pronomina
DESCRIPTION
PRONOMINA. Pronomina. Adalah kategori kata yang dipakai untuk menggantikan nomina , selain itu dapat juga menggantikan numeralia. Dudu aku ‘ bukan saya ’ * ora aku Dudu dhewekke ‘ bukan dia ’ * ora dhewekke Dudu kowe ‘ bukan kamu ’ * ora kowe. Aku iki ‘ saya ini ’ - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
PRONOMINA
PENGERTIAN
PERILAKU SINTAKSIS
CIRI
SUB KATEGORI
Pronomina Adalah kategori kata yang
dipakai untuk menggantikan nomina, selain itu dapat juga menggantikan numeralia
1 •Pronomina dapat berangkai dengan kata ingkar dudu tetapi tidak dapat berangkai dengan ora
2 •Pronomina dapat berangkai dengan pronomina demonstratif
3 •Pada tataran kalimat , pronomina dapat menduduki fungsi subjek, predikat, objek dan pelengkap
Dudu aku ‘bukan saya’ *ora akuDudu dhewekke ‘bukan dia’ *ora dhewekke
Dudu kowe ‘bukan kamu’ *ora kowe
Aku iki ‘saya ini’Dhewekke kae ‘dia itu’
Kowe kuwi ‘kamu itu’
•Aku befrungsi sebagai subjekaku maca koran‘saya membaca koran’
•Dhewekke berfungsi sebagai predikatSing njupuk dhewekke‘Yang mengambil dia’
•Kowe berfungsi sebagai objekAdi arep marani kowe‘Adi akan menghampiri kamu’
•Dhewekke berfungsi sebagai pelengkapAdnin dolan karo dhewekkeAdnin bermain dengan dia
Dapat berangkai dengan kata ingkar ora
Dapat berangkai dengan kata-kata yang menyatakan ukuran *panjang, lebar, luas, tinggi, besar, berat dll
Dapat berangkai dengan pronomina persona
•Ora semana ‘tidak sekian itu’
•Ora semene ‘tidak sekian ini’
Abote semono ‘beratnya sekian itu’Dawane semene ‘panjangnya sekian’Gedhene semono ‘besarnya sekian itu’Jembare semana ‘dalamnya sekian itu’
Aku semene ‘saya sekian ini’Kowe semono ‘kamu sekian
itu’Dhewekke semana ‘dia
sekian itu’
Subkategori nomina berdasarkan referennya
•A. Pronomina persona
Berfungsi sebagai kata ganti orang
SESULIH PURUSA IJEN AKEH
Utama Purusa Aku, kula, kawula kita
Madyama Purusa Kowe, awakmu, sira Kowe kabeh
Pratama Purusa Dhewekke, panjenengane
contoh
Aku kudu garap tugas saiki supaya sesuk ora lali.Apa sliramu uwis duwe bojo?
Panjeneganipun boten saged rawuh amargi gerahAku arep lunga dolan karo dhewekke
PD.Substantif
PD. Lokatif
PD. Diskriptif
PD. Temporal
PD. DimensionalPD. Arah
Pronomina Demonstratif SubstantifJarak dekat Iki, kiyi, niki, menika/punika ‘ini’“meja iki resik”.“meja menika resik”.
Jarak agak jauh Kuwi, iku, niku ‘itu’“pulpen kuwi gonmu”.“buku niku kagunganipun bapak”.
Jarak jauh Kae, ika, nika ‘itu’“wong kae kok lucu ya”.“mbah, pakdhe ngasta ing kantor nika”.
contoh
•Aku ki arep omong. Mbok meneng sedhela!‘Saya akan berbicara. Harap tenang sebentar!’
•Dhek wingi sore Ibu ki tindhak.‘Kemarin sore Ibu pergi.’
•Ayua kae yen kemayu ya ora disenengi.‘Meskipun cantik kalau berlagak cantik ya tidak
disenangi.’•Udana kae aku arep mangkat.
‘Meskipun hujan saya akan berangkat.’
Pronomina Demonstratif Lokatif
Jarak Dekat kene ‘sini’ ___ rene/mrene ‘ke sini’“Surti, aku enteni kene wae ya”
Jarak Agak Jauh kono ‘situ’ ___ rono/mrono ‘ke situ’“bukumu tak jupuk saka kono mau”
Jarak Jauh kana ‘sana’ ___ rana/mrana ‘ke sana’“kana loh, Ibu diparani ndhisik”
*kene, kono, dan kana bersifat statis (diam), sedangkan rene/mrene, rono/mrono, dan rana/mrana bersifat dinamis (bergerak).
contoh
• Kono, yen arep mulih!‘Silahkan, kalau akan pulang!’
• Kene, takgendhonge!‘Mari, saya dukungnya/bawanya!’
Pronomina Demonstratif DiskriptifJarak Dekat ngene, mangkene, ngaten,
makaten ‘begini’“aku ora nyana yen bakal ngene kadadeane”“kok dados mekaten kahananipun”
Jarak Agak Jauh ngono, mangkono_ngaten, makaten ‘begitu’“kowe kuwi aja mangkono ta”“panjenengan ampun tumindhak kados makaten”
Jauh Jauh ngana, mangkana ‘begitu’“aja dibaleni kaya mangkana maneh”“apa kowe lali akibate bisa kaya ngana kae?”
Kata ‘ngono’ di dalam pemakaiannya sering disingkat menjadi ‘no’
sebagai penekan kepastian.
contoh
• Yen kabeh-kabeh dipasrahake aku, kowe kepenaken no!‘kalau semuanya diserahkan saya, kan keenakan kamu!’
Pronomina Demonstratif Temporal
Cukup jauh Pada suatu waktu Ndhisik-rumiyin
Agak jauh Setelah dua hari Ndhek emben-kala emben
Dua hari Wingine-winginipun
Winginane-winginanenipun
sehari Wingi-kala wingi
Agak dekat Dalam hari yang sama Mau-kala wau
Dekat Saiki-samenika/sapunika
Pronomina inni untuk menunjukan waktu
Dekat Samengko-samangke
Agak dekat Dalam hari yang sama Mengko-mangke
Agak jauh sehari Sesuk-mbenjing
Dua hari Sesuke-mbenjingipun
Setelah dua hari Suk emben- mbenjing emben
Cukup jauh Mbesuk-mbenjing/mbenjang
Saiki dan mengko digunakan dalam dua waktu
-saiki mengacu pada saat penutur berbicara-saiki mengacu pada waktu yang cukup panjang
contoh
-aku mangkat kuliah saiki, ben ora telat.-ana sing ngendikakake yen saiki bahasa Jawa wis owah
-mengko mengacu pada saat penutur selesai berbicara
-mengko mengacu pada waktu yang cukup jauh
contoh
-mengko, sedela maneh aku mrana.-mengko sing diidham-idhamake bangsa kita bakal kelakon
Pronomina Demonstratif Dimensional
Dekat Semene-sementen
“Aja akeh-akeh, semene wae”.
Agak jauh Semono-semanten
“Kowe kok mung entuk semono”.
Jauh Semana-semanten
“Kowe krasa ora, yen lemumu semana kae?”
“Ukuran klambine ibu, semanten niki lho mbah”.
Pronomina Demonstratif Arah
Dekat Mrene-ngriki/mriki
“Cepet, ndang mrene”
“Pak RT wau mriki, madosi panjenengan, Pak”.
Agak Jauh Mrono-ngriku/mriku
“Aja mrono nduk, nek dhawah”.
“Panjengenan wau sampun tindak mriku ?”
Jauh Mrana-ngrika-mrika
“Aku moh mrana, adoh banget jebule”
“Bapak wau sampun tindak mrika kok, Buk”.
B. Pronomina Interogatif / Pitakon
• adalah pronomina yang dipakai sebagai pemarkah pertannyaan dan berfungsi untuk bertanya.
contoh
Apa kanggo nakokake barangApa sing dienggo diah kae? Sapa kanggo nakokake uwong utawa kewanSapa jeneng kancamu sing bagus kae? Ngapa, yagene, geneya kanggo nakokake mula bukane sawijining bab/sebab sesuatu halNgapa nangis?Geneya kok urung digawe? Endi, sing endi kanggo nakokake sawijining pilihan kang awujud barang, uwong utawa sawijining bab.Endi tasmu vi? Kapan kanggo nakokake wektu dumadine sawijining kadadean.Kapan awakmu arep kawin? Kepriye, priye, piye kanggo nakokake kahanan utawa nakokake carane nindakake sawijining bab.Piye sidane, arep kumpul ing ngendi? Pira kanggo nakokake jumlah.Pira cacahe bocah sing kuliah morfologi?
C. Pronomina Posesifadalah pronomina persona yang digunakan
sebagai penanda milik. • Contoh:
lanjut
Omahku ‘rumahku’Omahmu ‘rumahmu’Klambiku ‘bajuku’ Klambimu ‘bajumu’
Kata ganti empunya dibagi menjadi dua yaitu kata ganti empunya yang terletak di depan kata disebut proklitik dan yang terletak di belakang kata disebut enklitik.
PRONOMINAKLITIK/KLITIKA
ContohProklitik Enklitik
Aku Dak/tak -ku Bukune daksilih ndisik ya.Bukumu ana ing kosku.
Kowe Ko-/ kok- -mu Klambine kok kumbah nganggo apa?Klambimu tak kumbah nganggo rinso.
Dheweke - -e Laptope nembe wae kena banyu.
D. Pronomina Relatif• adalah pronomina yang menghubungkan konstituen
yang diperikan dengan konstituen yang memerikan.
• Kata yang termasuk ke dalam pronomina relatif antara lain: sing(ngoko), kang(ngoko alus), ingkang(krama). Konstituen yang didahului sing, kang, atau ingkang menunjuk atau dapat menggantikan konstituen di depannya (yang diperikan).
contoh
•Bocah sing bagus kae dipilih dadi ketua kelas.•Buku kang tak waca mau dikersakake ibu.•Tas ingkang dipuntumbas mbak Ayu menika awis sanget
Pronomina indeterminatif
Digunakan untuk menggantikan orang atau barang yang keadaannya belum jelas.
contoh
Kabeh kuwi mung abang-abang lambeKowe mau menyang warung tuku apa bae?
Akeh dokter kang dadi pamicara ing seminar mau, salah sijine Dr. Ryan Tamrin
Sapa-sapa kok ora bisa mangsuli pitakonane bu guru
MATUR NUWUN