laporan penelitian - repository.unp.ac.idrepository.unp.ac.id/347/1/khairanis_47_01.pdftinjaunn...
Post on 03-Aug-2019
233 Views
Preview:
TRANSCRIPT
LAPORAN PENELITIAN
Qnjauan Tentang Usaha Kepala Sekolah Yang Demokratis Dalam Meningkatkan Kepemimpinan
Guru Di Sekolah Dasar Negeri Kecamatan Koto Tangah
Dra.
ulen &:.;r.;. i! ; >$q:-J /A xb /
Khairanis, S.Pd / - (Ketua Panitia)
Penelitian ini dibiayai oleh : Dana Rutin Universitas Negeri Padang
Tahun Anggaran 2000 Surat perjanjian ke j a Nomor: 1498/K12/KU/Rutin/2000
Tanggal 1 Mei 2000
UNIVERSITAS NEGERI PADANG 2000
Tinjauan Tentang Usaha Kepala Sekolah
Demokratis Dalam Meningkatkan
Kepcmimpinan Guru Di Sckolah Dasar
Kecamatan Koto Tangah
Personalia Peneliti
Ketua Peneliti : Dra Khairanis
Anggota : 1. Dra. Dsrnis Arief, M.Pd
2. Dra. Asmaniar Bahar
3. Drs. Mansur Lubis
ABSTRAK
Tinjaunn Tentang Usaha Kepnla Seko lah Yang
Demokratis Dalam Meningkatkan Kepemimpinnn
Guru D i Sekol.ah Dasar Neger i
Kecamatnn Koto Tangah
(Khairan i s )
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k m e l i h a t / m e m p e r o l e h
gamba.ran t e n t a r i g usa .ha k e p a l a s e k o l a h y a n g d e m o k r a t i s
d a l a m men i n g k a t k a n kepemimpunan g u r u d i s e k o l a h d a s a r
. n e g e r i k e c a m a t a n K o t o Tariga.h.
Men i n g k a t k a n kepemimpinan g u r u d a p a t d i l i h a t b a g a i m a n s
k e p a l a s e k o l a h m e n d o r o n g k e i n g i n a n g u r u - g u r u d a l a m m e -
n i m p i n , memupuk rasa t a n g g u n g j a w a b , m e n c i p t a k a n s u a s a -
ria y a n g b a i k s e r t a mexrupuL. dari mengernbangkan k r e a t i f i-
t a s g u r u t e r h a d a p p e l a k s a n a a n t u g a s - t u g a s y a n g d i b e -
r i k a n .
P o p u l a s i d a l a m p e n e l i t i a n i n i a d a l a h g u r u - g u r u
s e k o l a h d a s a r n e g e r i d i s e t i a p s e k o l a h y a n g t e r d a p a t d i
R e c a n a t a n K o t o Tarrgah Kotamadya P a d a n g s e b a n y a k 602
o r a n g g u r u . P e n g a m b i l a n sa .mpel d i l a k u k a n d e n g a n p e r s e n -
t a s e s e b a n y a k 15% d a r i j u m l n h p o p u l a s i (90 orang), d e -
n g a n menggunakan t e k n i k r andom s a m p l i n g ( a c a k ) secara
m e d i a n , d e n g a n p e n g a m b i l a n d a t a m e l a l u i a n g k e t t e r h a d a p .
g u r u .
Dari h a s i l k e s e l u r u h a n v a r i a b e l t e r l i h a t bahwa
u s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n i n g k a t k a n k e p e m i m p i n a n
g u r u t e r l i h a t (42,36%) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n S e l a l u
d a n ( 3 3 , 5 7 2 ) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n S e r i n g , d a n ( 1 7 , 7 7 % )
m e n y a t a k a n j ara.rrg d a n s e l e b i h n y a g u r u - g u r u m e n y a t a k a n
T i d a k P e r n a h .
D a r i Terr113a.n i r ~ i d a p a t d i a m b i l k e s i m y u l a n bahwa.
u s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m meningkatka . r i k e p e n ~ i x ~ p i n a r r
g u r u p e r l u d i t i n g k a t k a n d a n d i p e r h a t i k a n secara s e r i u s
d a n b i j a k s a n a .
PENGANTAR
Kegiatan penelitian merupakan bagian dari darma perguruan tinggi, di samping pendidikan dan pengabdian kepada masyarakat. Kegiatan penelitian ini harus dilaksanakan oleh Universitas Negeri Padang yang dikerjakan oleh staf akademikanya ataupun tenaga fungsional lainnya dalam rangka meningkatkan mutu pendidikan, melalui peningkatan mutu staf akademik, baik sebagai dosen maupun peneliti.
Kegiatan penelitian mendukung pengembangan ilmu serta terapannya. Dalam ha1 ini, Lembaga Penelitian Universitas Negeri Padang berusaha mendorong dosen untuk melakukan penelitian sebagai bagian yang tidak terpisahkan dari kegiatan mengajamya, baik yang secara langsung dibiayai oleh dana Universitas Negeri Padang maupun dana dari sumber lain yang relevan atau beke rja sama dengan instansi terkait. Oleh karena itu, peningkatan mutu tenaga akademik peneliti dan hasil penelitiannya dilakukan sesuai dengan tingkatan serta kewenangan akademik peneliti.
Kami menyambut gembira usaha yang dilakukan peneliti untuk menjawab berbagai pernasalahan. pendidikan, baik yang bersifat interaksi berbagai faktor yang mempengaruhi praktek kependidikan, penguasaan materi bidang studi, ataupun proses pengajaran dalam kelas yang salah satunya muncul dalam kajian ini. Hasil penelitian seperti ini jelas menambah wawasan dan pemahaman kita tentang proses pendidikan. Walaupun hasil penelitian ini mungkin masih menunjukkan beberapa kelemahan, namun kami yakin hasilnya dapat dipakai sebagai bagian dari upaya peningkatan mutu pendidikan pada .
umumnya. Kami mengharapkan di masa yang akan datang semakin banyak penelitian yang hasilnya dapat langsung diterapkan dalam peningkatan dan pengembangan teori dan praktek kependidikan.
Hasil penelitian ini telah ditelaah'oleh tim pereviu usul dan laporan penelitian Lembaga Penelitian Universitas Negeri Padang, yang dilakukan secara "blind reviewing'. Kemudian untuk tujuan diserninasi, hasil penelitian ini telah diseminarkan yang melibatkan dosedtenaga peneliti Universitas Negeri Padang sesuai dengan fakultas peneliti. Mudah- mudahan penelitian ini bermanfaat bagi pengembangan ilmu pada umumnya, dan peningkatan mutu staf akademik Universitas Negeri Padang.
Pada kesempatan ini kami ingin mengucapkan terima kasih kepada berbagai pihak yang membantu terlaksananya penelitian ini, terutarna kepada pimpinan lembaga terkait yang menjadi objek penelitian, responden yang menjadi sarnpel penel'itian, tim pereviu Lembaga Penelitian dan dosen senior pada setiap fakultas di lingkungan Universitas Negeri Padang yang menjadi pembahas utama dalam seminar penelitian. Secara khusus kami menyampaikan terima kasih kepada Rektor Universitas Negeri Padang yang telah berkenan memberi bantuan pendanaan bagi penelitian ini. Kami yakin tanpa dedikasi dan ke rjasama yang te rjalin selama ini, penelitian ini tidak akan dapat diselesaikan sebagaimana yang diharapkan dan semoga ke rjasama yang baik ini akan menjadi lebih baik lagi di masa yang akan datang.
Terima kasih.
Desember 2000 baga Penelitian
niversitas Negeri Padang, \
rs. Kumaidi, MA., PbD.
DAFTAR IS1
Halarnan
ABSTRAK
KATA PENGANTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
DAFTAR.TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ii
DAFTAR IS1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii
BAB I . PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
A . L a t a r B e l a k a n g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
B . I d e n t i f i k a s i M a s a l a h . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
C . P e u ~ b a t a s a n M a s a l a h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
D . Peru rnusan M a s a l a h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
E . A s u u ~ s i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
F . T u j u a n P e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
G . Kegunaan P e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
H . P e r t a n y a a n P e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . 7
BAB I1 . TIMJAUAN KEPUSTAKAAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
A . K a j i a n T e o r i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
B . K e r a n g k a K o n s e p t u a l . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
BAB I11 . METODOLOGI PENELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
A . W i l a y a h P e n e l i t i a n d a n Waktu P e l a k -
s a n a a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
B . P o p u l a s i d a n S a m p e l . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1 . P o p u l a s i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 6
2 . S a m p e l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
TABEL 1
TABEL 2
TABEL 3
TABEL 4
TABEL 5
TABEL 6
TABEL 7
TABEL 8
TABEL 9
TABEL 10
TABEL 11
TABEL 1 2
TABEL 13
TABEL 14
TABEL 15
TABEL 16
TABEL 17
TABEL 18
DAFTAR TABEL
JUMLAH SD DAN GURU-GURU D I KECAMATAM
ROT0 TANGAH YANG MENJADI POPIJLASI . . . . . . . 17
JUMLAH SD DAN GURU YANG DIJADIKAN
SAMPEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
K I S I - K I S I MENGENAI USAHA KEPALA SERO-
LAH DALAM MEMINGKATKAN REPEMIMPINAM
GIJRU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 3
JADWAL PELAKSANAAN PElIELITIAN . . . . . . . . . . . 25
MEMBER1 TUGAS YANG J E L A S . . . . . . . . . . . . . . . . 2 8
INSTRUKSI YANG MEMBUAT GURU B E R I N I S I A T I F . 2 8
MEMBER1 KEBEBASAN YAWG TERBIMBING . . . . . . . 29
MENANGGAPI PERMASALAHAN . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
PENYERAHAN SUATU PEKERJAAN . . . . . . . . . . . . . . 31
MEMBERI PEKERJAAN SESUAI DENGAN JABATAN
GURU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
MENGHILANGKAM RASA CURIGA . . . . . . . . . . . . . . . 33
MEMBERIKAN CDNTOH-CONTOH YANG BAIK . . . . . . 34
MEMPERHATIKAN KESEJAHTERAAN GURU . . . . . . . . 34
MEMBERIKAN PELAYANAN YANG BAIK . . . . . . . . . . 35
KEBEBASAN BERPARTISIPASI . . . . . . . . . . . . . . . . 36
MENGIKUTSERTARAN GURU DALAM KEGIATAN . . . . 37
MEMBERI IMBALAM ATAS HASIL YANG DIPER-
OLEH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
HASIL PERHITUNGAN RATA-RATA PERSENTASE
USAHA KEPALA SEKOLAH DALAM MENINGKATKAN
REPEMIMPIN AM GlJHlJ D I SD NEGERI KECAMATAN
KOTO TANGAH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
C . V a r i a b e l d a n Data P e n e l i t i a n . . . . . . . . . 2 2
1 . V a r i a b e l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2
2 . D a t a p e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2
D . I n s t r u m e n t a s i P e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . 2 2
E . M e t o d a I A l a t Pengumpulan Data . . . . . . . . . 25
1 . T e k n i k pengumpulan d a t a . . . . . . . . . . . 25
2 . A l a t pengumpulan d a t a . . . . . . . . . . . . . 26
F . A n a l i s i s Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
BAB I V . HASIL PENELITIAN D A N PEMBAHASAM . . . . . . . . . 27
A . Hasil P e n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
B . Pembahasan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
BAB V . PENUTUP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
A . K e s i m p u l a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
B . K e t e r b a t a s a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
C . S a r a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 5
D . Rekomendas i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
DAFTAR KEPUSTAKAAN
LAMPIRAN
BAB I
PEMDAHULUAN
A . L a t a r Be l akang
S e k o l a h rnerupakan s u a t u lembaga p e d i d i k a n f o r -
m a l t e m p a t b e r l a n g s u n g n y a p r o s e s b e l a j a r menga j a r .
T e r l a k s a n a n y a k e g i a t a n t e r s e b u t dengan b a i k t i d a k
t e r l e p a s d a r i t u g a s d a n t a n g g u n g jawab yang d i b e r i -
kan o l e h k e p a l a s e k o l a h t e r h a d a p g u r u .
D i samping t u g a s pokok s e b a g a i p e n g a j a r gu ru -gu ru
j u g a d i b e b a n i dengan t u g a s - t u g a s l a i n s e p e r t i m e m -
b imbing k e g i a t a n pramuka, k e g i a t a n e k s t r a k u r i c u l e r
d a n l a i n - l a i n .
B e g i t u banyaknya t u g a s d a n t a n g g u n g jawab yang
d i b e r i k a n kepada g u r u , kadang-kadang g u r u s e c a r a
s a d a r a t a u t i d a k m e r a s a j e n u h d a n t e r s i k s a da l am m e -
l a k s a n a k a n t u g a s - t u g a s yang d i b e r i k a n . Agar h a 1 i t u
t i d a k t e r j a d i , Kepala S e k o l a h s e b a g a i p imp inan h a r u s
d a p a t men ingka tkan rasa kepemimpinan t e r h a d a p g u r u -
g u r u . D i a n t a r a u s a h a - u s a h a yang d a p a t d i l a k u k a n
k e p a l a s e k o l a h men ingka tkan kepemimpinan g u r u , se-
p e r t i mendorong k e i n g i n a n g u r u , memupuk rasa t a n g - - -
gung jawab , m e n c i p t a k a n s u a s a n a yang b a i k d a n l a i n -
l a i n . D i samping i t u k e r j a sama yang b a i k d a n kesem-
p a t a n yang cukup d i b e r i k a n kepada g u r u akan menambah
semanga t kepemimpinan t e r h a d a p gu ru -gu ru .
Howard d a l a u ~ K a r t o n o ( 1989: 39) mengemukakan,
kepemimpinan i a l a h s e n i u n t u k mempengaruh i t i n g k a h
l a k u m a n u s i a s e r t a keu~ampuan u n t u k rneabimbing o r a n g
l a i n .
B e t a p a p u n b e r a t d a n b a n y a k n y a t a n g g u n g j a w a b y a n g
d i b e r i k a n k e p a l a s e k o l a h t e r h a d a p g u r u - g u r u , h a 1
d e m i k i a n t i d a k a k a n j a d i p e n g h a l a n g b a g i g u r u - g u r u
u n t u k m e l a k s a n a k a n n y a .
Repemimpinan d a l a m s u a t u l e m b a g a / o r g a n i s a s i
a k a n muncul d e n g a n a d a n y a musyawarah d a n k e r j a sama
y a n g b a i k a n t a r a a t a s a n d e n g a n bawahan a t a u s e b a -
l i k n y a , d a n a k a n p u d a r G i l a h a 1 i t u t i d a k t e r c i p t a
d e n g a n b a i k .
Untuk i t u k e p a l a s e k o l a h s e b a g a i p i m p i n a n h e n d a k l a h
d a p a t secara t e r u s m e n e r u s m e n c i p t a k a n kepemimpinan
y a n g b e r a r t i b a g i s e t i a p g u r u , t a n p a a d a n y a p e r b e d a -
a n s a t u sama l a i n .
K a r t o n o (1989) mengemukakan bahwa, "Pemimpin i t u
i a l a h s e s e o r a n g y a n g m e m i l i k i k e l e b i h a n , s e h i n g g a i a
mempunyai k e k u a s a a n d a n kewibawaan u n t u k m e n g a r a h k a n
d a n membimbing bawahan, a g a r d a p a t p e n g a k u a n d a r i
bawahan , s e h i n g g a d a p a t menggerakkan bawahan k e a r a h
p e n c a p a i a n t u j u a n t e r t e n t u .
Kepeminp inan d a r i g u r u i t u p e n t i n g , s e b a b rasa
kepemimpinan y a n g c u k u p t i n g g i d a r i g u r u merupakan
p e n d o r o n g b a g i n y a u n t u k melakukan s e g a l a a k t i f i t a s ,
t e r u t a m a d a l a m m e n c a p a i t u j u a n p e m b e l a j a r a n . Depdik-
bud (1982) nengemukakan u s a h a y a n g d a p a t d i l a k u k a n
K e p a l a S e k o l a h d a l a m m e n i n g k a t k a n kepemimpinan g u r u
i a l a h ; mendorong k e i n g i n a n g u r u , memupuk rasa t a n g -
gung j a w a b , m e n c i p t a k a n s u a s a n a y a n g b a i k s e r t a m e -
mupuk k r e a t i f i t a s g u r u . D i k a t a k a n d e m i k i a n k a r e n a
g u r u s e b a g a i m a n z s i a i n g i n d i h a r g a i d a n d k e r h a t i k a n
d a n d i p e r c a y a , s e s u a i d e n g a n j a b a t a n n y a s e b a g a i p r o -
f e s i . D i s a m p i n g i t u g u r u y a n g t i d a k m e m i l i k i rasa
kepemiutpinan a k a n be rdampak n e g a t i f t e r h a d a p p e l a k -
s a n a a n t u g a s - t u g a s y a n g d i b e r i k a n k e p a l a s e k o l a h ,
r a g u - r a g u d a l a m b e r b u a t d a n t i d a k p e r c a y a p a d a d i r i
s e n d i r i , k a r e n a merasa k u r a n g d i h a r g a i .
B e r d a s a r k a n p e n g a m a t a n d i l a p a n g a n , k h u s u s n y a
d i S e k o l a h Dasar t e r l i h a t kepemimpinan g u r u - g u r u
m a s i h r e n d a h . Hal i n i t e r l i h a t :
1. D a l a m n e l a k s a n a k a n t u g a s d a n t a n g g u n g j a w a b s e l a -
l u d i a r a h k a n .
2 . Pengembangan k r e a t i f i t a e m a s i h k u r a n g .
3 . Ragu-ragu d a l a m mengambi l k e p u t u s a n a t a u b e r b u a t .
4 . K u r a n g n y a p e r h a t i a n d a n t a n g g u n g j a w a b t e r h a d a p
t u g a s - t u g a s y a n g d i b e r i k a n .
5 . P a r t i s i p a s i d a n d e d i k a s i t e r h a d a p k e g i a t a n - .
k e g i a t a n s e k o l a h m a s i h r e n d a h . - -
B e r d a s a r k a n permasalahan-permasalahan y a n g t e r -
j a d i , maka p e n u l i s mencoba u n t u k m e l i h a t n y a l e b i h
j a u h a p a u s a h a - u s a h a y a n g d a p a t d i l a k u k a n o l e h
k e p a l a s e k o l a h dalatri m e n i n g k a t k a n kepemimpinan g u r u .
B . I d e n t i f i k a s i Hasalah
S e b a g a i m u n a y a n g t e l a h d i j e l a s k a n p a d a l a t a r
b e l a k a n g d i a t a s , bahwa g u r u - g u r u d a l a m p e l a k s a n a a n
t u g a s n y a k u r a n g percaya p a d a d i r i s e n d i r i , merasa
k u r a n g aman b e r a d a d i s e k o l a h d a n a k h i r n y a t i d a k d a -
p a t b e r k e m b a n g d e n g a n b a i k , d i s e b a b k a n s a l a h s a t u d i
a n t a r a n y a k a r e n a kepemimpinan g u r u - g u r u y a n g m a s i h
r e n d a h .
U n t u k i t u a g a r g u r u m e m i l i k i rasa kepemimpinan
y a n g t i n g g i maka k e p a l a s e k o l a h p e r l u m e l a k u k a n b e r -
b a g a i u s a h a , d i a n t a r a n y a :
1. Mendorong k e i n g i n a n g u r u u n t u k memimpin.
2 . Memupuk rasa t a n g g u n g j a w a b g u r u .
3 . M e n c i p t a k a n s u a s a n a y a n g b a i k .
4 . Memupuk d a n mengembangkan k r e a t i f i t a s g u r u .
D i s a r i p i n g i t u f a k t o r - f a k t o r l a i n y a n g p e r l u
d i p e r h a t i k a n k e p a l a s e k o l a h i a l a h :
1. Mengembangkan p e r s a t u a n d a n k e s a t u a n d i a n t a r a
k e l o m p o k .
2 . Mendorong k e b e r a n i a n d i a n t a r a s t a f u n t u k m e l a k u -
kan s u a t u k e g i a t a n .
3 . M e m p e r h a t i k a n k e s e j a h t e r a a n g u r u - g u r u d a n s t a f .
4 . Menumbuhkembangkan k e s a d a r a n g u r u - g u r u d a l a m me-
l a k s a n a k a n t u g a s - t u g a s .
C. P e n b a t a s a n M a s a l a h
Menginga t w a k t u , t e n a g a d a n b i a y a s e r t a t e r b a -
t a s n y a kemampuan p e n u l i s , u s a h a p e n e l i t i a n i n i d i b a -
t a s i d e n g a n m e l i h a t u s a h a y a n g d i l a k u k a n k e p a l a
s e k o l a h d a l a m m e n i n g k a t k a r ~ rasa kepemimpinan g u r u d i
S D N e g e r i Kecamatan K o t o T a n g a h .
D. Perurnusan H a s a l a h
B e r d a s a . r k a n p e m b a t a s a n m a s a l a h d i a t a s , maka
p e r m a s a l a h a n n y a d i r u m u s k a n s e b a g a i b e r i k u t :
"Apakah u s a h a y a n g d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h d a l a m
men i n g k a t kan kepemimpinan g u r u d a l a m p e l a k s a n a a n
p r o s e s p e n b e l a j a r a n d i S D N e g e r i Kecamatan Koto
T a n g a h , o l e h g u r u - g u r u ? " .
E. Asumsi
S e b a g a i t i t i k t o l a k d a r i p e n e l i t i a n i n i , pe-
n u l i s mengemukakan a s u m s i s e b a g a i b e r i k u t : Bahwa
k e p a l a s e k o l a h t e l a h melakukan b e r b a g a i u s a h a d a l a m
men i n g k a t kan kepemimpinan g u r u d i s e k o l a h d a l a m p e -
l a k s a n a a n p r o s e s p e m b e l a j a r a n .
I?. T u j u a n P e n e l i t i a n
P e n e l i t i a n i n i d i l a k u k a n b e r t u j u a n u n t u k m e m -
p e r o l e h i n f o r m a s i m e n g e n a i :
1. U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m mendorong k e i n g i n a n
g u r u u n t u k memimyin, m i s a l n y a p e m b e r i a n t u g a s
y a n g j e l a s , i n s t r u k a s i y a n g b i s a membuat g u r u
b e r i n i s i a t i f s e r t a k e b e b a s a n t e r b i m b i n g .
2 . Usaha k e p a l a s e k o l a h d a l a m memupuk rasa t a n g g u n g
j a w a b g u r u , s e p e r t i p e n y e r a h a n s u a t u p e k e r j a a n ,
p e k e r j a a n y a n g d i b e r i k a n s e s u a i d e n g a n j a b a t a n
g u r u .
3. U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n c i p t a k a n s u a s a n a
y a n g b a i k , m i s a l n y a m e n g h i l a n g k a n rasa c u r i g a ,
member ikan c o n t o h - c o n t o h y a n g b a i k , m e n i n g k a t k a n
k e s e j a h t e r a a n g u r u ser ta member ikan p e l a y a n a n
y a n g b a i k .
4 . U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m memupuk d a n mengem-
b a n g k a n k r e a t i f i t a s g u r u , m i s a l member ikan kebe-
b a s a n u n t u k g u r u - g u r u d a l a m b e r p a r t i s i p a s i , m e l i -
b a t k a n g u r u - g u r u d a l a m s e t i a p k e g i a t a n ser ta m e m -
b e r i i rnba lan t e r h a d a p g u r u - g u r u y a n g b e r h a s i l
m e l a k u k a n s u a t u k e g i a t a n .
G. Kegunaan P e n e l i t i a n
Hasi l p e n e l i t i a n y a n g d i l a k u k a n d i h a r a p k a n ber-
g u n a u n t u k :
1. Masukan b a g i k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n i n g k a t k a n
rasa kepemimpinan g u r u d a l a m p e l a k s a n a a n t u g a s -
n y a .
2 . Scmua p i h a k y a n g t e r l i b a t d a l a m p e n g e l o l a a n pen-
d i d i k a n , k h u s u s n y a p e m b e l a j a r a n d i SD.
3 . S e n u a g u r u d a l a m m e n e r a p k a n rasa kepemimpinan
y a n g d i b e r i k a n k e p a l a s e k o l a h .
ii. P e r t a n y a a n P e n c l i t i a n
S e s u a i d e n g a n t u j u a n d a n k e g u n a a n p e n e l i t i a n ,
maka y a n g m e n j a d i p e r t a n y a a n p e n e l i t i a n i a l a h :
1. B e r a p a p e r s e n ( % ) k e p a l a s e k o l a h y a n g b e r u s a h a
mendorong k e i n g i n a n g u r u - g u r u u n t u k memimpin.
2 . B e r a p a p e r s e n ( % ) k e p a l a s e k o l a h y a n g b e r u s a h a
u n t u k memupuk rasa t a n g g u n g j a w a b g u r u t e r h a d a p
p e l a k s a n a a n t u g a s n y a .
3 . Berapa p e r s e n ( % ) k e p a l a s e k o l a h y a n g b e r u s a h a
u n t u k m e n c i p t a k a n s u a s a n a y a n g b a i k .
4 . Berapa p e r s e n ( X ) k e p a l a s e k o l a h y a n g b e r u s a h a
u n t u k memuyuk d a n mengembangkan k r e a t i f i t a s g u r u
d a l a m p e l a k s a n a a n p r o s e s p e m b e l a j a r a n .
B A B I1
T I N JAUAN KEPUSTAKAAN
A . Kajian Teori
P e n t i n g n y a p e n i n g k a t a n kepemimpinan g u r u d a l a m
p e l a k s a n a a n p e m b e l a j a r a n
P e n i n g k a t a n s u a t u p e n d i d i k a n d i s e k o l a h m e -
r u p a k a n h a r a p a n b a g i s e t i a p o r a n g - o r a n g y a n g t e r -
k a i t d a n i n i a k a n te rcapai b i l a p r o s e s b e l a j a r
m e n g a j a r d i k e l a s b e r l a n g s u n g d e n g a n b a i k , b e r -
d a y a g u n a d a n b e r h a s i l g u n a Depd ikbud ( 1995: 2 7 ) .
S a l a h s a t u d i a n t a r a n y a i a l a h d e n g a n m e n i n g k a t k a n
kepemimpinan g u r u d a n s t a f o l e h k e p a l a s e k o l a h .
K e p a l a s e k o l a h a e r u p a k a n ora .ng y a n g p a L i n g
m e n e n t u k a n t e r h a d a p k e l a n c a r a n semua k e g i a t a n se-
k o l a h , t e r u t a m a d a l a m m e n i n g k a t k a n kepemimpinan
g u r u - g u r u s e b a g a i p e l a k s a n a p r o s e s p e m b e l a j a r a n .
D i l i h a t d a r i g a y a n y a t e r h a d a p bawahan a t a u g u r u -
g u r u , k e y a . l a s e k o l a h y a n g d i a n g g a p b a i k a d a l a h
k e p a l a s e k o l a h y a n g m e m i l i k i t i p e d e m o k r a t i s .
K a r t o n o ( 1989: 30) mengemukakan " k e p a l a s e k o -
l a h y a n g d e m o k r a t i s G i a s a n y a k r e a t i f , d i n a m i s ,
i n o v a t i f , member ikan a t a u m e l i m p a h k a n wewenang
d e n g a n b a i k k e p a d a g u r u , d a p a t b e r m u s y a w a r a h d a n i
b e k e r j a sama s e r t a m e n a r u h k e p e r c a y a a n k e p a d a b a -
wahan" .
D a l a m k e g i a t a n s e h a r i - h a r i , k h u s u s n y a d i s e k o l a h ,
s e t i 8 . p g u r u merigharapkart k e p a l a s e k o l a h y a n g
b i j a k s a n a , p u n y a p a n d a n g a n l u a s memahami a k a n ke -
l u h a n - k e l u h a n g u r u a t a u k e b u t u h a n y a n g d i p e r l u -
kan g u r u . D i k a t a k a n d e m i k i a n k a r e n a p e r h a t i a n
y a n g c u k u p d a r i k e p a l a s e k o l a h a k a n m e r a n g s a n g
kepet r~iu ip inan d a r i g u r u d a l a m p e l a k s a n a a n t u g a s n y a
s e b a g a i p e n g a j a r . Agroho ( 1 9 9 0 : 132) m e n g a t a k a n
" B i l a s e o r a n g p e m i n p i n i n g i n a g a r s e t i ap bawahan
mau b e k e r j a s e s u a i d e n g a n y a n g d i g a r i s k a n , maka
k e p a l a s e k o l a h s e b a g a i p i m p i n a n h a r u s m e n g e r t i
a p a y a n g m e n j a d i l a t a r b e l a k a n g d a r i s e t i a p
g u r u " .
S e l a n j u t n y a T e r r y d a l a m K a r t o n o ( 1 9 8 9 ) men-
j e l a s k a n " Kepemimpinan i a l a h k e g i a t a n mempenga-
r u h i o r a n g - o r a n g a g a r m e r e k a s u k a b e r u s a h a d a l a m
m e n c a p a i t u j u a n " .
Dari p e n g e r t i a n d i a t a s d a p a t d i t a r i k k e s i m p u l a n
bahwa t e r c i p t a n y a kepemimpinan y a n g b a i k d a r i
g u r u - g u r u t u j u a n y a n g d i t e t a p k a n k e p a l a s e k o l a h
a k a n t e r l a k s a n a d e n g a n b a i k . K e p e d u l i a n g u r u
t e r h a d a y t u g a s d a n t a n g g u n g j a w a b y a n g d i b e r i k a n ' - . . .
- k e p a l a s e k o l a h c u k u p t i n g g i , k h u s u s n y a t e r h a d a p
k e l a n c a r a n p r o s e s p e m b e l a j a r a n siswa.
2 . Usaha k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n i n g k a t k a n kepemim-
p i n a n g u r u
Depd ikbud ( 1 9 8 2 : 101) mengemukakan u s a h a y a n g
d a p a t . d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h d a l a m mengembang-
kart kepemimpinan g u r u d i s e k o l a h i a l a h :
a . Mendorong k e i n g i n a n memimpin
S e t i a p o r a n g p u n y a kemampuan u n t u k u~emim-
p i n , t e t a p i kepemimpinan i t u s a n g a t t e r g a n t u n g
k e p a d a o r a n g y a n g memimpin y a i t u n y a k e p a l a
s e k o l a h . B i l a k e p a l a s e k o l a h d a p a t m e m p e r h a t i -
k a n n y a d e n g a n b a i k , maka kepemimpinan i t u a k a n
t e rc ip ta d a n a k a n t e r l i h a t p a d a g u r u d i d a l a m
t u g a s y a n g d i e m b a n n y a . D i s a m p i n g i t u g u r u -
g u r u membutuhkan p e n g h a r g a a n d a n p e r h a t i a n
y a n g c u k u p d a r i k e p a l a s e k o l a h . D e p d i k b u d
( 1994 : 27 1 mengenukakan " K e s u k s e s a n d a r i g u r u
d a l a m m e l a k u k a n t u g a s n y a a k a n t e r l i h a t a p a b i l a
g u r u m e r a s a d i h a r g a i d a n d i p e r h a t i k a n , s e k a l i -
p u n h a n y a s e d i k i t " . D a l a m s i t u a s i y a n g s e p e r t i
i n i d i h a r a p k a n k e p a l a s e k o l a h d a p a t member ikan
d o r o n g a n secara t e r u s m e n e r u s u n t u k menahami
d a n w e n y a l u r k a n k e i n g i n a n s e t i a p g u r u d a l a m
s u a t u s e k o l a h . Usaha y a n g d a p a t d i l a k u k a n k e -
p a l a s e k o l a h d a l a m mendorong k e i n g i n a n g u r u
i a l a h :
1) Memberikan t u g a s y a n g j e l a s , a g a r g u r u d a -
pa t G e r t a n g g u n g j a w a b s e p e r t i d e n g a n a d a n y a
p e u ~ b a g i a n t u g a s men j a d i g u r u k e l a s .
2 ) MemGeri i n s t r u k s i t e r t e n t u a g a r . i a d a p a t
G e r i n i s i a t i f s e n d i r i .
3 ) M e n c i p t a k a n k e b e b a s a n b e k e r j a t a n p a weng-
h i n d a r k a n d i r i d a r i t a n g g u n g j a w a b
4 ) Memberikan s u a t u p e r m a s a l a h a n y a n g p e r l u
d i p e c a h k a n .
b . Memupuk rasa t a n g g u n g j a w a b
Tanggung j awab merupakan b e b a n a t a u t u g a s
y a n g h a r u s k i t a k e r j a k a n a t a u d i l a k s a n a k a n .
P e r a s a a n t a n g g u n g j awab t e r h a d a p d i r i s e n d i r i
a k a n t e r c i G t a t e r u t a m a d i s e k o l a h b i l a k e p a l a
s e k o l a h b e t u l - b e t u l i k h l a s d a n p e n u h p e r h a t i a n
d a l a m member ikan t u g a s k e p a d a g u r u .
Guru a k a n b e k e r j a bukan k a r e n a k e p a l a s e k o l a h
m e l a i n k a n k a r e n a rasa p e n g a b d i a n y a n g cukup
t i n g g i d e m i k e p e n t i n g a n b e r s a m a u n t u k m e n c a p a i
t u j u a n b e r s a m a y a i t u t u j u a n s e k o l a h . Untuk i t u
h a r g a d i r i g u r u p e r l u d i p e r h a t i k a n a t a u d i h a r -
g a i d e m i t e r c i p t a n y a rasa t a n g g u n g j a w a b y a n g
t i n g g i .
L a z a r u i h ( 1994 : 25) m e n g a t a k a n " S e s e o r a n g . - . , - -
a k a n mempero leh k e p u a s a n d a l a m b e k e r j a d a n d a -
p a t b e r t a n g g u n g j a w a b t e r h a d a p t u g a s y a n g d i -
b e r i k a n a p a b i l a d a l a m p e k e r j a a n i t u mempero leh
rasa h a r g a d i r i " .
D i s a m p i n g i t u r a s a t a n g g u n g j awab g u r u
d a p a t d i t i n g k a t k a n k e p a l a s e k o l a h m e l a l u i b e -
b e r a p a c a r a :
1) P e n y e r a h a n s u a t u p e k e r j a a n s e k a l i g u s d e n g a n
wewenangnya.
2 ) Menghadapkan g u r u p a d a p e k e r j a a n - p e k e r j a a n
y a n g h a r u s d i k e r j a k a n s e s u a i d e n g a n j a b a t -
a n n y a s e h i n g g a g u r u - g u r u a k a n d a p a t menye-
l e s a i k a n t u g a s - t u g a s d e n g a n b a i k , a p a b i l a
t u g a s a t a u p e r k e r j a a n y a n g d i b e r i k a n s e s u a i
d e n g a n j a b a t a n n y a s e b a g a i g u r u .
c . M e n c i p t a k a n s u a s a n a y a n g b a i k
S u a s a n a y a n g b a i k , aman d a n t e n t r a m meru-
p a k a n s a l a h s a t u cara i n t u k m e n i n g k a t k a n k e p e -
mimpinan g u r u d a l a u ~ p e l a k s a n a a n t u g a s s e h a r i -
h a r i . Dengan s u a s a n a y a n g d e m i k i a n membuat
g u r u l e b i h a k t i f d a n b e t a h b e r a d a d a l a m s u a t u
o r g a n i s a s i a t a u s e k o l a h .
T e r c i p t a n y a s u a s a n a y a n g aman b a g i g u r u d a p a t
d i c i p t a k a n k e p a l a s e k o l a h s e b a g a i m a n a y a n g
d i k e m u k a k a n D a s u g i ( 1989: 5 2 ) y a i t u :
1) Member i k e p e r c a y a a n k e p a d a g u r u d a l a m m e -
l a k s a n a k a n s u a t u p e k e r j a a n , t a n p a a d a rasa
c u r i g a .
2 ) Member i c o n t o h l e b i h b a i k d a r i p a d a mene-
g u r . M i s a l n y a k e p a l a s e k o l a h h a r u s G i c a . r a
s o p a n , b e r w i b a w a d a n m e n e r a p k a n d i s i p l i n
d e n g a n b a i k s e p e r t i k e h a d i r a n d a n l a i n -
l a i n .
3 ) Memperha . t ikan k e p e n t i n g a n p o k o k g u r u d a n
p e r s o n a l a t a u k e s e j a h t e r a a n g u r u . M i s a l n y a
kenaika.rt p a r t g k a t g u r u k a l a u w a k t u n y a s u d a h
d a t a n g .
4 ) Member ikan p e l a y a n a n - p e l a y a n a n y a n g memuas-
kart . M i s a l n y a a l a t - a l a t p e l a j a r a n , r u a n g
s h a . l a t , r u a n g majel is g u r u d a n l a i n - l a i n . d . Memupuk dart mertgenbartgkan k r e a t i f i t a s
K r e a t i f i t a s u terupakan p o l a b e r p i k i r a t a u
i d e y a n g t i m b u l d e n g a n s e n d i r i n y a d a l a m d i r i
s e s e o r a n g u n t u k m e l a k u k a n s u a t u k e g i a t a n .
S u p r i a d i ( 1994) rnengemukakan k r e a t i f i t a s
i a l a h kemamyuan s e s e o r a n g u n t u k m e l a h i r k a n se-
s u a t u y a n g b a r u , b a i k b e r u p a g a g a s a n maupun
k a r y a n y a t a , y a n g r e l a t i f b e r b e d a d e n g a n apa
y a n g t e l a h a d a s e b e l u m n y a .
Dari p e r i g e r t i a n t e r s e b u t d a p a t d i s i m p u l k a n
bahwa keutampua.n s e o r a r t g g u r u u n t u k m e n c i p t a k a n
s e s u a t u y a n g b a r u t e n t u memerlukart kepemiutpirt- .- . , .
- - a n y a n g b a i k d a r i g u r u d a l a m p e n i n g k a t a n k r e a -
t i f i t a s n y a
Depd ikbud ( 1982: 103) m e r i j e l a s k a n u n t u k
memupuk dart m e n i n g k a t k a n k r e a t i f i t a s g u r u d a -
lam p e l a k s a n a a r t t u g a s r t y a , a d a b e b e r a p a u s a h a
y a n g d a p a t d i l a k u k a n k e p a d a s e k o l a h , y a i t u :
1) Memberi k e b e b a s a n kepa.da g u r u u n t u k b e r p a r -
t i s i p a s i .
2 ) M e n g i k u t s e r t a k a n g u r u u n t u k m e n g i k u t i ke -
g i a t a n - k e g i a t a n s e k o l a h .
3 ) Memberi i m b a l a n k e p a d a g u r u - g u r u y a n g b e r -
has i1 , imeu ipe ro leh k e s e m p a t a n y a n g b a i k d s l a m
m e l a k u k a n s u a t u k e g i a t a n .
Semua u p a y a k e p a l a s e k o l a h y a n g t e l a h d i b i -
c a r a k a n d i a t a s , s a n g a t menban tu t e r h a d a p p e n i n g -
k a t a n kepemimpinan g u r u d a l a m p e l a k s a n a a n t u g a s -
n y a s e h a r i - h a r i . D i h a r a p k a n u s a h a - u s a h a t e r s e b u t
d a p a t b e r j a l a n secara k o n t i n i u d e m i p e n i n g k a t a n
d a n p e r b a i k a n p r o s e s p e r t b e l a j a r a n .
B . Kerangkn K o n s e p t u a l
P e n i n g k a t a n kepemimpinan g u r u s e b a g a i p e l a k s a n a
p r o s e s p e m h e l a j a r a n s a n g a t d i t u n t u t k a r e n a b e r d a m p a k
p o s i t i f t e r h a d a p k e l a n c a r a n t u g a s d a n t a n g g u n g j awab
y a n g d i b e r i k a n k e p a l a s e k o l a h . U n t u k i t u k e p a l a
s e k o l a h s e b a g a i pen i rnp in h e n d a k l a h d a p a t m e l a k u k a n
s e r t a m e m i k i r k a n u s a h a - u s a h a y a n g p e r l u d i l a k u k a n .
1Jsaha-usnha y a n g d i a n g g a p t epa t d i l a k u ' k a n k e p a -
l a s e k o l a h d a l a m m e n i n g k a t k a n kepemimpinan g u r u d a -
p a t d i l i h a t p a d a k e r a n g k a b e r p i k i r b e r i k u t :
I. Mendorong keinginan memimpin a . Memberi tugas yang jelas b. I n s t r u k s i y m g membuat guru
b e r i n i s i a t i f c. Memberi kebebasan yang ter-
bimbing d . Mengemukakan yennasalahan
2. Memupuk r a s a tenggurig j a w & a. Menyerahkan suatu pekerjaan
IJsaha kepa- b . Memberilm yekerjaan yang la sekolah s e s u a i dengan jabatan d a l m me- meninglat- k m kepe- mj.mpirian 3. Menciptakm masma yang m a n t 3 r u a . Menghilangkan r a s a cu r iga
b . Memberi contoh-coritoh yang -> ba ik
c . Men~erhat ikan kese jah te ram guru
d . Nenberikm pelaywim yang ba ik
car pelak- s a n a m tu-
j a w & yang d i b e r i k m kepala Be-
kolati
4 . Mexiupuk dan mengembwigkm k r e a t i f i t a s guru a . Kebebasan b e r p a r t i s i p a s i b . Merigikutsertakan .guru d a l m
kegiatan c. Memberikan inrbalan atas
I yang d iperoleh
-
BAB I11
METODOLOGI PEHELITIAN
A . W i l a y a h P e n e l i t i a n d a n Waktu P e l a k s a n a a n
r a e s u a i d e n g a n t u j u a n p e n e l - i t i a n d a n n a s a l a h
y a n g a k a n d i t e l i t i , utaka d a l a m p e n e l i t i a n i n i menco-
h x m e l i h a t u s a h a - u s a h s y a n g d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h
d a l a m men i r t g k a t kart kepemimpinan g u r u .
13ntuk u ~ e m p e r o l e h d a t a y a n g d i h a r s p k a n , p e n e l i -
t i a n i n i d i l a k u k a n d i S e k o l a h Dasar M e g e r i Kecnmatan
K o t o T a n g a h Kotamadya P a d a n g t e r h a d a p g u r u - g u r u .
Waktu y a n g d i p e r l u k a n u n t u k p e l a k s a n a a n selama 6
( e n a m ) bu l a n , mu l a i d a r i bu l a n J u l i sampai d e n g a n
G u l s n Desemher 2000 t e r m a s u k p e l a k s a n a a n sampa.i de-
n g a n p e n g o l a h a n d a t a .
B. P o p u l a s i d a n Sampel
Popu l a s i
S e s u a i dengar1 j u d u l d a n p e m b a t a s a n m a s a l a h
y a n g d ikemukakar t s e b e l u m n y a , y a i t u u s a h a - u s a h a
k e p a l a s e k o l a h y a n g d e m o k r a t i s d a l a m m e n i n g k a t k a n
k e p e u ~ i m p i n a n g u r u - g u r u . Kepala s e k o l a h y a n g d e -
m o k r a t i s b e r a r t i k e p a l a s e k o l a h y a n g d a p a t b e k e r -
.?a s a m a , n e n g h a r g s i g u r u - g u r u s e r t a b e r ~ t u s y a w a r a h
d a l a m mertgambil s u a t u k e p u t u s a n . U s a h a d e m i k i a n
a k a n t e r l i . h a t d a n a k a n t e r w u j u d d a l a m s e t i a p ke-
g i a t a n y s n g d i l a k u k a n g u r u - g u r u . Untuk i t u men-
j a d i p o p u l a s i d a l a m p e n e l i t i a n i n i i a l a h semua
g u r u - g u r u y a n g h e r a d a d i SD N e g e r i Kecamatan Koto
T a n g u h . J u m l a h g u r u - g u r u y a n g t e r d a p a t d i s e l u r u h
SD N e g e r i Kecamatan Koto T a n g a h b e r j u m l a h 602
o r a n g d e n g a n j u m l a h SD 57 b u a h . P o p u l a . s i d i a m b i l
semua g u r u - g u r u y a n g m e n g a j a r d a r i k e l a s I - V I .
R i n c i a n l e n g k a p n y a p o p u l a s i d a y a t d i l i h a t p a d a
t a b e l 1 ' h e r i k u t :
TABEL 1
JIJMLAH SD DAM GIJRU-GURU
D I KECAMATAN KOTO TANGAH
YANG MENJADI POPIJLASI
NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
12
I
NAMA SEKOLAH
SD N e g e r i No. 1 Bungo P a s a n g
SD N e g e r i No. 2 Lubuk Buaya
SD M e g e r i No. 3 I k u r K o t o
SD N e g e r i No. 4 B a r i n g i n
SD N e g e r i No. 5 Bungo P a s a n g
SD N e g e r i No. 6 P a s i r Jambak
SD N e g e r i No. 7 I k u r K o t o
S D N e g e r i No. 8 P a s i r Jambak
SD N e g e r i No. 9 A i r P a c a h
SD N e g e r i No. 1 0 G a n t i n g
SD N e g e r i No. 11 Lubuk Buaya.
SD M e g e r i No. 1 2 S u n g a i L a r e h
JUMLAH GU RU
1 4
1 2
8
8
13
8
8
9
9
16
24
6
NO
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
NAMA SEKOLAH
SD N e g e r i No. 13 I k u r Koto
SD N e g e r i No. 14 Kampung Jambak
SD Megeri No. 15 Padang S a r a i
SD N e g e r i No. 16 Tan jung Aur
SD Megeri No. 17 Bungo Pasang
SD Megeri No. 18 Bungo Pasang
SD tqeger i No. 19 P u l a i
SD N e g e r i No. 20 Dadok Tg. Hitam
SD Meger i No. 2 1 S u n g a i Bangek
SD Megeri No. 22 Lubuk Minturun
SD N e g e r i No. 23 P a s i r Sebe1a.h
SD N e g e r i No. 24 Parupuk Tab ing
SD N e g e r i No. 25 Koto P a n j a n g
SD N e g e r i No. 26 P a r a k Buruk
SD N e g e r i No. 27 Anak A i r
SD N e g e r i No. 28 Padang S a r a i
SD Megeri No. 29 Dadok Tg. Hitam
SD N e g e r i No. 30 A i r D ing in
JUMLAH GU RU
7
8
21
9
15
15
8
16
8
9
16
18
8
16
16
14
19
7
SD Megeri No. 3 1 P a s i r Kandang
SD N e g e r i No. 32 Bungo Pasang
SD Megeri No. 33 I k u r Koto
SD N e g e r i No. 34 A i r Pacah
SD N e g e r i No. 35 Padang S a r a i
SD N e g e r i No. 36 Koto P a n j a n g
SD N e g e r i No. 37 S u n g a i Bangek
SD N e g e r i No. 38 Lubuk Buaya
SD N e g e r i No. 39 Tan jung Aur
14
10
7
7
7
8
5
10
4
2 . Sampel
Mengingat p o p u l a s i cukup banyak , rnaka s a r i p e l
d i a m b i l 15% d a r i p o p u l a s i . Pengambilan sampel
d i d a s a r k a n pada p e n d a p a t yang dikemukakan o l e h
S u h a r s i n i (1992: 107) y a i t u :
A p a b i l a subyek ku rang d a r i 1 0 0 , l e b i h b a i k
NO
40
4 1
42
4 3
44
45
46
47
48
49
MAMA SEKOLAH
SD N e g e r i No. 40 Sunga i L a r e h
SD N e g e r i No. 4 1 Lubuk Minturun
SD Nege r i No. 42 B a r i n g i n
SD Nege r i No. 4 3 Dadok Tg . Hitam
SD Nege r i No. 44 Sunga i L a r e h
SD Neger i No. 4 5 Bungo Pasang
SD Megeri No. 46 Koto P a n j a n g
SD N e g e r i No. 47 Koto Tuo
SD N e g e r i No. 4 8 G a n t i n g
SD N e g e r i No. 49 Ba tang Kabung
JUMLAH GURU
7
6
8
17
8
9
6
7
9
8
9
9
14
6
8
9
10
3
602
50
51
52
53
54
55
56
57
SD Megeri No. 50 Kampung Jambak-
SD Nege r i No. 5 1 Bungo Pasang
SD N e g e r i No. 52 Parupuk Tab ing
SD Nege r i No. 53 Kampung Jambak
SD N e g e r i No. 54 Anak A i r
SD Nege r i No. 55 A i r Pacah
SD N e g e r i No. 56 Anak A i r
S D Negeri No. 57 A i r D ing in
JIJMLAH
d i a m b i l s e m u a n y a da.n j i k a s u b y e k n y a bes8 . r d a p a t
d i a m h i l 1 0 % - 15% a t a u l e b i h . Hal i n i t e r g a n t u n g
pa.du :
a . Kemampuan p e n e l i t i , d i l i h a t d a r i s e g i w a k t u ,
t e n a g a d a n d a n a .
b . S e m p i t l u a s n y a w i l a y a h p e n g a m a t a n d a r i s e t i a p
s u b y e k .
c . B e s a r k e c i l n y a r e s i k o y a n g d i t a n g g u n g p e n e -
l i t i .
J u m l a h g u r u y a n g d i j a d i k a n sampel a d a l a h
15% x 602 = 90 o r a n g g u r u , y a k n i g u r u y a n g menga-
j a r d a r i k e l a s I - k e l a s V I . P e n g a m b i l a n sampel
d e n g a n menggunakan a rea l random s a m p l i n g . Dengan
t e k n i k i n i s e t i a p p o p u l a s i b e r h a k d i j a d i k a n sam-
p e l , k a r e n a semua SD d i a n g g a p sama d a n j u g a g u r u ,
b a i k s e g i p e n g a l a m a n , p e n d i d i k a n a t a u p u n kemampu-
a n d a r i s e t i a p g u r u . P e n g a m b i l a n s e l a n j u t n y a . b e r -
d a s a r k a n r a y o n d a r i s e k o l a h y a n g a d a .
K a r e n a d i SD h l e g e r i Kecamatan K o t o T a n g a h t e r d i r i
d a r i 5 w i l a y a h ( w i l a y a h I , 11, 111, I V d a n V).
Masing-mas ing w i l a y a h d i a m b i l s e b a g a i sa t r ipe l ,
t e r g a n t u n g k e p a d a b a n y a k n y a j u m l a h S D d a n j u m l a h
g u r u y a n g t e r d a p a t d i s e t i a p w i l a y a h , s e h i n g g a .
sampel b e r j u m l a h 90 o r a n g .
Untuk l e b i h j e l a s n y a . da .pa t d i l i h a t p a d a t a b e l 2
d i hawsh i n i :
TABEL 2 JIJMLAH SD DAN G U R U
YAMG D I J A D I K A N SAMPEL
NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1 3
14
1 5
16
17
18
19
20
2 1
22
23
. 24
25
26
27
28
29
30
N A M A SEKOLAH
SD N e g e r i No. 1 I k u r Koto
SD N e g e r i No. 3 Lubuk Buaya
SD Nege r i No. 5 Burlgo Pasang
SD N e g e r i No. 6 P a s i r Ja.mbak
SD Nege r i N o . 8 B e r i n g i n
SD N e g e r i No. 9 A i r Pacah
SD Nege r i No. 11 Lubuk Buaya
SD N e g e r i No. 1 5 Padang S a r a i
SD Megeri N o . 1 7 Bungo Pasang
SD Megeri No. 1 9 P u l a i
SD Megeri No. 20 Dadok Tg. Hitam
SD N e g e r i No. 2 1 S u n g a i Bangek
SD Megeri No. 2 3 P a s i r S e b e l a h
SD Nege r i No. 24 Parupuk Tab ing
SD Megeri No. 28 Padang S a r a i
SD Nege r i No. 29 Dadok Tg. Hitam
SD N e g e r i No. 3 1 P a s i r Kandang
SD Megeri No. 34 A i r Pacah
SD N e g e r i N o . 37 Sunga i Bangek
SD N e g e r i No. 38 Lubuk Buaya
SD N e g e r i No. 40 Surigai La reh
SD N e g e r i No. 42 B a r i n g i n
SD Megeri Mo. 4 3 Dadok Tg. H i t a m
SD Megeri No. 47 Koto Pa.njang
SD N e g e r i No. 4 8 G a n t i n g
SD N e g e r i No. 49 Batang Kabung
SD N e g e r i No. 50 Kampung Jarnbak
SD Nege r i No. 52 Parupuk Tab ing
SD N e g e r i No. 55 A i r Pacah
SD Nege r i No. 57 A i r D ing in
.J1JMLAH
JUMLAH G U R U
4
3
4
2
2
2
5
4
3
3
3
3
5
3
6
3
3
4
2
2
2
3
3
2
2
3
2
3
2
2
90
C. Variabel dan Data P e n e l i t i a n
V a r i a b e l
Yang m e n j a d i v a r i a b e l d a l a m p e n e l i t i a n i n i
a d a l a h "Usa.ha k e p a l a . s e k o l a h d a l a m merringka. tkan
kepemimpinan g u r u m e n u r u t g u r u - g u r u " d e n g a n s u b
v a r i a b e l s e b a g a i b e r i k u t :
a . Mendorong k e i n g i n a n g u r u u n t u k memimpin .
b . Memupuk rasa t a n g g u n g j a w a b g u r u .
c . M e n c i p t a k a n s u a s a n a y a n g aman.
d . Memupuk d a n mengembangkan k r e a t i f i t a s g u r u .
2 . Data p e n e l i t i a n
D a t a y a n g d i b u t u h k a n d a l a m p e n e l i t i a n i n i
ada1a.h d a t a p r i m e r , y a i t u d a t a y a n g d i p e r o l e h
l a n g s u n g d a r i g u r u - g u r u s e b a g a i r e s p o n d e n . D a t a
i n i b e r k e n a s n denga.rr usa.ha k e p a l a s e k o l a h d a l a m
m e n i n g k a t k a n kepemimpinan g u r u . M e l a l u i kepemim-
p i n a n g u r u d a p a t d i l i h a t usa t la . -usaha y a n g d i l a k u -
kan k e p a l a s e k o l a h .
D. Instrumentas i P e n e l i t i a n
A l a t y a n g d i g u n a k a n d a l a m pengumpulan d a t a ia -
1a.h a n g k e t ya.ng d i b u a t d a l a m b e n t u k p e r n y s t a a n y a n g
t e r d i r i d a r i 4 (empat) a l t e r n a t i f j a w a b a n y a n g d i s u -
s u n d a r i S e l a l u ( S L ) , S e r i n g ( S R ) , J a r a n g ( J R ) d a n
T i d a k P e r n a h ( T P ) . Dengan k r i t e r i a s e b a g a i b e r i k u t :
S e l a l u b e r k i s a r d a r i 76% - 1 0 0 %
S e r i n g G e r k i s a r d a r i 56% - 75%
J a r a n g b e r k i s a r d a r i 41% - 55%
T i d a k Perrcakc b e r k i s a r d a r i 0% - 40%
( R r i k u r c t o , 1 9 8 9 : 1 9 9 6 )
A n g k e t yarrg d i r a r rca r rg dikembarrgkarr b e r d a s a r k a n pem-
b a t a s a r r m a s a l a h ( a s p e k y n n g d i t e l i t i ) .
Dari h a s i l u j i c o b a t e r h a d a p g u r u - g u r u m a h a s i s -
wa percyetaraar r D - I 1 s e k s i 40 d i Lubuk Buaya t a n g g a l
25 S e p t e n t b e r Z1300, t e r r r y a . t a d a p a t d ipahal r r i o l e h g u r u
d a n d ia rcggap s u d a h m e n i i l i k i t i n g k a t r e l e a h i l i t a s
yarrg b a i k . I r r d i k a t o r d a n rcomor i t e m s e t i a p p e r r r y a t a -
an s e p e r t i t e r c a n t u n c p a d a k i s i - k i s i p e n y u s u n a n
a r rgke t p a d a t a b e l b e r i k u t :
TABEL 3
K I S I - K I S I MENGENAI IJSAHA KEPALA SEKOLAH
DALAM MEMINGKATKAN KEPEMIMPINAN GURU
VARI ABEL/SIJB VARIBEL
A. Mendororcg ke irrg irr~rc nce~cinrpirr
1 . Mencberi t ugas yarcg jelas
2 . I r rs t ruks i yang n e ~ ~ b u a t gurv be r i r c i s i a t i f
3 . Menrber i kebebasarc y Brig terbi~cbil-cg
4 . Mercgencu Pakarc perncasalatc~rr
B. Mevmpuk ra.sa tmggurcg jawab
1. Perryeraharr sua tu pekerjaarr
2 . Member i peker j a m s e s u a i d e r ~ g ~ r r j abatarc
m r u
C . l4ericipta.lar1 suaswca y&rcE b a i k
1. Mercghil~ngkarr r a s a c u r i g a
2 . Menrberi corctoh-contoh y m g ba ik
3. Men~perhat ikan kese j ahtermrc guru
4. Mencberikm pela.yarc~rc yarrg ba ik
NO ITEM
1-2
3-4
5-7
7-8
9-10-11
12- 13- 14
15- 16- 17
18- 19
20-21
22-23-24
Meriggunakan a n g k e t d e n g a n p e r t i m b a n g a n s e b a g a i
b e r i k u t :
1. Angke t mudah d i l a k s a n a . k a n da.n niudah d i i s i o l e h
r e s p o n d e n ( g u r u )
2 . Angke t d s p a t d i k e r j a k a n ( d i i s i j d a l a m w a k t u r e l a -
t i f s i r i g k a t .
3 . F e n g o l a h a n a n g k e t l e b i h mudah, k a r e n a j a w a b a n t e -
l a h d i s e d i a k a n d a l a m t a b e l .
4 . A r i k u r i t o ( 1 9 8 9 : 1 9 6 ) p e r s e n t a s e u n g k e t d i k a t e g o r i -
kan s e b a g a i b e r i k u t :
7 6 % - 1 0 0 % A m a t b a i k u n t u k s e t i a p u s a h a y a n g
d i l a k u k u r i k e p a l a . s e k o l u h da.1a.n ne-
n ir1gka.t kan kepemimpinan g u r u .
5 6 % - 75% B a i k u n t u k s e t i a p u s x h a y a n g d i l a k u -
kan k e y a l a s e k o l a h d a l a n ~ m e n i n g k a t -
kan kepemimpinan g u r u .
26% - 55% Kurang b a i k u n t u k s e t i a p u s a h a y a n g
d i l a k u k a r ~ k e p a l a s e k o l a h da.1a.m me-
n ingL,a tkan kepemimpinan g u r u .
0% - 257: Rurar ig s e k a l i u n t u k s e t i a p u s a h a
.ysng d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h da.lam
men i n g k a t kan kepeuiimpiriari g u r u .
A
VP,R% ABEI,/SUB VP,FII ABEL
D . Me~n~~puk dm mer~gerribarigk&r~ k r e a t i f i t a s guru
I . Kebebasm b e r y a r t i s i p a s i
2 . .Meng ih t se r t aPar~ guru dalanl kegiatari
3. Memberi irnbalan a t a s h a s i l yang d ipe ro leh
NO ITEM
25-26
27-28
29-30
E . M e t o d e / A l a t Pengumpulan D a t a
1. Tekr i ik perigumpulan d a t a
S e s u a i derigan t u j u a n p e n e l i t i a r i , y a i t u u n t u k
mempero leh d a t a a t a u i r i f o r m a s i y a n g l e r i g k a p ten-
tang u s a h a k e p a . l a s e k o l s h d a l a m m e n i n g k a t k a r i ke-
peui i t r~pinan g u r u s e k o l a h d a s a r , triaka m e t o d a y a n g
d i g u n s k a n i a l a h m e t o d a a r i g k e t . J a d w a l l e b i h r i n c i
d a p a t d i l i h a t p a d a t a b e l b e r i k u t :
TABEL 4
JADWAL PELAKSANAAtl PENELITIAM
NO W AKTU PEL.AKSM1 EA.1 -----
Mengurus i z i n pelaksa-
ri aan perie 1 it ian
Periyusunari x igket pe-
n e l i t i a n
Korirlsultasi derigan pew
LimLirig t e n t m g pem-
buatan arigket
I J j i cobs m g k e t
Perilyebaran angket ke-
sekolah-sekolah
Perigolaku~n arigket d m
s e k a . l i y s kon5'ultasi
derigari petribimbirig ten-
t arig periyusunari lapor-
ari periel i t imi
KEG1 ATNI KFT.
.-. r.4 1 Sep. - I aep. 2000
1 Sep . - 15 Sep . 2000
15 Sep . - 20 Sep. 2000
20 Sep. - 25 Sep. 2000
25 Sep. - 2 Okt. 2000
5 Okt . - 25 O k t . 2000
1
2
3
4 1.
5
6
2 . k l a t p e n g u i r ~ p u l a n d a t a
Dalarn p e n g u n p u l a r r d a t a d i g u n a k a n a n g k e k .
A n g k e t y a n g d i g u n a k a n b e r b e n t u k a n g k e t t e r t u t u p ,
dimana. ja.wa.bari d a r i p e r n y a t a a n y a n g d i a j u k a n t e -
l a h d i s e d i u k a n d a n r e s p o n d e n t i ngga .1 m e u r i l i h -in.-
l a h s a t u y a n g d i a n g g a p s e s u a i d e n g a n p e n d a p a t n y a .
F. A n a l i s i s Data
U n t u k m e l a k s a n a k a n p e n g o l a h u r l t e r h a d a p a n g k e t
( d a t a ) y a n g t e l a h t e r k u m p u l d i g u n a k a n a n a l i s i s d e s -
k r i p t i f p e r s e n t a s e . P e n e l i t i a n y a n g b e r s i f a.t d e s -
k r i p t i f t i d a k menggurrakan s t a t i s t i k . S e p e r t i y a n g
d i k e n u k a n o l e h A r i k u r ~ t o ( 1989: 196) s e b a g a i h e r i k u t
" T e r h a d a p d a t a y a n g b e r s i f a t k u a l i t a t i f t i d a k d i p e r -
1 ~ L ~ a . n a n g k a - a n g k a , t e t a p i d iga .mbarkan d e n g a n ka . ta -
k a t a a t a u k a l i m a t u r i t u k m e n g a m b i l k e s i m p u l a n " .
Rumus p e r s e n t a s e y a n g d i g u n a k a n s e b a g a i b e r i k u t :
P = P e r s e n t a s e y a n g d i c a r i
F = F r e k w e n s i j a w a b a n r e s p o n d e n
N = J u m l a h r e s p o n d e n
DAB IV
HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAH
A . H a s i l P e n e l i t i n n
Berdasa . rka r r psrr j e l a s a r r t e r d a h u l u , maka p a d a b a b
i . n i dikeml- lkakun a r ~ a l i s i . ~ ; d a n pembaha.sari t e r h a d a p da . -
t a yarrg t e l a h d i k u ~ i p u l k a r r . Data d a l a m p e r i e l i t i a r r i n i
be rhu lu r iga r r d e n g a n u s a h a k e p a d a seko1a .h y a n g demok-
r a t is da. lam nierr i r i g k a t kari kepurriinpirrari g u r u d a l a m pe-
l a k s a r i a a r i p r o s e s b e l u j ar merigaj a.r .
U s a h a - u s a h a i t u m e l i p u t i a n t a r a l s i r i :
1. U s a h a k e p a l a s e ku l a h m e n d o r o n g ke i r rg i r ra r i m e m i m -
p i n .
2 . i J s a h a k e p a l a s eko1a .h d a l a m memupuk rasa t a n g g u r r g
j a w a b .
3. U s u h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e r i c i p t a k a n s u a s a n a
yar ig a m a n .
4 . U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a x i x~emupuk dari merrgem-
b a r ~ g k a n k r e a t i f i t a s g u r u .
B e r i k u t irr i d j.la.kul,arr a r i a1 i s a mas ing - r r r a s ing b a -
g i a r i s e s u a i . derigari k e t e n t u a r i ya.rig d i t e t a p k a r r s e b e -
l u m n y a .
1. U s a h a k e p a l a s e k o l a h u r r t u k ~ ~ e r i d o r o n g k e i r r g i n a n ..
g u r u uiemimpiri .
P a d a b a g i a n i r r i d ikexrukakar i p e r s e r ~ t a s e u s a h a
yarrg d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n d o r o n g ke -
i r i p i r i an g u r u menrimpin. Data t e r s e b u t d a p a t d i l i -
h a t p a d a . t a b e l . - t a b e l b e r i k u t :
TABEL 5 MEMBER1 TIJGAS YANG J E L A S
B e r d a s u r k a r i tiasil x n a l i . s a d a t a d i a t a s t e r 1 i h a . t
p e r s e r r t a s e u s a h u Kepala S e k o l a h d a l a m p e m b e r i a n
t u g a s y u n g j e l a s t e r h a d a p g u r u - - g u r u (90,54X) g u r u -
g u r u s u d a h mer rye t akan s e l a l u clan ser i n g , d n n h a n y a
S E L k L U
(9 ,462) g u r u - g u r u y a n g mer iga takar i j a r a r r g darr t i d a k
S i R I N G JIRRNG
p e r r r a h .
T.PERHAHI JUMLBH
Hasi l p e r s e r r t a s e d i a r i g g a p s u d a h t e r l a k s a n a d e n g a n
atriat G a i k d a l a m rren i n g k a t k a n k e p e m i ~ r p i n a n g u r u , ria-
U S k H k '/k#C. DlLkI IUERlJ
mun d e m i k i a r i p e r l u d i l a k u k a r r secara Gerke1a .n j u t a r r
I
f guru-quril d a l a 3 k e g i a t a n s e h a r i - h a r i 53 58,98127 30 10 I1 - 190 100 -
Tugas yaog d i t e t a p k a n d l s e s u a i k a n
dengan kesanggupan s e t i a p guru
L
f ' i
'I'ABEL 6
ItqSTTtlJICSI YANG MEMBIJAT GUklJ B E R I N I S I A T I F
f % f % % f %
C I I
I SELRLU I EBIWG j JRXRI~G IT.YEI~~RH JURLRH j OSMA i'lilli; DILAKUEAN
1 3 Tuqas yang d i b r r i k a n dlwusyawarah-
1 1 k a r ~ d a r ~ d i i r i s t ruk~ . ik , a r i drriqan j ~ l a s I
i 4
krpada guru
l u g i r - t u g a s r a n g d i b e r i k a n d i t e r i s a
dengan senang h a t i dan ~ e w u a s k a n
uleh setlay guru
29
P e r s e n t a s e a n a l i s a d a t a , bahwa k e p a l a s e k o l a h
~ ~ e m b e r i k a n i n s t r u k s i y a n g membuat g u r u u n t u k b e r i n i -
s i a t i f ( 6 2 , 7 7 2 ) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n s e l a l u d a n
s e r i n g , darr k-ranya ( 3 7 , 2 3 % ) g u r u - g u r u y a n g menya. takan
j a r a r r g d a n .t i d a k pe r r iuh . Dan usa .ha i n i k e l i h a t a n n y a
s u d s h L a i k , narrlun i n i m a s i h mer re r lukan u s a h a y a n g
i e L i h s e r ius i a g i d a r i I.:.epaia s e k o i a h u r i tuk mer~ irig-
TABEL 7 MEMBER1 KEBEBASAN YANG TERBIMBIMG
Dengan r n e l i h a t Rasil a n a l i s a d a t a t e n t a n g u s a h a
HD.
k e p a l a s e k o l a h ~ r e n g e n a i p e n b e r i a n k e b e b a s a n s e c a r a
t e r b i t r r b i n g , k e l i h a t a n n y a s u d a h t e r l a k s a n a d e n g a n
I SELRLU I SERING
L a i k karena r a t a - r u t a p e r s e n t a s e ( 7 9 , 4 4 % ) g u r u - g u r u -
m e n y a t a k a n s e l s l u d a n s e r i n g , d a n (20,567:) g u r u - g u r u
m e n y a t a k a n j a r a n g d a n t i d a k p e r n a h .
JfiRGNG
Usaha i n i p e r l u d i t i n g k a t k a n l a g i a g a r kepewimpinan
-
4 4 4
I
90
90
s e t i a y g u r u l e b i h b a i k d a n l a n c a r .
T.PERtIfiH USAH:; YRHG DILBKVKAij
100
100
JUMLRH
f
-
X f
/ 5 / f i ~ ~ h ~ i i k r i p t n i a n i e y t d a guru v n i u i
I f ~ e l a k s a n a k a n k ~ g l a t a n - k e g i a t a n yang
I t s l a b d i t e t a y l n n
I 1 I I ' I 1 i l l f % I f
' I I I
L T u g a s - t u g i s p a y d i h p r i k a a d i t i i ~ a l a n l
j 1 d i a r a b t ~ a n i i l a ada m e r j ~ x i i ! , ~ n C a l a 15i:/ ; I
j38
%
22 24,44 42,??
3 ,
30
2
I
33,33
4
TABEL 8
MEMAklGGAPI PERMASALAH AN
Dari h a s i l a n a l i s a d a t a d i a t a . s d a p a t d i l i h a t
k e p a l a s e k o l a h m e n a n g g a p i permasalahan-permasa1atla.n
g u r u (92,772) g u r u - g u r u s u d a h r n e n y a t a k a n s e l a l u d a n
s e r i n g , d a n (7 ,23%) g u r u - g u r u y a n g m e n y a t a k a n j a r a . n g
d a n t i d a k p e r n a h . U s a h a i n i k e l i h a t a n n y a t e l a h t e r -
l a k s a n a d e n g a n a.mat b a i k d a l a m r a n g k a m e n i n g k a t k a n
k e p e m i m p i n a n g u r u . Un tu k i t u p e r l u d i p e r h a t i k a n d a n
d i u s a h a k a n secara t e r u s m e n e r u s o l e h k e p a l a s e k u l a h .
tJ0.
2 . U s a h a K e p a l a S e k o l a h d a l a m tr~emupuk rasa t a n g g u n g
j a w a b g u r u
B e r i k u t i n i a k a n d i k e m u k a k a n p e r s e n t a s e menge-
n a i u s a h a - u s a . h a y a n g d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h d a l a m
inemupub, r a sa t a n g g u n g j awab g u r u , d e m i r r r en ingka tkan
k e p e m i m p i n a n y a n g d i h a r a p k a n d a r i g u r u .
OSAHA YBM6 DILAKUKAN SELfiLU
f %
7 Merber ikan k e s e n p a t a n kepada guru-
gu ru untuk ~ r n g e r u k a k a n p e r u ~ a s a l ahan- I
SERING
I
JfiRfiNG
- 70 - 100
T.PERNAH
f %
42,22 I \ a P,BB
JUMLAH
f % f %
I
9
2,??
f Y .
4a,aa permasalaharr yarrg d i h a d a p l 3 8 45
30 90
f l ~ ~ k a n t u g u ~ o d a l a u ~ r e n g a t a s i yerma-
sa laharr-peraiasalahan yang d i h a d a p i n y a 3 3,33 100 2 59 b4,44 27
P e r s e n t a s e mer igenai u s a h a - u s a h a y a n g dirriaksud d a p a t
d i l i h a t p a d a t a b e l b e r i k u t :
TAREL 9
PENYER.AHAN SUATIJ PEKERJAAM
U s a h a men i n g k a t kan kepemi~ ip i r i a r i g u r u - g u r u , ke-
y a l a . s e k o l a h m e n y e r a h k a n t u g a s dari t a n g g u n g j a w a b
derigan b a i k k e p a d a g u r u ( 6 4 , 9 9 % ) g u r u m e n y a t a k a n
s e l a l u d8.n s e r i n g , d a n (35,01%) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n - .
j a r a n g d a n t i d a k p e r r i a h .
IJsaha i n i k e l i h a t a n n y a memer lukan p e r h a t i a n
y a n g l e b i h s e r i u s l a g i d a r i k e p a l a . s e k o l a h a g a r
meriunjukka.n p e r s e n t a s e yang l e b i h b a i k l a g i .
TABEL 10 MEMBER1 PEKERJAAN SESUAI DEMGAN JABATAN G U R U
J i k a k i t a l i . h a t u s a h a k e p a l a s e k o l a h da1a.m me-
n i n g k a t k a n k e p e ~ i i m p i n a n g u r u d e n g a n c a r a member ikan
p e k e r j a a n d i s e s u a i k a n d e n g a n j a b a t a r r g u r u rs.ta-rata
( 7 3 , 3 3 2 ) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n s e l a l u d a n s e r i n g , d a n
(26 ,672 ) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n j a r a n g d a n t i d a k p e r -
n a h .
J i k a u s a h a i n i d a p a t d i t i n g k a t k a n d e n g a n b a i k
o l e h k e p a . l a s e k o l a h , t e n t u 1 a . h k e p e m i m p i n a n ya.ng
t i n g g i d a r i s e t i a p g u r u a k a n tumbuh d a n p r o s e s b e l a -
jar a k a n b e r j a l a n l a n c a r .
USRHA YA!46 D I L A E U X A W
3. U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n c i p t a k a n s u a . s a n a y a n g
b a i k
S e l a n j u t n y a p a d a u r a i a n b e r i k u t i n i d i k e m u k a k a n
u s a h a y a n g d i l a k u k a r i k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n c i p t a -
J U M L B H S E L R L U ] SERI tJG JRRAIJG
22
1 3
3 , 1 1
3b ,bb
i
T.PERMAH
1 %
i i I f % f
I? P e k e r j a a n yang d i b e r i kan d i s e s u a i k a r ~
d ~ n g a n j a b a t a n g u ~ u 13h140 13
21 I
1 %
4!44 Xl
70
34,44
74,44
I esempatan kepada guru-
gu ru untuk ~ e n g i k u t i pertemuan ke-
I
I 4 l k w i n t a i n f o r ~ ~ a s i kepada guru-guru
yang d i t e r i kesempaten
f %
~M
100
4
I
I ' 31 32
33 b ,bb
b,bb
1 1 4 , 4 3
?3 ,33 ?(I 35,55
30 b
b 100 1
42,22
I
kan s u u s s n a y a n g b a i k t e r h a d a p s e t i a p g u r u . P e r s e n -
t a s e m e n g e n a i u saha . y a n g d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h
d a p a t d i l i h a t p a d a t s b e l - t a b e l b e r i k u t i n i :
TABEL 11 MEMGHILANGKAN RASA C U R I G A
Dari h a s i l a n a l i s a d a t a d i a tas , d a p a t l a h k i t a
l i h a t u s a h a y a n g d i 1 a k u k a . n k e p a l a s e k o l a h d a l a m men-
c i p t a k a n s u a s a n a y a r ~ g ba i . k (87 ,40%) g u r u - g u r u menya-
t aka .n s e l a l u d a n s e r i n g d a n (22,60%) g u r u - g u r u m e -
n y a t a k a n j a r a n g d a n t i d a k p e r n a h .
D a p a t d i s i ~ i p u l k a n usa .ha i n i s u d a h t e r l a k s a n a . -
d e n g a n a n a t b a i k , t e t a p i a g a r j a n g a n p u d a r memer lu -
k a n peningka:ta.n y a n g t e r u s m e n e r u s d a r i k e p a l a s e k o -
l a h , d e m i t e r c i p t a n y a k e p e ~ i i m p i n a n y a n g meuiuaskan
d a r i s e t i a p g u r u .
0 P 3
i-t t-" a. P? X
a m! rj rc P 7
x FJ t-'
P* J Pm
'Cc 6 Y t-' C
a. w. l t P- 3 GQ 7 P' rt r P 3
t-' w 04 t-' -
s I-'. 3 P v m 7 P' 3
a C Y C
3 (D C-' Dl C-' C
'w m! 3 @- iD Y t-' . P' J
C? 0 3 d- o 7
I i? c J d- c' 7
'4 m J m
D a r i t a b e l d i a t a s t e r l i h a t , bahwa k e p a l a s e k o -
l a h m e r n p e r h a t i k a n k e s e j a h t e r a a n g u r u - g u r u d a n fasi-
l i t a s s e r t a a l a t - a l a t y a n g d i p e r l u k a n g u r u ( 8 7 , 2 2 % )
g u r u - g u r u m e r a s a k a n n y a s u d a h s e l a l u d a n s e r i n g , d a n
( 22 ,78%) g u r u - g u r u y a n g m a s i h m e r a s a k a n j a r a n g d a n
t i d a l < p e r n a h .
Agar u s a h a i n i j a n g a n p u d a r , s e b a i k n y a u s a h a
i n i m e m e r l u k a n p e r h a t i a n k h u s u s d a r i k e p a l a s e k o l a h
s e b a g a i pemimpin .
TABEI- 1 4
MEMBERIKAN P E L A Y A N A N YANG B6IK
Hasil a n a l i s a d a t a d i a t a s m e n u n j u k k a n bahwa
u s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n i n g k a t k a n p e l a y a n a n
y a n g b a i k t e r h a d a p g u r u umumnya s u d a h t e r l a k s a n a de-
n g a n amat G a i k , k a r e n a ra ta - ra ta p e r s e n t a s e (94,44%)
g u r u - g u r u s u d a h m e n y a t a k a n n y a d e n g a n s e l a l u d a n
s e r i n g , d a n ( 5 , 5 6 % ) g u r u - g u r u y a n g m e n y a t a k a n j a r a n g
d a n t i d a k p e r n a h . M e l i h a t k e p a d a s e t i a p a s p e k d a l a m
m e t n t e r i k a n p e l a y a n a n k e p a d n g u r u - g u r u memang m e r u p a -
kan h a 1 y a n g s a n g a t menun j a n g kepemimp i n a n g u r u d i
s e k o l a h , k a r e r ~ a p e l a y a n a n d a n p e r h a t i a n y a n g b a i k
m e m b e r i k a n mot i v a s i y a n g b e s a r t e r h a d a p g u r u u n t u k
b e r k e m b a n g .
4 . U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m memupuk d a n mengembangkan
k r e a t i f i t a s g u r u
B e r i k u t i n i a k a n d ike rnukakan u s a h a k e p a l a s e k o -
l a h d a l a m memupuk clan rnengetr~bangkan k r e a t i f i t a s g u r u
t e r h a . d a p p e l a k s a n a a n t u g a s n y a . Has i l a n a l i s a d a p a t
d i l i h a t p a d a t a b e l - t a b e l b e r i k u t :
TABEL 15 KEBEBASAN BERPARTISIPASI
J i k a d i p e r h a t i k a r r h a s i l a n a l i s a d a t a d i a t a s ,
u s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m merrlupuk k r e a t i f i t a s g u r u
y a n g d i l a k u k a n dei-igan c a r a member ikan k e b e b a s a n un-
t u k b e r p a r t i s i p a s i (86 ,94%) g u r u - g u r u s u d a h m e n y a t a -
kan s e 3.a.l.u d a n s e r i n g , d a n ( 13,06%) g u r u - g u r u y a n g
ma.sih merasaka .n j &rang ~llan t i d a k p e r r r a h .
K e b e h a s a n b e r p a r t i s i p a s i d i s i n i y a n g d i h a r a p k a n
. t e n t u s a j a y a n g b e r s i f a t nrernbangurr t e r h a . d a p kepen im-
p i n a n g u r u t e r u . t a n ~ a y a n g t e rma . suk k e d u a a s p e k d i
a t a s .
TAbEL 16 ME13GIKUTSER.TAKAN GlJRlJ DALAM KEG1 AT AN
U s a h a k e p a l a s e k o l a h d e n g a n r n e n g i k u t s e r t a - k a n
g u r u - g u r u d a l a m k e g i a t a n - k e g i a t a n s e k o l a h k e l i h a t a n
s u d a h t e r l a k s a n a d e n g a n b a i k ka . rena ( 86 ,442 ) meriya-
ta.karr s u d a h s e l a l u d a n s e r i n g , d a n h a n y a (23,56%)
g u r u - g u r u y a n g m a s i h n e n y a t a k a n j a r a n g darr t i d a k
p e r r r a h .
i 1 . 1 - T .PERNkH
i l y ~ ' , i SELALU JUMLkH firnsg4A !;,$4fi ~ I L A ~ ~ ~ R f J
SERIt-iG
f Z
JRRRNE
i I I I 127 I I lengi%utse: fakar~ gu ru -guru tialas ke- I
f I f
I 1 I g i a t a n - k e g i a t a n t e r t e n t u m i s a l r ~ y a f
d a l a s p e n e ~ i n a a r l r tur id L a r s
f Z f Y ,
52 loo a,aa 57,77 30
i
I b 17,77
I
9o -
I
- 33,::
42 3I,11
28 1 f l ~ i i b ~ i k a i guru-guru d a l a a c e a i l a i i 4
' I
a
Sb,bb p e l a k r a n a a n program s e k o l a h 4,44 90 28 100
I J saha i n i p e r l u d i l a k u k a n denga.n t e r u s m e n e r u s
o l e h k e p a l a s e k o l a h , s e b a b s e m a k i n Ga.nyak k e t e r l i -
b a t a n g u r u - g u r u t e r h a d a p k e g i a t a n s e k o l a h r a . s a k e p e -
mimpinan j u g a a k a n m e n i n g k a t d a r i s e t i a p g u r u .
TABEL 17 MEMBER1 IMBALAN ATAS HASIL YANG DIPEROLEH
U s a h a k e p a l a s e k o l a h u n t u k tr~emupuk d a n mengem-
Gur1gka.n k r e a t i f i t a s g u r u d e n g a n c a r a mer r~be r i i m b a l a n
a tas h a s i l y a n g d i p e r o l e h , k e l i h a t a n n y a u n t u k k e d u a
a s p e k y a n g d i t a n y a k a n ( 6 0 , 5 5 2 ) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n
s e l a l u d a n s e r i n g , d a n ( 3 9 , 4 5 % ) g u r u y a n g m e n y a t a k a n
j a . r a n g dan t i d a k p e r n a h . Has i l p e r s e n t a s e y a n g d i -
p e r o l e h u i a s i h k u r a n g G a i k s e h i n g g a merne r lukan pe-
n i n g k a t a n y a n g l e b i h s e r i u s d a r i k e p a l a s e k o l a h d a -
lam m e m b e r i k s n p e n g h a r g a a n t e r h a d a p k e b e r h a s i l a n
g u r u , s u d a h t e n t u k e p e m i m p i n a n g u r u j u g a sema.kin
men i n g k a t .
t a
SELfiLU SEHlNG NO. USfiHk 'ikti6 DILAKUKkt4 I
f %
JARkNG
f ' i , f % f % f %
T.PERI{GH
I . rg r a r g a i dan mengaguri t e r l i adap
% r e a t i f i t a s yang d i l a k u k a i ~ gu ru
/ nnr t -
JUMLBH 1
17,11 b b,66 11/15,55 ?0 18 25 100
90
50
20
25,s: 28 I I
100
Mente r i imta lan a t a s basil dan pres-
tasi yang d i p e r ~ l e h gu ru I 20 31,11 19 I I
21,11 22,22 23
L3 . Pembahasan
0 a e s u a i d e n g a n p e r r n a s a l a h a n y a n g d i k e m u k a k a n
s e b e l u m n y a y a i t u kepemimpinan g u r u - g u r u m a s i h r e n d a h
d a n i n i t e r 1 i h a . t : d a . r i g e j a . l a - g e j a l a y a n g a d a , d a l a m
rne laksanakan t u g a s d a n t a n g g u n g j a w a b s e l a l u d i a r a h -
k a n , pengemba.ngan k r e a t i f i t a s m a s i h k u r a n g , r a g u -
r a g u d a l a m m e l a k u k a r ~ p e k e r j a a n a t a u d a l a m mengambi l
k e p u t u s a n d a n k u r a n g n y a p e r h a t i a n d a n t a n g g u n g j a w a b
t e r h a d a p t u g a s - t u g a s y a n g d i b e r i k a n . Pembahasan se-
c a r a umum d a p a t d i l i h a t p a d a t a b u 1 18 d i bawah i n i :
TAREL 18
HASIL PERHITUMGAtq RATA-RATA PERSENTASE USAHA
REPALA SEKOLAH DALAM MENIMGRATKAN REPEMIMPINAN GURlJ D I S D NEGERI RECAMATAN KOTO TANGAH
NO
1
2
3
4
SUB VARIRBEL (KOMPOl?Etl)
Mendorung keing inan memim-
p in guru
Memupuk r a s a tanggung ja-
wab guru
Menciptakan suasana y m g
ba.ik
Memupuk clan mengernbar~gkai
k r e a t i f i t a s guru
Jumlah tJ = 4
PERSEIITASE ( % ) RATA-RATA
SELALU
50,82
40,2
40,33
38,07
169,42
4
50,82
JARAtqG
13,59
13,59
22,33
15,92
71,09 - 4
13,59
SERING
32,58
32,58
30,89
38,24
134,29
4
32,58
T . PEMAH
2,35
7,77
6,44
6,85
23,41 - 4
2,35
Dari t a b e l y a n g t e l a h d i g a m b a r k a n d i a tas d a p a t
d i l i h a t bahwa.:
U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m mendorong k e i n g i n a n
g u r u u n t u k memimpin
Dari h a s i l p e r s e n t a s e d i a t a s d a p a t d i j e l a s -
kan bahwa u s a h a y a n g d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h d a -
l a m mendorong k e i n g i n a n g u r u u n t u k memimpin s u d a h
d i k a t a k a n amat b a i k , k a r e n a t e r l i h a t ra ta per-
s e n t a s e ( 8 3 , 4 % ) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n s e l a l u d a n
s e r i n g , d a n rata p e r s e n t a s e ( 1 5 , 9 4 % ) g u r u - g u r u
m e n y a t a k a n j a r a n g d a n t i d a k p e r n a h .
Walaupun u p a y a t e r s e b u t s u d a h t e r l i h a t b a i k
namun u s a h a i t u p e r l u d i t i n g k a t k a n l a g i o l e h ke-
pala s e k o l a h s e b a g a i p i m p i n a n , a g a r k e p e m i n p i n a n
d a r i s e t i a p g u r u s e l a l u m e n i n g k a t k e a r a h y a n g
l e b i h s e m p u r n a d a n l e b i h b e r k u a l i t a s . S e s u a i d e -
ngan apa y a n g d i k e m u k a k a n L a z a r u i h ( 1 9 9 4 : 70)
bahwa " d e n g a n k u a l i t a s y a n g t i n g g i , maka sumbang-
a n y a n g d i b e r i k a n s t a f d a l a m m e n c a p a i t u j u a n se-
k o l a h j u g a s e m a k i n b a i k d a n m a k s i m a l . I n i b e r a r t i
bahwa k e p a l a s e k o l a h h a r u s terampil mengembangkan
kepemimpinan g u r u i s t a f .
2 . U s a h a k e p a l a s e k o l a h d a l a m memupuk rasa t a n g g u n g
j awab g u r u
Pembahasan m e n g e n a i u s a h a k e p a l a s e k o l a h d a -
l a m memupuk rasa t a n g g u n g j a w a b g u r u , d a r i h a s i l
a n a l i s a d a t a t e r l i h a t bahwa nampaknya j u g a s u d a h
G e r j a l a n d e n g a n b a i k , h a 1 i n i t e r b u k t i d a r i ra ta-
r a t a p e r s e n t a s e ( 7 2 , 7 8 % ) g u r u - g u r u m e n y a t a k a n
s e l a l u d a n s e r i n g , d a n (27,02%) g u r u - g u r u menya-
t a k a n S a r a n g d a n t i d a k p e r n a h .
D a l a m h a 1 i n i n a s i h memerlukan p e n i n g k a t a n
y a n g l e h i h s e r i u s l a g i d a r i k e p a l a s e k o l a h , s e b a b
d e n g a n a d a n y a rasa t a n g g u n g j awab y a n g t i n g g i
d a r i s e t i a p g u r u , semua t u g a s d a n p e k e r j a a n y a n g
d i b e r i k a n k e p a l a s e k o l a h a k a n t e r l a k s a n a n d a n
t e r w u j u d d e n g a n b a i k . Untuk i n i t u g a s y a n g
d i b e r i k a n h e n d a k n y a s e s u a i d e n g a n j a b a t a n g u r u
s e b a g a i p r o f e s i , k a r e n a d e n g a n t u g a s y a n g c o c o k
rasa t a n g g u n g j awah g u r u a k a n m e n i n g k a t .
3 . Usaha k e p a l a s e k o l a h d a l a m m e n c i p t a k a n s u a s a n a
y a n g b a i k
Hasi l a n a l i s a d a t a u~enun j u k k a n bahwa u s a h a
k e p a l a s e k o l a h da.lam m e n c i p t a k a n s u a s a n a y a n g
b a i k s u d a h h a m p i r c u k u p k a r e n a ( 7 1 , 2 2 % ) g u r u - g u r u
menya takan s e l a l u d a n s e r i n g , dari ( 2 8 , 7 7 % ) g u r u -
g u r u menjawah j a r a n g d a n t i d a k p e r n a h .
B e r a r t i m a s i h belum semua g u r u d a p a t merasa-
kan s u a s a n a y a n g b a i k , u n t u k i n i memerlukan pe-
n i n g k a t a n d a n p e r h a t i a n y a n g l e b i h b a i k l a g i d a r i
k e p a l a s e k o l a h a g a r apa y a n g d i h a r a p k a n t e r w u j u d
d e n g a n G a i k .
M e n c i p t a k a n s u a s a n a y a n g b a i k d a l a m l i n g k u n g a n
s e k o l a h merupakan s a l a h s a t u f a k t o r p e n u n j a n g
t e r h a d a p kepemimpinan g u r u s e r t a m e n i n g k a t k a r ~ mu-
t u p r o s e s b e l a j a r m e n g a j a r .
S e b a g a i m a n a L a z a r u i h ( 1 9 9 4 : 2 1 ) mengemukakan
"Mutu dart p r o s e s b e l a j a r m e n g a j a r a k a n b e r j a l a n
d e n g a n b a i k a p a b i l a mereka b e r a d a d a l a m s u a s a n a
k e r j a y a n g menyenangkan aman d a n m e n a n t a n g " .
4 . Usaha k e p a l a s e k o l a h d a l a m memupuk d a n mengem-
b a n g k a n k r e a t i f i t a s g u r u
Dari h a s i l d i a t a s menunjukkan bahwa u s a h a
k e p a l a s e k o l a h d a l a m memupuk d a n mengembangkan
k r e a t i f i t a s g u r u t e r l i h a t ( 7 6 , 3 1 2 ) g u r u - g u r u m e -
n y a t a k a n s e l a l u d a n s e r i n g d a n i n i s u d a h t e r m a s u k
k n t e g o r i y a n g b a i k , d a n ( 2 2 , 7 7 % ) g u r u - g u r u y a n g
m e n y a t a k a n j a r a n g d a n t i d a k p e r n a h .
IJntuk i n i d i h a . r a p k a n a g a r u s a h a k e p a l a s e k o -
l a h d a l a m memupuk d a n mengembangkan k u a l i t a s g u r u
s e n a n t i a s a p e r l u d i t i n g k a t k a n l a g i d e n g a n p e n u h
k e y a k i n a n d a n t a n g g u n g j a w a b . Dengan k r e a t i f i t a s
y a n g t i n g g i d a r i g u r u pengembangan d i r i d a n pe-
rigembangan s e k o l a h a k a n l e b i h b a i k d a n t e r a r a h .
Hal i n i j u g a s e s u a i d e n g a n apa y a n g d i k e m u k a k a n
o l e h L a z a r u i h ( 1994: 2 5 ) y a i t u " K e i k u t s e r t a a n d a -
lam p e n e n t u a n k e b i j a k s a n a a n s e k o l a h , k a r e n a d e -
ngan i k u t n y a g u r u b e r p a r t i s ipas i , maka a k a n mera-
s a d i a n g g a p p e n t i n g , s e h i n g g a m e r e k a m e n y a d a r i
t u j u a n s e k o l a h d a n d a p a t mengembangkan ser ta
n e n g a r a h k a n d i r i s e n d i r i " .
S e s u a i d e n g a n p e r m a s a l a h a n d a n t emuan p e n e -
l i t i a n , t e r l i h a t bahwa s e t i a p u s a h a k e p a l a s e k o -
l a h s u d a h t e r l a k s a n a d e n g a n b a i k d a l a m mening-
k a t k a n kepemimpinan g u r u t e r h a d a p p e l a k s a n a a n t u -
g a s d a n t a n g g u n g j awab y a n g d i b e r i k a n .
Ha l d e m i k i a n s e s u a i d e n g a n p e n d a p a t y a n g dikemu-
kakan o l e h L a z a r u i h (1994) bahwa " S e o r a n g a k a n
b e k e r j a d e n g a n b a i k , p e n u h s e m a n g a t d a n rasa
t a n g g u n g j a w a b y a n g t i n g g i a p a b i l a i a b e r a d a d i
d a l a m s u a s a n a b a i k , aman d a n t e n t r a m , s e r t a s i k a p
k e p a l a s e k o l a h y a n g b e r s a h a b a t " .
D i s a n p i n g i t u a d a n y a u s a h a k e p a l a s e k o l a h y a n g
d i a n g g a p k u r a n g b a i k o l e h g u r u - g u r u , d i s e b a b k a n
k a r e n a k e s i b u k a n - k e s i b u k a n k e p a l a s e k o l a h , t u g a s
d a n t a n g g u n g j a w a b y a n g s a n g a t b e r a t , s i t u a s i dart
k o n d i s i s e r t a waktu y a n g k u r a n g t e p a t , f a s i l i t a s
d a n d a n a y a n g t e r b a t a s s e h i n g g a kadang-kadang
t e r a b a i k a n . D i sisi l a i n d i s e b a b k a n k a r e n a pema-
haman d a n k e s a d a r a n g u r u - g u r u y a n g m a s i h r e n d a h .
Untuk i t u demi t e r w u j u d n y a u s a h a k e p a l a se-
k o l a h l e b i h b a i k t e r h a d a p kepemimpinan g u r u , maka
k e p a l a s e k o l a h p e r l u melakukan p e r b a i k a n t e r h a d a p
s e g a l a t i n d a k a n n y a , s e b a b d e n g a n t e r c i p t a n y a ke-
p e w i n p i n a n g u r u d a l a m m e l a k s a n a k a n t u g a s n y a , ser-
t a p e n i n g k a t a n mutu p e n d i d i k a n p a d a umumnya d a p a t
d i t i n g k a t k a n .
BAB V
PENUTUP
A . Kesimpu l a n
B e r d a s a r k a n pembahasan y a n g t e l a h d i k e m u k a k a n
d i a t a s bahwa u s a h a k e p a l a s e k o l a h y a n g d e m o k r a t i s
d a l a m m e n i n g k a t k a n kepemimpinan g u r u ma.sih k u r a n g
t e r l a k s a n a d e n g a n b a i k . Hal i n i t e r b u k t i d a r i h a s i l
p e m b a h a s a n d a . r i semua a s p e k y a n g d i t e l i t i , d i m a n a
42,36% g u r u - g u r u m e n y a t a k a n S e r i n g , 17,77% g u r u - g u r u
y a n g m e n y a t a k a n j a r a n g d a n 5 ,85% g u r u - g u r u y a n g m a -
s i h m e n y a t a k a n T i d a k P e r n a h .
B e r a r t i u s a h a y a n g d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h m a -
s i h memer lukan p e n i n g k a t a n , a g a r kepemimpirian y a n g
d i h a r a p k a n d a r i g u r u b e n a r - b e n a r t e r l a k s a n a d a n
t e r w u j u d d e n g a n b a i k . Repemimpinan d a r i g u r u s a n g a t
p e n t i n g k a r e n a s a n g a t e r a t k a i t a n n y a d e n g a n d e n g a n
l a n c a r t i d a k n y s t u g a s y a n g d i b e r i k a n k e p a l a s e k o l a h .
J i k a d i s i m p u l k a n d a n d i a m a t i secara s e k s a m a k u r a n g
t e r l a k s a n a n y a u s a h a k e p a l a s e k o l a h d e n g a n b a i k , bu -
k a n l a h sewata-mata d i s e b a b k a n o l e h k e p a l a s e k o l a h
s e n d i r i , m e l a i n k a n k e s a d a r a n d a r i g u r u y a n g m a s i h
r e n d a h s e r t a s i t u a s i ( l i n g k u n g a n ) s e k o l a h y a n g ku-
r a n g mendu kung .
D i s a m p i n g i t u t u g a s - t u g a s y a n g t e r l a l u b a n y a k
d a r i k e p a l a s e k o l a h s e r t a f a s i l i t a s y a n g t i d a k m e m a -
d a i nemuanya i k u t mempengaruh i t e r h a d a p k e g i a t a n -
k e g i a t a n y a n g s e h a r u s n y a d i l a k u k a n o l e h k e p a l a s e k o -
l a h , mudah-x~udahan g e j a l a - g e j a l a i n i m e n j a d i b a h a n
p e n e l i t i a n u n t u k s e l a n j u t n y a .
P e n e l i t i a n i n i b e r k e n a a n d e n g a n " U s a h a Kepala
S e k o l a h d a l a m M e n i n g k a t k a n Kepen impinan Guru S e k o l a h
D a s a r " . Berdasa . rkan pengamatan d i l a p a n g a n kepemim-
p i n a n y a n g d i h a r a p k a n d a r i g u r u be lum t e r l a k s a n a
dengan b a . i k . Dalam h a 1 : i n i p e n e l i t i h a n y a m e n i n j a u
d a r i empat v a r i a b e l s e b a g a i m a n a y a n g d i j e l a s k a n se-
b e l u m n y a .
Menginga t k e t e r b a t a s a n d a r i p e n e l i t i , s epe r t i
k e t e r b a t a s a n w a k t u , k e s a n g g u p a n , k e t e r a m p i l a n d a n
kenamyuan se r t a k e t e r b a t a s a n d a n a , maka p e n e l i t i ha-
n y a mengambi l s a m p e l 15% d a r i j u m l a h g u r u y a n g a d a
y a i t u 15% x 602 o r a n g g u r u , s e h i n g g a s a m p e l b e r j u m -
l a h 90 o r a n g g u r u . Sampel d i a m b i l secara random
s a m p l i n g ( a c a k ) u n t u k d i j a d i k a n s e b a g a i r e s p o n d e n .
C. Saran
P a d a b a g i a n i n i p e n e l i t i d a p a t mengemukakan
b e b e r a p a s a r a n , mudah-mudahan d a p a t b e r m a n f a a t b a g i
s e t i a p pembaca d a n d i j a d i k a n s e b a g a i b a h a n a c u a n ,
s a r a n y a n g d imaksud a d a l a h :
1. Hasi l p e n e l i t iarr y a n g t e l a h d ikemukakarr hendakrrya
men j a d i b a h a n p e r t i m b a n g a n u n t u k p e n i n g k a t a n se-
l a n j u t n y a b a g i semua y a n g t e r k a i t .
2 . K a r e n a h a s i l p e n e l i t i a n y a n g d i k e m u k a k a n l e b i h
b c r s i f a t urrum, mudah-mudaharr p e n e l i t i s e l a n j u t n y a
akarr membahas a t a u m e n e l i t i secara l e b i h k h u s u s .
3 . Hasi l p e n e l i t i a n y a n g d i u n g k a p k a n d i a t a s h e n d a k -
n y a membudaya u n t u k semua s e k o l a h y a n g a d a , khu-
s u s r r y a u n t u k s e k o l a h - s e k o l a h yarrg . t i d a k s e u ~ p a t
d i j a d i k a n sampel d a l a m p e n e l i t i a n .
4 . S e t i a p g u r u h e n d a k n y a m e r r y a d a r i akarr t u g a s n y a
s e b a g a i p r o f e s i , bahwa kepemimpinan i t u b u k a n se-
mata-urata b e r a s a l d a r i k e p a l a s e k o l a h , t e t a p i
d e n g a n k e s a d a r a n s e n d i r i j u g a a k a n b i s a d i b a n g -
k i t k a r r .
D . Rekonendasi
Dari h a s i l p e n e l i t i a n y a n g d i p e r o l e h , ba.hwa
dengarr a d a n y a u s a h a yarrg d i l a k u k a n k e p a l a s e k o l a h
a k a n s a n g a t b e r m a n f a a t h a g i s e t i a p g u r u d a l a m m e -
n i n g k a t k a n k e p e m i m p i n a n n y a . Dengarr a r t i k a t a u s a h a -
u s a h a t e r s e b u t d a p a t d i t e r a p k a n o l e h s e t i a p g u r u d a -
lam p e l a k s a r r a a n t u g a s n y a s e h a r i - h a r i . D i s a m p i n g i t u
y a n g d i b e r i k a r r o l e h k e p a l a s e k o l a h nrerupakan m o t i -
v a s i b a g i g u r u d a l a m pengembarrgarr p r o f e s i n y a .
DAFTAR KEPUSTAKAAN
Arnin Muhamtriad. ( 1 9 8 3 ) . P e r m D e a t l f 1 ta . s . . DalamPendi-
dlL,arl. A n a . l i s i s P e n d i d i k a n .
. . A r i k u n t o , S u h a r s i n i . ( 1989). P r o s e d u r Penelltlan. Ja- k a r t a : B i n a A k s a r a .
A g r o h o , P a n j i . ( 1 9 9 0 ) . E s i k o l o ~ i dalam P-. .c.
J a k a r t a : R i n e k a C i p t a .
. . A r i k u n t o , S u h a r s i n i . ( 1 9 9 2 ) . Prose- Penel- Suatu P e n d e k a t a W t i s . J a k a r t a : PT . B i n a A k s a r a .
. . c.
. . D a s u g i , Dudung . ( 1 9 7 9 ) . Admlnl . , t ras i E e n d ~ r i - M e t o r l o l o r i ~ Penaa. iaran Keuern- ,Cekol&. Bandung : PBPGT D e p . P d a n K .
D e p d i k b u d . ( 1 9 8 2 / 1 9 8 3 ) . W i ~ ; t r & L . . rndldlkan. J a k a r - t a : Dikdasmen .
D e p d i k b u d . ( 1 9 9 4 / 1 9 9 5 ) . P e d n m Pembina.an P r o f e. C: i ~ n d Guru Sekolah Rasax. J a k a r t a : D e p d i k b u d .
D e p d i k b u d . ( 1 9 9 4 / 1 9 9 5 ) . Pet- P w P- . . Mutu ili Sdt idzd-1 DHSC. J a k a r t a : D e p d i k b u d .
dm Keuemimuinan. K a r t i n i , K a r t o n o . ( 1 9 8 9 ) . PemimDln Bandung : U s a h a N a s i o n a l .
K u t r ~ a i d i . ( 1 9 9 7 ) . P ~ n d m K . . . ealatEIn P e n e l l t l a n IKIP &&m.g.. P a d a n g : L e u r l i t .
L a . z a r u i h , Soewad j i ( 1 9 9 4 ) . K e v a l a Sekolah dm Jawah-. J a k a r t : K a n i s i u s .
S e t r ~ i a w a n , C o n n y . ( 1 9 8 4 ) . - Bakat r h K r e a t l f l t a s . . Si swq S e k f ~ l a t i MenenEIrah. J a k a r t a : G r a m e d i a .
. . S u p r i a d i , ( 1 9 9 4 ) . f i e a t l f i t a ~ ; . I S e b ~ l d a v a a n dain Per- - bugan IPTEK. Bandung : A l f a b e t t a .
DEPARTEMEN YENDIDIKAN NASIONAL KANTOR WILAYAH PROPINSI SUMATERA BARAT
JALAN JENDERAL SUDlRUAN No. 52 PADANG ~ L E P O N , .. KAKANW LI, : 2 1 95
LX. ( 0751 ) 27510 - 20152 KORMM :2118 TAUS : 2015
Nornor : 197b IOR.I.!PT4!2(~)fZI)O0 9 - i ~ ! I ~ I . v 16dO
Lamp : -- Hal #: kin mcngr~nzp~illrart
Pcgcti&!:;n I ,
'-. yt! . ~-, , , f: , : . I ;-tiAdJCa 7 .,t, 2- a~2 i :~ !~ ! , , , . * --.1J&
T?niv~rr;7'tns r%et?ri. P n h n g & ro(htnSq.
Sehi.lbangzn dcnpn s-rss t Soitdarn Kc): i 7 i tj:K12,2:FGi20CI(:1 t;lnggal. 3 A ~ ~ i s ! ~ i $ 2(.j(1(.i te!;triilg Pennollon izin Fene!iiian yany besjudul" Tll4JJ4t!-iN TEhrT.4ArG LW.4H.4 x f i j : *~ ,4 G L ~ H y - ~ i q ~ UEMWKAYAS UAL.4M A.3ENINGli4'IUN P P V GURU 1 0 I 4 R E l 7 1 I A KOTO Y ; ; I N W " Pada prinsipnya kan~i men~berikan izin kepada ;
iVmu .- Dru. K h u i r k . MP : 1.3 0.7.3 048 R I;c~kulfns/Ju P : PGSD FIP Ulsivmsifm Nqcri Pfidairg. Loh.ri : ,SD Negercr' Kccomnfm KO&) T i u l r .
Un~irk melakirkan penelilittn ini tlimirliti c h i 1.anggi1 10 Ag~,stiirs sAlJ 2i De.ssenzber 2000.
Untuk itu diharapkan yang be~angkutzn clapat menghubungi Kcpiila ,rD iVegcri Kccm~tufrur Knfn Tangnh., p n a berkonaultasi scperlunya dan dalam melaksanakan Pcnelitian tcrschut ngu tidal-; mengnnggu proses belajar mengajar.
Setelall sele~ai tnelaksatlakan Penelitan tersebut, nlaks llasil Penelitan disatryiaikan kepada kami Up. Kabag Tata Usaha sebanyak 1 (sahil) Ekseinplar.
Uenlikidah disampaikm untuk diyergunakan olzh yang bers~ngkutiul.
. . a . 1 ~ Kcpala ? .
Tcn&n.srm Y.4 : 1. Kc~r~\r?il D c p ~ k i s Prop. Sztmbar. /NP. 13 08 781 13 - 0 ,..y' 2. X'epala SD ,Ve.qeri Xecurnarirn Koto Tunj$J$j \i: d c p
'"..>- --...-. 3. Kahrxiepdikla.~ Kora Padai~g. ..c.. .I... - 4. Kepalir b'idirr~g L)i/dus K~riwil Uep Jikrias Prop. St(m6ar. 5. Yang bcr,snngkrttnn.
-
I . I4 I:; ~ I I J cs r I . ) I . I ~ . I,: 6: i 1.1 fx j. i.; TJ.SI pert~ ~ . K I P ~ j.rr
I . 14 c:ll~l:~~; 1: .i. I: 1.4 27j.c; ;:j.rr g .; (2 I. 3,s . ' I ' .I. . .I 1 . 1 !:; L j j bi !'.; I v?< ilk?, ~ I I C ; C ) ~ I . J X ~ . I:. ~ I J ~ ) I
IJC; 1. I . ~ I i ::: i i3 I . i I' .
i.3 , I1 r-: 11s I j r: r .i 1,: ;3 (.I 1,;. 13 \) r, 1 , r+ 5; iyJ.rr .>7 7j.r) 2
!.,c.! ri-) .i. I : I ~ i i t i : .
4 . PI er I L!, c:. rir 1.1 )-; tr, is.a,i.r p r. .r.nr a:; a b ah as1 .
! . 9 . 1.1 e rrr 1.1 I:,! I 1 I.:. d ;i r r n (2 1-1 d r;.r:r t-J :m g. 1.; ;s.rr k r e a -
- . Y 1; \-I : I,!. :J. p 5. k ,/ I }:.I 1.1 i.; I i .i: I I F, ;; j, TI. ::;
5 e I.; (-1 J. FJ. .h I.) a :; a r I4 r: g 112 r :i 1 j i
K e r: 8. I I I a. L n r r I', cs 1- cub I, a I I :?. u h
. f'! (:: r.12 ,s.n rr ) I c, t n.1 YJ I.. . ' I ' c r l e t i l - I c.1~trr.i.l.r:~ ::;~y.'il. cIf;l'~.h.a.ri ~ ~ F : N I ~ J ~ , B Bapal~,/Lbu h e r a d a d~ . I .~ . r r l
r 3 I ; I . I - : 1 I : I . ; ; : i . I , r I ; :! I . I . I ; u I . e ; 1 a 1. a . rrr e 3. a k s a.rr a --
ki jn 1.1~da.c: - ;e l ru~: . i - - tr:!;~: i Aunri.-i.r~ .
I . I i . 1 1 i I . : I ~ . . J , ~ I . . I : . I I I . I : I i n i?or.nrnc;i rnen2cna.J.
u ::;a t-I n IS i: ;J a. .I. u :.! c l.;.o 1. a tr i.1 ;r .L a~rj xi crr i n Z 1s.a 1: k3.1-I I.;ep e nr i n l g :in un g u r u
1.1 i. !/; 6: 1.i r ) 1. ;J, t I .
1 r r L' i-1 r. :3 j. y i l l I g cl i. lru nrr-!~:~ 1.1.; j11.1 s e m a la - XI a t a u r.1 t u I.: k e p e n t. in g, 3.n
. : r 1 . 1 , i . i : , 1 1 I . nr;l::;a y;~.rr;? u.).;a,l r)al .ar~g darr l ;%dak nda. T ~ I ~ . ~ ! ~ I J C ~
,-. I;j.j:rr .y:3rr:< dspnl.. n.rf::zl~~,ikarr Ba.r.lnk,i .!.hu.
I f . . ::.;a-)r;l l l l ~ ~ ~ l l 3 l l bavak,: ' I \)~:~ 13r.ltuk di.~.paL nlerrrber.j.1.;.o.n
i I I J I 7 5 , I I ; i .; I I - . : ! . I . I I J , i r r 1: i~ ~ I I I a!; j. y a n g D;j.~.l u h'r/ 1 1.~0 1:) e r. .j- -- I.. - - . &4.1 I t.1 .i.j 3 ICI j. 1-1 I:(;: r - ; ~ IITJ.!:; ,i. ;>.FJ.~.I rr FJ. .
PE'I'lJtJ~JIJK P E N G I S I A N ANGKE'F
Rrrgkei: do.I.atrr perre1.i. t;.i.arr i n j. rnerrgenai uc;nha. Kepu. la S e k n l a h
da7.n.n~ ~lrerri.rrgl.;a t k . m !.;epenrirr~pirran g u r u d a l a m pelalrsarra8.n ke -
g i n t a r r b e l a j a r merrga.ia.r cl j . s e k o l a h .
Arrgket j .ni t e rd- i r i da:ri !s.~::.;i~~mlah p e r n y a t a a n , y a n g jawa.barrnya.
sudnh dised.i.al,o.r~ berupa pi.1it.ra.n dalam b e n t u k s k a l a .
A 1 l;erna-)..i f : i awa\>ar~ tezcl:'r.rj. c l a r i , S e l a l u , S e r i n g , , Jarang da.n
1'ida.k I?ernah. t j r ~ . p a l . ~ ~ l b u d i n r i n t a . u n t u k u r e u ~ i l i h s a l a h s a t u
u.1t.errrat.j.P .jawa.barr cler-rgan nrenrberi ta.rrr_la s i l a n g pada. k o l o n ~
yarlg t;e l.ah r:l i s e d i a k a n s e s u a i d e r ~ g a n p i l i t r a n , " penga1a.nln.n y u n g
d i a n g g a p t eua t . .
7:I)EN'I'I'rAS RESFONDEN
3 . Laura k~e r t~ jga~ ; clj. SD :
R e t e r a n g a n :
Sl. : S e l a l u 76% - 1110~
SEi : : 3 e r i n g 56% - 75%
JR : J a r a r r g 41% - 55%
TI? : T i d u k P e r n a h 0% - 40%
. .- -- . . - . - . . . . . .. . . - . . . . . . . . . . . - -. . . . . . . . .. . . . ... . . - . . . . . -- -. . . . . -. - .-. - -. .
3 AW @J3AN P E R ~ . ~ Y ~ ~ ~ ' A N ~ I I ' ~ ' ~ ' E ~ I ---
r* 3 , SR .
. . . -- - - -. .. . .- - - . . - -. . . . . . - . . . - - -. . - - . -. . . - . - - . - - - - . . -. - - - ---- -- -- - -- I
FL~:f,:~:j. 1.x~. i%;:!.:i:t 1 FJ 1.1 c~w:rfik.~ i.1 ITJ. ~I :~I :~.J-- .~~.J HI 1.1r.1 t:~k. rJ8.r.m. 1: !
l~r; l . ~ ? t:. i ;I, (:j ;.I.; I 1.e 1: I ,;m >:!;:I>: 12, :l ::j:w:h I:, f?.~:i I ~ I A F J . ~ 5 ; ~ B;~,I.I I
! I.;cg ic~I.ar~ . ! I
E'el.;e I .:I F J ; ~ sra~~j.; i.J < l:~c;~~:~il~;ar~ !.it? 1-a.1~ (A i p e r g i l.$.~:~~.rt
I:f:rl !a(.lag c;c-lnu:j. i;:1.1 ):.I ..I..- g,).~r.l:j .
1 ~ : . I . I I 1 r l r J 1 : r : I , (1 j...;e.-
s9.i 3.;. 1.: ;>.T I rlf.:~ .jgtj.r~l :i ;-IJJ~XI:.F~,~I ;:3.1.ru .
l!c-:pa 1.a S-l,c b; (.) J.;J.I-I rfleinl.je-r % 1,; mi I.;.eserrrp~.t.8rt kepn~ln
@.IJ r l~ . . ~:!IJ.K.I,I 1.11-1 LII 1,: i r ~ e r I;.? <, I;JJ I.. j r:.~,~~;~l;,/~~f~rl;err~~~~~~r~.-- I
r:wrt..ea~~.~o.n Kepriz:L i j . I';cl.;nlr.jh, t.jj..ln K~jr.lala Sr;.kola.lr 1
t~ rl17j. I . Z ~ T I @ J ~ . I . I
1Cer:ralii. Sel.;o:l.a\l rrrernj.tst-a .ir~l'o.nrr;-j!:;i kepash~. guru- ! !
<u ru yarrg. i:l i.1.w r. L I-;c~!:;i-;.rr~).~. l..:t~n ~ J T I t:.1.3 k nertgi knl: i I
! F;I.I~.~,I:I I~;e:gf~>~.l.;:~ri. t 3 i I . y ~ . kr::g:i.~j.li.~~,r.~ .t:.e:l.al-~ :;e:Lfxn.j.. i
1Cepal.n Seh.cl1.a.h sul. ir l :~ percayu kepa.rla ~1x73-
I 1 . I . I I . ; I . ! : i I;LI~R!; c:lnr I ta.rrggurlg
:i x~a.t> .y.3.1.1g, (:I .i I:J~:<.I: ~.I:.)>.:I .
Kcr.:l;t~l.a :$ehol.at-l rne:.rc j.r_lt:ak~~~i tluLrorlg>j.rl y m g ' kl8.r-
tr101.1 i!:; r1er1p.a~ .I ! : ; ~ I T I I ~ J . gl-I YIA->?,I.I 1.13 .
l<e~?J 1,;s :$i:ko l :J l I tw I:.!: i l;.ay 1.1:: ~:.t:a.~l.,~ !.;r--19ada z-;,uru.-
I jy1.1 i.l:/~ 1.~m1 NI;.; I.;I.!;I.I !,:;JJ~ Iw;?.i, :j I..;jr I .
vLf::):!2,J.;3. %k.(.! ,l;$l I lric::fl~!..:i?.r I'i3.:.1 :.:ij1-1 I.'.CJ~! -.f:Or~ k,~1!1 : JXI~
tm .i 1.: l-;.c;.l:-wc.li~. ::;f.:ir11.1;5 ;:!.J (h; I 5; l.,;~.).' :x:kc:~l.a.k~ , m i -
:.;zJ.~.II\~;I. ~ I Y I . . ~ ; J ~ I !~i?l;!~j.f-:?J.i?~~. I . , . i~h . !~ : ~ ~ ~ ~ K I Y . ~ . I I ~ , @ ~ ~ I ~ .p2-,
J:.asau.rl g1.1 UP- :~I.I.I:.I..~ .
Kepa :l.ii. Selw .l.al I ir~c::rrd.!.ir la g1.1 x.u.-gi,u 19.1 d ; j . l ~ ~ l ~~e:rre-
gal.; kar-I r l i.:; j. t r 1. 1.1-I y:CJrli?. I:,c l at I d i. LR-l;:+.pkan .
-
--.-----
TP
---
-- JAW M3AN
. . . - .- . .. . -- . . . .- . ... . . . . , . . - .. . . . . . . - .. - -. . . .. . . . . .. . . . -. - . . . - -. , . . -- .- .- - -- .- -- - ... --
1jC.I I PERE.1YP:!:I'Afit.l,~'J:'I'Ell
. . . . . -. - - . . .
.I.U
i I
12
I.:3
- - . - . .- - - -, - . . . - . . . . - -. . - . . - - . -. - . - .. - - - - . . - - --
l(epn:l.n :J(::i.:cl 1at1 rrlr2c;t.r j.1 la. gt:ir.rj-.gu r1.1 1.1rr.b~C; da.pul;
1; I f . 2 1 ,.;:. L .... r:. I ZJ. (:li.j,i I \-I<-: 1: 1 ,?:;.( !:?.2(3f 12. <1>~:\??5.k) l:,k! l.?$dFJ.~~ !33;>.~,1.1
\.:eg 1.3 1;31-; .
l?t2 Iw I ,.-i ax r~ smj-~j.; i.1 .i 1:jer.j. l,i.a.r~ !.;e 1-;1.113 (A ipergj. l.i.j:ka.r~
I:e rIsar.layz :L;~;.II-I~J:.~. ;~I.I I:.LJ..-~I.J~:I.~ .
Kc;.:rr:~. 1.3 : ; c i l ~ - t I . ~ l I I ~ I ~ I I I ~ I U L . ~ . k.ar1 p.lcki,..r.:i aan , dG.se.-
:;I.] 3. j. I.;.U.T i rJ (:I.I f::3.1 I :I ;:J~K:~;FJ.T.I ;~. I .~TJ .
I(<-;p.,a 1.n SeG; (j I . i3.l.t rrr~:~rrl.)er i lwrr I~;e..;en~pstar~ kepn~ln
~ J J I:I:I. - ~ . I J . ~ I . I , I . ~ I - I ~ ~ ; I I 1.: ~r1t3i I): j. !.:!-I I.. j m.p>j. t:,,!g~er tf2rr11.1n.ri-.
r:~er t,en.ros.n Ker.~a.l..a Sel.;c:~lah , bi.la K~;.p;;~.la Sekolat-:
1.4
11.5
i.6
I.';
1.3
I
!
1 ill;
1
t2er.l la .I.a.rryan .
l(~:f:>a .l.rj, :S~I:~:~~I.:<J.\.I IT~{::I~I i.1-I I-:). , ; , I I I'~)I:TIX~::;~. \.:i:k;tafla. ~ I J ~ I J -
I$UT.I:~ Y B T I ~ clj.l.?er..i- I.;c+!::sn~lrzal..srr 1~~11..13L;. n~er~g: j . ls t i
c;ual;u I.:egfr ij.l..uri . bi%;). I.:r-:$::i.n.l;rs.r~ .t:.ela.h selesai . . .
Kepa1.n Seh.olu.f.l ?;u.l:~n:< percu:yfi kegnrh. guru-
F~I.I.T.~:I ('IYJ. ].:~JII ~ I I P ;!.:3.\.; :.;:~JI~z~.~.F+: I I;I.I;!F~c; <;lij.r~ i:a~.lg.g13r1g?
:i 3\.1:3.t> ya.l.lFJ, (:I .i.i:J,:! r j.\;.:3.f I .
Kct.ra I.n 1St?ko.l.a 1-1 oe:-rc j.pl;:$.kori t I K I ~ - ~ I ~ ~ I ~ B . ~ I ymg' t.l~.r-
111r~1.1 i.!:; K ~ C T I ~ , B I i :;C:IIII:IF~. ~ ? I . I YI-I..-~>.I 1-12 .
I I . r J . 1 I . r i l : I-.? 1:t.r~ ka I.:epscla gl ru--
L?,II.I:I.I {1:i1 h f i l rtlg:: S . ; ~ , k t . ~ l ~ ; ~ ~ . ~ i l,;i?;<<i.;j l..;j.r I .
K{::pa.J.;s. ::;ek.(.:l.l:+l I rri(::rnf.ii?.r.j !.;;I:-I c2C:n.I l:ot>-.cf.!r~ tnh yarrg
1.c~ .i 1.; l.:.i:r:!:~j(. 123. :.;{::I~!I:I::$ 21.j ;,.1;1 t l y ~ : I ::;t..:~. 1: !sc:ki:; ),st1 , m i -
:;:).l I I \FJ. l k j . I .>3 .~1 !JI:! ; :~t>i ,{~>~.i .~~~. l., jd;~.!,; nit2r.1yj.i 1gRlr1g .g.\t3-.
J:.a.c;snrr $-:n.r~ I-- ~ I . I . I . . I . . ~ .
I(epa'J.il Sel~:r~.l.:<:.l-I crrt::n~t.,-ir~a g~.~r:u--gi.~ru dal.nn~ rrren.e-- . .
t<al.ih.73~1 i.) :l.:.;'f. 6) 1 ft.1'1 \~.!J.TI~!. l:,ii! 1 F J . ~ j. 1..~?~~:3.~>k.3.~~1 .
. - tqliJ !,RI.IY A'J'AIV.1 ,IT.Tlgl
. . . . - - . - - . . - .. - -- . . . . - . . .- - -. . -. . - . . . . . . . . . . - . -. . . - . . . - - .- -- - - .- . - - - - - - . -- -- - -
211 Kepa1.a. SeI.;.r-~lrzt~ me langkap i Ea:;;-j.lit n.s d ~ r i alat-
n 1.a t y::j.r IK! 1. I i.l::c: r. .I.I.J ki'~.r~ ;3.1r1:1 un l:i~ k me J.nnr:a.rkan
gr.ost.::; t ~ e I.:.l.j nr. r~~er.r~.u..i ar. .
1:: 1 l< (~p~ . l . ;~ . ?.;(?ki!.l la.!'! r!!C!Il$ j.\.;.j. ~\G>:cI ke:.il?;i ?tkil:,s rB,EI.ri @.lX13-
; ~ ~ J z . M ~uI-I ; ,~: ~~c~:rrrp.,e~:~~.lr:: l. lauga!i; l:,arrlt~aht~ri , n i s a l r t y a
I . J u i . 1 I I , bu:~?iai;a.r~ ek!:; I.. ra.-
h.l.lri.l.:~ll.~~: .
2% \+pa La :$i;i;.l.;rj 151-1 nrc:rr~pcrl ra 1; ;-j.trx~,,'neng j.riga.tkan
I;el la iku.r.r r : ~ rg,ka t:. pj~ru--fl.i r u , ~ ~ , p i 3 k ~ i la suclah
14al.t Lr.lrr y~j. . ,. ,.
I , . Kcr,~.,a..l a Sel.;c.sduli ~rrea~\:~r;..r.j.I.;.n.ri ~r.lf: L a y ~ n a n y a n g baik
I;e rflai:Inp ~ielrrua. :?)xru ynng ae~iti~ru l:.u hkari .
24 K ( j $ ~ , : l . i 3 . I;t~l.ii:~S.n.).i r r r e l u;jxces,k;jr~ wal.;.l:.u 1.1n l..i.ik r.l isI.:usi
r.171i.1 I:II ~ Z J . I? 1.r.1 l.'i~xTli:f~.?;.j C~~?~ ' IQ,>JJ I I:IJ -.KlJ'r'l3 CADI i !:; l->).j!
!:;i;i;.k1,.1 1,~~t.r.
*',l.' .:.J l(eptl1~j. Sel;olah n~eaher:i. k.e:;wprrl;un kepmjn
~ I : I ri:~ - - K ~ , I ~ ? . I iJr1 l:,1;1 I.: .i. 1.: I:I t; k)e!.rpw:ri: :i.!:; i p a . ~ ; j, LFY+IFJJ~FJJ:>
:;et.:i.ap k e f t n t a r r .
' 5 ,<,I3 Kepn4.n SeI.;o l.nkl :rrc:nber i gr2 1.1331 14.,"kf?se~~.ri>.~i3~1 ke--
r?i3{,Ja gur.13 .gt.~.rz;l i-wr Ln lr. rner.1 :i.r 1gkt3.1, km-I p e r ~ g i ~ t u t i l ~ w i
1.1alajrr ir1engc~:r(rl:)a1.1g1;~:j.r1 kar.i.~.,!r;>.rt:s Li3.si .
, . .!!7 Rcpa.l.a. !<ekuJ.;l~..).i ~ 1 1 ~ r i ~ ' , I ~ i i , 3 ~ . : - ; f . : r l ~ ~ k ~ r 1 p3,732.!1-@.1m
1.1a:l.nrrr k~:gi~.L;:ir~ l ; e ~ . i : . ~ ~ r ~ l . ~ ~ , 1l1i.si3.1rtyn. rdal.n~rr pene--
r.j.~rra.rj.~-i ~to~i:j.(.l 1)a.r)~ .
28 'tCepala Seko.).ah nrc!:~.i/:ja.t:.karr gui:*u--@~rl:~ dn:l.isn~ ns-
r r i la i pn 1~!,1.:simn.nr-l pr r~granr ..;el~;ol.~~.i I .
29 l(c:gal.a Sul.:.o.laJ-r nrendklargrs:j. clarr niengo@~mi .her-
tmdap 5;e.l:. io.~;~ I,:rcat 'l.Bj.I:,ss.!~; wa.1 ly d i 1 a k i ~ knn guru . I
i , 3iJ Keca.1.a !<el.; o lakr meeil.:er i i nrl:~alissr st as has il clar.1
i I ~ I ? ~ ! ? ~ \ ~ . Y J . ~ . ~ ' ~ . . \lZiJIF? ( 1 i , [ . .~C'VO l.f.'l'l 21.l l?l.:l . L 1
--. 'I'P - - -. -
I
---- -
SL -- . -
.JAWARAN
SR --
.,
JR -- - -
! I
!
Lampiran 11.
H A S I L UJI CDBA RELEABILITAS ANGKET
117 1 Mean X = - - - 78
15
NO
1 2 3 4 5 6 7 8 9
10
1 2 0 2 Mean Y = - - - €513
15
X
9 1 92 57 59 70 73 92 6 1 86 82
Y
83 75 84 68 76 76 76 82
11 12 13 14 15
69 8 1 88 88 81
X2
8281 8464 3249 3481 4900 5329 8464 3721
86 66 9 1 75 93
7396 4356 8281 5625 8649
4761 6561 7744 7744 6724
JML.
5934 5346 8008 6600 7626
97234
Y2
6889 5625 7056 4624 5776 5776 5776 6724
SO 9 1
94791
X . Y
7553 6900 4788 4012 5320 5548 6992 5002
6400 8281
7396 6724
1171
6880 7462
1 2 0 2 93534
top related