UNIVERSITI MALAYSIA SABAH

Diwhlan olch

HORANG PBNGESAHAN STATUS TES[SCa!

JUllUL'(-1Pu(oAi ý4\fn ý`'1 `"i4ýýi ýcý. ý. {( rý. ý ý r.,,.

L +{' +

Ijazah"

. ... I_ SF-S[ PENGAJIAN" ""'" `'

. Saya_,

] Cr 't,

\'1

(HURUF BFSAR) mcngaku rtumbenarkan tcsis (LPS/Satjana/pohta Falsafab)" ini"disitnpan di Ptrpustalcaan Univetsiti Malaysia Sabah dengkn syarat-syant hcaunaan sepctti berikut

1. Tesis adalab bal'milik Univusiti Malaysia Sabah. hrpustakaan Universiti Malaysia Sabah dibenarkan rnembuat saliaan untuk tujuan pa>Sajiaa sabaja. Pcrpustakaaa dibcnarkaa membuat aliaaa tcsis ini scbagai bahan pcrtukuan annta iastitusi peogajiaa tinggi.

4. ""Sila tandakan (/)

LI 1

(Mcngandungi maklumat yang berdaljah kaaolamatan atau SULK kepentiogan Malaysia sc+porti yang tamaktub di dalam

AKTA: RAHSIA RASMI 1972)

TERHAD (M. cngandungi maklumat TERHAD yang tclah ditentukao olch organisasi/bsdan di mana peayclidikan dijalankan)

'RDAK TERHAD

(TANDAj1'ANG)kN PENUL(S)

Alusut Tctep: ýý

rrc 1-4 ný( ýI cý t

--ýý-ý

ý Taqwh: 9

(TAAIDATANGAN PUS'TAI: AWA. \')

ý ,r tý -, h, (N' ,. l,.

Nama Pcayclia

PUMS 99: 1

i_

Tu&h: ýCýCý

CATATAN: " Potong yang tidak bcrkcnaan. '" Jika tcsis ini SULR abu TERHAD, ails Is, mpirlcan surat daripada pihak bQkYaaaWor`anisial

berkenaan dengan menyatalun sekali sabab dan acmpoh scsis ini perlu dikdsaka, n sebagai SUUT dan TF. RiIAD. Tcsis dimaksudkan sebagai tesis bagi IjaraA Doktor Fslsa. `ah dan Sarjana soata penyelidikan, stau disertasi bagt penCajian socara kaja kursus dan prnyelidikan, suu Liporsn hojek Sa4ana Muds (LPSM).

(il: OI. O(il AM l)AN tiII-A l"KI": Jl11ZU I 1": IZAJIN *FANAI I I. A I"FkIT1)I KAWASAN

RANAU, SAE3A11.

FnNG CEKX)I KUIN

TE: SIS INI I)IKE: MUKAKAN UNTUK ME: ME: NUIII SE: I3AIIAGIAN DARIPAI)A

SYARAT MFMI'I: ROI. I: III IJA"/. AII SARJANA MU[)A SAINS 1)I": NGAN K(": PUJIAN

PROGRAM GEOLOGI

SI: KO LAI I SAINS DAN TEKNOL(X; I

l1NIVIF: RSI'FI MALAYSIA SARAH

MAC 2005

ii

PE: 1(: AICI'AN

Sava mcngakui karya im mcrupakan hasil kcrja saya sendiri kecuali nukilan dan

ringkasan yang telah dijelaskan sumtx; rnya.

21 Februari 2005

I

FONG CIKX)I KUIN

HS2002-3977

III

UIPM: RAKI KA\ ()1. h: I1

l andatangan

i. PM: 11T I. 1 A

(DR. BABA MUST A)

2. PENIM: RIKtiA I

(PROF. MADYA DR. SIIARIFFA. K OMANG )

3. PEIIF: RIKtiA 2

(IN. ROI)F. nNO ROSH)

ý3. DEKAN

ý X-1--7Z

m ro rL_-,

(PROF. MADYA DR. AMRAN AIIMED)

n

PM: 1(; 11: 1R(; AA\

Sava ingin mengambil kesempatan im untuk mengucapkan rihuan terima kepada :

" Dr. Raba Musta sclaku penyclia saga yang sentiasa memberi nasihat, tunjuk ajar

dan bimbingan kepada saya agar menyempurnakan kajian ini dengan balk.

" Prof. Dr. Sanudin I Ij. Tahir, Prof. Madya Dr. Shariff A. K. Omang, Prof. Madya

Dr. Felix Tongkul, E: ncik Adong Laming dan E: ncik Rodeano Rosli yang memberi

bimbingan dan nasihat di sepanjang masa menjalankan kajian im.

" Fncik Ismail Abd. Rahim yang memberi pandangan dan tunjuk ajar serta

pc mbantu-pembantu makmal UMS yang memberi kerjasama sewaktu

pcnggunaan makmal.

" Pihak dari Jabatan Mineral clan (ieosains Malaysia cawangan Sabah dan Jabatan

I'emetaan Negara kerana sudi meminjamkan tempat untuk rujukan maklumat dan

menvalurkan bantuan.

" Rakan-rakan seperjuangan saya terutamanya Lee Chcwng Hoe yang sentiasa

memberikan bantuan semasa di lapangan dan semua rakan yang pernah menolong

atau mcmberikan semangat samada secara langsung atau tidak.

" Akhir sekali, ahli keluarga saya yang sentiasa memberi sokongan kcwangan clan

sokongan moral kepada saya.

ý

. %BS, rR. tK

Kawasan kajian terletak di hahagian utara Ranau yang kedudukanma kira-kira

115 km ke arah timur laut dan bandar Kota Kinabalu. Tempat ini disempadani oleh

garis lintang antara 05° 57' U hingga 06' 00' U dan gans hujur antara 116° 40' T

hingga 116' 46' T. Objektif kajian ini mengkaji geologi am dan mengkaji sifat kejuruteraan tanah latent di Utara Ranau. Kawasan kajian terdiri daripada Formasi

Trusmadi, Formasi Crocker, Endapan Pinousuk Grabel, hatuan ultrabes dan Aluvium

Kuaterner. Petrografi menunjukkan batuan induk bagi batuan ultrabes ialah peridotit,

manakala batu pasir pada Formasi Trusmadi dikelaskan sebagai graiwak. Parameter-

parameter sepcrti nilai pH, kandungan kelembapan, kandungan bahan organik (BOT

%ö), analisis saiz hutiran digunakan untuk mengkaji sifat-sifat fiziko-kimia tanah latent. Sifat kejuruteraan tanah pula dianalisis dengan ujian-ujian seperti Had-iittu

Auerberg, graviti tentu, pemadatan tanah, mampatan paksi tiga dan ujian kebolehtelapan. Ketiga-tiga sampel yang dianalisis, mempunyai julat pll di antara 5.7

hingga 6.6 dan merupakan tanah berasid. Sampel R1 merupakan tanah yang bertekstur

pasir dan lodak berlempung, dengan mengandungi kandungan kelemhapan sebanyak 37.1%. Sampel R2 merupakan tanah bertekstur lodak berlempung dengan pasir dan

bernilai kandungan kelembapan seban)ak 52.8%. Manakala sampel R3 bersaiz

lempung dan mempunyai kandungan kelembapan yang tertinggi iaitu sebamak 59.9"/0. Julat kandungan bahan organik bagi ketiga-liga sampel adalah di antara 9.3%

hingga 10.2%. Ketiga-tiga sampel bersif'at keplastikan tinggi dan mempunyai had

cecair pada julat 51.9% hingga 68.7%%. Kajian graviti tentu menunjukkan ketiga-tiga

sampel mengandungi mineral gibsit yang banyak, dengan nilai graviti tentu antara

2.61 hingga 2.79. Sampel R) menunjukkan nilai ketumpatan kering tertinggi (1.41

Mg; m') dan diikuti olch R3 sebanyak I 28 Mg/m' dan R2 bernilai 1.24 Mg m'. Sampcl III, R2 dan R3 masing-masing mcmpunyai kckuatan ricih sebanyak 4.2

kN; m', 2.5 kN, m' dan 3.9 kN, m'. Sampel R 1, R2 dan R3 masing-masing mempunyai

nilai kebolehtelapan sebanyak 2.6205 X 10. ' rNs, 1.1365 X 10. ' m/s dan 1.0045 X 10-"

mi s.

%i

ABSTRACT

The study area is situated at north part of Ranau which is about 115 km from North

Fast of Kota Kinabalu town. This area is bounded by the latitude 05 57' N to 06 00'

N and longitude from 116" 40' 1: to 116` 46' F. The objectives of this study is to studs

the general geology and engineering properties of laterite soils at North Ranau. There

are various types of rock formation that can be found in study area such as ultrabasic

rock, "Trusmadi Formation, Crocker Formation, Gravel Pinousuk and QuaternarN

Alluvium. Petrography study sho" that the parent rocks of ultrabasic rocks are

peridotite, while the sandstone of lrusmadi Formation is classified as greiwac. Parameters such as p11. moisture content, organic content (BOT °ö). particle size

analysis has been used to determine the physical chemical characteritics of the latente

soils. Engineering properties soils analysis consist of Atterberg Limits, specific

gravity, compaction test, compression test and permeability test. From the p11 analysis

the values for the three types of soils are acidic soils which is ranges between 5.7 to

6.6. The texture sample RI is classified as sandy and silty clay, which has 37.1°o of

moisture content. Sample R2 classified as silty clay with sand, which has 52.8°0 of

moisture content. While sample R3 is classified as clay and has the highest of

moisture content (59.9%). The range of organic matter for the three samples is

between 9.3% to 10.2%. These three samples indicates a high plasticity and liquid

limit ranges from 51.9°'o to 68.7°%. The study of specific gravity test shown three

samples consist of a lot of mineral gibhsite with a specific gravity value between 2.61

to 2.79. Sample III is the highest of dry density (1.41 Mg/m ), followed by R3 (1.28

Mg/m`) and R2 (1.24 Mg/m`). The initial values of shear strength for sample R 1, R2

and R3 are 4.2 kN/m2,2.5 kN/m' and 3.9 kN, 'm`. The values of permeability for

sample R 1, R2 and R3 are 2.6205 X 10' m/s, 1.1365 X 10' m/s and 1.0045 X 10""

m/s.

\ii

hAtil)t ti(: A 1

I E": NGAKUAN

IE: NGl": SAfIAN

IE: N(; lIARGAAN

AIiSTRAK

AßSTRACT

SI: NARAI KANI)l1NGAN

SI: NARAI JADUAL

SFNARAI RAJAH

SI": NARAI FOTO

SF: NARAI f O"fOMIKR(K; RAf

SI: NARAI SIME3Ol.

BAB I PN:: YD: VIITI'Ati

1.1 Kamasan Kalian

1.2 Objektif Kajian

I. 3 Kajian 'l'erdahulu

1.3.1 Aspek Geologi Ain

1.3.2 Sifat Kejuruteraan Tanah Latcrit

1.4 Geografi

1.5 Iklim

1.5.1 Tumbuh-tumbuhan

1.5.2 Sistem Perhubungan

1.5.3 Pcnduduk Tempatan dan Kegiatan Aktiviti

1.6 Geomorfologi

1.6.1 Topo&7afi

a. Kawasan Dataran

b. Kawasan Perbukitan

Muka Surat

11

III

VI

ý

vi

4'11

xi

XII

xiv

x%i

x%ü

i I

3

i

3

9

10

10

II

13

13

13

14

14

15

% III

I. 6.2 Sistem Saliran

1 . 6.3 Proses-proses Geomorfologi

a. I. uluhawa

h llakisan dan Angkutan

c. 1'cmcndapan

d. Susutan I)arat

1.7 Masalah Kajian

BA13 2 ý1f: 'I'OIx)1. OGI

2.1 Kajian Awal

2.2 Kerja Lapangan clan Persampelan

2.3 Kajian Makmal

2.3.1 tljian pl1 2.3.2 tJjian Kandtingan Krlembapan

2.3.3 tljian l; ahan (hganik

2.3.4 Ujian Analisis Taburan Saw 13utiran

2.3.5 Ujian Ilad-had Atlerberg

a. tljian I lad Cecair

b. tljian Ilad Plastik

c. Ujian Had Mengecut

2.3.6 Ujian Graviti Tentu

2.3.7 tJjian Pemadatan Tanah

2.3.8 Ujian Mampatan Paksi Tiga

2.3.9 Ujian Turns Menurun

2.4 Peringkat Penilaian dan Interpretasi Data

2.5 Penulisan Kajian

BAR 3 (; E()l. (X; I Aft 1): AN S'I'RA'1'1(; RANT

3.1 Pcngcnalan

3.2 "Tektonik Rantau

3.3 Stratigrafi Sabah

IR

21

21

26

27

?9

zo

31

31

32

33

34

14

ZS

35

36

36

36

37

38

. NK

39

40

41

41

42

42

43

47

I\

3.4 Stratif; rafi Kawasan Ranau

3.4.1 Formasi Trusmadi

3.4.2 Formast Crocker

3.4.3 Pinousuk Grabel

3.4 4 I3atuan Igneus

3.5 t: ieologi Struktur

3.5.1 l. incamen

3.5.2 Perlipatan

3.5.3 Sesar

3.5.4 Kekar

3.6 Petrografi i

3.6.1 ßatu Pasir Formasi Trusmadi

3.6.2 I3atuan l1l trabes

50

56

57

57

58

59

60

61

62

64

67

68

70

BAB 4 SIFA'I' hM:. II Rl TERAAN, TA\AII I. ATERI"I' 1)A1 73

PH: RBI'SC'Ati(: A\

4. I Pengenalan 73

4.2 Sifat lýizika- Kimia 73

4.2.1 Ujian pH 75

4.2.2 Ujian Kandungan Kelembapan 76

4.2.3 Kandungan Bahan (kganik 76

4.2.4 Analisis Saiz Butiran 77

4.2.5 llad-had Atterber6 79

4.2.6 Graviti Tentu 81

4.2.7 Ujian Pemadatan 82

4.2.8 lJjian Mampatan Paksi Tiga 83

4.2.9 Ujian Turus Menurun 85

4.3 Perbincangan 86

BAB 5 KESI! 11PULAN DAN ('ADANGAh 90

5.1 Pendahuluan 90

5.2 Geologi /1m

5.3 Geotnortölogi

5.4 Geologi Struktur

5.5 Sifat Kejuruteraan Tanah Latent

5.6 Cadangan

Rl . 1UhAN

I. ANIPIRAI A

I. ANIPIR. A1 13

LAMPIRAN ('

LAMPIRAN 1)

LA: 111'I RAti F.

I. AM1'IRA1 H'

I. ANIPIRA\ (:

LAMPIRAN II

I. AMPIRA1 I

I. AMPIR: 11 .I I. AMPIRA\ K

IX)

91

92

93

94

95

102

103

104

104

105

106

IN

110

III

114

126

\1

tiEtiARAI . IADUA1.

Muka Surat

3I Jujukan stratigrati di sekitar Ranau 54

3.2 Perkembangan jujukan stratigrati kawasan Ranau 55

3.3 Mineral-mineral utama yang terdapat dalam batu pasir yang dianalisis 68

3.4 Mineral-mineral major dan minor dalam batuan ultrabes yang dianalisis 71

41 Keputusan bagi lJjian p11 bagi sampel tanah yang dianalisis 75

4.2 Keputusan bagi kandungan kelembapan bagi sampel tanah yang dianalisis 76

4.3 Keputusan bagi peratus kandungan bahan organik dalam sampel tanah yang 77

dianalisis

4.4 Keputusan analisis saiz butiran bagi sampel tanah yang dianalisis 78

4.5 Keputusan I lad-had Auerberg bagi sampel tanah yang dianalisis 80

4.6 llasil kalian graviti tentu bagi sampel tanah yang dianalisis 82

4.7 Keputusan mampatan bagi sampel tanah yang dianalisis 84

4.8 Nilai kebolehtelapan bagi sampel tanah yang dianalisis 85

5.1 Keputusan bagi parameter-parameter yang digunakan untuk menguji sifat 93

fiziko-kimia sifat kejuruteraan tanah laterit

\II

tiF: NAR: 1I kAJAii

No. Rajah Muka Surat

II Peta topografi, stesen singkapan dan persampelan kawasan kajian 2

I? Graf inenunjukkan taburan hujan dari June 2003 hingga Mel 2(X)4 I1

hasil daripada Pcrkhidmatan Kajicuaca Malaysia bagi stcscn Ranau

I3 Kawasan pcrbukitan di kawasan kajian 17

1.4 Pola saliran di kawasan kajian 20

3.1 Evolusi tertiari yang mungkin tx; rlaku di tepi benua bahagian tinuu laut 43

Sabah

3.2 Peta tektonik Sabah yang menunjukkan trend struktur utama clan jenis 46

batuan yang berlainan

3.3 Plat tektonik di l3aratl)aya Sabah 47

3.4 Peta geologi kawasn kajian 53

3.5 Rajah Roset bagi linemen negatif yang menun_Iukkan orientasi daya yang 61

bertindak di kawasan kajian di mana P, clan P? adalah arah canggaan 36 Kaedah steoronet yang digunakan untuk mentafsirkan arah canggaan bagi 64

sesar sungkup pada kawasan kajian

3.7 Tegasan maksimum (P) di mana kekar ekstensi terbentuk pada arah yang 65

selari dengan tegasan maksimum sesar utama pada kawasan kajian

3.8 Rajah Roset yang memplotkan orientasi kekar pada stesen I 67

3.9 Pengelasan batu pasir dengan berdasarkan mineral kuarza, feldspar dan 69

matriks 3.10 Rajah segi tiga menunjukkan kematangan tekstur dan kimia bagi batu pasir 70

3.11 Pengelasan batuan igneus dengan berdasarkan mineral-mineral olivin, 72

klinopiroksen dan orthopiroksen

4.1 Tempat persampelan di kawasan kajian 74

4.2 Pcngelasan pasir-Icmpung-Iodak bagi analisis saw butiran 79

4.3 Pengelasan yang digunakan untuk membezakan sifat keplastikan 81

4.4 Keputusan ujian pernadatan yang membandingkan ketiga-liga sampel 83

\111

4.5 Pengelasan tanah berdasarkan nilai-nilai kebeAehtclapan mengikut Terr. aghi 86

4.6 1 lubungkait antara penyerapan air dengan spesilik gra% iii 89

\Iý

tiF: 1ARAI FOTO

No. Foto Muka Surat

1 .1

Tumbuhan primer yang tumbuh secara scmulajadi di kawasan kajian I2

1.2 1)ataran Ranau di Kampung Libang Merah yang biasa digunakan untuk 15

penanaman sawah padi 1.3 Sungai l. iwagu yang terletak di kawasan kajian 19

1.4 Sungai Kananapon yang terdapat banyak batuan grabel 19

1.5 Longgokan serpihan batuan yang terhasil pada pernuikami batuan ultrabes 22

di stesen I akibat proses pemanasan dan pem"ejukan serta pengelupasan batuan

1.6 Singkapan Formasi Trusmadi di stesen 13 yang mengalami luluhawa 23

yang teruk sehingga struktur-struktur lapisan tidak dapat dibezakan

1.7 Ratuan ultrabes yang mengalami luluhawa kimia pada stesen 15 24

1.8 13atuan ultrabes pada stesen 15 yang mengalami proses pengoksidaan dan 24

menyebabkan batuan bertukar warna nienjadi perang kemerahan

batuan bertukar warna menjadi perang kemerahan

1.9 13atuan ultrabes telah mengalami luluhawa dan banyak Fe" telah 25

terbentuk dalam tanah latent di sepanjang jalan Ranau ke Sandakan

I . 10 Singkapan batuan ultrabes di stesen 10 didapati terdapat struktur retakan 26

yang diisi oleh tumbuh-tumbuhan

1.11 Proses hakisan dan angkutan yang berlaku di Sungai hwagu 27

1.12 Proses pemendapan yang berlaku di Sungai Kananapon 28

1.13 Kawasan penuaian padi yang terletak di kawasan Libang Merah 28

I . 14 1-lakisan air yang menyebabkan pembentukan struktur alur di cenin hukit

pada stesen 9 di Jalan Ranau-Telupid 29

3.1 Formasi Trusmadi mengalami luluhawa fizikal yang berlaku pada stesen 13.56

Ini disebabkan iklim panas dan hujan yang bcrpanjangan di Ranau

3.2 Kelikir dalam Pinousuk Grabel yang tersingkap di tepi jalanraya yang 58

dekat dengan pekan Ranau

\\

3.3 Ratuan ultrabes yang mengalami luluhawa pada kekar-kekar dan 59

menyebabkan banyak serpihan hatuan kecil terbentuk pada lapisan

permukaan di stesen 15

3.4 Singkapan Formast Trusmadi yang mengalami luluhawa yang teruk pada 60

Stesen 13 di jalan menuju ke Sandakan

3.5 Singkapan yang telah mengalami canggaan yang hehat sehingga membentuk 62

lipatan hcrbentuk rebah di stesen SG 5, Sungai Kananapon

3.6 Sesar sungkup yang dijumpai di stesen SG I, Sungai Kananapon dengan 63

junis dan kemiringan 76°! 20'

3.7 Scsar sungkup yang terdapat di singkapan ultrabes pada stesen 15 63

3.8 Kekar-kckar dalam batuan dunit terluluhawamenjadi mineral talk yang 66

berwarna kehijauan berkilat pada stesen 15 di jalan Ranau-Telupid

3.9 Kekar konjugat yang terdapat pada batuan peridoht di stesen 15 di jalan 66

Ranau-Telupid

4.1 Sampel tanah yang telah mengalami tckanan mampatan 84

\\I

SMaAR: V HYYIYN11hR(x: RAN'

No. f"otomikrograf Muka Surat

3.1 Telerang kuarra yang dusi oleh polihabluran pada stesen 13 yang 68

di%%akili oleh sampel 1113 13a. Pandangan nikol silang dengan

pembesaran IOX

3.2 Rekahan-rekahan dalam batuan serpertinit yang diisi oleh telerang 71

serpertin dim-akili olch 111315a. Pandangan nikol silang dengan

pembe><tran 10 X.

3.3 Mineral piroksen yang tcrkandung dalam sampcl peridotit yang 72

di%%akili oleh sampel U13I2a. Pandangan nikol silang dengan

pembesaran 1 OX

Wi

tiM: \ARAI ti11IB()I.

m Kandungan kelcmbapan

Ill. Ilad plastiK

Pl Nilai indeks plastik

LI. Had cecair

A Aktiviti Lempung

Lj, Panjang asal mould( 140 mm)

l. i, Panjang sampcl kering

(;, Graviti Tentu

;i Air suling scbagai p clarut

P� Ketumpatan kcring

V Isipadu acuan

n Diameter dalam acuan

L Panjang acuan

i Gradian hidraulik (tiada unit)

C11 dava kejelekitam sampel

q� kckuatantegasan

q nilai aliran (ml/min)

KAB I

PM: \U: 1111 l. l Ati

1.1 Kawasan Kajian

Kajian yang bertajuk "Gcologi Am dan Kajian Sifat Kejuruteraan Tanah Latent di

Ranau, Sabah" merupakan prasyarat untuk memenuhi syarat penganugerahan Ijazah

Sarjana Muda Sains (Kepujian) dalam bidang Geologi dari Sekolah Sains dan

"I'eknologi, Universiti Malaysia Sabah Kajian ini merupakan hasil gabungan daripada

kajian terdahulu, cerapan lapangan, dan kajian makmal yang bermula sejak Jun 2004

hingga Mac 2005.

Berdasarkan peta topografi berskala I: 50,0(X) yang dikeluarkan oleh Jabatan

Pemetaan Negara Malaysia, kawasan kajian adalah dibatasi oleh garis hujur

antara116" 40' T hingga 116" 46' "T dan garis lintang antara 05" 57' U hingga

06° (lQ' 11 (Rajah 1.1). Lokasi kajian terletak kira-kira 110 km dari bandar Kota

Kinabalu, Sabah. Kawasan kajian adalah terletak di arah timur pekan Ranau dan

berkeluasan sebanyak 60 km2. Kebanyakan jalanraya di kawasan kajian adalah

jalanraya berturap dan tinggal sehahagian kecil saja yang tidak berturap. Kawasan

kampung yang utama ialah Kg. Palima, Kg Rapak, Kg. Sinarut, Kg. Marakau, Kg.

Libung, Kg. Tudangan dan Lohan Kedai.

I

ý

ýSý .ý 0 ýo

Y.

0 1O

ý v: a If.

ý ýc It. ý v.

ý Fv.

0 v,

2 Y N --I

C:

Q r-

-2

ý

'r-

I

ý O

1o

fV K 0 ýO

F

s 0 ýO

h-

ic) ý 0 ýO

GCj

.d Co 0ý ýC C_

ý V: V1 ý

ý 7 G. C :I

_ on

=i Eý ?3

Y1Lü C_

r( ý .C It\1\ 1

J

!.

ý

ý

_C fcC5O.

. ^... _

Z

1.2 Objektif Kajian

()bjcktif utama kajian ialah mengkaji aspek-aspek geologi am sepcrti geologi Struktur,

gcomort'ologi, petrografi dan mincralogi. kajian im juga bcrtujuan menyediakan peta

geologi yang terkini melalui analisis data-data toto udara, peta topografi bcrskala 1

50,000, kcrja lapangan dan analisis-analisis makmal.

Selain itu, tujuan kajian im juga ialah menentukan sit'at kejuruteraan tanah

latent. Contohnya liad-had Atterberg, kebolehtelapan, saiz butiran, ujian

pemampatan, ujian mampatan paksi tiga dan gray iii spesifik.

Setiap hasil anatisis yang telah dibuat ini digunakan untuk mcnghasilkan satu

peta geologi terkini di kawasan kajian. Dengan penghasilan peta geologi dan sität

kejuruteraan tanah latent nanti, diharapkan ianya dapat digunakan dalam pengurusan

persekitaran clan aktiviti-aktiviti lain yang memerlukan input dan ilmu geologi

kejuruteraan.

1.3 Kajian 7'erdahulu

1.3.1 Axpek (: eoloRi Am

t: ndapan Kcrnkil Pinousuk di sekitar Pekan Ranau dan Dataran Poring tcrdiri daripada

campuran batuan igneus, batuan sedimen dan batuan metamorf, yang herusia sekitar

34,000 hingga 40,000 tahun (Jacobson, 1970). Kumpulan kcrikil-kcrikil ini

dinamakan secara umum sebagai Kerikil Pinousuk oleh Collenette (1958),

4

berdasarkan taburan kerikil di t)ataran Pinousuk.

Kawasan kajian mula dikaji olch Niethammer dan Ilot, (1915) yang

mengelaskan Formasi Trusmadi di bawah 'clay slate, tetapi dimasukkan ke dalam

'squeezed strata'. Fonnasi im berusia pra-Kapur, tetapi Uada lbsil yang dijumpai.

Reinhard dan Wenk (1951) telah memperkenalkan "Formasi Slate- dan

memhahagikan batuan sedimen kepada tiga tormasi iaitu Formasi Sahak, Formasi

Danau dan undivided Tertiary. Mereka berpendapat hahawa Formasi Sahak

mempunyai usia yang lehih tua danpada Formasi Danau, dan Formasi Trusmadi juga

dikenali sehagai Formasi Sabak Tua (OW Slate Formation).

Di antara pengkap-pcngkaji yang pertama sekali mengemukakan kajian

Formasi Crocker ialah Collenette (1957) Hellau telah memperkenalkan batuan

sedimen yang telah membentuk 1; anjaran Crocker sebagai Formasi Crocker.

Ketcbalan scbenar Formasi Crocker masih tidak dikctahui tetapi dijangkakan tidak

kurang daripada 20,000 kaki dan berusia di antara Fosen-Miosen ßawah dan

kebanvakan batuan itu adalah E: oscn Atas (Collcnctte, 1958).

Collencttc ( 1957) juga menyatakan bahawa Formasi Crocker tcrsingkap luas di

kawasan bahagian Barat Sabah dan sebahagian kecil bahagian timur Sabah. Dalam

kajian di sepanjang Jesselton-Kinabalu, behau tclah mcnghubungkaitkan bebcrapa

formasi yang berkaitan dengan penerobosan Gunung Kinabalu. Di antaranya ialah

Formasi Crocker dan Formasi Trusmadi yang menjadi "Mountain Belt" akibat proses

metamorf sentuh. Di samping itu, fasies syal Trusmadi telah bertukar menjadi batuan

1%

sahak dan siri pertindihan antara tormasi secara tidak selaras.

Formasi Trusmadi adalah merujuk kepada Formasi Sahak Tua dan nama

Formasi Trusmadi diperkenalkan adalah tx; rtujuan mcnerangkan siri hatuan herargilit

yang banyak wujud di Pergunungan Trusmadi. Batuan di Gunung Kinabalu clan

batuan plutonik granit di sekitarnya tclah dihuktikan ialah hatuan asalan plutonik atau

hatuan intrusif yang terbentuk di kawasan Ranau (Collenette. 1965).

Geolog] Ranau secara umumnya terdiri daripada beberapa unit batuan seperti

Formasi C'hcrt Spilit, Formasi Crocker, F'ormasi Trusmadi, SerPentinit dan I: ndapan

Kuartenari (Kerikil dan Pinousok). Collenette (1965), melaporkan penerobosan

Gunung Kinabalu pada Miosen Atas telah memben kesan yang bcsar ke atas Ranau.

l. iechti (1960) telah mengkaji bentuk muka bumi kawasan kajian dan

menyatakan bahawa bentuk muka bumi tersebut adalah hasil daripada proses

pengangkatan, proses perlipatan dan proses penyesaran yang terbentuk semasa zaman

I'aleosen akhir atau Pleistosen awal. Aktiviti tektonik telah menghasilkan proses

pengangkatan di 13anjaran Crocker serta meningkatkan ketinggiannya dari 1219.2m

menjadi 1828.8m

Di kawasan Rana u-'fenompok di sebelah selatan dan tenggara (; unung

Kinabalu terdapat sedimen /Ivvh Trusmadi dan Crocker berusia losen yang amat

tercanbga menjadi lapisan-lapisan flascr, sesar songsang Iandai hin gº sungkup serta

lipatan songsang landai hingga sungkup serta lipatan songsang hingga rebah ('ljia,

1974). Formast Crocker yang berusia E: osen hingga Miosen Awal dan merupakan

6

endapan jujukan jenis /h". cc-h tehal darf persekitaran laut dalam (Tongkul, 1987).

Jacobson (1970) pula mcngkaji bidang geologi am dan struktur-struktur di

Ranau dan mendapati arah lincamen utama bagi kawasan terscbut adalah berarah barat

laut-tenggara. Seterusnya Tokuyama dan Yoshida (1974) juga mendapati bahawa

kawasan Ranau tclah mengalami sesar mendatar di bahagian tengah yang mana

berdekatan dengan Gunung Kinabalu iaitu di sepanjang jalan Ranau-Telupid.

13uktinya ialah pembukaan lombong tembaga Mamut yang terletak di alas sesar

tersebut. Sesar breksia yang diperhatikan adalah berarah U20°- 3013 dan telah diisi

olch bijih tembaga.

Sedimen Trusmadi dan Crocker yang amat tercangga hersama metabasit di

dalam formasi Wariu dan 'chert-spilite' di kawasan Ranau-'I'enompok-Kinabalu

menunjukkan hubungan erat dengan hatuan melange yang lazimnya menyertai jalur

susupan keping Iitosfera (Tjia, 1974).

Ilutchison (1989) menyatakan batuan besmen dalam Formasi Crocker

mengandungi sin 'monotonous'yang paling hampir dengan turbidites dan berasosiasi

dengan cert-spilit yang herusia Kapur lewat.

Tongkul (1992) menafsirkan kawasan Ranau merupakan kawasan yang

mcmpunyai struktur geologi yang kompleks. Di mana Ranau merupakan penyudah

kepada dua arah mampatan rantau yang utama iaitu masing-masing berarah timur laut

- barat daya dan barat laut - tenggara. Pembentukan arah tersebut adalah berkaitan

rapat dengan batuan yang terbentuk semasa pra-Neogene.

45

R1.11KA\

Alexander, I. T. and (: ads. JG. 1462 Genesis and hardening of laterite soils. U. S.

Dept. Agric. bec/i Bull 1282,90.

Naha Musta dan Khairul Annuar Kassim, 2003. (; cochrmI. cirv and Sur/ac '

. 1Iorp/ u, /ugv ", / Lime 7rruied Latent furl/rum Minim, Sabah. SOILS 2003,

Kota Kinabalu, 71-75.

Haha Musta, Ilamxah Mohamad, Mohamad Md. Tan Aniian Isahak dan ()sama

'I'wwaiq, 2003. Kajian Perlakuan Larut Resap Cu, Cr, Ni, Pb dan /. n dalam

Tanah Laterit dart Ranau, Sabah. [)lm: Annual Geological ('on/crenct' 2003

Special ('nn/eren('e Issuce. Geological Society of Malaysia Bulletin 46, Hilton

I lotel Kuching, 409-413.

13aver. L. D., 1930. The Atterherg consistency constant: Factors affecting their %alues,

and a new concept of their significance.. 1. Am. Soc. Agrim. 22,935-948.

13awa, K. S., 1957. Laterite Soils and Their [: ngineerin ('haracteristic . Jm, r.. "m/

Aleck. and Fund l ), v,., 4 ('l: ' 83.

Benjamin, S. Persons, 1970. Luierule (; ene. sr.., Ln_urion. ('wr. Plenum Press, New

York, 53-67.

Rhatia, H. S. and Hammond, A. A., 1970. Durability and strength properties of lateritic

aggregates of Ghana. Build Road Res. /leer.. Kumasi, (; /tuna, /'ru/. /lerl., SM.

9,8.

British Standards Institution. 1961. Methods of testing soils for civil engineering

purposes. Brit. Sia? k/. 1377,88.

96

Collennette, P., 1957. Notes on The Geology of "the I leadwaters of The Lahuk, Sugut

and Karamuak Rivers. Brit. Borneo (; en. Survey : fnn. Rep,. 1957.

Collenette P., 1958. The Geology and Mineral Resources of the Jesselton-Kota

Kinabalu Area, North Borneo Region. Brilmh l; euingrc al Survey Hnrnru

Rep "n Memoir 6,194.

Collenette, P., 1965. The Geolob} and Mineral Resources of The Persiangan and

upper Kinabatanban area, Sabah, Borneo Region. Geologi al Survrv liiºrneo

Region. Memoir 12.150.

Daniel, M. N. and Newill, D. A., 1959. A laboratory examination of the properties of

twelve Kenya soils. Brit. Rood fine. Lab.. Note 3350.11

Evans, F. A., 1958 A laboratory investigation of six lateritic gravels from Uganda.

Brit. (loud Res. Luh., Note 3241,20 (unpublished).

Gidigasu, M. D., 1971. Parameters for classification of fine-grained laterite soils of Ghana. ('uuncc,! for ticientific and Industrial Research, 86.

Gidigasu, M. D., 1972. Mode of Formation and Geotechinical Characteritics of Laterite Materials of Ghana in Relations to Soil Forming Factors. Eng. (; coo/., 6: 79-150.

Gidigasu, M. D., 1976. /. IWertl oil Engineering. Elsevier Scientific. Amsterdarm

Oxford New York, 171-189.

Haile, N. S. and Wong, N. P. Y., 1965. The geology and mineral resources of the Dent

Peninsula, Sabah. Br. Borneo (k'o% Surv. Atem. 16,199.

97

Haile, N. S., McElhinny, M. W. and McDougall, L. 1977. Paleomagnetic data and

radiometric ages from cretaceous of West Kalimantan (Borneo), and their

regional significance in interpreting regional structures.. /. szeo/. Stw. /. (111(/ 133,133-144

Haile, N. S , 1957. the geology and mineral resources of the Lupar and Saribas

Valleys, west Sarawak. l; eol. tiurv. /)ep. Brig. /i'rr. In Borneo, Merrwir 7,123.

llamilton, W., 1979. /'ec"mnic"s of Ihr /ncknc'srun region. U. S. Geol. Surv. Prof'. Pa1xr

11178.

head, K. I1., 1984. Afunuul o/ Soil l. uhoraion' 7esIing. Volume I. Soil Class itication

and Compaction Tests. Pentech Press, London.

Hough, B. K. ,

1957. Husie Suits Engineering. Ronald. New York, 513.

Ilutchison, C. S., 1978. Ophiolite metamorphism in Northeast Borneo. hthn. % 11,195-

208.

Hutchison, C. S., 1988. Stratigraphic-tcctonic model fior Eastren Borneo. (; ro/. ku".

Alalati: cra Null. 22,135-152.

Hutchison, C. S, 1989. l; eolo, gical Evolwron (? / out/was! Asia. Oxford Monographs

on Geology and Geophysics No. 13. Clarendon Press, Oxford.

Jacobson, G., 1970. (; unung Kinabalu area. Nahah, Malaysia: Explanation of Part of Sheets 5-116-3 and 6-116-15, Report 8. Geological Survey Malaysia: Kuching,

Sarawak, I1 1.

l. ee, D. T. C., 1983. Introduction of Sabah. Ann. Rep!. (; eo. tiurve ' oj'Mulcrvsiu.

y; {

Leong, K. M., 1974. The geology and mineral resources of the tipper Segama Valley

and t)arvel Bay area. Sabah, Malaysia. Geol. Sur%'. Akrlitim I , tkm 4.54.

(Revised)

l. iechti, P., 1960. Me (; et)h, gv" of tiarawak, Nruner ancl the {f extrrn l'art u/ , '1'urth

Borne". Geological Survey Department, British Territories in Borneo, Bulletin

3, volumes 2,360.

l. im, P. S., 1985. Geological Afup uJ kýhý, lr. Skala I: 50,000, Edisi ke-3, Geological

Survey of* Malaysia.

I. oughnan, F. C., 1969. Chemical Ifewhing cº/', tii/icule Minerals. F; IseviCr, New York.

Lumb, P., 1962, The properties of decomposed granite. Geowchnique. 12 (3), 226-

243.

Maignien, R., 1966. Review of lle. ceurch on /. cNerNe. e. UNESCO, ["arts, 148.

Mattson, A., 1927. Anionic and Cationic Adsorption by Soil Colloidal Materials of

Varying SiO2 Al-, O: , Fe2Oz Ratio. /'roºc. Firm Internul. C wig. 0/ , Sm/

Science 2,199.

Moh Rozi Umor, Hamzah Mohamad, Osama A. Twaiq, Mohamad Md. Tan, Anizan

Isahak dan Baba Musta, 2003. Petrographic and Geochemical Study of

Ultrabasic Rocks in the Vicinity of Ranau, Sabah. Dim. Aimuu/ (; cu/ugwa/

Conference 2003 Special ('on/erence Issue. Geological Society of Malaysia

Bulletin 46, Hilton Hotel Kuching, 41-45.

Mohr, F. C. J. and Van Baren, F. A., 1954. /ropicul , Soils. Intcscience, London, 498.

Muhd. Barr. ani Gasim dan Sahat Sadikun, 1990.7ekmnrk A"uulernrr tiuhuh. Jabatan

Sains Bumi, FSSA, IJKM Kampus Sabah.

99

Nascimento, U., 1959. Latentes of Portubuese overseas territories. , VUII. ( 'rr. l". itg.

/. uh., /. i. chnn. Mem. 3,141 (unpublished).

Newill, D., 1961. A laboratory investigation of two red clays from Kenya

(; rolechnique, 11: 303-318.

Niethammer, G. and Ilotz, W., 1915. /7w (; e1ºIot'i' of Sllruwuk, Bruno (1111/ the

{1 i'. sit'rn Purl of : Vorlh Borneo. Geological Sur ev I)epartnx; nt, British

Territories in Borneo, 3 (2).

O'Reilly, M. P, 1958. A laboratory study ofa lateritic gravel profile from Gambia.

Brit Road Res. Lah., RN/3222,4 (unpublished).

Osama fwaiy, Ilamzah Mohamad, Mohamad Md Tan, Anizan Isahak, Haha Musta

dan Mohd Rozi Umar, 2003. The Economic Potential of LJltrabes Rocks in the

vicinity of Ranau, Sabah l)Im.. lnimal Geological ('�n/erence 2003 Special

Conference Issue. Geological Society of Malaysia Bulletin 46. I Litton I lotel

Kuching, 41-45.

Niaskowski, A., 1963. The l'hvs: co-('hemwc"ul and ( 'henucul Properties o/ l" ine-

(; ra, necl. Sm/s. Arkada, Warsaw, 100.

Quinones, P. J., 1963. ('nm/xiction ( 'haracterrclics o/ l ropical v 11 eaihered Sm/s.

Ph. D. Thesis, University of Illinois, Urbana, III (unpublished).

Rangin, C., Bcllon, I1., Bernard, F., Letouzey, J., Muller, C. and Sanudin, T., 1990.

Neogene arc-continent collision in Sabah, Nothern Borneo (Malaysia).

iectonophvssrc. c 183,305-319.

Reinhard, M. clan Wenk, F., 1951. Geology o/' the Colony o/' Noah l3orneo. Geo.

Survey Department British Territoris In Borneo. [lull. 1,7-11.

100

Robert, F, 1999. (; cv, /ogr , 4m dun Gc"ukrmiu ÄuKwsun liukil lcanpung, Ilunuu. Tesis

UMS ( "T'idak T)iterbitkan 1

Sellv, R. C., 1988. Applrrc/ Sec/rmrntologt". Academic Press, London, I48.

Stephen M., Mildred C., and Beatrice (;. C., 1971. Soil: ('ompuciuºn, (' luxsrfic"cmun,

and latentes. National Research Board, Washington, 105-120.

Tan, D. N. K., and Lamy, J. M., 1990. Tectonic evolution of the NW Sabah continental

margin since Late F. ocene. (; eol. tioc. oJ'Alulavsru bulletin 27,241-260.

Taylor, B. and Hayes, D. F.., 1983. Origin and I listory of the South China Sea Basin.

In: D. F I{ayes (Ed. ), The Tectonic and Geologic Evolution of SF Asian Seas

and Basins Part 2. AGU Geop vsi al Monograph 27,23-56.

Terzaghi, K.. 1958. Design and performance of Sasumua Dam. /'rox". Uni. Inst. ('iv.

Eng. 9,369-395.

Tjia, I I. D., 1973b. Geological observations of the Kinabalu summit region, Sabah.

Malaysian Journal of Science, Vol. 28,137-143.

Tjia, li. D., 1974. Sense of 7iclunlc l runv/Nºrt In lntemelt, l )rjºrmrel 7rucmuch And

Crocker Sediments. kunuu-7c"num1x, k Area. . tiuhuh. Sains Malaysiana ,3 (2),

129-161.

Tokuyama, A and Yoshida, S., 1974. Kinabalu Fault, a Large Strike-Slip Fault in

Sabah, East Malaysia. (k'olog y and /'aleotolugv o, / Southeast Asia 14,172-

183.

Tongkul, F., 1987. The Sedimenlury und Slruc"lure o, / l hc Crocker l" ommuimn in 1 he

Kola Kinabalu Area, Schuh, Maluvsia. Geo. Soc Malaysia. Geosea VI Papers,

Jakarta, 253-276.

IUI

Tongkul, F., 1990. Structural styles dan tectonics of Western and Northern Sabah.

Bull. (; eul. Six:. A1ulut'., la 27,227-240.

Tongkul, F., 1991. Tectonic evolution of Sabah, Malaysia.. /uurna/ o/ `u itheti / . "I. cºun

l: ürth tic ience 6(', ), 395-405.

Tongkul, F., 1992. l c'cIonlc control on the development of the Ncogenc basins in

. tiuhuh. /: 'us! Muluucia. Geological Society of' Malaysia, Kuala Lumpur, 212-

230.

Townsend, F. C.. Manke, G. P. and Parcher, J. V., 1969. Falcct of remoulding on the

properties of a laterite soil. 11rg/mw. Res. Bourcl, llec" 284.76-84

Van, Gansc, R., 1957. Properties et applications des latentes au Congo beigeAc atz R.

Sc:. Colon. Memoir 8.44.

Wallace, K. B., 1973. Structural behavior of residual soils of continually wet highlands

of 1 apua, New Guinea. (; eoiechnique, 23(2), 203-218.

Wilford, G. E., 1968. Notes on the geomorphology of Sabah. Gt'o/. "urv. /inrneo

region, regwnu, A/a/a via, Cod /'aJ .. r..

1967,1-22.

Winterkorn, H. F. and Chandrasekharan, F. C., 1951. Laterite Soils and Their

Stabilization. IIRB Bull 44,10

Wood, B. G. M., 1985. The mechanics of progressive deformation in crustral plates a

working model for Southest Asia. Geu/. oc. Afu/uv ,u Bu//., 18,55-99.