Nilaikan punca-punca yang membawa kepada berlakunya Peristiwa 13 Mei

1969 dan implikasi terhadap hubungan etnik di Malaysia.

Faktor-faktor tercetusnya Peristiwa 13 Mei 1969.

Tanggal 13 Mei 1969 tercetus satu detik hitam dalam lipatan sejarah

Negara, padahal pada tahun yang sama, Amerika telahpun berjaya mendaratkan

manusia ke bulan. Tetapi Malaysia seolah-olah kembali ke zaman batu ekoran

pertelingkahan kaum yang berlaku telah mengakibatkan negara kehilangan

banyak nyawa dan kerugian harta benda. Pilihanraya Umum 1969 bukanlah

faktor berlakunya hal ini tetapi lebih merupakan puncak manifestasi masalah

perpaduan kaum di Malaysia. Dalam pilihanraya itu, banyak isu sensitif telah

dibangkitkan dan ditimbulkan seperti Bahasa Kebangsaan, kedudukan istimewa

orang Melayu dan hak kerakyatan orang bukan Melayu. Malah, Kua Kia Soong

(2008) bersungguh-sungguh meyakinkan banyak pihak bahawa peristiwa 13 Mei

1969 adalah sebuah rusuhan terancang orang-orang Melayu. Beliau juga

menyatakan bahawa "rusuhan 1969 ialah kerja penjahat-penjahat Melayu yang

disusun atur oleh ahli politik di belakang kudeta"(Kua Kia Soong,2008 :74).

Tunku Abdul Rahman (1969) memberi gambaran bahawa Peristiwa 13

Mei merupakan akibat daripada pelbagai faktor, termasuk perarakan

pengebumian seorang aktivis Parti Buruh pada 9 Mei 1969 yang ditembak mati

oleh polis setelah menyeru orang awam memulau pilihan raya pada 10 Mei

1969. Tetapi sebelum itu, En Kassim bin Omar, seorang pekerja UMNO telah

dibunuh dengan kejam pada 26 April 1969 di Pulau Pinang oleh belia Parti Buruh

ketika dalam perjalanan pulang ke rumah selepas membantu kempen pilihanraya

dan disimbah cat merah dan ditulis perkataan 'Jangan keluar mengundi' (Rozlan

Mohamed Noor, 2007).

Dalam pilihanraya tahun 1969 Parti Perikatan gagal memperoleh majorirti

dua per tiga kerusi dalam Dewan Rakyat manakala Parti Gerakan dan

Democratic Action Party (DAP) yang berjaya memperoleh sebanyak 25 kerusi

telah mengadakan perarakan di Kuala Lumpur sambil menghina bangsa Melayu.

1

Kua Kia Soong(2008) berpendapat Perikatan tewas dengan teruk kepada

pembangkang. Hal ini memberikan tamparan hebat kepada orang Melayu dan

akhirnya UMNO telah mengadakan perarakan balas sebagai bantahan terhadap

penghinaan parti DAP dan Gerakan. Hal yang berkenaan merupakan faktor

serta-merta berlakunya Rusuhan Kaum, 13 Mei 1969.

Dalam suasana tegang dan penuh emosi maka tercetuslah peristiwa 13

Mei 1969. Peristiwa tersebut telah mengorbankan ramai orang dan telah

mengakibatkan kerugian harta benda yang banyak. Hal ini juga telah

menyebabkan negara kita telah menjadi tumpuan dunia. Sebenarnya Masalah

13 Mei ini merupakan masalah perpaduan yang telah lama berakar umbi dalam

masyarakat majmuk Malaysia sebelum tahun 1969 lagi. Menurut Mohd Isa

Othman(2002), masalah ini telah disebabkan oleh British yang telah memainkan

peranan yang cukup besar untuk mewujudkan keadaan sedemikian rupa.

Banyak faktor yang telah mempengaruhi berlakunya peristiwa 13 Mei

1969. Antaranya ialah Dasar Pecah Dan Perintah British. Semasa pemerintahan

British, British telah mewujudkan kelompok-kelompok etnik berdasarkan kegiatan

ekonomi. Ini dilakukan untuk menjaga kepentingan mereka agar tidak terjejas

dengan kewujudan perpaduan kaum kerana mereka mahu mengeksploitasi

semaksimum mungkin kekayaan semulajadi Malaysia. Justeru mereka telah

menetapkan status dan peranan yang berbeza bagi setiap kaum seperti orang

Melayu digalakkan tinggal di kampung, kaum Cina digalakkan tinggal di bandar

manakala kaum India digalakkan tinggal di estet-estet. Dasar ini telah berjaya

direalisasikan dan kesannya interaksi antara kaum-kaum menjadi terbatas hanya

di pejabat dan pasar sahaja. Apabila ini berlaku maka lahirlah perasaan

prasangka antara satu kaum dengan kaum yang lain. Prasangka yang wujud

inilah yang telah mengapi-apikan lagi tercetusnya sentimen 13 Mei 1969.

Sebagai tambahan, Kia Soong (2008) menuduh British telah menyokong

tuntutan hak istimewa Melayu oleh UMNO. Justeru itu, beliau menganggap

Perlembagaan Malaysia telah menginstitusikan politik perkauman sebagai

ideologi kerajaan.

2

Sistem pendidikan yang berasingan, iaitu tiada keseragaman, sebelum

Laporan Razak dikemukakan, Malaysia tidak mempunyai satu asas atau sistem

pendidikan nasional (Shamsul Amri Baharuddin, 2007). Apa yang wujud ialah

empat aliran pendidikan yang berlainan iaitu Aliran Inggeris, Melayu, Cina dan

India. Bagi kaum India mereka telah menguna pakai silibus yang diambil dari

negara india untuk diajar kepada anak-anak mereka. Begitu juga dengan kaum

Cina dan Melayu. Ini telah menyebabkan tiada keseragaman dari segi identiti

dan fahaman kerana Negara China contohnya mengamalkan fahaman

komunisme dan silibus yang diambil dari Negara China mempunyai unsur-unsur

komunisme tetapi berbeza pula dengan kaum lain yang berteraskan fahaman

tersendiri.

Selain itu, tidak terdapat satu bahasa pengantar yang seragam telah

menyebabkan setiap kaum hanya tahu bercakap dalam bahasa ibunda masing-

masing sahaja. Ini telah menyebabkan timbulnya pelbagai masalah yang telah

menggugat perpaduan kaum. Ini telah memberikan satu imapak buruk dalam

pembentukan perpaduan kaum di Malaysia.

Menurut Shamsul Amri Baharuddin (2007), perbezaan budaya dan agama

merupakan salah satu lagi punca berlakunya masalah perpaduan kaum di

Malaysia. Kaum Melayu sebahagan besarnya beragama Islam, kaum Cina

beragama sama ada Buddha, Lao-Tze, Taoisme atau Confucius manakala kaum

India beragama Hindu. Di samping itu terdapat ramai juga yang beragama

Kristian. Setiap kaum pula mempunyai kebudayaan yang berlainan dan ini

menambahparahkan lagi masalah perpaduan kaum di Malaysia. Masalah

perpaduan ini bukannya bermula disebabkan agama yang dianuti oleh kaum-

kaum yang terdapat di Malaysia menggalakkan penganutnya memusuhi agama

lain tetapi ia berpunca dari sikap jahil terhadap agama-agama lain hingga banyak

perkara yang dilakukan secara tidak sengaja telah menyinggung emosi penganut

agama lain. Inilah punca yang telah mengakibatkan peristiwa 13 Mei 1969

berlaku.

3

Aktiviti ekonomi yang berlainan dalam masyarakat pluralistik di Tanah

Melayu menjadikan keadaan lebih buruk kerana wujudnya perbezaan

sosioekonomi yang begitu ketara. Orang Melayu misalnya, kebanyakan terdiri

daripada petani yang tinggal di kampung manakala masyarakat Cina telah

mewarisi pekerjaan turun temurun keluarga mereka iaitu beniaga dan

kebanyakannya tinggal di Bandar. Orang India pula bekerja sebagai penoreh di

estet-estet dan tinggal di estet-estet. Kegiatan ekonomi yang berbeza ini telah

mewujudkan jurang pendapatan yang berbeza antara satu kaum dengan kaum

yang lain. Ini telah menimbulkan rasa tidak puas hati dan persaingan ekonomi

secara tidak sihat dan pada kemuncaknya berlakulah peristiwa 13 Mei 1969.

Struktur masyarakat Malaysia yang terdiri dari berbagai-bagai kaum telah

melahirkan banyak persatuan politik, sosial dan ekonomi yang berasaskan kaum

masing-masing. Perkara ini telah menguatkan lagi rasa syak wasangka di antara

satu sama lain kerana persatuan-persatuan ini hanya memperjuangkan

kepentingan kumpulan kaum yang diwakilinya sahaja tanpa menghiraukan

kaum-kaum yang lain. Parti-parti politik yang berbentuk perkauman seringkali

mengeksploitasi perbezaan-perbezaan yang wujud di kalangan kaum hingga

menimbulkan rasa tidak puas hati yang ketara antara satu kaum dengan kaum

yang lain.

Salah satu punca permusuhan orang Melayu dengan Orang Cina ialah

akibat Pendudukan Jepun di Tanah Melayu. Ini kerana Jepun memberi layanan

yang lebih istimewa kepada orang Melayu berbanding orang Cina kerana Jepun

masih lagi dipengaruhi sentimen peperangan dengan negara China pada akhir

kurun ke-19 dan awal kurun ke-20 (Mohd Isa Othman, 2002). Ini menyebabkan

tentera Jepun bersikap pilih kasih dalam hal yang melibatkan kaum Melayu dan

Cina. Jepun juga telah melantik orang Melayu sebagai askar dan polis berbeza

dengan orang Cina yang tidak diberi peluang untuk menjawat sebarang jawatan.

Ketika itu kebanyakan orang Cina menyertai MPAJA (Malaysian People Anti

Japanese Army). Keadaan bertambah buruk apabila kebanyakan tentera Jepun

4

yang menyerang MPAJA ialah terdiri daripada orang Melayu dan ini telah

menimbulkan persengketaan antara orang Melayu dengan Orang Cina.

Hal-hal sensitif telah diwar-warkan semasa Pilihanraya Umum 1969.

Semasa kempen pilihanraya tahun 1969 parti-parti politik yang bertanding telah

memainkan isu-isu yang sensitif seperti kedudukan istimewa orang Melayu, soal

bahasa dan kerakyatan untuk memancing undi daripada orang ramai. Ini telah

menimbulkan pelbagai rasa tidak puas hati antara kaum dan akhirnya setelah

memenangi kerusi yang agak banyak dan berjaya menafikan majoriti dua per

tiga parti Perikatan, parti DAP dan Gerakan telah berarak untuk menghina orang

melayu. Tambah memburukkan lagi keadaan, orang Melayu melalui UMNO telah

mengadakan perhimpunan balas untuk menangkis penghinaan parti DAP dan

Gerakan. Keadaan menjadi tidak terkawal dan akhirnya meletuslah

persengketaan kaum pada 13 Mei 1969.

Namun demikian, Peristiwa 13 Mei 1969 secara lebih tepat bukanlah

rusuhan kaum secara menyeluruh kerana rusuhan atau persengketaan kaum

tidak berlaku di Kelantan, Terengganu, Pahang, Perak, Kedah, Pulau Pinang dan

Perlis, tiada sebarang pergaduhan. Di Negeri Johor dan Negeri Sembilan juga

tidak berlaku hal yang sedemikian. Jika istilah ‘rusuhan kaum’ digunakan bagi

merujuk peristiwa 13 Mei 1969, beerti pergaduhan kaum pasti berlaku di negeri-

negeri berkenaan walhal peristiwa hitam itu hanya berlaku di Kuala Lumpur dan

sekitar Selangor.

Kesimpulannya, Tagedi 13 Mei boleh berulang jika masih ada pihak

mengeksploitasi isu-isu etnik. Hal ini juga boleh meletus kerana isu etnik yang

digandingkan dengan isu hak-hak asasi kini jadi semakin ketara. Wacana

mengenai hak-hak asasi ini dimunculkan menerusi pelbagai tuntutan hak-hak

sivil, politik, etnik dan demokrasi. Wacana ini terbahagi kepada aliran universalis

yang menerima dukungan Barat dan aliran komunitarian yang wujud di Asia

( http://syedmahadzirsyedibrahim.blogspot.com/2010/12/sejarah-penggubalan

perlembagaan.html/29 Julai 2012 ).

5

Kesan-kesan Peristiwa 13 Mei 1969

Pelbagai usaha telah dilakukan oleh pihak kerajaan bagi menangani

persengketaan kaum, ekoran daripada peristiwa 13 mei 1969. Usaha segera

untuk membentuk perpaduan selepas Peristiwa 13 Mei 1969 ialah

mengisytiharkan darurat. Negara diisytiharkan darurat pada malam 16 Mei 1969.

Dengan pengistiharan ini, Perlembagaan Persekutuan telah digantung. Negara

diperintah secara terus oleh Yang DiPertuan Agong di bawah undang-undang

tentera.

Dalam pada itu, Majlis Gerakan Negara (Mageran) telah dibentuk. Tunku

Abdul Rahman telah menarik diri dari mengetuai majlis tersebut. Tempat beliau

telah digantikan oleh Timbalan Perdana Menteri Tun Abdul Razak. Berikutan itu,

Parlimen juga digantung. Ini merupakan kesan serta-merta hasil rusuhan kaum

itu. Ketika peristiwa 13 Mei 1969, berlaku keadaan amat tidak terkawal dan

pertempuran antara kaum berlaku akibat suasana tegang. Untuk meredakan

ketegangan keadaan ini kerajaan telah mengisytiharkan darurat pada 16 Mei

1969 di seluruh negara. Tujuan diisytiharkan darurat ialah pertama untuk

menenangkan keadaan yang tidak terkawal. Kedua ialah untuk memberi masa

kepada pihak yang terlibat bertenang dan berfikir secara rasional tindakan

mereka. Ketiga untuk cuba menghentikan kekacauan yang berlaku dalam masa

yang singkat.

Setelah mengisytiharkan darurat di seluruh negara pada 16 Mei 1969

kerajaan telah menubuhkan Majlis Gerakan Rakyat (MAGERAN) yang diketuai

oleh Timbalan Perdana Menteri Malaysia pada ketika itu iaitu Tun Abdul Razak.

Turut menganggotai MAGERAN ialah pemimpin-pemimpin parti politik, pegawai-

pegawai kanan kerajaan dan pegawai-pegawai tinggi polis dan tentera.

Antaranya ialah Tun Dr. Ismail, Tan Siew Sin, Tun G.T Sambatan, Dato’ Hamzah

Bin Abu Samah, Tan Sri Muhammad Ghazali Shafie, Tan Sri Abdul Kadir

Shamsuddin, Tan Sri Mohd Salleh Ismail dan Jeneral Tunku Osman Tunku Mohd

Jiwa.

6

Fungsi utama MAGERAN ini ialah mengembalikan keamanan dan

undang-undang Negara, menentukan pentadbiran yang licin dan sempurna serta

mengembalikan suasana keharmornian dan kepercayaan antara kaum di

Malaysia. Dengan wujudnya MAGERAN maka sistem kerajaan berparlimen telah

digantung dan semua kuasa pentadbiran telah dipusatkan kepada MAGERAN.

Fungsi kerajaan berparlimen mula dipulihkan semula pada 23 Februari 1971.

Kerajaan juga telah menubuhkan Majlis Perundingan Negara pada bulan

Januari 1970 untuk membentuk perpaduan antara kaum di Malaysia. Majlis

Perundingan Negara telah dipengerusikan oleh Tun Abdul Razak. Ahli-ahli majlis

ini terdiri daripada wakil-wakil menteri yang menganggotai MAGERAN, Kerajaan-

kerajaan Negeri, Parti-parti Politik Sabah dan Sarawak, Kumpulan-kumpulan

Agama, Badan-badan Profesional, Perkhidmatan Awam, Kesatuan Sekerja Dan

Persatuan Majikan, Wartawan, Persatuan Guru-guru dan juga Kumpulan Minoriti.

Fungsi utama Majlis Perundingan Negara ini ialah untuk meneliti isu-isu

perpaduan negara serta mencari jalan untuk menyelesaikan masalah-masalah

yang melibatkan pelbagai kaum. Ia juga bertindak sebagai penasihat kepada

MAGERAN mengenai perkara-perkara yang bersangkutan dengan perhubungan

dan integrasi kaum di Malaysia.

Menyedari masyarakat berbilang kaum di Malaysia tidak mempunyai satu

hala yang jelas maka kerajaan telah memperkenalkan Rukun Negara untuk

memberi garis panduan yang lebih jelas kepada masyarakat berbilang kaum di

Malaysia. Rukun Negara ialah manifestasi idealogi nasional dengan tujuan untuk

mencapai perpaduan di kalangan rakyat tanpa mengira kaum, warna kulit,

bangsa dan agama.

Konsep Rukun Negara yang dibentuk oleh MAGERAN ini pada asasnya

adalah untuk membentuk corak masyarakat Malaysia berdasarkan prinsip hidup

yang telahpun wujud dan boleh dijadikan pegangan masyarakat Malaysia.

Antaranya ialah mencapai perpaduan yang lebih erat di kalangan seluruh

masyarakat, memelihara cara hidup demokratik, mencipta suatu masyarakat

7

yang adil dan kemakmuran negara akan dapat dinikmati bersama secara adil

dan saksama, menjamin satu cara yang liberal terhadap tradisi yang kaya dan

pelbagai corak dan juga membina sebuah masyarakat progresif dengan

menggunakan sains dan teknologi. Konsep rukun negara telah dibahagikan

kepada lima prinsip iaitu Kepercayaan Kepada Tuhan, Kesetiaan kepada Raja

Dan Negara, Kedaulatan Undang-undang, Keluhuran Perlembagaan, Kesopanan

Dan Kesusilaan.

Majlis Muhibah juga telah ditubuhkan atas arahan daripada MAGERAN.

Majlis ini telah diketuai oleh Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj. Majlis ini

diadakan di setiap peringkat iaitu peringkat pusat, daerah negeri dan kawasan.

Ini bertujuan memastikan matlamat penubuhan majlis ini berjaya di segenap

lapisan masyarakat Malaysia. Majlis ini berperanan untuk menggalakkan

perkembangan muhibah di kalangan pelbagai kaum dan berusaha ke arah

memulihkan kembali kepercayaan dan keyakinan di kalangan pelbagai kaum di

Malaysia yang telah musnah akibat peristiwa hitam 13 Mei 1969.

Peristiwa 13 Mei 1969 juga telah menyebebkan penyusunan semula

politik. Apabila berlakunya masalah 13 Mei, kebanyakan parti-parti politik mula

menyedari peri pentingnya bersatu dalam satu barisan yang menggabungkan

pelbagai kaum. Justeru wujudlah Barisan Nasional (BN) yang lahir atas

kesedaran untuk mengatasi maslah perpaduan kaum akibat peristiwa 13 Mei

1969. Gabungan ini dianggotai oleh Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu

(UMNO), Parti Islam Se-Malaysia (PAS), Kongres India Malaysia (MIC) dan

Persatuan Cina Malaysia (MCA) serta enam lagi parti politik. Tujuan

pembentukan Barisan Nasional ialah untuk mengurangkan perpecahan politik

dan sesuai dengan pindaan Perlembagaan 1971. Rombakan politik ini telah

berjaya menampakkan hasil yang cukup memberangsangkan kerana semua

pihak semakin mula memahami kepentingan perpaduan kaum.

Peristiwa 13 Mei 1969 telah memberikan impak negatif terhadap

perpaduan rakyat Malaysia. Kerajaan pimpinan Tun Abdul Razak Dato’ Hussein

8

menyedari akan hal ini kerana jika tidak dibendung atau disekat, hal ini akan

mencetuskan satu situasi yang lebih buruk. Justeru, pelbagai langkah telah

diambil untuk mengatasi maslah ini melalui dasar-dasar yang dibentuk untuk

membina perpaduan di kalangan masyarakat berbilang bangsa. Maka, Dasar

Ekonomi Baru (DEB) telah diperkenalkan.

Dasar ini telah diperkenalkan pada tahun 1970 dan mempunyai matlamat

serampang dua mata : Pembasmian Kemiskinan Tanpa Mengira Kaum dan

Penyusunan Semula Masyarakat. Melalui dasar ini kerajaan bertindak untuk

merapatkan jurang kekayaan antara golongan kaya dan golongan miskin tanpa

mengira kaum kerana ketidakseimbangan kekayaan terutamanya antara kaum

hanya akan mencetuskan suasana yang tidak harmorni akibat rasa tidak puas

hati antara satu sama lain. Oleh itu, untuk menjayakan DEB ini kerajaan telah

memberi banyak tumpuan kepada golongan seperti pekebun-pekebun kecil,

penghuni estet, petani nelayan dan pesawah.

Melalui strategi Penyusunan Semula Masyarakat dalam DEB, kerajaan

juga memberi tumpuan untuk menyatupadukan semula masyarakat yang telah

berpecah belah akibat ketidakseimbangan perolehan dan pengagihan kekayaan

negara. Dalam dasar ini kerajaan menetapkan sasaran untuk pemilikan ekuiti

dalam bidang perusahaan dan perniagaaan iaitu 70 peratus ekuiti rakyat

Malaysia termasuk 30 peratus ekuiti bagi kaum Bumiputera pada tahun 1990.

Namun demikian, setelah tahun 1990, tahun yang dijangkakan untuk

mencapai matlamat DEB tiba, DEB masih lagi belum berjaya mencapai matlamat

sepenuhnya seperti pemilikan ekuiti Bumiputera sebanyak 30 peratus dalam

aktiviti ekonomi. Namun begitu, banyak juga kejayaan yang telah dicapai seperti

purata pendapatan isi rumah yang bertambah, kadar kemiskinan telah dapat

dikurangkan dan pengenalan kaum berdasarkan aktiviti ekonomi telah

berkurangan. Menurut Profesor Madya Zulkifly Osman (2009), masih terdapat

sasaran seperti dalam objektif penyusunan semula masyarakat, gagal dicapai

sepenuhnya. Kejayaannya juga sering mundur kembali apabila ekonomi meleset.

9

Implikasinya, sukar sebenarnya untuk mencapai kesemua sasaran objektif DEB,

terutamanya berkait dengan matlamat penyusunan semula masyarakat. Ia turut

membuktikan bahawa selain kerancakan pertumbuhan ekonomi, strategi agihan

harus diterap setiap ketika dan kesedaran dalam kalangan kumpulan sasaran

supaya menghayati matlamat sebenar dasar berkenaan amat perlu jika matlamat

DEB ingin dicapai sepenuhnya. Usaha-usaha baru harus dicari bagi mewujudkan

suasana toleransi antara kaum dalam konteks menjadikan DEB sebagai citra

Ekonomi Bangsa bagi Malaysia.

Dasar Pendidikan Kebangsaan telah diperkenalkan hasil daripada Akta

Pelajaran 1961 yang berdasarkan syor laporan Razak 1956 dan Laporan

Rahman Talib 1960. Ini telah termaktub dalam Ordinan Pendidikan 1957(Fuziah

Shafie dan Ruslan Zainudin, 2000). Pada amnya, dasar ini bertujuan untuk

membantu menyatupadukan rakyat Malaysia yang berbilang bangsa dan

keturunan melalui sistem pelajaran yang menitikberatkan penggunaan Bahasa

Melayu sebagai bahasa pengantar yang utama serta berasaskan kokurikulum,

peperiksaan dan kegiatan kokurikulum yang sama. Antara langkah yang telah

diambil ialah Bahasa Inggeris diwajibkan di semua sekolah rendah. Bahasa

Melayu dan Inggeris diwajibkan di semua sekolah menengah. Penggunaan

Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan di semua sekolah diperkenalkan

secara berperingkat-peringkat.

Bahasa Melayu mula diperkenalkan di sekolah rendah pad athaun 1970

tetapi mulai tahun 1983 semua kursus tahun pertama di peringkat universiti

diajar dalam Bahasa Melayu. Objektif utama sistem pelajaran kebangsaan ialah

untuk memenuhi keperluan negara dan menggalakkan perkembangan

kebudayaan, sosial, ekonomi dan politiknya. Antara matlamat lain dasar ini ialah

menghasilkan masyarakat yang bersatu padu, berdisiplin dan terlatih,

menggalakkan perkembangan ekonomi, umpamanya menyediakan tenaga kerja

khasnya dalam bidang sains dan teknologi, menggalakkan perkembangan

kebudayaan, sosial dan politik Negara membentuk satu masyarakat majmuk

yang bersatu padu dan saling memahami antara satu sama lain.

10

Langkah-langkah di atas amat penting untuk memupuk perpaduan

terutamanya langkah yang menjadikan Bahasa Melayu sebagai bahasa

pengantar yang utama. Ini akan memberikan kefahaman dan rasa saling

memahami sambil dapat menghindarkan rasa curiga antara satu sama lain

kerana mereka dapat berinteraksi dengan menggunakan satu bahasa tunggal

iaitu Bahasa Melayu. Melalui aktiviti ko-kurikulum pula akan dapat melahirkan

insan generasi yang dapat menghargai perpaduan dan bermoral tinggi agar tidak

berlaku lagi ulangan kepada peristiwa 13 Mei 1969. Hal ini juga boleh dihayati

menerusi Falsafah Pendidikan Negara.

Kerajaan juga telah menetapkan Dasar Kebudayaan Kebangsaan.

Sebagai sebuah negara yang rakyatnya berbilang bangsa, kaum dan agama

Malaysia tidak lari daripada aspek kepelbagaian budaya anatara satu sama lain.

Melalui dasar ini unsur-unsur kebudayaan dapat digunakan untuk membentuk

warganegara yang lebih baik dan membina negara bagi mencerminkan satu

keperibadian Malaysia. Dasar Kebudayaan Kebangsaan telah dirangka

berteraskan tiga prinsip utama yang telah ditetapkan oleh Kongres Kebudayaan

Kebangsaan 1971 iaitu Kebudayaan Kebangsaan Malaysia hendaklah

berteraskan kebudayaan rakyat asal rantau ini. Unsur-unsur kebudayaan lain

yang sesuai dan wajar boleh diterima menjadi unsur Kebudayaan Kebangsaan.

Islam perlulah menjadi unsur penting dalam pembentukan dalam pembentukan

Kebudayaan Kebangsaan.

Dasar ini juga penting kepada rakyat Malaysia yang berbilang kaum dan

mempunyai kebudayaan yang berbeza kerana ia dapat saling memberi

kefahaman tentang budaya masing-masing agar perasaan prasangka anatara

satu sama lain dapat dihindari. Antara lain dasar ini juga menolak unsur-unsur

barat yang tidak sesuai daripada meresap masuk dan mempengaruhi

kebudayaan rakyat Malaysia. Matlamat

Dasar Pembangunan Nasional (DPB) diumumkan oleh Datuk Seri Doktor

Mahathir Mohammad pada 17 Jun 1991 di parlimen. DPN dilaksanakan bagi

11

menggantikan DEB dan terkandung dalam Rangka Rancangan Jangka Panjang

Kedua (RRJP2) bagi tempoh tahun 1991-2000. DPB masih lagi mengekalkan

tujuan asas DEB dan bermatlamatkan untuk mencapai pembangunan seimbang

bagi mewujudkan masyarakat yang bersatu padu dan adil . Matlamat akhir dasar

ini ialah untuk mencapai perpaduan kaum.

Penutup

Kesimpulannya, masalah 13 Mei 1969 jika dilihat dari satu aspek

sememangnya banyak memberikan kesan negatif terhadap negara kita tetapi

jika dilihat pula dari satu sudut yang lebih ekstrim, sebenarnya banyak memberi

pengajaran kepada semua rakyat Malaysia. Melalui peristiwa berdarah itulah kita

kini dapat hidup dan membentuk sebuah negara Malaysia yang aman damai,

harmoni hinggakan menjadi sebutan dunia kerana sebuah negara yang

rakyatnya berbilang kaum dapat hidup bersama dalam keadaan dan suasana

yang aman damai. Justeru, setelah berlaku peristiwa 13 Mei kerajaan telah

mengambil langkah untuk membentuk semula masyarakat Malaysia menerusi

dasar-dasar dan tindakan segera yang telah diambil untuk memastikan bahawa

kemakmuran negara akan terus terpelihara dan terjamin.

Peristiwa 13 Mei merupakan satu titik tolak ke arah kebaikan kepada

negara kita kerana selepas sahaja peristiwa tersebut berlaku semua pihak mulai

sedar dan saling bekerjasama membentuk perpaduan yang lebih jitu seperti

yang dapat kita saksikan kini. Apa yang perlu dilakukan kini oleh rakyat Malaysia

ialah terus mendukung aspirasi nasional tanpa mengira apa pun fahaman politik

dan saling membantu antara satu sama lain ke arah Malaysia yang lebih adil.

Dasar-dasar yang dirangka oleh kerajaan pula haruslah didokong dan diberi

sokongan yang sewajarnya agar dapat mencapai matlamatnya.

Selepas 13 Mei 1969 juga jelas menampakkan satu peningkatan yang

amat membanggakan bagi negara kita dari segi pemupukan perpaduan kaum

dan hasil daripada usaha-usaha yang telah dijalankan oleh kerajaan melalui

12

dasar-dasar seperti Dasar Ekonomi Baru (DEB), Dasar Pendidikan Kebangsaan,

Dasar Kebudayaan Kebangsaan dan Dasar Pembangunan Nasional serta

Wawasan 2020.

Sejauh manakah kepentingan perpaduan dan integrasi dalam konteks

hubungan etnik di Malaysia?

Perpaduan bermaksud sebagai integrasi dan begitu juga sebaliknya

(Dewan Bahasa Dan Pustaka,2002). Dari segi istilah perpaduan merupakan satu

proses mencantumkan pelbagai unit atau bahagian sehingga menjadi satu. Satu

persoalan yang amat penting seandainya perpaduan menjadi satu isu yang amat

besar kepada sesebuah Negara : ‘mengapakah perpaduan itu sangat penting

kepada Negara seperti Malaysia ?’ Jawapannya perlulah merujuk kepada tiga

elemen utama iaitu kepentingan ekonomi, kebudayaan dan keselamatan.

Perpaduan boleh diertikan sebagai satu proses yang menyatupadukan seluruh

masyarakat dan negara supaya setiap anggota masyarakat dapat membentuk satu

identiti dan nilai bersama serta perasaan cinta dan banggakan tanahair.

Kemajuan ekonomi banyak bergantung kepada keadaan politik yang

stabil. Kestabilan politik hanya akan wujud dengan adanya perpaduan di

kalangan rakyat. Justeru, ini akan memberi peluang kepada setiap golongan

etnik untuk menceburi bidang ekonomi tanpa sebarang halangan. Di samping itu

juga, persaingan yang sihat dalam urusan ekonomi dapat menghapuskan

penguasaan ekonomi untuk satu-satu kaum sahaja, maka ekonomi negara akan

terjana dengan pelaburan dari pelbagai bidang.

Perpaduan atau integrasi nasional dapat mewujudkan budaya yang

pelbagai dalam Negara (masyarakat majmuk), menghapuskan sikap pentingkan

kaum sendiri serta mewujudkan kefahaman tentang budaya yang berbeza.

Kefahaman terhadap budaya lain oleh kaum yang berbeza amat penting bagi

memupuk sikap toleransi. Oleh yang demikian, perpaduan kaum akan dapat

13

dibina tanpa ada perasaan syak wasangka. Kefahaman dan penerimaan setelah

berlakunya pertembungan budaya atau agama akan mewujudkan satu

masyrakat yang saling menghormati antara satu sama lain.

Usaha membentuk perpaduan kaum merupakan satu perkara yang amat

penting untuk membentuk satu negara yang utuh (Fuziah Shafie dan Ruslan

Zainudin, 2000). Menyedari hakikat tersebut, kerajaan telah berusaha

membentuk perpaduan kaum di negara Malaysia agar Malaysia mampu maju

seiring dengan negara lain di dunia. Perpaduan boleh dicapai melalui dua cara

utama iaitu “Integrasi” iaitu satu merupakan proses bagi mewujudkan identiti

nasional di kalangan kumpulan-kumpulan yang terpisah dari segi kebudayaan,

sosial dan lokasi dalam sesuatu unit politik. Yang kedua ialah “Asimilasi” : satu

proses bagaimana kumpulan-kumpulan minoriti diasimilasikan melalui

perkahwinan campur dan sebagainya ke dalam kumpulan etnik yang lebih besar.

Namun, jika diteliti, kerajaan lebih banyak mengusahakan pembentukan

perpaduan kaum melalui proses integrasi kerana melalui proses integrasi setiap

etnik akan dapat berkongsi satu identiti nasional dan apabila ini berlaku maka

secara logiknya akan wujudlah proses asimilasi (Fuziah Shafie & Ruslan

Zainudin, 2000). Namun begitu apa yang ingin difokuskan di sini ialah usaha

kerajaan membentuk perpaduan selepas peristiwa 13 Mei 1969.

Kesimpulannya, integrasi nasional akan dapat dibentuk dengan adanya

kemajuan ekonomi, kebudayaan sejagat dan keutamaan kepada keselamatan

Negara. Hal ini hanya akan tercapai melalui perpaduan kaum dengan acuan

Malaysia sendiri tanpa menyingkirkan adat dan budaya setiap etnik. Semua

pemimpin khasnya di Malaysia harus segera menilai dan meneliti setiap unsur

positif atau negatif yang mampu menggalakkan perpaduan serta yang

menghalang kepada proses perpaduan kaum di Malaysia.

14

Galurkan proses pembentukan masyarakat pluralistik di alam Melayu.

Mengikut Kamus Dewan (2002), konsep ‘masyarakat’ membawa maksud

kumpulan manusia yang menetap bersama-sama di sesuatu tempat dengan

mengikut aturan dan cara tertentu. Masyarakat ini pula terdiri daripada beberapa

kaum atau bangsa. ‘Pluralistik (Majmuk)’ terbentuk daripada beberapa bahagian

yang merupakan kesatuan atau dalam konteks masyarakat terdiri daripada

beberapa kumpulan etnik (Kamus Dewan, 2002). Oleh itu, masyarakat pluralistik

membawa maksud ‘satu kumpulan manusia yang terdiri daripada pelbagai

rumpun bangsa telah membentuk satu kesatuan khususnya dalam aspek politik,

sosial dan ekonomi di sesuatu tempat bagi membentuk satu kumpulan yang

bersatu padu’.

Alam Melayu pada suatu masa merupakan satu wilayah yang menjadi

tempat pertemuan pelbagai tamadun dan budaya utama dunia. Ciri-ciri

masyarakat Alam Melayu dalam kepluralitian semulajadi, tanpa paksaan oleh

mana-mana pihak. Ciri pluralisme Alam Melayu sebelum kedatangan orang

Eropah boleh dikatakan bersifat fleksibel, kemudiannya terhapus dengan

kedatangan kuasa kolonial dan imperial Eropah. Umpamanya, Perjanjian

Bangkok 1909 telah menetapkan sempadan di antara Siam dengan Tanah

Melayu. Perjanjian ini menjamin Inggeris agar dapat menjalankan dasar

monopoli perdagangannya di Semenanjung Tanah Melayu

(http://www.geocities.ws/cominglucky/pb1909.htm/28 Jun 2012 ). Sebelum

kedatangan kolonialisasi, masyarakat nusantara sudah mempunyai

ketamadunan baik di dalam aspek politik, budaya mahupun bermasyarakat.

Kesan besar daripada penguasaan colonial ini ialah wujudnya

nasionalisme methodological iaitu satu cara membina dan menggunakan ilmu

berasaskan kewilayahan sesebuah negara. Metod ini mengetepikan konsep

yang menganjurkan bahawa kehidupan sosial merupakan satu fenomena sejagat

dan tanpa sempadan. Pembentukan pola pluralisme di Tanah Melayu berbeza

dengan zaman sebelum kedatangan Eropah. Penghijrahan warga Cina dan India

15

kerana adanya galakan daripada British bertujuan memajukan kepentingan

ekonomi British sendiri. Orang Cina digalakkan membuka lombong bijih timah.

Mereka menjalankan kehidupan dalam kelompok masing-masing, namun wujud

juga akomodasi sosial.

Terdapat beberapa faktor tarikan penghijrahan etnik Cina dan India ke

Tanah melayu iaitu kekayaan ekonomi Tanah Melayu yang terkenal dengan

jolokan Kepulauan Rempah. Perkembangan perusahaan getah dan bijih timah di

Tanah Melayu telah menyediakan peluang pekerjaan yang berganda kepada

kumpulan migran ini. Tambahan pula, ledakan industri berat di Eropah seperti

perusahaan kereta dan meningkatnya permintaan keperluan domestik

menggalakkan ekonomi di Tanah Melayu.

Penerimaan orang-orang Melayu dalam sektor buruh tidak begitu

menggalakkan. Oleh hal yang demikian, Kerajaan British membuat persetujuan

dengan kerajaan India dengan membenarkan kemasukan buruh secara

terancang bagi mengatasi kekurangan tenaga buruh. Faktor lain yang berkaitan

kemasukan etnik Cina dan India ini ialah berkembangnya sistem ekonomi

eksport yang berteraskan perladangan dan industri. Perkembangan perusahaan

getah dan bijih timah yang pesat di Tanah Melayu memerlukan penggunaan

tenaga buruh yang ramai. Aktiviti agen buruh (kongsi gelap) yang membekalkan

tenaga buruh menggalakkan lagi kemasukan migran asing. Terdapat juga

majikan atau pengusaha yang menguruskan pengambilan imigran misalnya

melalui Sistem Kangani dan Sistem Kredit Tiket dan juga Sin Kheh (Mohd Isa

Othman, 2002).

Faktor dalaman di Negara asal sesuatu etnik juga menggalakkan

penghijrahan ke Tanah Melayu lalu mewarnai masyarakat di situ. Misalnya,

keadaan bencana di China, India dan di Tanah Jawa. Kebuluran yang berlaku

telah memaksa etnik-etnik ini berhijrah ke Tanah Melayu. Keadaan politik yang

tidak stabil, tiadanya ransangan ekonomi dan lebihan penduduk menyebabkan

kekurangan makanan, menjjadi faktor tolakan etnik ini berhijrah ke Alam Melayu.

16

Keadaan ini menyebabkan masyarakat Melayu menerima konsep pluralisme

dalam budaya mereka.

Pedagang-pedagang India telah datang ke Gugusan Tanah Melayu sejak

abad pertama Masihi (Sivamaniam, 1986). Masyarakat Alam Melayu telah

menerima unsur-unsur agama Hindu dan Buddha yang tidak bercanggah dengan

kepercayaan tempatan. George Coedes (1948) (dalam Sivamaniam, 1986,Indian

in Malaysia) menggunakan istilah Indianisation atau ‘penghindiaan’ bagi

melambangkan proses perluasan pengaruh agama dan kebudayaan India di

Asia Tenggara maka, wujudnya pengaruh Hinduisme dan Buddhisme dari segi

seni budaya dan adat dalam kalangan orang melayu. Watak-watak wayang kulit

yang memakai nama Hindu seperti Ramayana dan Hanuman sangat terkenal

dalam kalangan orang Melayu. Adat Istiadat pekahwinan orang Melayu juga

dipengaruhi oleh kebudayaan India, misalnya, peralatan-paralatan seperti bunga

manggar dan bunga telur serta acara bersanding.

Agama Hindu Buddha diterima baik dan memberi impak besar kepada

pemerintah Alam Melayu sebelum kedatangan Islam. Terdapat pelbagai

kerajaan purba yang dibentuk di kawasan nusantara dan antara yang terkenal

ialah kerajaan besar Srivijaya yang berpusat di Palembang. Kerajaan ini

membentuk petempatan dan membina kerajaan di nusantara di mana

terdapatnya usaha ke arah pembentukan tamadun manusia melalui kebudayaan,

pembinaan kerajaan dan hubungan ekonomi. Kerajaan ini adalah sebuah

kerajaan yang didasari oleh prinsip keagamaan hindu dimana ketika era tersebut

pengaruh hindu adalah begitu kuat di nusantara pembentukan kerajaan ketika

era ini adalah berpaksikan kepada dua agama utama iaitu Hindu dan Buddha

yang mana menjadi agama rasmi negara era tersebut.

Selepas kedatangan Islam pada kurun ke-13 masihi, segala adat yang

bertentangan dengan Islam diharamkan kecuali adat istiadat yang tidak

bercanggah dengan akidah. Ketika era penyebaran Islam di nusantara, terdapat

pelbagai perubahan dalam aspek masyarakat khususnya aspek sosiopolitik di

17

mana pelbagai konsep pemerintahan yang berpaksikan Hindu dan Buddha

diubah kepada prinsip-prinsip Islam. Namun demikian, tidak semua penduduk

berubah kepada agama Islam pada awal kemunculannya pada kurun ke 13,

tetapi hanya berlaku kepada golongan pemerintah dan aristokrat. Selepas

pengislaman para aristokrat, terdapat usaha-usaha ke arah pengislaman seluruh

penduduk nusantara melalui pemerintah dan usaha-usaha dakwah yang

dilakukan oleh pendakwah yang kebanyakannya berasal daripada Tanah Arab

dan India.

Penyebaran Islam amat berkait rapat dengan faktor strategiknya

kedudukan Nusantara dan faktor ekonomi. Kedudukan strategik Melaka

umpamanya sebagai penguasa kepada selat Melaka telah menjadi kayu ukur di

dalam penyebaran agama Islam. Begitu juga kedudukan negeri-negeri

Nusantara yang umumnya kaya dengan bahan-bahan mentah seperti rempah,

pertanian dan sebagainya menjadi penyumbang utama kepada kemasyuran

Islam di nusantara dan menjadi faktor kedatangan pihak kolonial ke nusantara

khususnya Portugis pada tahun 1511 ke Melaka dan Belanda di Pulau Jawa.

Umum mengetahui bahawa kehadiran pihak kolonial ke nusantara adalah

akibat revolusi industri yang tercetus di Eropah di mana setiap negara

perindustrian memerlukan bahan mentah sebagai ramuan utama pembuatan

industri seperti pembuatan tayar dan pemprosesan makanan mentah. Selain itu,

faktor agama dan sosial juga memainkan peranan yang besar dalam

menyumbang kepada kolonialisasi.

Hubungan perdagangan secara langsung antara Gugusan Kepulauan

Melayu dengan China telah diasaskan pada awal abad ke 5 Masihi. Hubungan

tersebut terjadi atas faktor perdagangan dan pendidikan. Alam Melayu terkenal

sebagai pusat pengajian dan penyebaran ilmu pengetahuan sejak abad ke-7

Masihi. Menurut T-Shing, seorang Sami Buddha dari China yang telah singgah di

Palembang, Sumatera pada tahun 671 Masihi dalam pelayarannya ke India,

18

terdapat lebih 1000 sami Buddha di Srivijaya (Fuziah Shafie dan Ruslan

Zainudin, 2000).

Penghijrahan warga Indonesia ke Tanah Melayu telah bermula pada abad

ke-14 Masihi lagi seiiring dengan kemasukan dari India, Arab, China dan lain-lain

kaum pendatang yang lain. Tujuan utama yang mendorong mereka memasuki

Tanah Melayu khususnya Melaka pada abad ke 15 ialah kerana ingin meluaskan

perniagaan mereka ke pasaran antarabangsa. Mereka yang datang daripada

pelbagai daerah di Indonesia membawa barangan yang berbeza-beza untuk

diperniagakan. Sebagai contoh,masyarakat dari Sumatera membawa barangan

seperti emas dan rempah,dari Pulau Jawa membawa bahan makanan,dari

Maluku membawa bunga cengkih dan dari Pulau Banda membawa buah pala

( http://zanas.wordpress.com/tirai-kemerdekaan-negara/masyarakat-imigran-di-

malaysia/27 Jun 2012)

Menurut Mohd Jasmin B. Jasni (2006), Kesultanan Melayu Melaka

merupakan zaman keemasan keagungan kerajaan Melayu. Melaka diperintah

oleh para sultan dan pembesar yang berpandangan jauh. Empayar Melaka

merupakan tempat pertemuan para pedagang dari seluruh pelosok dunia, digelar

The Venice Of The East (Shamsul Amri Baharuddin, 2007). Pemerintahan

dijalankan dengan sikap penuh diplomasi dan terbuka. Para pegawai Istana

bukan sahaja daripada kalangan orang Melayu tempatan. Terdapat orang India

menjawat jawatan di dalam istana Sultan Melaka. Perkahwinan campur telah

berlaku antara pemerintah Melaka dengan anak perempuan pemerintah negara

China. Zaman Empayar Kesultanan Melayu Melaka merupakan zaman pluraliti

kerana proses penghijrahan berlaku secara semula jadi tanpa paksaan. Keadaan

ini membolehkan para pedagang dari Arab, India dan China berdagang secara

sukarela. Mereka telah berakomodasi dengan penduduk tempatan dan

sistemnya dengan baik. Zaman ini terdapat interaksi aktif di kalangan pelbagai

bangsa dan kaum.

19

Kesimpulannya, Masyarakat plural Malaysia yang wujud kini merupakan

hasil interaksi beberapa faktor sejarah (Katiman Rostam,1984). Pluraliti budaya

terdapat di Alam Melayu sejak sekurang-kurangya abad ke-19 Masihi dan ke-20

Masihi telah mengakibatkan penghijrahan masuk orang Cina dan India secara

besar-besaran ke Tanah Melayu. Meskipun pelbagai kumpulan etnik hidup pada

umumnya secara berasingan dan mengekalkan kebudayaan masing-masing,

terdapat semangat persefahaman dan keharmonian kaum yang erat.

Persefahaman dan kerjasama inilah yang membolehkan negara kita mencapai

kemerdekaan pada tahun 1957 dan seterusnya mempergiat usaha bagi

mengeratkan perpaduan nasional dan keharmonian kaum.

20

BIBLIOGRAFI

Buku :

Fuziah Shafie & Ruslan Zainudin.(2000).Sejarah Malaysia.Kuala Lumpur:PenerbitanFajar Bakti Sdn. Bhd.

Kamus Dewan Bahasa. (2002). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Katiman Rostam.(1984).Penduduk Malaysia.K.Lumpur:Nurin Enterprise.

Kua Kia Soong.(2008). 13 Mei Dokumen-dokumen Deklasifikasi Tentang Rusuhan 1969 Malaysia. Petaling Jaya, Selangor: Suaram Komunikasi.

Mohd Jasmin B. Jasni.(2006).Kupasan Grafikal Sulalatus Salatin (Sejarah Melayu).Kuala Lumpur:Eastview.

Mohd Isa Othman.(2002). Sejarah Malaysia(1800-1963).Kuala Lumpur:UtusanPublications.

Rozlan Mohamed Noor.(pnyt).(2007). 13 Mei : Sebelum dan Selepas.Kuala Lumpur:Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Shamsul Amri Baharuddin.(2007). Modul Hubungan Etnik. Shah Alam:Penerbitan UiTM.

Sivamaniam.J.(1986).Indian in Malaysia.K.Lumpur:Persis Sdn. Bhd.

Zulkifly Osman.(2009). Dasar Ekonomi Baru Dalam Rangka Pembentukan Ekonomi Bangsa.Abstrak Penerbitan Kertas Diskusi Fakulti Ekonomi Dan Perniagaan (Discussion Paper of the Faculty of Economics and Business) Universiti Kebangsaan Malaysia.

Internet :

http://syedmahadzirsyedibrahim.blogspot.com/2010/12/sejarah-penggubalan perlembagaan.html

http://www.geocities.ws/cominglucky/pb1909.htm/

http://zanas.wordpress.com/tirai-kemerdekaan-negara/masyarakat-imigran-di-malaysia/

21

22