรระหวางนกทอง

 เทยวกบชาวบาน นกทองเทยวสามารถเหนความสมพนธระหวางคน  กบธรรมชาต

กระบวนการพฒนา CBT

   การทองเทยวทไปเยยมชมชนมการนำาเสนอจดขายทเหมอน ๆ กน ทง    ทพกและอาหารทองถน กจกรรมนำาเทยวกคลาย ๆ กน แตสงทการ

ทองเทยวโดยชมชนแตกตางจากการทองเทยวรปแบบอน คอ ระดบ    การมสวนรวมของคนในชมชน ความรสกเปนเจาของ และ

รปธรรมทจบตองไดวาการทองเทยวสงผลประโยชนตอ ชมชนโดยภาพรวมอยางไร  ทงเรองการพฒนาชมชนและดแล

 ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม นกทองเทยวจะไดสมผสถงการ    ตอนรบทอบอน มอธยาศยไมตร มโอกาสพบปะกบคนทหลากหลายใน

 ชมชน โดยททกคนรสกวาตนเองเปนเจาบานพรอมตอนรบแขกผมา    เยอน ไดสมผสความเปนชมชนในการดำาเนนวถชวตทเปนปกต

กระบวนการพฒนา CBT

ความรสกเปนเจาของการทองเทยวโดยชมชน  สรางแรงจงใจให    สมาชกกลมทองเทยว เขามาควบคมผลกระทบจากการทองเทยว ผมา

เยอนสามารถรบรถงความตงใจจรงนนไดจาก “ ” กองทนชมชน ทตงขน  เพอสนบสนนการพฒนาชมชน แมวาสมาชกในชมชนอาจไมไดรบรายได

   โดยตรงจากการทองเทยว แตผลการดำาเนนกจกรรมการทองเทยว ได  ตดรายไดสวนหนงเขากองทนเพอใหสวนรวมไดรวมรบประโยชน รวมทง  การมกฎกตกาเพอใหนกทองเทยวปฏบตตนทเคารพคนทองถน และไม

ทำาการใด ๆ ทผดจารตประเพณของชมชน ขณะทพกในหมบาน

Cr.: CBT-I สถาบนการทองเทยวโดยชมชน

สงทนกทองเทยวไดเรยนรจากการทองเทยวCBT

คนหา    สำารวจความงามทเรยบงายของหมบานในชนบท และมสวนรวมในวถชวตของคนในชมชนเรยนร วฒนธรรมและวถชวตของชมชนทมความหลากหลายแตกตางกนในแตละทองถนแลกเปลยน  ดวยความออนนอม เคารพในวฒนธรรมทแตกตางพกอาศย ในบานกบครอบครวคนทองถน รบประทานอาหารพนบาน และแลกเปลยน

เรองราว ทเปยมไปดวย รอยยม ความมชวตชวาและเสยงหวเราะของสมาชกในครอบครวเดนปา    กบคนทองถน ในเสนทางทสวยงามและมความหมาย สอดแทรกเรองราว

   ภมปญญาทองถน ตำานานพนบานจากอดตจวบจนปจจบนเกบเกยว ผลไมสด สมนไพร และผกจากสวนของครอบครวคณกอนทจะเรยนรสตร

 อาหาร และมสวนรวมในการทำาอาหารกบคนทองถน ดำานำ5า  ดความงามใตทองทะเลสคราม หรอใชชวตลองเรอไปหาปลากบชาวประมงพนบาน

เลอก เรยนรและกจกรรมไดตามความสนใจ

ชมชนบานแมกำาปองม.3 ต. หวยแกว อ. แมออน จ. เชยงใหม

จดเดนดานการทองเทยวของชมชน / สถานทเดน1. นำาตก มนำาตกหนงแหง คอ นำาตกแมกำาปอง นำาตกใส

สะอาด มตนเฟรน และตะไครนำาขนอยทวไป ซงมความสงลด หลนกนถง 7 ชน

2. เสนทางเดนปาเลาะลำาหวย สมผสธรรมชาต ความหลาก หลายทางชวภาพ และชมนกหลายชนด เสนทางนผานสวน

เมยง สวนกาแฟ และสวนปาสมนไพร3. ดอยมอนลาน เปนจดทสงทสดของภเขาใน อ. แมออน ซง

สามารถมองเหนววทวทศนไดรอบทศ มสวนสนรมรน สวน สมเดจยา จดพกของหนวย ปลกปาตนนำาแมลายแมออน บาน

รบรองและพนทวางสำาหรบตงแคมปป ง4. ซากระบาน สมผสบรรยากาศและธรรมชาตฤดหนาว และชมซากระบานในเดอนธนวาคมถงเดอนกมภาพนธ5. ดอกไมประจำาถน ม 2 ชนด ใหดอกสวยงาม บานนาน

ประมาณ 2 เดอน ไดแก ดอกเอองดน และ ดอกเอองหงสทอง6. วถชวตชมชน ศกษาวถชวตและวฒนธรรมความเปนอยของชมชนบานแมกำาปอง

ชมชนหวทงต. เชยงดาว อ. เชยงดาว จ. เชยงใหม

วฒนธรรมประเพณ1. มการทำาบญเลยงผขนนำา ในเดอนมถนายนของทกป2. การแสดงพนเมองของเดกและเยาวชน3. การเกบของปาในแตละเดอนไมเหมอนกนตามฤดกาล

กจกรรมการทองเทยวในชมชน1. ดการจดการดแลการรกษาปาชมชน(ปาตนนำา)2. วถชวตของชาวบานหวทง3. การปลกปาไมไผเศรษฐกจเพอใชในการจกสานเปนอาชพเสรม4. การแสดงออกของเดกและเยาวชนในหมบาน

ชมชนบานแมกลางหลวงม.17  ต. บานหลวง อ. จอมทอง จ.  เชยงใหม

จดเดนดานการทองเทยวของชมชน / สถานทเดน    1. นาขนบนได ชมการทำานาขนบนไดเปนการแสดงใหเหนภมปญญาของชาวบานในการใชพนทและการจดการนำา   2. ไรกาแฟอนทรย เปนการทำาไรกาแฟแบบผสมผสานกบไมปาอนๆเพอไมทำาลายปาและไมใชยาฆาแมลง   3. บอเพาะพนธปลาเรนโบวเท ดแลบอปลาเรนโบวเทราของ

โครงการหลวง ซงตงอยในพนทบานแมกลางหลวง   4. กงนาขาว เปนกงกามกรามทถกเลยงในนาขาวแบบธรรมชาตทแมกลางหลวง   5. ดอยหวเสอ จากจดชมววดอยหวเสอ จะมองเหนววท

สวยงามและไกลจนถงลำาพน ตลอดเสนทางไดสมผสกบ ธรรมชาต พนธไมและสตวปา

   

6. “ ” นำาตกผาดอกเสยว เดนทองปาเขาไปยงนำาตกผาดอกเสยว หรอนำาตก รกจง เปนแหลงทรพยากรทม คา และยงคงความสมบรณของเปนธรรมชาต

7.  พพธภณฑพนบานและศนยวฒนธรรมปกาเกอะญอ รวบรวมศลปวตถและเรองราวของชาวปกาเก            อะญอลมนำากลาง อาท เครองจกสาน ผาทอ เครองมอเครองใชโบราญของชนเผา เครองดนตร รวม

       ทงการสาธตการใชชวตตามแบบดงเดม การทอผา การออทา การละเลน/ แสดง และการเตรยมขาวสาร  เปนตน

TOURISM INSPIRE AWARD FOR BEST COMMUNITY-BASED TOURISM INITIATIVE IN ASIA PACIFIC

สถานการณการทองเทยวชมชน จากการสำารวจชมชนในป 2553 ของสถาบนการทองเทยวโดยชมชน พบวา มชมชนกวา

150   แหงทมการดำาเนนการเรองการทองเทยว และมแนวโนมเตบโตขนเรอย ๆ ซงการพฒนาศกยภาพและการเพมขดความสามารถของชมชนใหมมาตรฐานจะสามารถสรางการ

ยอมรบเรอง CBT แกผประกอบการดานการทองเทยว รวมทงนกทองเทยวอสระ(Independent Traveller) ทสามารถหาขอมลการทองเทยวและเดนทางไปยงสถานท

  ทองเทยวตาง ๆ ไดดวยตนเองเกดความมนใจในแหลงทองเทยวชมชน

ในการสำารวจสถานการณการทองเทยวโดยชมชนของกลมประเทศสมาชกอาเซยนพบ วา มการดำาเนนการเรองการทองเทยวโดยชมชนอยถง 8 ประเทศ ( ยกเวน สงคโปรและ

บรไน) 

ปจจยสความสำาเรจ• การสรางขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจระดบอาเซยนและ

  ระดบโลก มความจำาเปนอยางยงทการทองเทยวโดยชมชนจะตองสรางการยอมรบในดานคณภาพและมการเตบโตดานการตลาดของการทองเทยวโดยชมชนอยางตอเนอง

• ภมปญญาทองถนและวถไทยคาดวาจะได รบความนยมจากนกทองเทยวมากขน

เพราะสอดคลองกบ Trend การทองเทยว ปจจบน ทสนใจการทองเทยวเชงสขภาพ

และการทองเทยวชมชน

• ในทางการตลาด การทองเทยวโดยชมชนยงขาดความสามารถในการแขงขนและทำาใหนกทองเทยวเหนวามคณคาและแตกตางจากรปแบบการทองเทยวทวไปอยางไร

TOU RI SM SR I CMU

Tourism.sri.cmu@gmail.com