pencerobohan sulu dan dampaknya kepada keselamatan pantai

Pencerobohan Sulu dan Dampaknya

kepada Keselamatan Pantai Timur Sabah



PENERBIT UNIVERSITI MALAYSIA SABAHKota Kinabalu • Sabah • Malaysia

http://www.ums.edu.my2019

Ahli Majlis Penerbitan Ilmiah Malaysia (MAPIM)

PenyuntingISMAIL ALI

LAI YEW MENGASMIATY AMAT







© Universiti Malaysia Sabah, 2019

Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan untuk pengeluaran atau dikeluarkan ke dalam sebarang bentuk sama ada dengan cara elektronik, gambar serta rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran bertulis daripada Penerbit Universiti Malaysia Sabah, kecuali seperti yang diperuntukkan dalam Akta 332, Akta Hak Cipta 1987. Keizinan adalah tertakluk kepada pembayaran royalti atau honorarium.

Segala kesahihan maklumat yang terdapat dalam buku ini tidak semestinya mewakili atau menggambarkan pendirian mahupun pendapat Penerbit Universiti Malaysia Sabah. Pembaca atau pengguna buku ini perlu berusaha sendiri untuk mendapatkan maklumat yang tepat sebelum menggunakan sebarang maklumat yang terkandung di dalamnya. Pandangan yang terdapat dalam buku ini merupakan pandangan ataupun pendapat penulis dan tidak semestinya menunjukkan pendapat atau polisi Universiti Malaysia Sabah. Penerbit Universiti Malaysia Sabah tidak akan bertanggungjawab terhadap sebarang masalah mahupun kesulitan yang timbul, sama ada secara menyeluruh atau sebahagian, yang diakibatkan oleh penggunaan atau kebergantungan pembaca terhadap kandungan buku ini.

Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan

KEDAULATAN NEGARA HARGA MATI : Pencerobohan Sulu dan Dampaknya kepada Keselamatan Pantai Timur Sabah / Penyunting: ISMAIL ALI, LAI YEW MENG, ASMIATY AMAT.

ISBN 978-967-2166-41-2 1. National security--Malaysia--Lahad Datu (Sabah). 2. Internal security--Malaysia--Lahad Datu (Sabah). 3. Territorial waters--Malaysia--Sabah. 4. Security clearances--Malaysia--Lahad Datu (Sabah). 5. Lahad Datu (Sabah, Malaysia)--Emigration and immigration. 6. Government publications--Malaysia. I. Ismail Ali, 1969-. II. Lai, Yew Meng, 1973-. III. Asmiaty Amat, 1971-. IV. Judul. 355.033059521

Muka taip teks: Chapparal ProSaiz taip teks dan leading: 11/14 poinDiterbitkan oleh: Penerbit Universiti Malaysia Sabah Tingkat Bawah, Perpustakaan Universiti Malaysia Sabah Jalan UMS 88400 Kota Kinabalu, Sabah.Dicetak oleh: Percetakan Keningau Sdn Bhd (63932H) Lot 26, Phase 1, HSK Industrial Centre, km 8, Jalan Penampang, 88300 Kota Kinabalu, Sabah.

v

KANDUNGAN

Senarai RajahSenarai PetaSenarai FotoPrakata

Bab 1 Pendahuluan Ismail Ali, Lai Yew Meng, Asmiaty Amat

Bab 2 Latar Belakang dan Keberadaan Etnik Suluk di Pantai Timur Sabah Sebelum Tahun 1878

Ismail Ali, Mosli Tarsat

Bab 3 Sejarah Ketuanan Sulu di Pantai Timur Sabah Mat Zin Mat Kib, Shahril Yusof

Bab 4 Budaya Etnik Suluk di Sabah Mohammad Puad Bebit, Asmiaty Amat

Bab 5 Tanduo dalam Konteks Geopolitik dan Geoetnik

Nordin Sakke, Shahril Yusof, Ramli Dollah

Bab 6 Pencerobohan Awal Tentera Sulu di Tanduo Ramli Dollah, Zaini Othman

Bab 7 Pertempuran Menentang “Tentera Kesultanan Sulu” di Lahad Datu: ‘Insiders’ View Pasukan Keselamatan

Lai Yew Meng, Anantha Raman Govindasamy, Abdul Rashid Harun

Bab 8 Liputan Berita ke atas Pencerobohan Lahad Datu 2013

Lee Kuok Tiung, Aisah Meri

....................................................................

Muka Surat

1

9

53

83

109

129

151

183

viiviiiviiix

vi

Bab 9 Ke arah Keselamatan Bersepadu di Sabah Timur: Menelusuri Penubuhan ESSCOM

Wan Shawaluddin Wan Hassan, Zaini Othman

Bab 10 Penutup Ismail Ali, Lai Yew Meng, Asmiaty Amat

Senarai PenyumbangRujukanIndeks

209

225

vii

SENARAI RAJAH....................................................................

Rajah

2.1 Pemerintahan wilayah Kesultanan Sulu di pantai timur Sabah

2.2 Nelayan wanita dan kanak-kanak mendaratkan hasil tangkapan ikan dan landak laut

2.3 Perjanjian penyerahan wilayah Kesultanan Sulu kepada Baron Overbeck dan Alfred Dent

4.1 Peta Kepulauan Sulu 4.2 Sunduk lelaki 4.3 Sunduk perempuan 4.4 Kambut 4.5 Kambut lubit 4.6 Hampan 4.7 Kain pis siyulatan 4.8 Putikaan 4.9 Putikaan ayat doa 4.10 Ukkil kahuy pada sebuah sunduk 5.1 Anggaran penduduk di Tanduo dan kawasan

sekitar 8.1 Pembentukan persepsi khalayak terhadap sesuatu

isu

Muka Surat

27

36

46

84 92 93 97 98 98 99 100 101 105 119

186

viii

....................................................................

Peta

2.1 Sabah pada abad ke-19 2.2 Jajahan utama Kesultanan Brunei di barat Sabah

sekitar tahun 1870-an 2.3 Wilayah Kesultanan Sulu di Sabah pada abad ke-18

dan ke-19 2.4 Wilayah jajahan Charles Lee Moses menurut

Perjanjian 1865 5.1 Kedudukan Tanduo dalam daerah Lahad Datu 5.2 Perubahan bilangan rumah dalam tempoh

sepuluh tahun (2003–2013) dan morfologi Sungai Nyamuk, Tanduo

5.3 Sempadan Sabah dan Filipina dan jarak pulau-pulau berdekatan

5.4 Jarak Tanduo dengan perkampungan sekitar daratan

Muka Surat

14 20

30

43

114 116

121

123

SENARAI PETA

SENARAI FOTO....................................................................

Foto

6.1 Tanah yang dituntut Mat Bom dan anaknya 6.2 Kubu tentera Sulu di Tanduo 7.1 Laporan akhbar semasa perbicaraan ‘Ops Daulat’

– Datuk Abdul Rashid Harun merupakan saksi pertama dalam perbicaraan tersebut

7.2 Bergambar bersama Datu Agbimuddin Kiram (kanan) pada 15 Februari 2013 di Kampung Tanduo

7.3 Datu Agbimuddin Kiram (kanan) dan Datu Alinapiah (kiri) pada 16 Februari 2013 di Kampung Tanduo

7.4 Bergambar dengan anggota kumpulan Cawangan Khas dan pengganas Sulu pada 16 Februari 2013 di Kampung Tanduo

Muka Surat

135 137 163

165 165 166

ix

7.5 Bergambar dengan pengganas Sulu dan anggota Cawangan Khas berlatarbelakangkan bendera Royal Sulu Force (RSF) pada 15 Februari 2013 di Kampung Tanduo

7.6 Bergambar dengan anggota Cawangan Khas dan salah seorang pengganas Sulu di Kampung Tanduo pada 16 Februari 2013

7.7 Semasa lawatan kerja Datuk Seri Hishammuddin Tun Hussein, Menteri Pertahanan Malaysia di Kampung Tanduo pada 19 Februari 2013

7.8 Bersama dengan Jeneral Tan Sri Zulkifeli Mohd. Zin, Panglima ATM di Kampung Tanduo pada 3 Mac 2013

7.9 Bersama Jeneral Tan Sri Zulkifeli Mohd. Zin, Panglima ATM semasa tinjauan di Kampung Tanduo dalam operasi bersama PDRM dan ATM menggempur pengganas Sulu pada 3 Mac 2013

7.10 Perancangan menggempur Kampung Tanduo dalam Ops Daulat (3 Mac 2013)

7.11 Bersama DCP Dato’ Sabtu Osman serta sebahagian daripada pegawai dan anggota 69 Komando sebelum mereka masuk ke Kampung Tanduo pada 27 Februari 2013

7.12 (i & ii) Lawatan ke Kampung Tanduo pada 11 Mac 2013 bersama Jeneral Tan Sri Zulkifeli Mohd. Zin selepas pengeboman oleh pesawat udara TUDM dan pembedilan mortar pada 5 Mac 2013

7.13 Bersama Jeneral Tan Sri Zulkifeli Mohd. Zin dan Brigadier Jeneral Ranjit Singh di Kampung Tanduo pada 11 Mac 2013

10.1 Kumpulan militan Sulu di Lahad Datu 10.2 Ilustrasi serangan di Kampung Sri Jaya Simunul,

Semporna 10.3 Pertempuran di Kampung Tanduo, Lahad Datu

167

167

169

174

174

175

176

177

178

226 226

227

x

Karya suntingan yang bertajuk Kedaulatan Negara Harga Mati: Pencerobohan Sulu dan Dampaknya kepada Keselamatan Pantai

Timur Sabah ini merupakan suatu inisiatif berbentuk ilmiah yang bertujuan mendokumentasi secara komprehensif dan terperinci insiden pencerobohan asing di Lahad Datu pada tahun 2013 yang telah terpahat sebagai suatu peristiwa hitam dalam sejarah keselamatan nasional Malaysia. Peristiwa yang telah mengorbankan sejumlah anggota keselamatan negara tersebut bukan sahaja telah membawa kesan yang mendalam terhadap psikologi dan national psyche, tetapi turut menjadi pemangkin kepada usaha pemerkasaan keselamatan sempadan secara menyeluruh, khususnya di kawasan pantai timur Sabah demi mempertahankan kedaulatan dan integriti wilayah daripada ancaman anasir luar. Sesungguhnya, insiden pencerobohan asing yang membawa kepada penubuhan Kawasan Keselamatan Khas Pantai Timur Sabah atau Eastern Sabah Security Command (ESSCOM) ternyata masih menimbulkan pelbagai persoalan dalam kalangan masyarakat umum sehingga hari. Hal ini disebabkan ketiadaan kajian antar-displin yang bersifat menyeluruh dalam memahami fenomena keselamatan nasional tersebut. Seyogia, sepuluh nukilan ilmiah yang mendasari inti pati karya suntingan ini adalah bermatlamat untuk memberikan suatu pentafsiran yang lebih tepat, terperinci dan holistik kepada beberapa persoalan yang masih menjadi topik perbualan masyarakat umum. Masyarakat kurang memahami asal usul mahupun naratif di sebalik peristiwa pencerobohan asing ini serta sumbangan bakti pihak keselamatan negara dalam meneutralkan ancaman keselamatan tersebut. Ternyata, struktur dan kandungan buku ini disusun secara rapi dan berkesinambungan bagi menjawab isu dan persoalan penting yang berkaitan dengan fenomena keselamatan nasional dan negeri Sabah terbabit. Dalam menyiapkan karya suntingan ini, para pengkaji dan penulis dari Universiti Malaysia Sabah (UMS) yang terlibat dalam kajian telah memperoleh bantuan dan kerjasama daripada pelbagai pihak, terutamanya agensi serta anggota keselamatan ESSCOM yang berpangkalan di Lahad Datu dan di Pos Kampung Tanduo yang sudi meluangkan masa berkongsi maklumat, pengalaman dan pandangan mereka tentang subjek kajian ini. Justeru, kami ingin mengambil

PRAKATA....................................................................

xi

kesempatan melafazkan setinggi-tinggi penghargaan dan rasa terima kasih buat kesemua pegawai kanan ESSCOM, mahupun para anggota keselamatan yang telah membantu merealisasikan matlamat kajian dan penghasilan karya suntingan ini. Kesungguhan, keikhlasan dan komitmen mereka dalam meluangkan masa serta melayani kerenah kami dalam setiap temu bual, sama ada di lapangan kajian mahupun menerusi perbualan telefon telah membawa kepada penyiapan nukilan-nukilan ilmiah dalam karya ini. Kami juga ingin berterima kasih kepada semua pihak lain yang terlibat di sepanjang proses penghasilan buku ini. Terima kasih juga kepada Penerbit Universiti Malaysia Sabah atas kebenaran kepada penulis asal untuk menghasilkan semula sebahagian daripada Bab 4 dalam buku Mohd Harun Abdullah, Ismail Ali, Lai Yew Meng, Saidatul Nornis Hj. Mahali, Anantha Raman Govindasamy dan Asmiaty Amat (2016). Abd. Rashid Harun: Antara Kedaulatan dan Pengorbanan, buku terbitan Penerbit UMS bagi tujuan penerbitan baharu ini. Semua penulis buku ini juga merakamkan ucapan jutaan terima kasih kepada Pusat Pengurusan Penyelidikan dan Inovasi, UMS yang telah memperuntukkan dana khas untuk tujuan penyelidikan, penulisan dan penerbitan buku ini. Kerjasama dan budi baik semua pihak akan dikenang selamanya.

Ismail AliLai Yew MengAsmiaty Amat

pencerobohan sulu dan dampaknya kepada keselamatan pantai

Documents