kuliah khas: kitab as-siyam (puasa) · kuliah khas kitab as-siyam (puasa) berpandukan kitab al-fiqh...

KULIAH KHAS:KITAB AS-SIYAM (PUASA)

DISEDIAKAN OLEH:

USTAZ SALEHUDDIN BIN ABU SAMAHBAHAGIAN SYARIAH

KULIAH KHAS KITAB AS-SIYAM (PUASA)

BERPANDUKAN KITAB AL-FIQH AL-MANHAJI

1. PENGERTIAN PUASA

2. DALIL PENSYARIATANNYA

3. HUKUM MENINGGALKAN PUASA RAMADAN

4. HIKMAH PUASA

5. PENETAPAN BULAN RAMADAN

6. HUKUM BERPUASA HARI SYAK

SIRI SATU:

PENGERTIAN PUASA

Menurut bahasa:

Puasa ialah menahan diri daripada melakukan sesuatu seperti makan, minum dan bercakap

Hal ini berdasarkan Firman Allah Taala tentang kisah Maryam AS:

Maksudnya :“Sesungguhnya aku bernazar untuk puasa daripada bercakap(diam membisu) kerana Allah.

(Surah Maryam : 26)

PENGERTIAN PUASA

Menurut syara’:

Puasa ialah :• menahandiridaripadasebarangperkarayangmembatalkannya,• bermuladariterbitfajarhinggamatahariterbenam• denganniat.

PENGERTIAN PUASA

SEJARAH PENSYARIATAN PUASA

• PuasabulanRamadhantelahdifardukanpadabulanSya’ban,TahunKeduaHijrah

• Sebelumituibadahpuasatelahdiamalkandikalanganumatterdahuludanahli kitab yang sezaman dengan Nabi Muhammad Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam

Firman Allah Taala:

Maksudnya :“Wahai orang-orang beriman, telah diwajibkan ke atas kamu PUASA sebagaimana yang telah diwajibkan kepada umat yang terdahulu daripadakamu, moga- moga kamu bertaqwa”.

(Surah Al-Baqarah : 183)

DALIL PENSYARIATAN PUASA RAMADAN

Firman Allah Taala:

Maksudnya:

“(Masa yang diwajibkan kamu berpuasa itu ialah) bulan Ramadan yangpadanyaditurunkanAl-Quran,menjadipetunjukbagisekalianmanusiadanmenjadiketerangan-keteranganyangmenjelaskanpetunjukdanmenjelaskanperbezaan di antara benar dan salah. Oleh itu, sesiapa di antara kamu yang menyaksikananakbulanRamadanmakahendaklahiaberpuasa”.

(Surah Al-Baqarah : 185)

DALIL DARIPADA HADITH

Maksudnya:

“Islam dibina di atas lima perkara iaitu bersaksi bahawa tiada tuhan yang berhakdisembahmelainkanAllahTaaladanNabiMuhammadialahpesuruhAllah, menunaikan solat, menunaikan zakat, mengerjakan ibadah haji danberpuasapadabulanRamadan”.

Riwayat Imam Bukhari dan Imam Muslim

hukum meninggalkan puasa pada bulan ramadan

1.Sesiapayangmengingkarikewajipannyaakanmenjadikafirdandisuruh bertaubat sebagaimana orang murtad.

2.Sekiranyadiaenggan,hendaklahdijatuhkanhukumanbunuhkeatasnya jikadiatelahlamamemelukIslamdantidaktinggalberjauhandaripadaulama.

3.Sesiapayangtidakberpuasatanpamengingkarikewajipannya,diamenjadi fasiq.

4.Pemerintahwajibmemenjarakannyadanmenghalangnyadaripadamakan dan minum pada waktu siang supaya dia berpuasa sekalipun secara zahirnya sahaja.

hikmah puasa

1. Menyedarkan hati orang yang beriman bahawa dirinya adalah sentiasa berada dibawahpemerhatianAllahTaala.

2. Merupakan jalan yang termudah untuk menunaikan hak Allah dantanggungjawabhambakepadanya.

3. Mendidikjiwadanmengurangkansifatkerashatiyangbersarangdalamdiriinsan akibat kekenyangan yang berterusan.

4. Merupakan wasilah yang terbaik untuk melahirkan rasa ihsan dan prihatin sesama saudara seaqidah.

penetapan bulan ramadan

Ditentukan denganDUACARA:

Melihat anak bulan pada malam30Sya’ban

Mencukupkan bilangan bulan Sya’ban30hari

dalilnya

Sabda Nabi Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam :“ Berpuasalah kamu apabila kamu melihat anak bulan dan berbukalah kamu (berhari raya) apabila kamu melihatnya. Jika anak bulan terlindung daripada pandangankamu,cukupkanlahbilanganbulanSya’bankepada30hari.”

Hadith Riwayat Imam Bukhari dan Imam Muslim

1.PadapandanganMazhabSyafi’ehukumnyaadalahharamberpuasapada separuhakhirbulanSya’bandandiantaranyaialahHariSyak(30Sya’ban).

2.HukuminidikecualikanbagimerekayangbiasaberpuasapadahariIsnin danKhamisatauPuasaNazaratauPuasaQada.

hukum berpuasa pada hari ke-30 sya’ban (hari syak)

dalilnya

Maksudnya :Sabda Nabi Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam : “Sesiapa yang berpuasa pada hari yang syak padanya, maka dia telah mengingkari Nabi Muhammad Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam.”

dalilnya

Maksudnya :SabdaNabiSollallahu‘AlaihiWaSallam:“ApabilasudahdipertengahanSya’ban,tidakbolehberpuasalagisehinggalahtibanyaRamadan.

dalilnya

Kata-kata Imam Nawawi Rahimahullah dalam kitabnya Al-Majmu’ tentang hukum berpuasa pada hari syak

TidaksahberpuasapadaHariSyak(30Sya’ban)tanpakhilafpadapandanganulamaMazhabSyafi’ekecualijikapuasaituadalahpuasaqadaataupuasanazarataupuasakaffarahmakaiadibenarkandanditerima.

KULIAH KHAS KITAB AS-SIYAM (PUASA)

BERPANDUKAN KITAB AL-FIQH AL-MANHAJI

1. Syarat Wajib Puasa

2. Syarat Sah Puasa

3. Rukun Puasa

4. Perkara Yang Membatalkan Puasa

SIRI DUA:

SYARAT WAJIB PUASA RAMADAN

1. Islam

2.Mukallaf(‘Aqil–Berakal)(Baligh–CukupUmur)

3.Tiadasebarangkeuzuranyangmenghalangpuasaataumengharuskannya berbuka

APAKAH KEUZURAN YANG MENGHALANG PUASA?

1.HaidatauNifaspadasebahagianwaktusiang

2.Pitamataugilasepanjanghari.Jikapulihdaripadasiumanwalaupunsekejap diawajib imsak (menahandiri)sepanjangharitersebut.

APAKAH KEUZURAN YANG MENGHARUSKAN PUASA?

1. Penyakit yang memudaratkan pesakit

2.Perjalananyangjauhiaitutidakkurangdaripada83km

3.Tidakberupayauntukberpuasasamaadadisebabkankeadaanterlalutuaatau memiliki penyakit yang tiada harapan sembuh

SYARAT SAH PUASA RAMADAN

1. Islam •Tidaksahpuasaorangkafir

2. Berakal atau mumayyiz

3.Tiadasebarangkeuzuranyangmenghalangpuasa • Tidakpitamdangilayangberterusansepanjangharisertatiadakedatangan haiddannifas

RUKUN PUASARAMADAN

NiatMenahan Diri Daripada Segala Perkara Yang

Membatalkannya

RUKUN PUASA RAMADAN

RUKUN PERTAMA : Niat• Tempatniatadalahdidalamhati• Tidakmemadaidenganlisan• Malahtidakdisyaratkanmelafazkannya

• Dalilnya:

• Maksudnya:“Sesungguhnyasetiapamalanadalahdenganniat”

SYARAT NIAT PUASA RAMADAN

i. Berniat pada waktu malam

ii. Menentukanjenispuasa

iii. Niat berulang-ulang

SYARAT NIAT PUASA RAMADAN

Syarat Pertama: Berniat Waktu Malam

• Berniatsebelumterbitfajar

• Jikatidakberniatpuasahinggafajartelahterbit,makaniatituterbatal danpuasajugaturutterbatal

dalilnya

Maksudnya :Sabda Nabi Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam : “Sesiapa yang tidak berniat puasa sebelumterbitfajar,makapuasanyatidaksah.”

Riwayat Ad-Daruqutni dan Al-Baihaqi

SYARAT NIAT PUASA RAMADAN

Syarat Kedua : Menentukan Jenis Puasa

• Puasayangdiniathendaklahditentukanjenisnya

• ContohnyaberazamdalamhatiuntukmenunaikanpuasaRamadan

• Jikaseseorangberniatpuasasahaja,makaniatnyaitutidaksah

dalilnya

Maksudnya :Sabda Nabi Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam : “ Sesungguhnya setiap amalan itu adalah dengan niat, dan sesungguhnya seseorang itu akan dibalas berdasarkan niatnya.”

Riwayat Al-Bukhari dan Muslim

SYARAT NIAT PUASA RAMADAN

Syarat Ketiga : Niat Berulang-Ulang

• Hendaklahberniatpuasauntukhariberikutnyapadasetiapmalamsebelum terbitfajar

• Tidakmemadainiatsekalisahajauntuksebulan

• PuasaRamadanbukanlahibadatyangtunggaltetapiiaadalahibadatyang berulang-ulang

• Setiapsatuibadat(satuharipuasa)mempunyainiatyangtersendiri

• Puasasunattidakdisyaratkanberniatpadawaktumalamdanmenentukan jenispuasanya

• Sahpuasa(puasasunat)apabilaberniatsebelummataharitergelincirdan denganniatpuasasahaja

dalilnya

Maksudnya :DaripadaSaidatinaA’isyahRAberkatabahawaNabiSollallahu‘AlaihiWaSallampulang ke rumahnya lalu Baginda bertanya : “Adakah ada makan tengah hari di rumah?KataA’isyahRA:“JikakamimemberitahuBagindabahawaadamakanan,bagindaakanmakantetapijikakamimemberitahuBagindabahawatiadamakanan,lantas Baginda akan menyatakan bahawa Baginda meneruskan puasanya.”

SYARAT NIAT PUASA RAMADAN

Rukun Kedua : Menahan diri daripada segala perkara yang membatalkannya

1. Makan dan minum2. Memasukkan sesuatu benda ke dalam rongga melalui ruang yang terbuka3.Muntahdengansengaja4.Melakukanhubungankelamindengansengaja5.Mengeluarkanairmanidengansengaja6.Haiddannifas7. Gila dan murtad

KULIAH KHAS KITAB AS-SIYAM (PUASA)

BERPANDUKAN KITAB AL-FIQH AL-MANHAJI

1. Perkara Yang Membatalkan Puasa Ramadan

dan Perinciannya

SIRI TIGA:

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

1. Makan dan minum2. Memasukkan sesuatu benda ke dalam rongga melalui ruang yang terbuka3. Muntahdengansengaja4. Melakukanhubungankelamindengansengaja5. Mengeluarkanairmanidengansengaja6. Haiddannifas7. Gila dan murtad

1. Makan dan minum

• Makandanminummembatalkanpuasasekiranyadisengajakanwalaupun sedikit

• Jikaterlupadirinyaberpuasadandiatelahmakandanminum,puasanya tidak batal walaupun dia sudah makan atau minum dalam kuantiti yang banyak sekalipun

PERINCIAN TENTANG PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

Daripada Abu Hurairah RA katanya, telah bersabda Rasulullah Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam : “Sesiapa yang terlupa sedang dia berpuasa lalu dia makan dan minum, maka hendaklah dia meneruskan puasanya. Sesungguhnya Allah telah memberinyamakan dan minum.”

Hadith Riwayat Imam Bukhari dan Imam Muslim

DALILNYA

2. Memasukkan sesuatu benda ke dalam rongga melalui ruang yang terbuka

• Bendabermaksudsesuatuyangdapatdilihat

• Ronggapulabermaksudruangdarihalkumhinggaususdantaliperut

• Ruangyangterbukabermaksudmulut,telinga,kemaluandanduburbagilelaki dan perempuan

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

Oleh itu, pada pandangan mazhab Syafi’e :

1.Titisanmelaluitelingamembatalkanpuasa

2.Titisanmelaluimatatidakmembatalkanpuasa

3. Suntikan melalui dubur membatalkan puasa

4. Suntikan melalui urat tidak membatalkan puasa

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

Tetapi AWAS !

1.Puasaakanterbataljikaairliuryangditelanbercampurdengannajis.Contohnya seseorang yang mengalami gusi berdarah dan menelan air liurnya tanpa membasuh mulutnya dahulu.

2.Puasajugaakanterbataljikaairmasukkedalammulutatauhidungketika berkumur-kumur secara berlebih- lebihan.

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

3. Muntah dengan sengaja

• Muntahdengansengajabolehmembatalkanpuasaseseorangsekalipundia pasti tiada apa-apa daripada muntahnya itu masuk semula ke dalam perutnya.

• Tetapipuasaseseorangitutidakbatalsekiranyadiatiadaupayamenahan muntahnya sekalipun dia mengetahui ada sesuatu daripada muntahnya itu masuksemulakedalamperutnyadengantidaksengaja.

dalilnya

Sabda Rasulullah Sollallahu ‘Alaihi Wa Sallam :

“ Sesiapa yang tidak dapat menahan muntahnya semasa berpuasa, dia tidak wajibmengqadakanpuasanyadanjikadiasengajamuntahmakahendaklahdiamengqadakannya.”

Hadith Riwayat Imam Abu Daud dan Imam Tirmizi

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

4. Melakukan hubungan kelamin dengan sengaja

• Melakukanhubungansuamiisteripadasiangharibolehmembatalkanpuasa sekalipun tanpa keluar mani

• DibenarkanuntukmelakukanhubungansuamiisteripadamalambulanRamadan

dalilnya

Firman Allah :

“DihalalkanbagikamupadamalambulanRamadanuntukkamubersamadenganisterimu...”

Surah Al-Baqarah : 187

Maksudnya :

Makanlah danminumlah sehingga jelas kepada kamu cahaya siang daripadakegelapan malam. Kemudian sempurnakanlah puasa kamu sehingga waktumalam(Maghrib)dan janganlahkamumelakukanhubungansuami isteriketikakamusedangberi’tikafdimasjid.

Surah Al-Baqarah : 187

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

5. Mengeluarkan air mani dengan sengaja

• Batalpuasajikamengeluarkanairmanidengansengajasamaadadengan cara berkucup atau dengan tangan atau seumpamanya dengannya

• Jikatidaksengajasepertikeluarairmanidisebabkanbermimpimakapuasanya tidak batal

• MakruhmengucupisteripadasiangRamadhan

dalilnya

Firman Allah :

KataA’isyahRA:RasulullahSollallahu‘AlaihiWaSallammengucupkusedangkanBaginda dalam keadaan berpuasa. Siapakah di kalangan kamu yang mampu mengawalnafsunyasebagaimanaRasulullahSollallahu‘AlaihiWaSallam?”

Hadith Sahih Riwayat Imam Muslim

PERKARA-PERKARA YANG MEMBATALKAN PUASA

6. Haid dan nifas

7. Gila dan murtad

KULIAH KHAS KITAB AS-SIYAM (PUASA)

BERPANDUKAN KITAB AL-FIQH AL-MANHAJI

1. ADAB PUASA RAMADHAN

2. PERKARA MAKRUH DALAM PUASA

3. GOLONGAN YANG DIBERI RUKHSAH UNTUK BERBUKA PUASA

4. PUASA QADA RAMADHAN

5. HUKUM HAKAM SEMASA TENTANG PUASA RAMADAN

SIRI EMPAT:

ADAB PUASA RAMADAN

1. Bersegera ketika berbuka

2. Bersahur

3. Melewatkan sahur

4. Meninggalkankata-katakejidanperbuatansertaperkataanyangmemberahikan

5. Mandijanabah(mandiwajib)sebelumterbitfajar

6. Meninggalkan perbuatan berbekam

7. Meninggalkan perbuatan merasa makanan atau mengunyahnya

8. Berdoaketikaberbuka

9. Memberi makan kepada orang yang berbuka puasa

10.Memperbanyakkansedeqah,membacaAl-Quran,danberi’tikafdimasjid

1. Melewatkan berbuka puasa

2. Tidakmakansahur

3. Mengawalkan makan sahur

4. Bercakapdengankata-katakejidanlucah

5. Mandijanabahselepasterbitfajar

6. Berbekam

7. Merasa makanan dan mengunyahnya

8. Tidakberdoaketikaberbukapuasa

9. Jarang bersedeqah

10. TidakmembacaAl-Qurandanberi’tikaf

PERKARA-PERKARA MAKRUH DALAM PUASA RAMADAN

GOLONGAN YANG DIBERI RUKHSAH (KEMUDAHAN) UNTUK BERBUKA PUASA

1. OrangMusafir

2. Orang Sakit

3. OrangTuaYangLemah

4. PesakitYangTiadaHarapanSembuh

5. Perempuan Mengandung dan Menyusu Bayi

PUASA QADA RAMADAN

Bil Kategori Qada Fidyah

Musafir

Sakit

OrangTua

SakitTiadaHarapanSembuh

Perempuan Mengandung

Perempuan Menyusu

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Wajib

Wajib

TidakWajib

TidakWajib

Wajib

Wajib

WajibBayarSehari = secupak beras = 600 gram

Wajibbayarjikaberbukakeranabimbangkan kandungannya

Wajibbayarjikaberbukakeranabimbangkan anaknya

WajibBayar

-

-

hukum hakam semasatentang puasa ramadan

PERKARA YANG TIDAK MEMBATALKAN PUASA DALAM PERUBATAN

1. Penggunaan alat penyedut udara (inhealer) bagi orang yang sakit penat dan asma

2. Penggunaanjarumsuntikancontohnyasuntikaninsulinuntukpesakitdiabetes

3. Menitiskan ubat ke dalam mata

4. Derma darah dan menerima derma darah

5. Sedutan gas oksigen

6. Penggunaan teropong ke dalam perut

7. Penggunaan krim dan losyen

Rujuk Buku Soal Jawab Puasa Susunan Dato’ Haji Ismail Kamus – Muka Surat 40

SABDA RASULULLAH SOLLAHU ‘ALAIHIWA SALLAM

“SesiapayangberpuasadalambulanRamadandengan penuh keimanan dan pengharapan kepada Allah,

nescaya Allah akan mengampuni dosa-dosanya yang telah lalu”

Hadith Sahih Riwayat Imam Al-Bukhari

selamat menyambutramadan al-mubarak