MANUSKRIP PERUBATAN MELAYU:PERBANDINGAN RINGKAS DENGAN

SAINS KINI

SEMINAR ETNOSAINS

MELAYU

6 APRIL 2019

ASST. PROF. DR. MOHD AFFENDIINTERNATIONAL ISLAMIC UNIVERSITY MALAYSIA

MANUSKRIP PERUBATAN MELAYU

Prinsiphumoral

Berkembangantara abad

16-20

Islamik, halal, dan peribumiSkriptorium

Teras tradisitempatan

Diperkaya/memperkaya

tradisi luar

Berautoriti

• rekod bertulis tentang jenis penyakit, formulasiubatan, perawatan, kesan sampingan, kaedahalternatif, dan lain-lain

• terhasil daripada keperluan dan keinginan untukmenyelesaikan masalah, menghasilkan ramuanyang lebih baik, mendapatkan kesan terapeutikyang lebih baik dengan kesan sampingan yangpaling kurang, sama seperti perubatan moden

• Penekanan terhadap bahan-bahan segar yangdituai dengan mengambil kira keadaan danperubahan persekitaran

MANUSKRIP PERUBATAN MELAYU

1. Safiyuddin Abbasi, Sia-sia Berguna (1400an)

2. Ahmad al-Fathani: Tayyibul Ihsan (1895)

1. Muhammad Saleh Ahmad: Ilmu Tabib (1871)2. Tok Kenali: Mujarrabat ad-Darbi (?)

Tokku Melaka: Mujarrabat al-Fawa’id(1848)

Tok Senik : manuskrip hilang (<1918)

1. Ar-Raniri: Bustan as-Salatin (1636)

2. Abbas Kuta Karang: ar-Rahmah fi at-Tibb(1849)

3. Ismail al-’Asyi: Taj al-Mulk (1893)

Ismail Mustafa:Kitab Tibb (1907)

1. Raja Haji Daud: Asal MulaIlmu Tabib Melayu (1830-an)2. Tabib Raja Ahmad: Risalah Rumah Ubat Raja Ahmad (1894)

IshakHashim: RisalahPerubatan(1815)

TABURAN MANUSKRIP PERUBATAN

MELAYU

KOLEKSI

Institusi Bilanganteks

Perpustakaan Negara Malaysia 40

Muzium Kesenian Islam Malaysia, KL

8

Muzium Terengganu 2

Dayah Tanoh Abee 1

Muzium Negeri Aceh >20

UK (SOAS, British Library) 12

Universiti Leiden 8

KARYA TERKINI

HADIAH NOBEL 2015

Ubat dari teks berusia 1600 tahun

2000 recipies 380 herbal extracts

Pharmacognosy pengubahan kimia

KAEDAH PEMILIHAN SPESIS UNTUK HASILAN SEBATIAN SEMULAJADI

• Berasaskan kumpulan fitokimia danbioaktiviti

• Kurang memberangsangkan (Katiyar, 2012)

Kaedah rawak

• Perlukan anjakan semula (Fabricant, 2001)

• Memberikan data saintifik kepadaperubatan tradisi

Kaedahetnofarmakologi

• Melihat cara haiwan mengubatidiri merekaKaedah zoo-

farmakognosi

• Sept 2019 : > 3000 jumpaan melibatkansejarah, laporan kes, dan penemuanbioperubatan

• Tetapi keliru atau kabur dari segi

1. sumber – lisan atau bertulis?

2. perbahanan tradisi

3. peramuan atau perawatan tradisi

• SEDIHNYA tidak ada satupun yang mengambilsumber dari manuskrip perubatan Melayu

CARIAN DI PUB MED TENTANG PERUBATAN MELAYU

• Aturcara penyelidikan:

1. Menyaring, memilah dan memilih formulasi

2. Menjauhkan diri daripada aktiviti pseudo-sainsyang bersalahan dengan kaedah dan penggunaantradisi – tak ada sebab yang mantiqi

3. Jika perlu, maka diguna pakai kaedahfarmakognosi moden dan & kimia untukmemperkemas dan memperbaiki formulasi akhir

MANUSKRIP PERUBATAN MELAYU

• Tidak terhad kepada penyakit tropika keranaperubatan Melayu ialah satu sistem perubatan

• Banyak formulasi dalam manuskrip sesuaidibuat kajian empirikal kerana merupakanmasalah-masalah biasa tapi besar dalamkehidupan kini:1. Batuk2. Luka3. Jangkitan kuman

BIDANG CONTOH

BATUK

Teks Formulasi Nota

Tayyib al-Ihsan

30 formulasi untuk batuk basah (1x), dan batukkering (29x)Formulasi campuran e.g. Madu, jintan hitam,gaharu, kulit kayu manis

1. Tiada satupun eksperimenmoden telah dijalankan. 2. Bahan-bahan secara sendirianatau campuran ini telahpundiketahui mempunyai sifatantitussif, astringen, anti-radang, anti-spasmodik, demulsi dan mencairkankahak. 3. Bahan yang bersifat sejukdipadankan dengan bahanbersifat kering, manakalayang bersifat kering ataupanas dipadankan denganyang bersifat basah. 4. Rawatan secara oral, paste, dan barut digunakan.,

MSS 2999 10 formulasi untuk batuk kanak-kanak (1 x), batuk kokol (asma) (10 x), dan batuk biasa (4 x)

Ar-Rahmah fiat-Tibb

7 formulasi untuk batuk (3x), batuk basah (1x), batuk kering (1x), batuk bukan jangkitan/batukfisiologi (1x), dan batuk berdarah (1x)

LUKA

Teks Formulasi Nota

Tayyib al-Ihsan

25 formulasi untuk luka biasa (7 x), menumbuhkan daging selepasluka(1 x), luka kena bahan tumpul(5 x), bakar/api ( 12x)

Selalu disertai anjuran-anjuranberpantang dari beberapa jenismakanan

Ar-Rahmahfi at-Tibb

14 formulasi tentang luka danregenerasi tisu termasukpenggunaan mirham, iaitu ubatcampuran untuk luka yang mengandungi damar pokok mustaki(Trebinth pistache), dan logamtembaga

ANTIMIKROB/KULAT/PARASIT

Teks Formulasi

Tayyib al-Ihsan Lebih daripada 50 formulasi untuk penyakit-penyakitjangkitan kuman

Ar-Rahmah fi at-Tibb 10 formulasi untuk penyakit berkaitan kuman termasuklahdemam (9x).

MMS2999 Sekurang-kurangnya 20 formulasi untuk pelbagai masalahjangkitan seperti sakit gigi, demam, sakit perut

MELOMBONG NASKHAH @ TEXT MINING

ANTIMIKROB

ANTIMIKROB

• Analisa terhadap manuskrip perubatan Melayumesti:– Mengenalpasti kekuatan dan kelemahan model

kajian dan formulasi yang dianjurkan

– Menafsirkan konsep penyakit dan perawatan secaraintegrasi antara kaedah tradisi dan moden

– Mempertahankan kaedah saintifik terbaik ‘scientific rigor’ dengan membuat ujikaji yang sesuai dantepat dengan etnofarmakologi dan melaksanakanujikaji klinikal

PENUTUP