pengurusan ternakan & pemakanan ikan sangkar

8/11/2019 Pengurusan Ternakan & Pemakanan Ikan Sangkar

1/53

Zulkafli Abd. Rashid

PUSAT PENYELIDIKAN PERIKANAN AIRTAWAR

JELEBU, 71560, NEGERI SEMBILAN

KOD AMALAN AKUAKULTUR:

TERNAKAN IKAN TILAPIA DALAM

SANGKARPENGURUSAN MAKANAN & TERNAKAN


2/53

1. PENGENALAN

Industri akuakultur berkembang pesat di Asia.

.Sebagai pengeluar bahan makanan, sumber pendapatan,

Cara hidup

Kesedaran Antarabangsa

Industri akuakultur perlu dilaksanakan secarabertangungjawab

Negara pengimport mengenakan syarat melibatkan

pengesahan kualiti dan keselamatan makanan,kawalan

kemasukan agen pembawa penyakit dan mengenakan eco-

labelling FAO menggesa diperkenalkan Kod Amalan Akuakultur /Cod Of

Practice (COP). Di Malaysia, DoF telah mula memperkenalkan

kepada penternak


3/53

2. SKOP

Kod Amalan Akuakultur /COP sebagai garis panduan

bagi menjalankan aktiviti ternakan ikan tilapia dalam

sangkar

Garis panduan boleh menyumbang hasil

pengeluaran ternakan berkualiti dan selamat

dimakan.

Menentukan penggunaan sumber air tawardilaksanakan secara mampan dan mesra alam


4/53

3. TUJUAN

Sebagai Panduan bagi menghasilkan produk

akuakultur berkualiti dan berdaya saing

Sebagai panduan bagi menghasilkan makanan yangselamat dimakan

Sebagai panduan bagi menjalankan aktiviti secara

mampan dan mesra alam

Sebagai panduan untuk memupuk hubungan yang

baik antara pengusaha ladang, pekerja dan

masyarakat setempat.


5/53

4. PEMILIHAN TAPAK

Kawasan Yang Digalakkan

Kawasan di dalam ZIA

Kawasan tidak tercemar dan jauh dari punca pencemaran.

Kawasan yang mempunyai kedalaman air melebihi 4m.

Kawasan yang mempunyai kederasan air yang sesuai danada pertukaran air

Kawasan yang mempunyai pasarana asas yang baik

Kawasan yang tidak digalakkan

Kawasan hutan simpan dan kawasan larangan yang lain

Kawasan tercemar dan dan terdedah kepada punca

pencemaran

Kawasan laluan pelayaran bot


6/53

5. PEMBINAAN SANGKAR

5.1 Saiz Sangkar 3m x 3m x 3m , 6m x 6m x 3m

5.2 Struktur Sangkar

Kerangka sangkar

- tahan arus, angin dan ombak

- ciri-ciri keselamatan dan mudah kerja-kerja pengurusan

Bahan binaan sangkar

- Tidak karat, mudah dibersihkan dan tidak mencemar alam

sekitar.

Pelampong sangkar - Bukan bekas penyimpanan toksid

jaring sangkar diperbuat dari bahan tidak mencemar alam sekitar.

Pemberat tali sauh yang sesuai dan tidak mengganggu laluan bot


7/53

5.3 Kemudahan-kemudahan Ladang

Projek sangkar hendaklah mempunyai

i. Kemudahan didarat seperti pejabat, stor

peralatan/makanan ,jeti, bengkel, rumahpekerja, tandas ,tangki penggredan ,tempat

pelupusan sisa.

ii. Kemudahan di atas sangkar seperti tempat

rehat pekerja , stor makanan dan tempat foot-

bath atau pencelup kaki


8/53

5.4 Pembinaan sangkar

Kerja pembinaan memenimakan kesan alam

sekitar ,tidak mengganggu/membahayakan

pengguna lain

Jaring sangkar hendaklah mempunyai saiz

benang dan mata pukat yang sesuai

Sauh yang sesuai digunakan bagi menghindar

sangkar daripada hanyut ,pemasangan dan

susunan tidak membahayakan pengguna lain


9/53

5.5 Susun-Atur Modul/Blok Sangkar

Saiz ladang hendaklah sesuai dengan daya

tampong dan tidak melebihi 10% permukaan air

Setiap modul/blok terdiri daripada 50 unit sangkar6mx6mx3m hendaklah diatur dalam dua barisan

selari dan disesuaikan dengan arah aliran

air,angin dan ombak

Setiap modul/blok sangkar hendaklah dipisahkan

antara satu sama lain pada jarak >15m

Jarak antara ladang tidak kurang 100m


10/53

6. PENGURUSAN LADANG

6.1 Pengurusan Benih

Guna benih yang bermutu,sihat,aktif dan bersaiz seragam

Benih yang diterima hendaklah mempunyai akuan

pengesahan Supply Quality Assuarance (SQA)dari

pembekal benih Benih disesuaikan dahulu dengan suhu air sangkar

Gunakan kadar perlepasan yang sesuai (30 ekor/m2)

mengikut teknologi dan pengurusan yang di amalkan.

Berat benih tidak kurang 60g/ekor dan pensempelan

hendaklah dilakukan dan direkodkan


11/53

6.2 Pengurusan Air

Parameter mutu air seperti suhu dan oksigen terlarut

diperiksa dan direkodkan setiap dua kali sehari

Parameter mutu air seperti NH3 dan NO3 diperiksa setiap

minggu dan direkodkan Alat pengudaraan perlu digunakan apabila tahap kandungan

oksigen larut


12/53

6.4 Pengurusan Makanan

Makanan ikan dari bahan yang suci dan bersih

Makanan rumusan adalah disyorkan

Makanan ikan diterima hendaklah mempunyai akuan

pengesahan Supply Quality Assurance(SQA) dari pembekal

Sisa haiwan ternakan mentah TIDAK dibenarkan digunakan

sebagai makanan

Makanan rumusan hendaklah tidak mengandungi bahan terlarang.

Makanan hendaklah disimpan di dalam stor yang kering dan

selamat

Semasa kandungan oksigen terlarut dan suhu air rendah WAKTUpemberian makanan perlu disesuaikan

Makanan tidak perlu di beri pada waktu hujan

Kadar dan jadual pemberian makanan hendaklah disesuaikan

dengan kepadatan dan saiz ikan


13/53

6.5 Pengurusan Kesihatan

Aspek pencegahan perlu dilakukan bagi

mengawal penyakit

Ikan berpenyakit diasingkan dan di rawat Kejadian penyakit virulent dan kematian ikan

secara besar-besaran dilaporkan ke pejabat

perikanan terdekat

Pengamatan fizikal kesihatan ikan dilakukansetiap hari

Sempel ikan diambil dan di analisa sebelum

dipasarkan


14/53

6.6 Pengurusan Pengunaan Ubat-ubatan

Hanya ubat-ubatan yang diluluskan sahaja

dibenarkan, penggunaan mengikut dos dan cara

yang disyorkan

Ubat perlu disimpan ditempat yang dingin dan

selamat


15/53

7. PENGUTIPAN DAN PENGENDALIAN

HASIL LEPAS TUAI

Kaedah kutipan disesuaikan dengan saiz

sangkar,teknologi dan tidak menjejaskan kualiti ikan

Dua hari sebelum pengutipan hasil pemberian

makanan di hentikan

Peralatan punggutan hasil dalam keadaan baik dan

bersih

Disyorkan pengangkutan ikan hidup dari sangkar ke

darat dilakukan dengan kaedah suhu rendah dan

menggunakan ubat pelali yang dibenarkan.

Ikan yang belum mencapai saiz pasaran diasing dan

dikumpulkan ke sangkar lain untuk ternakan

selanjutnya.


16/53

8. KAWALAN BIOSEKURITI

Ternakan ikan Genetically Modified Organism(GMO)

adalah DILARANG

Ikan yang mati hendaklah dilupuskan segera

Sediakan kemudahan nyahkuman ditempat yangsesuai bagi pekerja dan pelawat

Kemasukan pelawat dan pergerakkan pekerja

hendaklah dihadkan

Ikan ternakan hendaklah dipastikan tidak terlepas kedalam perairan umum


17/53

9. KAWALAN MAKHLUK PEROSAK

Pengawalan dan pencegahan makhluk perosak

hendaklah dilakukan

Kemasukan haiwan peliharaan tidak dibenarkan

kecuali haiwan tersebut telah mendapat sijil

kesihatan dari badan diiktiraf

Kawasan semak-samun disekeliling ladang

hendaklah dibersihkan

Semua ladang hendaklah mempunyai lampu

keselamatan

Pemasangan pagar dan pemasangan perangkap

sebagai kaedah pengawalan


18/53

10. KAWALAN PENCEMARAN

DOMESTIK

Sampah dan sisa buangan lain perlu dilupuskan

ditempat yang dikhaskan

Pembinaan tandas yang tidak mempunyai tangki

septik tidak di benarkan di atas sangkar

Bangunan Pejabat dan rumah kediaman perlu

dilengkapi dengan kemudahan tangki septik

Tong sampah yang mencukupi perlu disediakan

Bahan api dan minyak enjin perlu disimpan ditempatkhas

Pengurus ladang dari masa kesemasa menilai dan

meningkat prosedur pengurusan bahan buangan


19/53

11. KAWALAN SANITASI

Kawalan sanitasi ladang hendaklah diamalsetiap

masa dan mengikut piawaian domestik sedia ada

Semua peralatan hendaklah sentiasa berkeadaan

bersih dan disimpan dengan baik selepas digunakan

Peralatan keselamatan dan ubatan kecemasan

pekerja hendaklah disediakan dan disimpan ditempat

yang selamat dan mudah diambil

Semua pekerja perlu menjalani pemeriksaan

kesihatan setahun sekali

Pengurusan ladang ternakan hendaklah memastikan

tidak pencemaran kawasan perairan


20/53

12.REKOD DAN DATA TERNAKAN

Perlu diadakan rekod seperti berikut:

Rekod penyediaan sangkar

Rekod pengurusan air

Rekod pengurusan benih

Rekod pengurusan makanan Rekod pengurusan kesihatan ikan

Rekod pengurusan kesihatan pekerja

Rekod tumbesaran dan kadar hidup setiap unit sangkar

Rekod Penyakit dan kematian ikan setiap unit sangkar

Rekod penggunaan ubat-ubatan Rekod pekerja dan pelawat

Rekod Kawalan Makhlok perosak

Rekod kawalan sanitasi

Rekod Kawalan biosekuriti

Rekod Kewangan (pembelian dan jualan hasil)


21/53

13. HUBUNGAN ANTARA PENGUSAHA

LADANG, PEKERJA DAN MASYARAKAT

SETEMPAT

Pemilik ladang perlu mempunyai hak milik yang

sah/perjanjian ladang mengikut undang-undang.


22/53


23/53

Kadar pemberian makanan

Berat

ikan(g)

Jenis

makanan

Kadar

Mkn

(%BW)

Kekerapan/

hari

Masa

60.0 Grower 5 3 10am,2pm,6pm


400.0 Finisher 2 3 10am,2pm,6pm


24/53


25/53


26/53


27/53


28/53


29/53


30/53


31/53


32/53

PENGENALAN

SKOP

TUJUAN

PEMILIHAN TAPAK Kawasan yang digalakan

Kawasan yang tidak digalakan PEMBINAAN LADANG

Struktur

Kemudahan kemudahan Ladang

Kerja-Kerja Pembinaan.

Susunatur sangkar.

PENGURUSAN LADANG TERNAKAN

Pengurusan benih Pengurusan air

Pengurusan makanan ikan

Pengurusan ternakan ikan

Pengurusan kesihatan ikan

PENGUTIPAN HASIL DAN PENGENDALIAN LEPAS TUAI

KAWALAN BIOSEKURITI

KAWALAN MAKHLUK PEROSAK KAWALAN PENCEMARAN DOMESTIK

SANITASI

PENGURUSAN KEWANGAN LADANG

REKOD DAN DATA TERNAKAN


33/53

Parameter Julat sesuai

pH Air 6.5 8.5

Oksigen terlarut > 5.0 ppm

Suhu 2532 C

NH3 < 0.02 ppm

NO3 < 3.0 ppm

Fe < 2.0 ppm

Alkaliniti < 120 ppm


34/53

Usaha Jabatan Perikanan Malaysia

Amalan Baik Ternakan Ikan Tilapia Dalam Sangkarmerupakan panduan asas kepada para pengusahaakuakultur dalam semua peringkat pembangunanakuakultur

Walaupun amalan ini hanya untuk diikuti secara sukarela,tetapi ia amat berfaedah untuk dipraktikan olehpengusaha akuakultur

Kesan yang akan diperolehi bukan sahaja secara individutetapi akan memberi menafaat kepada industri secarakeseluruhannya

Usaha untuk mencapai tahap pembangunan secaramapan memerlukan komitmen semua pihak yang terlibatdalam industri

Oleh itu tanggungjawab ini perlu dipikul oleh semua pihakuntuk mencapai tahap pembangunan yang diharapkan.


35/53


36/53

Pengurusan benih

Sebelum benih dilepaskan pastikan:

Sangkar dan jaring sangkar berada didalamkeadaan baik (tidak koyak)

Piawaian benih Saiz seragam

60 g ( 13 cm )

Kualiti benih

Tiada tanda penyakit Bergerak aktif / cergas

Asing dan buang benih tidak bermutu


37/53

Pelepasan benih

Kadar

30 ekor /m3

Kekerapan ternakan :- 2 X setahun @ 5 bulan

ternakan Kaedah

Masukan benih menggunakan baldi yang

berisi sedikit air dari tangki pengangkutan.

Masa

Pagi , sebelum 9: 00 pagi


38/53

Pengurusan harian

Pastikan :

musuh ternakan tidak berada dalam sangkar

jaring sangkar sentiasa dibersihkan dari sampah; jaring

penutup dan jaring kawalan musuh berada dalam

keadaan baik.

semua ikan yang mati direkod dan dibuang dengan

segera ( ikan yang mati dikumpulkan dalam beg plastik

dan di tanam)

ikan yang mengalami tegangan (stress) contohbernafas di permukaan air; menggesel badan ke tepi

jaring, kulit luka dan ada tanda pendarahan


39/53

Contoh Rekod Kematian Ikan

No.Sangkar 10 Bilangan Ikan 2200

Tarikh 10:00pg 3:00ptg 6:00ptg Jumlah

1/1/07 6 2 1 9

2/1/07 7 0 1 8

30/1/07 5 0 0 5

31/1/07 3 1 3 7

Jumlah 28 7 10 45


40/53

Pensampelan

Kekerapan

1 kali sebulan

Bilangan sample

30 ekor setiap sangkar timbang berat dancatatkan dalam rekod pensampelan;

pensampelan adalah secara rawak

Pengiraan keperluan makanan Rujuk Jadual


41/53

Cara pensampelan ikan

Peralatan

Alat timbang

Alat tulis ( pen/kertas)

Kalkulator

Jaring penyauk

Basin yang bersesuaian

Pensampelan

Angkat jaring sangkar untuk kumpulkan ikan pada satu

sudut

Tangkap ikan sebanyak 30 ekor

Masukkan kedalam basin


42/53

Contoh pengiraan

Pengiraan

Bilangan ikan dalam sangkar = 2155 ekor

Timbang

30 ekor ikan = 2400 g

Purata berat = 2400/30 = 80g/ekor

Jumlah berat ikan = 2155 x 80 g

= 172400g ( 172.4 kg)

Dari jadual (60 100 g 5%)

Jumlah makanan sehari = 172.4 kg x 5%

= 8.62 kg

Pemberian setiap kali = 2.87 kg


43/53

Pemberian makanan pellet

Jenis / kualiti

Grower (cp 28%); Finisher (cp 25%)

Kadar

Saiz 60 400 g (grower) Saiz 400- 800 g (Finisher)

Masa pemberian

10: 00 pagi (1/3 dari jumlah harian)

3:00 petang (1/3 dari jumlah harian)

6:00 petang (1/3 dari jumlah harian)


44/53


Tentukan jumlah makanan untuk setiap

sangkar

Timbang makanan


45/53


Kaedah pemberian

Tabur secara manual diserata sangkar;

Pemberian perlu diberikan sedikit demi sedikit dan

pastikan makanan habis dimakan dalam tempoh 5

minit; Sekira nya ikan tidak makan lagi, hentikan pemberian

makanan.

Pastikan tiada makanan yang hanyut keluar sangkar

dengan memasang jaring mata halus Rekod makanan

Catatkan dalam borang pemberian makanan harian


46/53

Pengurusan makanan

Bekalan makanan pellet hendaklah disimpan

didalam setor yang sesuai (kering & bersih);

bekalan makanan tidak boleh disimpan

melebihi jangka masa 1 bulan. Semua bekalan makanan hendaklah

direkodkan :- jenis, jumlah dan tarikh terima .

Pastikan tiada tikus tidak terdapat dalam stor

makanan; semua makanan yang bertaburanperlu dibersihkan.


47/53

Panduan Pemberian Makanan

Ikan yang aktif makan memberikan gambaranbahawa semuanya adalah dalam keadaan baik.

Kurangkan kadar pemberian makan ketika suhuair tinggi ( > 33C)

Kurangkan atau berhenti (sementara) jika langitmendung. Jika terdapat sumber bekalan oksigentambahan (paddle whell) ianya perlu dihidupkan.

Kualiti makanan mestilah sentiasa pada tahapyang tinggi.

Jangan memberi makanan ikan yang telahberubah warna, atau berkulat

Simpan dengan baik rekod pemberian makanan


48/53

Pengeluaran hasil

Masa

Waktu pagi (sebelum 10:00 pagi)

Saiz & tempoh ternakan

Selepas 6 bulan diternak Saiz purata ( 800 g/ekor)

Tumbesaran ~ 4 g/hari

Teknik pungutan ( HENTIKAN PEMBERIAN

MAKANAN 2 HARI SEBELUM PUNGUTANHASIL DIJALANKAN )

pungutan hasil dibuat sekali gus ( 100%)


49/53

Penyediaan semula sangkar

Angkat jaring, basuh dan jemur sehingga

kering

Baiki semua jaring jika ada kerosakan

Pastikan semua ikan dan pemangsa tiadadalam sangkar

Benih baru dimasuk dalam sangkar selepas 2

minggu dari tarikh tuaian

Patuhi semua prosedur pengurusan yang

ditetapkan


50/53

TERIMA KASIH

&

SELAMAT MAJU JAYA


51/53

Kadar pemberian makanan

Berat

ikan(g)

Jenis

makanan

Kadar

Mkn

(%BW)

Kekerapan/

hari

Masa



400.0 Finisher

2 310am,2pm,6pm


52/53

0 4 0 8 0 1 2 0 1 6 0 2 00

P a n j a n g (mm)

0

4 0

8 0

1 2 0

1 6 0

2 00

B

erat(g)

Hubungan Panjang & Berat Ikan Tilapia

l


53/53

0 5 0 1 00 1 5 0 2 00 2 5 0 3 00 3 5 0

0

2 00

4 00

6 00

8 00

1 000

B

erat

(g)

Hubungan Panjang & Berat Ikan Tilapia

pengurusan ternakan & pemakanan ikan sangkar

Documents