Merungkai Konflik & Mencari Solusi

SEMINAR

KEBANGSAAN

HADHANAH

DARI PERSPEKTIF UNDANG-UNDANG

KES HADHANAH

DI MAHKAMAH RAYUAN SYARIAHMawardi Che Man

MCM

Bahasa - hadhanah bermaksud

tepi atau sisi.

Hukum Syarak - bermaksud

menjaga seseorang yang belum

berupaya mengurus diri dan

mendidiknya dengan pelbagai

cara yang sesuai

pembesarannya. Bagi kanak-

kanak yang masih kecil,

hadhanah berakhir sehingga

umur mumayyiz. Penjagaan

kanak-kanak selepas umur

mumayyiz sehingga baligh

dinamakan kafalah, yang

bermakna memelihara (Fiqh

Manhaji, Jilid 3 hal. 107)Hadhanah

Asas Tuntutan Di Mahkamah Syariah

Hadhanah / Penjagaan

Kanak-Kanak

Interim

Hadhanah

HADHANAH / PENJAGAAN KANAK-KANAK

Seksyen 82 EUUKIS - Ibupaling berhak menjaga anakkecil

7 9 11

Seksyen 85 (2) EUUKIS -Penjagaan Kepada Bapa SelepasHadinah & Pilihan Anak

HAK HADINAH HAK PENJAGAAN

Sek. 83 & 84 EUUKIS

i. Syarat Kelayakan penjagaan.ii. Faktor hilang hak penjagaan.

Sek. 82 EUUKIS

1) Ibu berhak untuk penjagaan anak-anak yang masih kecil.2) Susunan keutamaan penjaga jika ibu hilang kelayakan

terhadap hadhanah.

Sek. 85 (1) EUUKIS

✓ Tempoh masa hak hadinah - 1 hari hingga 7/9 tahun bagilelaki @ 9/11 tahun bagi perempuan

Sek. 87 (1) EUUKIS

✓ Mahkamah boleh perintahkan seorang kanak-kanak dibawah jagaan selain ibu @ bapanya untuk tujuankebajikan kepada orang lain @ mana-mana persatuan.

Sek. 87 (3) EUUKIS

✓ Untuk kebaikan anak kecil tidak semestinya di bawahjagaan ibunya. Mahkamah kena beri perhatian untuk tidakmengacau kehidupan kanak-kanak dengan bertukar-tukarjagaan anak. Contohnya kes ubah hak jagaan anak

Anak Belum

Mumayyiz

Peruntukan

Undang-Undang

Anak Belum

Mumayyiz

FaktorHilang

Kelayakan

TempohPenjagaan

SyaratKelayakan

Penjaga

IBU

2

8

6

4

10 9

7

3

5

11

1

Nenek Sebelah Ibu & Ke Atas

Bapa Nenek Sebelah Bapa & Ke Atas

Kakak @ Adik Perempuan Sibu Sebapa

Emak SaudaraSebelah Ibu

Kakak @ Adik Perempuan Sibu

Kakak @ AdikPerempuan Sebapa

Anak Perempuan Dari Kakak @

Adik Perempuan Sibu Sebapa

Anak Perempuan Dari Kakak@ Adik Perempuan Sibu

Anak Perempuan Dari Kakak@ Adik Perempuan Sebapa

Emak SaudaraSebelah Bapa

12

Waris Lelaki Yang Jadi Asabah @ Residuari

SusunanKeutamaan

selepas Ibu

itle

d

a

b

Kelayakan Penjaga Kanak-Kanak Seksyen 83 EUUKIS

Islam

Sempurna Akal

Umur yang layakuntuk memberijagaan & kasihsayang kepadakanak-kanak

Berkelakuan baik darisegi akhlak Islamiyyah

Tinggal ditempat yangtidak memudharatkanakhlak & jasmani kanak-kanak

e

c

itle

d

e

b

Kelayakan Perempuan HilangSeksyen 84 EUUKIS

Berkahwin lain lelaki yangtidak mempunyai pertalianmahram dengan kanak-kanak ; jika menjejaskankebajikan kanak - kanak

Berkelakuan buruksecara keterlaluan DANterbuka

Tukar pemastautinanuntuk cegah pengawasanbapa kecuali balik ketempat lahirnya

Murtad

Mencuai @ menganiayaikanak-kanak

a

c

Sek. 84 EUUKIS

i. Syarat Kelayakan penjagaan.ii. Faktor hilang hak penjagaan

Sek. 85 (1) & (2) EUUKIS

1) Tempoh jagaan iaitu selepas 7/9 tahun bagi lelaki @9/11 tahun bagi perempuan

2) Penjagaan kepada bapa & anak boleh buat pilihantempat tinggal sama ada dengan ibu @ bapa kecualiMahkamah memerintahkan selainnya

Seksyen 87 (2) EUUKIS

✓ Pertimbangan penentuan penjagaan kanak-kanakadalah kepada kebajikan kanak-kanak dengan memberiperhatian kepada –

✓ Kemahunan ibubapa ; dan✓ Kemahuan kanak-kanak tersebut.

Anak

Mumayyiz

Peruntukan

Undang-Undang

Anak

Mumayyiz Kebajikan Kanak-Kanak

FaktorHilang

Kelayakan

BAPA

PilihanAnak

TempohPenjagaan

SyaratKelayakan

Penjaga

“Tujuan hadhanah ataupenjagaan kanak-kanak ialahuntuk maslahah dan kebaikankanak-kanak yang dipeliharasebagai hak asasi bagi kanak-kanak itu dan hak itu mestidiutamakan lebih dari hakpihak yang ingin memeliharamereka.” - Mohd Radhi bin HajiChe Daud lwn. Khadijah bintiYaacob, JH17(1)

“Tujuan hadhanah adalahditujukan kepada anak itu dan hakanak itu adalah lebih utamakerana keutamaannya adalahdidahulukan dari keutamaankedua ibubapanya. Mengutamakankebajikan anak adalah dimestikankerana dengan itu akan dapatmencapai perkara yang terbaik lagielok untuk anak itu dalam bab ini”- Al-Fiqh Al-Muqarran Lil AhwalShakhsiyyah

Kebajikan Kanak-Kanak

itle

e

b

Kelayakan Lelaki HilangArahan Amalan No. 15 Tahun 2007

Berpenyakit kusta, sopak @ penyakitberjangkit lain yang merbahayakankanak-kanak

Berkelakuan buruk secaraketerlaluan DAN terbuka

Menjadi tidak sempurnaakal

Murtad

Mencuai @ menganiayaikanak-kanak

a

c

d

Sek. 88 EUUKIS

✓ orang yang diberi penjagaan berhak memutuskan soalpendidikan dan pelajaran kanak-kanak yang dijaganya.

✓ “Hak lawatan adalah hak yang bergandingan dengan hakpenjagaan” – perlu diberikan kepada pihak yang tidakmemperolehi hak penjagaan.

Hak Lawatan &

Lain-Lain Hak

Peruntukan

Undang-Undang

Sek. 88 (2) EUUKIS

Perintah hak penjagaan boleh mengandungi ;

a) Syarat tempat tinggal dan cara pelajaran kanak-kanak ;

b) Hak kanak-kanak melawat ibu atau bapa yang tidakdiberi jagaan atau seseorang dari keluarga ibu dan bapayang telah mati atau tidak diberi jagaan pada masa-masa dan bagi apa-apa tempoh ;

c) Hak ibu atau bapa yang tidak diberi jagaan atauseseorang dari keluarga ibu atau bapa yang telah matiatau tidak diberi jagaan hak untuk berjumpa dengankanak-kanak itu pada masa-masa dan dengan seberapakerap ; atau

d) Tegahan orang yang menjaga membawa kanak-kanak keluar Malaysia.

Hak Lawatan &

Lain-Lain Hak

Peruntukan

Undang-Undang

Sek. 89 (1) EUUKIS

Penjagaan kepada orang dan harta – Bapa adalah penjagahakiki bagi diri dan harta kanak-kanak yang di bawah umur18 tahun. Susunan keutamaan selepas bapa mati

a) Datuk lelaki di sebelah bapa;

b) Wasi yang dilantik menurut wasiat bapa;

c) Wasi kepada wasi bapa;

d) Wasi datuk lelaki di sebelah bapa;

e) Wasi kepada wasi datuk di sebelah bapa.

Sek. 197

ETMS

Sek. 200

& 201

ETMSSek. 194

ETMS

Sek. 82

& 85

EUUKIS

Sek.83

EUUKIS

Sek. 84

EUUKISSek. 88

(2) (C)

EUUKIS

PERUNTUKAN

UNDANG-UNDANG

Kuasa membuat perintahinterim (Borang MS 50 &

Afidavit)

Perintah interim tentang hadhanah & injuksi

Ibu berhak untuk anak-anak yang masih kecil

Bapa penjaga selepashadhinah dan pilihan anak

Pengenepian perintah ex-parte

Perempuan hilang kelayakanterhadap hadhanah

Menempatkan kanak-kanakdalam jagaan mana-mana orang / institusi / persatuan

Hak lawatan dan hak berjumpa kepada kanak-kanak / ibu &@ bapa / keluarga ibu & @ bapa

Kelayakan kepadapenjagaan

Sek. 87

(5)

EUUKIS

Arahan

Amalan

5/2016

Prosiding yang dimulaisecara sebelah pihak

(ex-parte dan diakhiridengan prosiding inter-

parte

EX-PARTEProsiding yang dimulai

dengan kehadiran kedua-

dua pihak

INTER-PARTE

Interim Hadhanah Inter-Parte

1 2

34

Notis PermohonanAfidavit Sokongan

kes indukhadhanah hendaklah difailkanterlebih dahulu

berkuatkuasasehingga kes induk hadhanahdiputuskan atau perintah laindikeluarkan oleh Mahkamah.

serta penyempurnaanpliding

Interim Hadhanah Ex-Parte

Ex-Parte Inter-Parte

Asas permohonan - hanya bolehdibuat dalam situasi yangmendesak yang mana pemohon,jika tidak dibenarkan membuatpermohonan ex-parte, akanmengalami ketidakadilankerana kelambatan ataupunketidakadilan akibat daritindakan yang mungkindilakukan oleh pihak lawansebelum perintah secara inter-parte boleh dibuat.

1. Perakuan segera (certificate of urgency) mesti difailkan bersama Notis dan AfidavitSokongan.

2. Afidavit Sokongan hendaklah membuktikan ELEMEN KETERDESAKAN (asas / sebabpermohonan) – menghentikan kemudharatan ke atas kanak-kanak.

3. Selain asas / sebab permohonan, afidavit mesti ada akurjanji untuk membayar gantirugi yang ditanggung oleh pihak Responden jika Perintah Ex-parte tersebut tidakpatut diberikan.

4. Permohonan dibuat dengan segera yang munasabah dengan tindakan yg diadukandan tidak boleh dilengahkan.

5. Pendengaran kes interim Ex-parte – dengan kadar segera dalam tempoh 24 jam.

6. Tahap pembuktian adalah zan al-ghalib - sangkaan yang lebih hampir kepada yakin.

Prosiding Interim Hadhanah Ex-Parte

7. Tempoh kuatkuasa perintah Ex-parte adalah tidak melebihi 30 hari @ dibatalkan olehMahkamah terlebih dahulu.

8. Tidak boleh mohon Perintah Ex-parte Interim berulang-ulang setelah Mahkamahmembuat perintah mengenainya.

9. Perintah Deraf Ex-parte hendaklah disediakan oleh Pemohon / Peguam Syarie yangmengandungi ;

a) Responden boleh ketepikan Perintah Ex-parte semasa pendengaran inter-parte.b) Pemohon akan tanggung gantirugi jika Perintah Ex-parte tidak patut dikeluarkan.c) Tarikh pendengaran secara inter-parte – tidak kurang dari 21 hari dan tidak lebih dari 30

hari dari Perintah Ex-parte dikeluarkan.d) Kuatkuasa Perintah Ex-parte hendaklah dinyatakan tidak melebihi 30 hari. Jika kes induk

belum difailkan – Pemohon hendaklah memfailkan kes induk dalam tempoh 14 hari dariPerintah Ex-parte dikeluarkan. Gagal memfailkan kes induk menyebabkan Perintah Ex-parte terbatal serta merta.

10. Penyampaian perintah – 7 hari dari Perintah Ex-parte dikeluarkan. KECUALIdibenarkan oleh mahkamah, Perintah Ex-parte terbatal bila berakhir 7 hari tersebut.

Prosiding Interim Hadhanah Ex-Parte

1. Selepas terima Notis, Afidavit dan Perintah Ex-parte, Responden boleh failkan AfidavitJawapan untuk ketepi / batal / ubahsuai Perintah Ex-parte dalam tempoh 14 hari.

2. Afidavit Balasan hanya boleh difailkan dengan kebenaran Mahkamah.

3. Boleh buat pemeriksaan terhadap afidavit-afidavit yang difailkan berdasarkanseksyen 118 ETMMS.

4. Prosiding inter-parte hendaklah diselesai sebelum tamat tempoh kuatkuasa PerintahEx-parte (30 hari selepas Perintah Ex-parte).

5. Perintah Ex-parte dan Perintah Interim hanya didengar oleh Hakim mendengar kausatindakan atau kes induk.

6. Mahkamah akan menilai afidavit-afidavit dan hujahan kedua-dua pihak dan buatkeputusan untuk ketepi / pinda / kekal Perintah Ex-parte kepada Perintah Interim.

7. Keputusan Hakim dalam prosiding interim tidak boleh dirayu (seksyen 198 ETMMS).

Prosiding Interim Hadhanah Inter-Parte

B. PENENTUAN HAKZIARAH / LAWATAN

1. Hak lawatan &bermalam➢ Harian➢ Mingguan➢ Bulanan➢ Tahunan

2. Hak berhari raya(Aidilfitri & Aidiladha)➢ Secara giliran @➢ Secara khusus

2

A. PENENTUAN HAKJAGAAN -

✓ Ibu @ bapa @ mana-mana orang.

✓ Jagaan kekal @ giliran

1

Terma Perintah / Penghakiman

Hadhanah3. Hak Bersama semasa

cuti sekolah –➢ Sama rata @➢ Tertentu

4. Cara mengambil &memulangkan anak –

➢ Lokasi &➢ Waktu

5. Pemaklumanpengambilan

6. Kondisi anak

2

Terma Perintah / Penghakiman

Hadhanah

C. LAIN-LAIN HAK

1. Pemakluman musibahdan sakit anak dalamjagaan

2. Perubahanpelaksanaan haklawatan berdasarkanpersetujuan kedua-dua pihak

3

3. Majlis keraian,musibah, kemalangan,kematian atausebagainya.

4. Komunikasi dengananak-anak tersebutketika di bawahjagaan mana-manapihak.

5. Pemakluman sekiranyaberlaku pertukaranalamat tempat tinggalatau nombor telefonmasing-masing.

3 3

5. Tegahan daripadamemburuk-burukkan,menghina, mengkejidan / ataumengaibkan mana-mana pihak dihadapan anak-anaktersebut.

6. Tegahan daripadamenceroboh ataumengganggu Plaintifatau Defenden semasaproses bersama danbermalam dengananak-anak tersebut.

Mengubah Perintah / PenghakimanHak Jagaan Anak

➢ Kod 025 – Tuntutan Mengubah Perintah / Penghakiman HakJagaan Anak

➢ Kod 026 – Tuntutan Mengubah Perjajian Hak Jagaan Anak

Seksyen 76 - Kuasa Bagi Mahkamah Mengubah PerintahMengenai Penjagaan Atau Nafkah Seseorang Anak

✓ Perintah itu telah diasaskan atas sesuatu salah pernyataanatau kesilapan fakta.

✓ Perubahan matan telah berlaku .

Seksyen 77 - Kuasa Bagi Mahkamah Mengubah PerjanjianPenjagaan Atau Nafkah Seseorang Anak

✓ Jika Mahkamah berpuas hati bahawa adalah munasabahdan untuk kebajikan anak itu berbuat demikian.

PERUBAHAN MATAN

MASALAHPELAKSANAAN

PERINTAH

Kes Wan Mohd Kamil Bin Wan Abd Ghani lwn. Rosliza @ Mazwani Binti Mohamed

Mustapha – JH XXI (1)

ISU KHAS

HADHANAH

• Penentuan Pihak Yang Memulakan ProsidingBergantung kepada siapa yang mendakwa sesuatu isu. Tidak semestinya Plaintif akan menjadiMudda’ii atau Defenden kekal menjadi Mudda’a ‘Alaih.

• Kes Anak Tak Sah Taraf – Seksyen 86 EUUKIS✓ Isu perkahwinan yang gagal disahkan @ tidak disahkan oleh Mahkamah.✓ Anak dilahirkan bawah 6B2L @ anak lahir selepas 6B2L tetapi

dikandungkan sebelum nikah.✓ Penafian nasab (Mazhab Syafie - dari mula hamil sehingga 3 hari

kelahiran anak itu – konsep li’an Seksyen 111 EUUKIS 2003)

• Kes Anak Angkat✓ Perebutan jagaan antara keluarga / ibu kandung dengan keluarga

angkat.✓ Perebutan jagaan di antara ibu dan bapa angkat.

• Kes Anak Istimewa – OKU / Down Syndrom / AutismPanggil pakar khas kanak-kanak & fahami situasi kanak-kanak tersebut

• Kes Pemelukan IslamKes pemelukan Islam salah seorang daripada ibu atau bapa – Rujuk Kes Indra Ghani dan kes Subashini.Pengendalian prosiding penjagaan anak oleh Mahkamah Sivil .

Perubahan Status Anak

Isu Emosi

✓Kesan penceraian✓Sebab pelaksanaan tanggungjawab

Permasalahan Pelaksanaan

Peranan Pihak-Pihak

✓Kesan kepada pliding✓Kes Mursida Bt Mustakim lwn Hashim Bin Abdullah JH 19(1) –

setiap pihak terikat dengan pliding & bicara mengikut pliding

✓Pelaksanaan hak jagaan dan hak lawatan sementara.✓Isu – boleh dikemukakan perjalanan pelaksanaan perintah interim /

sementara di dalam kes induk nanti?

✓Pihak-pihak bertikai dalam kes✓Pihak ketiga – keluarga @ waris✓Pihak pengendali – Mahkamah (Pendaftar, Pegawai Sulh , Hakim)

& Peguam Syarie

SEBAB KELEWATAN

PENYELESAIAN KES HADHANAH

MAHKAMAH KHAS HADHANAH & NAFKAH

Pada 8 Mei 2019, Kertas Memorandum Jemaah Menteri bertajuk"PENGKHUSUSAN PENGENDALIAN KES HADHANAH DAN NAFKAH SERTAPEWUJUDAN BAHAGIAN PENGUATKUASAAN DAN PELAKSANAAN DIMAHKAMAH SYARIAH WILAYAH PERSEKUTUAN" telah diluluskan olehMesyuarat Jemaah Menteri

Hasratnya - Pengendalian kes dari 14 bulan kepada 6 bulan sahaja.

Wujudnya Mahkamah Khas Bagi Kes Hadhanah dan Nafkah.

Mahkamah Khas Nafkah telah beroperasi mulai 3 September 2019.

Pertambahan 32 perjawatan baharu pegawai dan kakitangan sokongan.

Emosi

Pelaksanaan & Penguatkuasaan

Pengendalian isu emosi

yang sangat tinggi.Cabaran Mahkamah Khas Hadhanah

Pengendali ✓ Pengendali – Pendaftar, Pegawai Sulh,

Peguam Syarie & Hakim Syarie

✓ Kemahiran –

i. Undang-undang, Hukum

Syarak, & teknikal

ii. Soft skill – Psikologi &

kaunseling

✓ Laporan Kaunselor (pihak yang

berkecuali) - tentang kebajikan kanak-

kanak.

✓ Keengganan mematuhi perintah

/ penghakiman

✓ Peranan Bailif bagi pelaksanaan

& penguatkuasaan

✓ Penggunaan seksyen 151 ETMMS

iaitu pengkomitan sebagai jalan

terakhir.

.

Pen Merah Pen BiruJangan Marah I Love You

Daun Selasih Daun Kayu

Terima Kasih Thank You