sanitation system

KERJA PAIP AIR DALAMAN

&SANITARI

UNTUK PEMBANTU TEKNIK

Sistem Paip Air Dalam Bangunan

• 1) Sistem Bekalan Air (bersih)• 2) Sistem Paip air buangan (kotor)


• 1) Skop Sistem Bekalan Air (bersih) :

– Sistem paip air dalaman– Sistem retikulasi air luar

• Paip retikulasi• Tangki sedutan & sistem pam (jika perlu)• Tangki air luar (jika perlu)


• 2) Skop Sistem Paip air buangan (kotor) :

– Sistem paip sanitari (dalaman)– Sistem paip pembetungan(luaran)

• Paip retikulasi• Sistem rawatan air kumbahan/Tangki najis

Sistem Paip Air Dalaman


• 2 jenis sistem paip:

– Sistem paip air dalaman (bekalan)• sistem paip air sejuk• sistem paip air panas - mekanikal

– Sistem paip sanitari (buangan)


• Fungsi Sistem Paip Air Dalaman:– Membekal air untuk minum, memasak,

membersih dan mencuci.

– Air dari paip awam disalurkan ke tangki simpanan dan diagihkan kepada setiap pepasangan atau peralatan dalam bangunan.

• Peraturan Bekalan Air– Setiap negeri mempunyai peraturan masing-

masing (Water Supply Rules)– Mengandungi semua aspek-aspek penting

seperti: • Bahan-bahan paip• Pemasangan sistem• Penjagaan paip• Kegunaan alat kelengkapan dan injap• Tangki simpanan• Sistem air panas, dsb.


• Tujuan Peraturan Bekalan Air

– Mengelak pembaziran– Mengawal penggunaan berlebihan– Mengawal penyalahgunaan air– Mengawal pencemaran bekalan air– Memastikan penggunaan peralatan dan

pepasangan dengan baik demi keselamatan pengguna



• Rekabentuk SPAD hendaklah berpandukan kepada Peraturan bekalan air dari segi:– Susunatur– Penggunaan bahan dan pepasangan– Perlindungan kepada paip dan pepasangan– Penggunaan injap, tangki simpanan, sistem pam dll.

• Pengiraan rekabentuk saiz paip berpandukan kepada:– BS 6700:1987 (CP 310:1965)– MWA Design Guidelines– Panduan teknik (Air) 3/87

Sistem Paip Air DalamanObjektif dalam merekabentuk sistem paip:

– Mengelak pembaziran dan pencemaran– Penggunaan pepasangan yang sesuai dan optima– Memudahkan penyelenggaraan– Mengelak gegaran ‘water hammer’, ‘air-lock’ dsb.– Mematuhi peraturan pihak berkuasa– Mematuhi amalan kejuruteraan yang baik spt.

Penggunaan bahan yang ekonomik, susunan sistem paip yang baik dsb.


dapur

bilik air

bilik air

Besen basuh tangan

Tingkat bawah

Tingkat atas

Bangunan 2 tingkat

Paip awam

miter

Sistem Paip Air Dalaman• Saluran air minum diambil terus dari

paip awam (tidak melalui tangki)

• Air untuk mencuci diambil dari tangki simpanan melalui paip agihan

• Penggunaan air untuk hawa dingin, sistem air panas, kebakaran dan lain-lain mestilah mempunyai tangki yang berasingan (feeder tank)


• Perlu menggunakan pam jika tekanan air dalam paip awam tidak mencukupi

• Rekabentuk perlu mendapat kelulusan Pihak Berkuasa Air Negeri

• Bahan-bahan hendaklah diluluskan oleh PBA dan Sirim

• Pemasangan perlu dibuat oleh tukang paip berlesen

Sistem Paip Air Dalaman• Antara barang-barang yang digunakan

dalam kerja pemasangan SPAD:– Tangki simpanan– Paip– Meter – Penyambung-penyambung– Injap-injap & pepasangan

• Seperti injap penahan, injap bebola– Barang khas (specials)

• Seperti tee, siku, penyuai, reducer dsb.

dapur

bilik air

bilik air

Besen basuh tangan

Tingkat bawah

Tingkat atas

Bekalan ke Bangunan 2 tingkat

Paip perhubungan

Paip servis

Paip awam

miter

Paip masuk (sistem graviti)



Tingkat bawah

Tingkat atas Paip agihan

dapur

bilik air

bilik air

Besen basuh tangan

Paip agihan dari tangki kepada pepasang

Paip awam


Lukisan skematik 2D Sistem Paip Air Dalaman untuk Rumah Kediaman 2 tingkat

Tingkat bawah

Tingkat atas

miter dapur

bilik air

bilik air

Besen basuh tangan

Paip awam


• Tangki simpanan:

– Kapasiti sekurang-kurangnya penggunaan sehari – Untuk penggunaan air semasa ketiadaan bekalan – Mengurangkan kadar aliran maxima dalam paip

awam– Mengurangkan tekanan tinggi dalam SPAD bangunan– Jenis FRP (panel) atau HDPE (bulat) dsb.


• Tangki simpanan:– Komponen-komponen tangki:

• Paip masuk• Paip keluar• Paip limpah/amaran

– (saiz paip limpah > saiz paip masuk)

• Paip cuci• Penutup tangki

Tangki Simpanan ( < 4,500 liter)

75mm 50mm

Injap penahanPaip cuci

Paip limpah / paip amaran

Paip masuk

Injap penahan

Paip keluar

Injap bebola

Tangki Simpanan ( > 4,500 liter)

50mm50mmParas air

Paip limpah

Paip amaran

Paip masuk

Paras limpahParas amaran

Kedudukan ‘discharge point’ paip limpah / amaran hendaklah di tempat yang boleh kelihatan


• Tangki simpanankehendak-kehendak tangki simpanan

* kedap air* disangga sewajarnya* dilindungi dari ‘ corrossion’

penutup tangki simpanan* kalis habuk dan nyamuk* kedap udara* kedudukan yang sesuai

untuk diperiksa/dibersihkan


• Tangki simpanan

– Ketinggian melebihi 2m, perlu disediakan tangga di dalam dan luar tangki dari jenis aluminium atau keluli tahan karat.

– Penyokong (reinforcement member) dalam tangki jenis panel hendaklah dari jenis keluli tahan karat (stainless steel).


• Tangki simpanan – tangki panel FRP

Pengiraan saiz tangki dan saiz paip

1.Dptkan saiz tangki - Bil pengguna, kelengkapan, keluasan

lantai, jenis bangunan – rujuk katalog2. Dptkan nilai Kadar alir Q dlm unit g/m

untuk kelengkapan3. Dptkan kehilangan turus dlm fittings spt

elbow,bends dan tees ditukar kpd pjg setara untuk paip lurus.

KEPERLUAN SIMPANAN DAN PENGGUNAAN AIR

• Keperluan simpanan dan penggunaan air sesuatu bangunan atau penempatan boleh dianggarkan melalui garispanduan Pihak Berkuasa Air Negeri berkenaan.

• Jumlah kapasiti simpanan air harian boleh ditentukan berdasarkan jumlah penghuni yang tinggal atau berkerja di dalam sesuatu bangunan.

Sistem Paip Air Dalaman• Kapasiti tangki simpanan

Types of building Minimum nominal Storage capacity

Dwelling houses (rural) 450 litres (100 gallons)

Dwelling houses and flats (urban) 680 litres (150 gallons)

Multi-storey flats with high level bulk storage cistern

140 litres (30 gallons)

Low cost housing (approved by Government)

450 litres (100 gallons)

Hostels 180 litres (40 gallons) per resident

Day School 30 litres (6.5 gallons) per head per session

Boarding School 180 litres (40 gallons) per resident

Others one day’s supply or as decided by the State Director

Nota: kapasiti tersebut berdasarkan kepada MWA design guidelines. Terdapat pihak berkuasa air yang telah mengemaskini dan menambah kapasiti minima.

• Contoh 1 : Satu blok asrama akan dihuni oleh 120 orang pelajar. Kirakan keperluan air harian (daily water requirement) untuk blok ini.

• Jawapan : Keperluan (berdasarkan jumlah penghuni)= 120 (orang) x 180 liter/hari= 21,600 liter/hari= 4,800 gallons/hari

• Sekiranya jumlah penghuni tidak dapat dipastikan, kapasiti simpanan air boleh ditentukan berdadarkan jumlah pemasangan di dalam sesuatu bangunan

• Contoh 2 : Kirakan keperluan air harian untuk bangunan pejabat 16 tingkat yang akan dibina. Diberi setiap tingkat :- 4 wash basin (WB), 2 urinal (UR), 4 water closet (WC) dan 4 water closet tap (WCT).

• Jawapan : Keperluan (berdasarkan jumlah pemasangan)= 4x(WB) + 2x(UR) + 4x(WC) + 4x(WCT)= 4x(90) + 2x(180) + 4x(180) + 4x(90)= 1,800 liter/hari/tingkat.

• Pemasangan Paip

– Paip melalui ruang duduk, kawasan awam, tandas, dsb. hendaklah disembunyikan (concealed) dalam saluran atau kekotak, dalam siling, plaster dinding dan sebagainya.

– Di pasang pada ketinggian 600mm (2 kaki) dari aras lantai.

– Tidak bersilang dengan pendawaian elektrik dan paip sanitari.

– Ujian tekanan sehingga 15 bar hendaklah dijalankan pada sistem paip.


• Bahan-Bahan Paip– Penggunaannya bergantung kepada sifat air atau

keadaan tanah dimana ia ditanam.– Paip ‘stainless steel’ dan ‘copper’ sesuai untuk air

panas– Paip plastik seperti ABS, uPVC dan HDPE lebih

tahan karat dan senang dipasang tetapi mudah rosak jika terdedah kepada cahaya matahari

– Penggunaan juga bergantung kepada kos dan kelulusan Pihak Berkuasa Air

– Penggunaan paip ‘galvanised iron’ (G.I) tidak digalakkan lagi oleh kerana masalah karat (corrosion)


Sistem Paip Air DalamanJenis-jenis paip (paip plastik)

Acrylonitrile butadiene styrene (ABS)

High-density polyethylene (HDPE)

Sistem Paip Air DalamanJenis-jenis paip (paip plastik)

Unplasticized polyvinyl chloride (uPVC)


Types Of Pipes

Corrosion Resistance

Pressure Resistance

Shock Resistance

Chemical Resistance

Bending (Flexibility)

Cold Water

Plumbing

Hot Water Plumbing

ABS V.Good General General Good Easy

(but spring back)

Yes No

UPVC V.Good General General GoodEasy

(but spring back)

Yes No

HDPE V.Good General General GoodEasy

(but spring back)

Yes No

STAIN-LESS

STEELV.Good High Strong Good No Yes Yes

COPPER V.Good High Strong Good No Yes Yes

• Penyambung– Jenis-jenis penyambung

• Cement solvent joint - AC • Sambungan berbibir (flanged joint) – M.S• Sambungan bersekeru (screwed joint) - GI• Sambungan berpatri (welded joint) - MS• Spigot socket, dll - CI


• Pepasangan (fittings)– Mesti diluluskan oleh PBA dan SIRIM– Contoh:

• Pili (tap)• Injap penahan (stop valve)• Injap bebola (ball valve)• Sisten simbah (flushing cistern) • Injap simbah (flush valve)• dll.


• Injap penahan (stop valve)– Perlu dipasang dikedudukan seperti berikut:

• Sebelum miter air• Inlet dan outlet tangki• Tiap-tiap cabang paip• Tiap-tiap inlet ke sisten simbah• Tiap-tiap 5 pepasangan ( untuk penyenggaraan )

– Mempunyai saiz yang sama dengan paip

– Terletak dikedudukan yang sesuai dan senang digunakan


• Flush valve (injap simbah)

– Boleh digunakan bagi menggantikan sisten simbah untuk tandas awam, pejabat dsb.

• Tidak perlu tangki sisten• Lebih kemas• Paip dan injap tertutup (concealed)• Memerlukan tekanan yang lebih tinggi dari sisten

biasa (>3.25m head)• Kos lebih mahal



• Flush valve (injap simbah)– Low pressure W/C flush valve (tanpa penggunaan

pam)

Requirement W/C flush valve

a) Dynamic/operating head

at the inlet of flush valve

3.25 m.

b) Flow rate ( Q ) 1.8 litres/sec.

• Dual flushing cistern– Bagi menjimatkan air, kerajaan mewajibkan

penggunaan sisten simbah tidak melebihi 6.0 liter setiap simbah bagi projek-projek baru.

– Sisten 2 simbahan (dual flush) digalakkan untuk digunakan iaitu 6liter/3liter.


Sistem Paip Air Dalaman• Bekalan ke Bangunan berbilang tingkat

legend:WC – water closetWB – wash basinSH – shower KT – kitchen tap

Paip agihan

Storage Tank 2

Storage Tank 1

KTSH

MULTI-STOREY

WCWB

Vent pipe(Air Bleeding

Pipe)

Paip penghantaran

Miter air pukal

Paip awam

Tangki sedutan

Pam

Injap sekat hala

Miter individu

Sistem Paip Air Dalaman• Bekalan ke Bangunan berbilang tingkat

– Biasanya tekanan dalam paip awam tidak mencukupi untuk sampai ke tangki simpanan. Oleh itu sistem pam diperlukan.

– Pemasangan Miter pukal (bulk meter)

– Bagi unit rumah kediaman, meter individu di setiap tingkat

– Melebihi 10 tingkat (30m) tangki pecah tekanan atau injap mengurangkan tekanan ( PRV )perlu dipasang

Sistem Paip Air Dalaman• Sistem pam:

– Tempoh masa mengepam bagi bangunan pejabat tidak lebih dari 8 jam.

– Tempoh masa mengepam bagi rumah kediaman tidak lebih 12 jam.

– Pam tunggu sedia dengan jumlah yang sama. (2 set pam disediakan dengan 100% 'standby')

– Pam dikawal secara otomatik (penggunaan sistem elektrod untuk mengesan paras air dalam tangki apabila rendah dan menggerakkan pam)


• Sistem pam:– Tangki sedutan diperlukan

(1/3 saiz tangki simpanan)

– Rumah/bilik pam diperlukan

– Bekalan elektrik ke pam

– ‘Positive suction head’ adalah sentiasa disyorkan daripada ‘Negatif suction head’ oleh kerana masalah kerosakan ‘footvalve’ dan ‘priming’ apabila pam hendak dihidupkan.


• Susunatur Sistem pam

Paip penghantaaran

pam

Injap sluis

Injap sekat hala

Negative suction head Positive suction head

Aras air tertinggi

Foot valve

Aras air tertinggi

Injap sluis Injap sekat hala

pam

Paip penghantaaran

Sistem Paip Air Dalaman• Bangunan melebihi 10 tingkat

Downpipe

Storage Tank 2

Storage Tank 1

Vent pipe(Air Bleeding Pipe)

Paip penghantaran

Miter air pukal

Paip awam

Tangki sedutan

Pam

Injap sekat hala

Miter individu

Tangki pecah tekanan atau injap mengurangkan tekanan diperlukan bagi mengelakkan pepasangan mengalami kerosakkan akibat tekanan tinggi.

Meter individu di setiap tingkat.

PBA hanya baca meter pukal (bulk meter) dan selenggaraan sehingga ke meter pukal sahaja.

Bagi tekanan yang boleh mencapai ke aras tinggi bangunan tanpa sistem pam, miter individu boleh diletakkan di luar.

MITER INDIVIDU

TANGKI SIMPANAN (1 HARI)

SELENGGARAAN OLEH JBA/PBA

SELENGGARAAN OLEH PEMILIK

PAIP JBA/PBA

Semua meter individu diletakkan di tingkat bawah.Semua unit perlu mempunyai tangki individu untuk penggunaan sehari.Sesuai untuk sistem gravity sahaja. (Kebiasaannya bangunan yang 4-tingkat ke bawah, seperti rumah kedai.)


Tingkat 10

Tingkat 9

Tingkat 8

Tingkat 7

Tingkat 6

Tingkat 5

Tingkat 4

Tingkat 3

Tingkat 2

Tingkat 1

Tangki simpanan

Tangki penyuap (feeder tank) untuk ‘flush valve’

Tangki pecah tekanan

Tangki sedutan

Sistem pam

Paip cuci & paip limpah

Paip masuk

Paip agihan

Paip utama

Miter pukalContoh sistem paip air dalaman yang mempunyai feeder tank ke flush valve

Paip agihan ke injap simbah (flush valve)

Sistem Paip Sanitari


dapur

bilik air

bilik air

Besen basuh tangan

Tingkat bawah

Tingkat atas

• Fungsi Sistem Paip Sanitari :

– Mengalir dan mengeluarkan air kotor daripada bangunan.



Sinki dapur

Bilik air

Bilik air

Besen basuh tangan

Tingkat bawah

Tingkat atas

• Pemasangan tertakluk kepada syarat-syarat dalam ‘ Drainage, sanitation and sanitary plumbing by-law’.

• Waste and vent fittings:– BS 4514 & BS 5255 – 1983 (uPVC soil and ventilating

pipe, fittings and accessories)

• Installation:– BS 5572: 1994 – Code or Practice for Sanitary

Pipework


• Single stack system


WC

bathWash basinsink

Stack (paip buangan)

• Modified single stack system


WC

bathWash basinsink

Ventilation pipe(paip pengudaraan) Stack (paip buangan)

‘branch pipe’

• Ventilated system


WC

bathWash basin

sink


‘branch pipe’

• Ventilated stack system


WC

bathWash basinsink


‘branch pipe’

• Kriteria rekabentuk sistem paip:

Bagi mengelak perubahan tekanan yang besar dalam paip:

– Pengaliran paip buangan (stack) direkabentuk ¼ penuh (maxima)

– Pengaliran ‘branch pipe’ direkabentuk ½ penuh (maxima)


Contoh Pengiraan `Stack Pipe’

• 1. Tentukan `Peak Flow’ dan Diameter`stack pipe’ bagi 44 unit rumah. Data:

Setiap rumah mempunyai satu WC,Wash Basin, Bath dan Sink.

Table 6 - 44( 12+1+6+3 )=968 Disc.Unit Graf N0.3 – Drp Graf dapati Flow rate 6.2 l/s Oleh itu saiz paip 125mm Dia. ( 8 l/s ) Rujuk jadual sebelah

Panduan Pemasangan (Am):• Alat sanitari, paip, pepasangan atau komponen

mestilah mematuhi keperluan yang berkenaan dan disahkan oleh SIRIM

• Rekabentuk, pemasangan & penyelenggaraan mestilah tidak merbahaya kepada struktur bangunan, sistem bekalan air dan peralatan lain


Panduan Pemasangan (Am):

• Tidak mengancam keselamatan & kesihatan penghuni, (kebocoran, pelepasan bau & pencemaran bekalan air)

• Rekabentuk sistem mestilah dapat mengelakkan daripada berlakunya limpahan air/banjir di dalam bangunan


Panduan Pemasangan (Am):

• Elakkan memasang paip dan pepasangan di ruang makan, ruang duduk dsb.

• Paip dan pepasangan yang terpaksa melalui ruang duduk, kawasan awam, tandas, dsb. hendaklah disembunyikan (concealed) dalam saluran atau kekotak dan sebagainya.

• Elakkan paip uPVC terdedah kepada panas cahaya matahari kerana boleh menjejaskan kualiti.


Panduan Pemasangan (Susunatur):

• Setiap punca bekalan air harus ada saliran keluar

• Saiz paip tidak boleh mengecil pada arah aliran

• Sudut cerun (gradient) aliran minima mestilah 1%

• Paip pengudaraan mesti dipasang untuk mengawal tekanan di dalam sistem

• Air hujan dari atap tidak boleh disalirkan ke dalam paip sanitari


Panduan Pemasangan (Susunatur):• Sambungan tandas ke paip buangan mestilah

menggunakan saiz 100mm minima

• Saiz paip buangan (stack) juga bergantung kepada saiz terbesar perangkap dan 100mm minima

• Perangkap hendaklah dipasang pada setiap alat sanitari untuk mengelakkan pelepasan bau ke dalam bangunan

• Kedalaman ‘perangkap air’ mestilah tidak kurang daripada 50mm.


• Kedalaman Perangkap Air


Water sealH > 50mm

Water seal

Bottle trap Tubular trap(S atau P)

WC trap


• Kehilangan perangkap air boleh terjadi apabila:– Berlaku sejatan air; alat sanitari tidak

digunakan dalam jangka masa yang panjang

• Berlaku ‘self-siphonage’



• ‘Self siphonage’ dipengaruhi oleh:– Panjang, saiz dan gradien paip– Bentuk alat sanitari– Susun atur kerja paip, terutamanya liku– Susun atur pengudaraan


• Panduan Pemasangan (Susunatur):– Pencegahan aliran lintang (crossflow) yang

bertentangan dalam sambungan ke paip ‘main stack’


Zon tanpa penyambungan minima 200 mm. bagi stack 75mm – 150mm garispusat Penyambungan yang dibenarkan

A > 200mm

A

A

stack

Section

Plan

Plan

Section

Section


• Panduan Pemasangan (Susunatur):– Paip buangan yang disambung ke paip

longkang mestilah menggunakan:

Liku yang berjejari minima 200mm

Rc

Disambung dengan dua liku 450

450

450

• Panduan Pemasangan (Susunatur):– Sambungan terbawah


L

Bangunan < = 3 tingkat, L > = 450mm

Bangunan > = 5 tingkat, L > = 740mm

Bangunan > 5 tingkat, L.> = 1 tingkat

Bangunan > 20 tingkat, L > = 2 tingkat

• Panduan Pemasangan (Susunatur):

– Bahagian atas paip buangan yang terbuka kepada atmosfera mesti ditutup dengan ‘vent cowl’ yang tidak menyekat masuk/keluar udara

– ‘Vent cowl’ dibuat dari bahan yang tahan cuaca

– Ketinggian hendaklah tidak menyebabkan pelepasan bau yang boleh menjejaskan kesihatan dan keselesaan

– Paip pengudaraan boleh disambung semula kepada paip buangan


• Panduan Pemasangan (Susunatur):– Vent cowl


> = 900mm


– Pemanjangan/pengecutan paip disebabkan oleh perubahan suhu mestilah diambil kira

– ‘Expansion coupler’ mestilah dipasang untuk membenarkan pergerakkan tersebut berlaku



– Sebagai panduan am, ‘expansion coupler’ mestilah dipasang seperti berikut:

• Setiap 6 m bagi paip sejuk (20o – 45o)• Setiap 4 meter bagi paip panas (> 45o)• ‘expansion joint’ tidak perlu bagi paip dibawah 2m

panjang (sejuk) dan 1m (panas)

– Dimana paip dipasang menerusi dinding atau lantai, ‘sleeve’ mestilah dipasang pada kerja konkrit dan paip mesti melalui ‘sleeve’


• Panduan Pemasangan (Susunatur):– Paip mestilah disokong untuk mengelakkan daripada

melentur.

– Penyokong paip mestilah daripada bahan-bahan yang tidak boleh merosakkan paip.

– Pergerakan paip yang disebabkan oleh perubahan suhu, sokongan mestilah tidak menghalang pergelinciran antara permukaan paip dan penyokong.

– Paip mesti disokong pada setiap sambungan yang fleksibel.



• Panduan Pemasangan (Susunatur):– Jarak maksima antara penyokong bagi paip uPVC

Saiz paip mm garispusat

Tegak (m) Lintang (m)

32 – 40 1.2 0.5

50 1.2 0.6

75 – 100 1.8 0.9

150 1.8 1.2

• Akses– Perlu dipasang untuk penyelenggaraan dan

pembersihan.


Akses yang mencukupi dan sesuai hendaklah dipasang.

Untuk bangunan berbilang tingkat pada setiap tingkat atau tidak kurang dari satu setiap tiga tingkat

Atap

Tingkat bawah

Tingkat atas

WC

Sink Wash basin Bath

Kedudukan akses

• Ujian– Ujian air (water test)– Ujian udara (air test)– Ujian asap (smoke test)


PL

Kedudukan pili cuci berdasarkan Garis Panduan Reka Bentuk Bilik Air (GPRBBA)


Kedudukan pili cuci

PL – perangkap lantai

TD – tandas dudukTD

PL

BASAH

KERING


Kedudukan pancur mandi berdasarkan Garis Panduan Reka Bentuk Bilik Air (GPRBBA)

Kedudukan pancur mandi

Tempat sabun

Terima kasih

sanitation system

Engineering