PEMBINAAN DAN PENILAIAN KESESUAIAN MODUL

PENGAJARAN KENDIRI (MPK) CAHAYA BAGI MATA

PELAJARAN FIZIK KBSM TINGKATAN EMPAT

KAMEL BIN HAJI BAKRI

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

PEMBINAAN DAN PENILAIAN KESESUAIAN MODUL

PENGAJARAN KENDIRI (MPK) CAHAYA BAGI MATA

PELAJARAN FIZIK KBSM TINGKATAN EMPAT

KAMEL BIN HAJI BAKRI

Laporan projek ini dikemukakan sebagai memenuhi sebahagian

daripada syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Sains

Serta Pendidikan (Fizik)

Fakulti Pendidikan

Universiti Teknologi Malaysia

2004

iv

PENGHARGAAN

Dalam usaha untuk membina dan menilai MPK Cahaya ini, pelbagai pihak

telah bersungguh-sungguh menghulurkan bantuan dan tunjuk ajar. Dengan adanya

bantuan dan tunjuk ajar ini, maka dapatlah penyelidikan ini dijalankan dan

diselesaikan dalam jangka waktu yang ditetapkan dengan sempurnanya.

Jutaan terima kasih ingin dirakamkan kepada P. M. Dr. Hj. Shaharom

Noordin yang juga selaku penyelia Projek Sarjana Muda ini. Beliau tidak jemu-jemu

dalam mendidik dan membetulkan kesalahan yang telah saya lakukan sepanjang

projek ini dijalankan. Ketegasan dan keikhlasan beliau tidak akan saya lupakan

sehingga ke akhir hayat.

Pada masa yang sama, ribuan terima kasih ini juga saya tujukan kepada

Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan, Kementerian Pendidikan

Malaysia, Jabatan Pendidikan Negeri Johor dan Fakulti Pendidikan atas kebenaran

dan kepercayaan yang telah diberikan kepada saya untuk menjalankan penyelidikan

ini.

Selain itu, setinggi-tinggi penghargaan ingin disampaikan kepada semua

pengetua dan guru Fizik atas kejasama yang telah diberikan, khasnya sekolah-

sekolah menengah di sekitar daerah Johor Bharu yang telah terlibat dalam proses

menilai status kesesuaian MPK yang telah saya bina ini.

Akhir sekali, saya juga ingin merakamkan jutaan terima kasih kepada rakan

seperjuangan dan keluarga tersayang yang telah banyak memberi dorongan serta

rangsangan untuk saya menjayakan projek penyelidikan ini.

iii

DEDIKASI

Khas buat arwah ayah (Haji Bakri bin Mahidi) dan bonda

(Jemah Binti Nonong) terima kasih di atas segala pengorbanan.

Abang-abangku (Aris, Darwis dan Malek), kakak (Nizam) serta

adik (Mayang) yang banyak memberikan semangat dan dorongan.

Kakak-Kakak iparku (Mida, Masnah dan Hamdiah) yang sentiasa

mendoakan kecemerlangan dan kejayaan untuk adik iparmu.

Teristimewa buat Farayini Khaidir semoga hubungan yang telah terjalin ini akan

membawa kita ke mahligai kebahagiaan dan semoga yang kita rancang akan

menjadi kenyataan suatu hari kelak.

Anak-anak saudaraku (Cemon, Pidaus, Radzi, Aina, Ainul, Fatin

dan Asyraf) kerana dengan kehadiran kalian akan menjadi penyambung perjuangan

ini.

Buat yang terlibat, kejayaan yang diperolehi ini adalah kejayaan

kita bersama. Terima kasih di atas segala bantuan dan doa yang

diberikan selama ini.

Al-Fatihah untuk Alrwah ayah-ku (Allahyarham Haji Bakri Bin Mahidi)

di atas segala pengorbanan dan semoga arwahnya dicucuri rahmat

dan ditempatkan dikalangan hamba-hamba-Nya yang beriman.

v

ABSTRAK

Bagi memastikan pelajar mendapat ilmu terkini, bahan P&P yang bermutu

amat memainkan peranan. Dengan adanya bahan P&P ini, ia akan memberikan kesan

positif kepada pelajar dari segi kefahaman dan penguasaan ilmu pengetahuan yang

disampaikan. Untuk itu, Modul Pengajaran Kendiri (MPK) merupakan satu alternatif

yang boleh dimanfaatkan oleh pelajar dan guru kerana ianya dibina secara sistematik,

teratur dan terancang dengan mengambil kira perbezaan individu. Dalam konteks

kajian ini, sebanyak tiga buah MPK Cahaya telah dibina dan seterusnya dinilai status

kesesuaiannya supaya memenuhi keperluan Huraian Sukatan Pelajaran (HSP) Fizik

KBSM tingkatan empat (PPK, 2001). Ketiga-tiga MPK yang dibina ialah MPK 1:

Kanta Nipis, MPK 2: Kanta Dalam Peralatan Optik dan MPK 3: Menyedari Nikmat

Kewujudan Cahaya Dan Sifatnya. Kesemua MPK ini dibina berpandukan Model

Teras-Cabang (Shaharom, 1994). Alat kajian yang digunakan ialah satu set soal

selidik iaitu Soal Selidik Kesesuaian Modul Pengajaran Kendiri (MPK)(Guru)

(Shaharom, 1994). Dalam kajian ini, pemboleh ubah bebas yang digunakan ialah

kedudukan sekolah yang dikategorikan sebagai sekolah Bandar (B) dan Luar Bandar

(LB). Kesesuaian MPK dinilai menerusi dua peringkat penilaian formatif iaitu

Penilaian Formatif Satu Dengan Satu (PFSS) dan Penilaian Formatif Kelompok

Kecil (PFKK) yang masing-masing melibatkan respondem seramai empat dan 10

orang guru Fizik. Responden kajian dipilih daripada guru Fizik yang mengajar di

sekolah menengah sekitar daerah Johor Bharu. Data yang diperolehi dianalisis secara

statistik deskriptif dalam bentuk min, sisihan min, maksimum dan minimum. Hasil

kajian mengesahkan MPK Cahaya yang dibina adalah sesuai digunakan sebagai

bahan P&P untuk pelajar tingkatan empat. Implikasinya, MPK yang dibina adalah

sesuai digunakan dan memenuhi HSP Fizik KBSM tingkatan empat.

vi

ABSTRACT

In order to make sure that students can gain the latest information and

knowledge, quality teaching and learning (T&L) materials are crucial. These T&L

materials were produced in order to give positive impact toward students in terms of

knowledge understanding and mastery. Therefore, a module called Self-Instructional

Modules (SIM) will be one of the alternatives that can be used by students and

teachers for they have been developed and planned in an organized and systematic

way taking into consideration individual differences. In this research context, three

modules of SIMs on Light had been produced and evaluated in order to make sure

that they fulfill the requirements of Huraian Sukatan Pelajaran (HSP) Fizik KBSM

Form Four (PPK, 2001). Those three SIM are SIM 1: Thin Lens, SIM 2: Lens In

Optical Equipment and MPK 3: Acknowledging the Existence of Light and It’s

Nature. A tool that had been used was a set of questionnaires called Soal Selidik

Kesesuaian Modul Pengajaran Kendiri (MPK)(Guru)(Shaharom, 1994). The school

location was used as the independent variable and categorized as Sekolah Bandar (B)

and Luar Bandar (LB). The SIM’s suitability was evaluated through two stages of

formative evaluation namely One-to-One Formative Evaluation (OFE) and Small

Group Formative Evaluation (SGFE) involving only four and 10 Physics teachers

respectively. 14 teachers who were teaching in secondary schools around Johor

Bharu district were chosen as respondents. The collected data were analyzed using

descriptive statistics and displayed in the form of mean, mean deviation, maximum

and minimum. Implications of research finding showed that SIM Light was suitable

to be used as T&L materials for students of Form Four. Therefore, the SIMs were

adaptable and fulfill the requirements of the HSP Fizik KBSM for Form Four.

vii

KANDUNGAN

BAB PERKARA MUKA SURAT

PENGAKUAN ii

DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRAK v

ABSTRACT vi

KANDUNGAN vii

SENARAI JADUAL xii

SENARAI RAJAH xiii

SINGKATAN/ SIMBOL/ ISTILAH xiv

SENARAI LAMPIRAN xv

I PENGENALAN 1

1.0 Pendahuluan 1

1.1 Latar Belakang Masalah 4

1.1.1 Aktiviti 5

1.1.2 Gambarajah 6

1.1.3 Objektif Pembelajaran 8

1.1.4 Ringkasan Bab 9

1.1.5 Soalan Di Akhir Bab 10

1.1.6 Teks 11

1.2 Pernyataan Masalah 13

1.3 Objektif Kajian 13

ix 2.2.5 Model Meyer 37

2.3 Model Teras-Cabang 39

2.3.2 Model Teras-Cabang 39

2.3.2 Rasional Penggunaan 45

2.4 Strategi Pembelajaran Penguasaan 48

2.5 Kajian-Kajian Tentang Pembinaan 51

Dan Penilaian Kesesuaian Modul

Pengajaran Kendiri (MPK) Dalam

Bidang Fizik

2.5.1 Di Dalam Negara 51

2.5.2 Di Luar Negara 55

2.6 Kajian-Kajian Yang Berkaitan Dengan 60

Pembinaan Dan Penilaian MPK Dalam

Bidang-Bidang Lain Di Dalam Negara

2.7 Kajian-Kajian Berkaitan Pembinaan Dan 63

Penilaian MPK Merentas Pemboleh Ubah

Bebas Kedudukan Sekolah

2.8 Rumusan 66

III PENGKAEDAHAN 68

3.0 Pendahuluan 68

3.1 Kandungan Modul Pengajaran Kendiri 68

3.2 Subjek Kajian 70

3.3 Alat Kajian 71

3.4 Tatacara Kajian 72

3.4.1 Kajian Tahap 1: Pembinaan Modul 74

Pengajaran Kendiri

3.4.2 Kajian Tahap 2: Kajian Rintis Dan 77

Penilaian Formatif

3.4.2.1 Kajian Rintis 77

3.4.2.2 Penilaian Formatif Satu 78

Dengan Satu (PFSS)

x 3.4.2.3 Penilaian Formatif 78

Kelompok Kecil (PFKK)

3.5 Analisis Data 79

3.6 Andaian Kajian 80

3.7 Batasan Kajian 80

3.8 Rumusan 81

IV KEPUTUSAN KAJIAN 83

4.0 Pendahuluan 83

4.1 Kajian Rintis 84

4.2 Penilaian Formatif Terhadap 85

Kesesuaian MPK

4.2.1 Persoalan Kajian 1 86

4.2.2 Persoalan Kajian 2 87

4.3 Penilaian Formatif Merentas

Kedudukan Sekolah

4.3.1 Persoalan Kajian 3 90

4.3.2 Persoalan Kajian 4 92

4.4 Rumusan 95

V PERBINCANGAN, KESIMPULAN DAN 97

CADANGAN

5.0 Pendahuluan 97

5.1 Ringkasan dan Perbincangan 97

5.2 Kesimpulan 101

5.3 Implikasi 102

5.4 Cadangan 104

5.5 Cadangan Penyelidikan Masa Depan 105

5.6 Rumusan 106

viii 1.4 Persoalan Kajian 14

1.5 Rangka Kerja Konsep Kajian 15

1.6 Kepentingan Kajian 16

1.6.1 Pelajar 16

1.6.2 Guru 18

1.6.3 Penggubal Kurikulum 19

1.6.4 Institusi Pendidikan 20

1.7 Skop Kajian 20

1.8 Takrifan Istilah 21

1.8.1 Modul Pengajaran Kendiri 21

1.8.2 Penilaian Formatif 22

1.8.3 Guru 22

1.8.4 Kedudukan Sekolah 22

1.9 Rumusan 23

II SOROTAN PENULISAN 24

2.0 Pendahuluan 24

2.1 Teori-Teori Berkaitan 24

2.1.1 Ciri-ciri sesbuah Modul Pengajaran 25

Kendiri (MPK)

2.1.2 Penilaian Formatif 26

2.12.1 Penilaian Formatif 27

Satu Dengan Satu

2.1.2.2 Penilaian Formatif 27

Kelompok Kecil

2.1.2.3 Penilaian Formatif Ujian 28

Lapangan

2.2 Model- Model Modul Pengajaran Kendiri 28

2.2.1 Model Burns 28

2.2.2 Model Eijl 31

2.2.3 Model Klingstedt 33

2.2.4 Model De Vito 35

xi BIBLIOGRAFI 108

LAMPIRAN

Lampiran A-H 115-130

xii

SENARAI JADUAL

NO JADUAL TAJUK MUKA SURAT

1.1 Tafsiran Indeks Bagi Penglibatan 6

Pelajar

2.1 Perbandingan Model-Model MPK 47

3.1 Jadual Pemeringkatan Skala Likert 71

4.1 PFSS Oleh Guru Fizik Terhadap Kesesuaian 86

MPK

4.2 Kesimpulan Hasil PFSS Terhadap Kesesuaian 87

MPK

4.3 PFKK Oleh Guru Fizik Terhadap Kesesuaian 88

MPK

4.4 Kesimpulan Hasil PFKK Terhadap Kesesuaian 88

MPK

4.5 PFSS Oleh Guru Fizik Merentas Kedudukan 90

Sekolah

4.6 Kesimpulan Hasil PFSS Oleh Guru Fizik 91

Merentas Kedudukan Sekolah

4.7 PFKK Oleh Guru Fizik Merentas Kedudukan 93

Sekolah

4.8 Kesimpulan Hasil PFKK Oleh Guru Fizik 94

Merentas Kedudukan Sekolah

5.1 Analisis PFSS Dan PFKK Merentas Pemboleh 99

Ubah Bebas Bagi MPK Mata Pelajaran Fizik

-

xiii

SENARAI RAJAH

NO RAJAH TAJUK MUKA SURAT

1.1 Carta Untuk Latar Belakang Masalah 5

1.2 Rangka Kerja Konsep 15

(Sumber: Ubahsuai Shaharom, 1995)

2.1 Model Teras-Cabang 43

(Sumber: Shaharom, 1994)

2.2 Pelaksanaan Proses Pembelajaran Modul 44

Pengajaran Kendiri (MPK)

(Sumber: Shaharom: 1994)

2.3 Model Pembelajaran Masteri 49

(Sumber: Pusat Perkembangan Kurikulum, 2001)

3.1 Rangka Kerja Kajian Keseluruhan 73

3.2 Rangka Kerja Tahap Satu 75

(Ubahsuai: Lim, 2002)

3.3 Rangka Kerja Pembinaan MPK 76

(Sumber: Shaharom, 1994)

3.4 Rangka Kerja Kajian Rintis 77

3.5 Rangka Kerja Penilaian Formatif 78

(Ubahsuai: Lim, 2002)

xiv

SENARAI SIMBOL/ SINGKATAN

∑ - Jumlah

x1 - Markah responden pertama

n - Bilangan markah

x - Min

xi - Setiap markah

= - Bersamaan

BMMK - Bahasa Melayu Merentas Kurikulum

FPK - Falsafah Pendidikan Kebangsaan

FPS - Falsafah Pendidikan Sains

FSN - Falsafah Sains Negara

HSP - Huraian Sukatan Pelajaran

IM - Instructional Module

KBKK - Kemahiran Berfikir Secara Kreatif Dan Kritis

KBSM - Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah

KP - Kementerian Pendidikan

KPM - Kementerian Pendidikan Malaysia

MPK - Modul Pengajaran Kendiri

PB - Pengajaran Bermodul

PFKK - Penilaian Formatif Kelompok Kecil

PFSS - Penilaian Formatif Satu Dengan Satu

PFUL - Penilaian Formatif Ujian Lapangan

PFUL - Penilaian Formatif Ujian Lapangan

PPK - Pusat Perkembangan Kurikulum

P&P - Pengajaran Dan Pembelajaran

xv

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK MUKA SURAT

A Soal Selidik Kesesuaian Modul 115

Pengajaran Kendiri (Guru)

B Borang Pengesahan Modul Pengajaran Kendiri 120

(MPK)

C Borang Pengesahan Pakar Bidang 122

D Jadual Skala Pemeringkatan Untuk Soal Selidik 123

Kesesuaian Modul Pengajaran Kendiri (Guru)

E Surat Kebenaran Daripada Fakulti Pendidikan 124

F Surat Kebenaran Daripada Jabatan Pendidikan 125

Negeri Johor

G Surat Kebenaran Daripada Kementerian 126

Pendidikan Malaysia

H Huraian Sukatan Pelajaran Fizik Tingkatan 128

Empat KBSM 2001

BAB I

PENGENALAN

1.0 Pendahuluan

Secara sedar mahupun tidak sudah hampir dua dekad Kurikulum Bersepadu

Sekolah Menengah (KBSM) telah diperkenalkan di negara kita. Di mana dalam

tempoh ini sudah banyak perubahan yang telah dilakukan ke atasnya. Selama tempoh

ini jugalah buku teks telah kita gunakan di dalam menjalankan proses pengajaran dan

pembelajaran (P&P). Akan tetapi, persoalan yang harus kita jawab sebagai seorang

pendidik ialah sejauh manakah keberkesanannya dalam mengembangkan potensi

individu yang ada pada diri pelajar. Ini kerana, sepertimana yang kita maklum

bahawa wujud perbezaan individu yang ketara dikalangan pelajar. Hal ini turut

disokong oleh beberapa penyelidik iaitu:

“……..pengajaran yang menekankan keperluan dan kebolehan murid yang

berbeza-beza. …….” (Koh, 1986: 3).

“Para pendidik sedar akan kewujudan perbezaan individu di kalangan para

pelajar seperti dari segi minat terhadap pelajaran, latar belakang, gaya belajar,

nilai, motivasi dan lain-lain” (Shaharom & Yap,1993: 325).

2

Sejajar dengan hasrat yang terkandung dalam Falsafah Pendidikan

Kebangsaan (FPK) iaitu untuk mengembangkan potensi individu pelajar secara

menyeluruh dan bersepadu dan juga ke arah untuk mengindividukan pengajaran, satu

alternatif yang terbaik sekali ialah dengan menggunakan Modul Pengajaran Kendiri

(MPK). Ini kerana penggunaannya bukan sahaja membolehkan pelajar meneruskan

proses P&P mengikut kecepatan sendiri malahan juga akan membolehkan mereka

memilih cara pembelajaran yang paling sesuai mengikut kadar kemampuannya.

Sekiranya ini yang berlaku ianya sudah tentu akan dapat memenuhi FPK tadi iaitu

untuk mengembangkan potensi individu setiap pelajar. Hal ini turut disokong oleh

pernyataan berikut:

“……selari dengan konsep pengajaran individu ini iaitu ke arah

mengembangkan potensi individu para pelajar secara menyeluruh dan ke

tahap yang maksimum untuk mencapai kecemerlangan dalam pendidikan”

(Shaharom & Yap,1991: 58).

Sepertimana yang telah dinyatakan di atas bahawa MPK merupakan satu

langkah yang baik ke arah mengatasi perbezaan individu yang ada pada setiap pelajar

dan juga ke arah mengindividukan pengajaran. Hal ini terjadi kerana dengan

menggunakan MPK, ia memberi peluang kepada pelajar untuk meneroka sendiri

tajuk pembelajaran berdasarkan kepada aras yang mampu dilakukannya. Ini kerana

MPK mempunyai ciri-ciri tersendiri yang dapat memenuhi keperluan setiap pelajar

di dalam bilik darjah.

Dengan mengambil kira faktor tahap kesediaan pelajar dan tahap

penguasaannya, adalah diharapkan prestasi mereka dalam menguasai sesuatu mata

pelajaran akan meningkat ekoran daripada penggunaan MPK dalam P&P. Sekiranya

ini dapat kita laksanakan, tidak mustahil palajar dapat dengan mudah menguasai

sesuatu mata pelajaran kerana dalam Pengajaran Bermodul (PB) menggunakan MPK

ini, pelajar boleh memilih cara pembelajaran yang paling sesuai untuk diri mereka

supaya pembelajaran akan lebih berkesan dan produktif. Ini kerana dalam PB, ia

biasanya mengandungi berbagai-bagai aktiviti pembelajaran. Hal ini turut disokong

oleh Shaharom dan Yap (1991:62) iaitu:

3

“Pengajaran Bermodul (PB), biasanya mengandungi berbagai-bagai aktiviti

pembelajaran, seperti membaca buku teks dan artikel, meneliti gambar dan

rajah, menonton filem, video dan slaid, mendengar pita rakaman, meneliti

bahan-bahan demontrasi, mengambil bahagian dalam projek dan percubaan

dan berkemungkinan juga akan melibatkan diri dalam aktiviti-aktiviti ko-

kurikulum”

Jadi secara tidak langsung aktiviti-aktiviti ini boleh merangsang pelajar dalam

pembelajaran mereka. Justeru, penggunaan MPK wajar diperluaskan demi

meningkatkan mutu bahan yang kita gunakan dalam P&P. Dengan itu, secara tidak

langsung ia akan meningkatkan tahap pencapaian pelajar sekolah. Adalah diharapkan

langkah ini dapat mengatasi masalah pencapaian yang masih lemah di kalangan

pelajar kita terutamanya dalam Bidang Sains dan matematik. Ini kerana kedua-dua

mata pelajaran ini telah diajar di negara kita sejak sekian lama. Jika kita tidak mampu

untuk meningkatkan pencapaian dalam dua bidang disiplin ilmu ini, maka hasrat

yang telah dinyatakan dalam Falsafah Pendidikan Sains (FPS) sepertimana yang

telah digariskan olek Kementerian Pendidikan (KP) tidak akan tercapai sepertimana

yang diimpikan. Di mana, dalam Falsafah Sains Negara (FSN) telah dinyatakan

matlamat sebagai berikut:

“Pendidikan sains di Malaysia bertujuan memupuk budaya sains dan

teknologi dengan memberi tumpuan kepada perkembangan individu yang

kompetetif, dinamik, tangkas dan berdaya tahan serta dapat menguasai ilmu

sains dan berketrampilan teknologi” (Abu Hassan,1999: 75).

Daripada matlamat yang telah dinyatakan ini jelaslah bahawa kepentingan

mutu bahan yang digunakan oleh pelajar akan memberikan kesan jangka panjang

kepada matlamat negara untuk membentuk masyarakat yang menguasai ilmu sains

dengan baik. Justeru, penyelidik-penyelidik perlu menjalankan kajian berkaitan

dengan mutu bahan pengajaran dan pembelajaran (P&P) yang kita digunakan, agar

matlamat yang kita impikan akan menjadi kenyataan.

4

1.1 Latar Belakang Masalah

Bahan rujukan yang kurang bermutu atau tidak bersesuaian bukan sahaja

akan menyebabkan pelajar mengalami masalah dalam mengaplikasikan pembelajaran

mereka. Malahan ia juga akan menyebabkan mereka tidak dapat melihat hala tuju

proses P&P yang dilalui. Sekiranya hal ini berlaku ia sudah tentunya menyebabkan

minat mereka untuk terus meneroka sesuatu mata pelajaran itu akan terganggu.

Sekaligus ia akan menghalang niat kita untuk melahirkan generasi yang mampu

berfikir secara kreatif dan kritis. Dengan itu hasrat kita untuk melahirkan generasi

yang mencipta teknologi akan terbantut dan sekaligus Falsafah Pendidikan

Kebangsaan (FPK) dan Falsafah Sains Negara (FSN) tidak dapat kita capai.

Untuk memastikan Falsafah Pendidikan Kebangsaan (FPK) dan Falsafah

Sains Negara (FSN) tercapai, maka kita perlulah menyemak kembali bahan yang

digunakan dalam proses P&P khususnya penggunaan buku teks dan buku rujukan.

Ini kerana rata-rata dalam sistem pendidikan kita proses P&P dilakukan dengan

menggunakan dua bahan ini.Di samping itu juga, analisis kuantitatif ke atas buku-

buku teks dan buku-buku rujukan yang telah dilakukan oleh Hanafi (2001), Wong

(2000), Malina (2000), Lu (2000) dan lain-lainnya menunjukkan bahawa buku-buku

ini memang mengalami kekurangan sama ada dari segi aktiviti, teks, gambarajah dan

sebagainya. Untuk tujuan itu, dalam bahagian ini penyelidik akan memfokuskan

perbincangan kepada faktor–faktor yang mempengaruhi mutu sesuatu bahan rujukan.

Antara faktor-faktor yang akan disentuh dalam bahagian ini ialah aktiviti pelajar,

gambarajah, objektif pembelajaran, ringkasan bab, soalan di akhir bab dan juga teks

seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1.1.

5

MUTU BAHAN

SOALAN DI AKHIR BAB

RINGKASAN BAB

OBJEKTIF PEMBELAJARAN

AKTIVITI GAMBARAJAH TEKS

Rajah 1.1 Carta untuk Latar Belakang Masalah

1.1.1 Aktiviti

Keputusan daripada Analisis Kuantitatif Buku Teks Fizik oleh Pariman

(1999) dan Rashidah (2000) ke atas buku Fizik Tingkatan 4 (Chang, 1996) dan

Bantuan Studi Lengkap SPM Formula Bestari Fizik Tingkatan 4 dan 5 (Tho, 2000)

mendapati indeks penglibatan pelajar pada bahagian aktiviti adalah (0.00) dan 0.08.

Dengan merujuk Jadual 1.1, angka ini berada di antara 0.00 dan 0.40. Ini bermakna

ke semua aktiviti yang terdapat di dalamnya tidak memerlukan penglibatan dari

pelajar. Dengan kata lain buku ini adalah autoritarian dan kurang mencabar. Di mana

aktiviti-aktiviti yang disediakan adalah bersifat hafalan, ulangan dan penggunaan

konsep secara teori semata-mata.

6

Jadual 1.1 Tafsiran Indeks Bagi Penglibatan Pelajar

NILAI

INDEKS, I

TAFSIRAN

0 Tiada penglibatan pelajar

< 0.4 Autoritarian dan kurang mencabar (hafalan dan takrifan)

1.0 Buku yang seimbang (ideal) di antara kenyataan-kenyataan

yang tiada penglibatan pelajar dengan kenyataan-kenyataan

yang memerlukan pemikiran pelajar.

>1.5 Tanpa isi kendungan. Hanya soalan. Tidak cukup

data/maklumat untuk pelajar bekerja dengan beerkesan.

Infiniti Setiap kenyataan dan setiap gambarajah memerlukan pelajar

membuat analisis. Tanpa isi kandungan.

(Ubahsuai Romey,1968)

Selain itu, analisis yang dilakukan oleh Liaw (2001), Wong (2000) dan

Malina (2000) ke atas buku Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah Fizik

Tingkatan 4 (Chang & Lock, 1999),mendapati indeks penglibatan pelajar bagi

bahagian aktiviti ialah 0.47. Sementara hasil analisis oleh Wong (2000) dan Malina

(2000) ke atas Sukses Lengkap Terkini SPM Fizik Tingkatan 4 dan 5 (Yap, 1997)

dan Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah Fizik Tingkatan 4 (Chang & Lock,

1991) pula mendapati nilai indeks bagi penglibatan pelajar dalam bahagian aktiviti

yang terdapat di dalamnya hanyalah 0.50. Sekiranya merujuk kepada Jadual 1.1 di

atas, angka-angka ini menggambarkan bahawa aktiviti-aktiviti yang telah disediakan

di dalamnya adalah kurang autoritarian. Namun, buku ini belum lagi mencapai tahap

seimbang yang memuaskan.

1.1.2 Gambarajah

Biasanya gambarajah yang terdapat dalam bahan P&P hanya untuk memberi

penerangan sahaja. Sebenarnya, bagi bahan P&P yang bermutu ia akan

7

mengaplikasikan gambarajah untuk tujuan memerlukan pelajar melakukan sesuatu

aktiviti atau menggunakan data.

Hasil analisis yang telah dibuat terhadap buku Fizik Tingkatan 4 (KBSM),

(Chang & Lock, 1999) dan Buku Teks Nota Komprehensif Fizik SPM, Christine

(2000) oleh Sylvia (2001) dan Noraini (2000) mendapati indeks penglibatan pelajar

untuk gambarajah ialah 0.43 dan 0.50. Mereka telah menganalisis setiap gambarajah

dan mengelompokkannya kepada salah satu daripada dua kategori iaitu gambarajah

hanya digunakan untuk tujuan penerangan atau memerlukan pelajar melakukan

sesuatu aktiviti atau menggunakan data. Dengan merujuk kepada Jadual 1.1, angka

ini berada dalam julat 0.40 dan 1.00.Ini menunjukkan bahawa kebanyakan

gambarajah yang terdapat di dalamnya hanya digunakan untuk tujuan penerangan

(illustrative purposes) sahaja. Di mana gambarajah yang digunakan untuk

menyokong aktiviti pelajar adalah sangat sedikit dan perlu dipertingkatkan lagi

jumlahnya. Berdasarkan nilai indeks ini juga, ia menunjukkan tahap penggunaan

gambarajah masih kurang merangsang pelajar untuk berdaya fikir lebih tinggi.

Selain itu, analisis seterusnya telah dilakukan dilakukan oleh Wong (2000)

dan Lu (2000). Mereka telah melakukan analisis masing-masing ke atas Buku Teks

Sukses Lengkap Terkini SPM Fizik Tingkatan 4 & 5 (Yap, 1997) dan buku Revisi

Komprehensif Fizik SPM 4531 KBSM Edisi Ketiga, Anthony (1994). Di mana hasil

analisis mereka mendapati indeks penglibatan pelajar untuk bahagian gambarajah

hanyalah pada nilai 0.25 dan 0.43. Sekiranya merujuk Jadual 1.1, angka ini berada

dalam julat 0.00 hingga 0.40. Ini menunjukkan bahawa gambarajah-gambarajah yang

disediakan di dalamnya adalah lebih kepada tujuan memberi penerangan sahaja dan

kurang usaha untuk menggalakkan penglibatan pelajar dalam pembelajaran. Oleh itu,

kita katakan buku ini lebih bersifat autoritarian dan kurang mencabar dari segi

penglibatan pelajar untuk gambarajah.

Dan analisis yang seterusnya telah dilakukan oleh Mohd Hatta (2000) ke atas

buku Siri Pelangai Fizik Fokus SPM (Lim, Chia & Poh; 1995). Hasil analisisnya

mendapati indeks penglibatan pelajar untuk aktiviti ialah 0.11. Dengan merujuk

Jadual 1.1, angka ini menggambarkan bahawa kebanyakan gambarajah yang terdapat

di dalamnya hanyalah untuk tujuan memberi penerangan sahaja. Iaitu ia lebih

8

bersifat autoritarian. Ini menjadikan ia kurang mencabar sebab pelajar tidak diberi

peluang untuk melakukan sesuatu aktiviti atau menyelesaikan sesuatu masalah

dengan menggunakan data dalam gambarajah.

1.1.3 Objektif Pembelajaran

Sepertimana kita sedia maklum bahawa setiap pengajaran yang kita lakukan

adalah untuk mencapai objektif pembelajaran yang telah kita rancang. Begitu juga

dalam penghasilan sesebuah bahan P&P khususnya buku, di mana objektif

pembelajaran adalah sangat penting. Lebih-lebih lagi bagi bahan P&P yang akan

digunakan oleh pelajar. Ini kerana penyediaan objektif pembelajaran akan

memudahkan mereka mengetahui sejauh mana mereka telah memahami isi

pelajaraan yang telah disampaikan. Untuk tujuan itu, beberapa pihak telah

menggemblengkan tenaga untuk menganalisis bahan P&P (buku) yang ada di

pasaran kita. Antaranya ialah Hanafi (2001), Liaw (2001), Mohd Hatta (2000) dan

lain-lain lagi.

Analisis kuantitatif buku teks yang telah dilakukan Hanafi (2001), Liaw

(2001) dan Ezanita (2001) ke atas buku-buku Fizik Tingkatan 4 (Poh & Sabtu, 2001),

Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah Fizik Tingkatan 4 (Chang & Lock, 1999)

dan Fokus Fizik SPM (Lim, Poh & Chia; 1997) mendapati bahawa indeks

penglibatan pelajar pada bahagaian objektif pembelajaran adalah 0.00. Sekiranya kita

merujuk Jadual 1.1, angka ini menggambarkan bahawa buku-buku ini tidak

menyatakan sebarang objektif yang perlu dicapai oleh pelajar dalam setiap bab. Ini

bermakna kesemua buku ini tidak memberi peluang kepada pelajar untuk melibatkan

diri dalam objektif yang sepatutnya mereka capai selepas mempelajari sesuatu bab.

Selain itu,ada juga bahan-bahan P&P kita (buku) yang ada di pasaran tidak

menyediakan objektif pembelajaran di akhir sesuatu bab. Hal ini terbukti melalui

analisis yang telah dilakukan oleh Marlina (2001) dan Hazman (1999) ke atas buku

Fizik Tingkatan 4 (Tho & Abdul Kariem, 1991) dan Siri Fizik Pelangi Fokus Jingga

9

SPM (Lim, Chia & Poh; 1999). Keadaan sebegini akan menimbulkan kesukaran

kepada pelajar yang menggunakannya dalam pembelajaran kerana mereka tidak

mengetahui sejauh mana mereka telah mengusai isi yang telah disampaikan.

Fenomena-fenomena sebegini akan menjadikan bahan yang kita sediakan tidak

bermutu dan sekaligus akan menyebabkan kesukaran dan mematikan motivasi

pelajar untuk belajar.

1.1.4 Ringkasan Bab

Hanafi (2002) telah menilai ringkasan bab dalam buku Fizik Tingkatan 4

(Poh & Sabtu, 2001). Analsis kuantitatif ini dilakukan dengan mengelaskan

ringkasan babnya kepada dua bahagian iaitu (Romey, 1968):

a) Mengulang kesimpulan bab

b) Mengemukakan soalan-soalan baru yang tidak terdapat dalam teks.

Keputusan analisisnya mendapati bahawa indeks penglibatan pelajar adalah

0.44. Merujuk pada Jadual 1.1, angka ini menunjukkan bahawa aspek ini kurang

memberangsangkan pelajar untuk berfikir dan mengembangkan konsep baru bagi

mereka. Ringkasan bab yang disediakan keseluruhannya lebih kepada mengulang isi-

isi penting setiap bab di mana pelajar lebih didorong untuk menghafal fakta-fakta

penting tanpa aktiviti yang melibatkan mereka dapat menggunakan fakta dan konsep

yang telah dikuasai dalam situasi yang lebih mencabar.

Selain itu, analisis kuantitatif yang sama telah dilakukan oleh Malina (2000),

Lu (2000) dan Sylvia (2001) ke atas Buku Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah

Fizik Tingkatan Empat (Chang & Lock, 1991), Revisi Komprehensif Fizik SPM

4531 KBSM Edisi Ketiga (Anthony, 1994) dan Fizik Tingkatan 4 (KBSM) (Chang &

Lock, 1999). Hasil analisis mereka mendapati bahawa indeks penglibatan pelajar

untuk bahagian ringkasan bab ialah sifar (0.00). Merujuk pada Jadual 1.1, angka

menunjukkan bahawa secara keseluruhannya pada bahagian ringkasan bab, buku-

10

buku ini langsung tidak melibatkan pelajar. Ini bermakna ringkasan babnya hanya

sekadar mengulang kesimpulan bab tanpa mengemukakan soalan-soalan baru di

mana jawapannya tidak terdapat dalam buku teks atau tertakluk kepada kajian-kajian

semasa dalam fizik. Maka setelah pelajar selesai sesuatu bab, mereka tidak diberi

peluang untuk menyusun semula konsep-konsep baru dipelajari dalam sesuatu bab

mengikut kefahaman sendiri. Sebaliknnya, cara pembentukan konsep mereka telah

diatur atau dicorak oleh pengarang buku. Mereka juga tidak didedahkan kepada

perkembangan kajian terkini tentang fizik.

Terdapat juga keadaan di mana kabanyakan bahan P&P yang ada di pasaran

sekarang tidak menyediakan objektif pembelajaran di dalamnya. Hal ini terbukti

melalui hasil analisis kuantitatif yang dilakukan oleh Liaw (2001) ke atas buku teks

Fizik Tingkatan 4 (Chang, 1996) juga mendapati nilai indeks bagi penglibatan

pelajar bagi bahagian ringkasan bab ialah infiniti (∞). Dengan merujuk pada Jadual

1.1, angka ini mengimplimentsikan bahawa buku ini tidak mengulang fakta-fakta

penting yang sepatutnya ada dan juga tidak membangkitkan soalan-soalan baru di

mana jawapan tidak terdapat di dalam buku teks atau tertakluk kepada kajian semasa

fizik. Dengan kata lain, buku ini tidak mempunyai ringkasan di akhir bab.

1.1.5 Soalan Di Akhir Bab

Soalan di akhir bab adalah penting dalam menyediakan sesuatu bahan P&P

khususnya bahan dalam bentuk buku. Ini kerana penyediaannya di akhir sesuatu bab

bukan sahaja bertujuan untuk menguji pamahaman seseorang pelajar, bahkan

penyediaannya juga adalah bertujuan untuk mengetahui sejauh mana seseorang

pelajar itu telah menguasai isi yang telah disampaikan. Dan sekaligus memberikan

gambaran sama ada bahan yang kita telah hasilkan itu bermutu ataupun sebaliknya.

Untuk tujuan itu, analisis kuantitatif terhadap buku teks/ rujukan fizik telah

dilakukan oleh Hazman (1999), Rosliza (2000) dan lain-lain untuk mengetahui sama

ada bahan P&P yang telah kita sediakan memenuhi citarasa pelajar mahupun tidak.

11

Hasil analisis kuantitatif yang telah dilakukan oleh Hazman (1999) dan

Marlina (2001) ke atas masing-masing buku Siri Pelangi Fizik Fokus Jingga SPM

(Lim, Chia & Poh; 1999) dan Fizik Tingkatan 4 (Tho & Abdul Kariem,1991)

mendapati indeks penglibatan pelajar untuk soalan pada akhir bab ialah 0.19 dan

0.40. Sekiranya merujuk Jadual 1.1, nilai-nilai ini terletak dalam julat di antara 0.00

dan 0.40. Ini menggambarkan bahawa kedua-dua buku yang telah dihasilkan ini

adalah bersifat autoritarian dan kurang mencabar. Ia juga membawa maksud bahawa

buku ini adalah berbentuk hafalan dan takrifan sahaja tanpa mengajak pelajar

menggunakan pemikiran mereka secara kritis dan kreatif.

Selain mereka, hasil analisis yang telah dilakukan oleh Rosliza (2000) dan

Rashidah (2000) ke atas buku Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah Tingkatan 5

(Chong & Loh, 2000) dan Bantuan Studi Lengkap SPM Formula Bestari Fizik

Tingkatan 4 & 5 (Tho, 2000) mendapati indeks penglibatan pelajar untuk bahagian

soalan di akhir bab adalah masing-masing 0.52 dan 0.59. Sekiranya merujuk Jadual

1.1, angka-angka ini menghampiri 0.40. Ini menggambarkan bahawa kedua-dua

bahan P&P yang telah dihasilkan adalah bersifat autoritarian dan kurang mencabar,

di mana bahan-bahan ini hanya menggalakkan pelajar menghafal dan menyampaikan

isinya dalam bentuk takrifan sahaja.

1.1.6 Teks

Hampir keseluruhan bahan P&P menggunakan teks untuk beberapa tujuan

sahaja seperti hanya memberi kenyataan fakta,kesimpulan atau generalisasi dan

takrifan yang tidak memerlukan penglibatan pelajar atau menggunakan kemahiran

saintifik. Kenyataan fakta ditakrifkan sebagai kenyataan yang mudah iaitu untuk

menyampaikan atau mempersembahkan data atau pemerhatian yang dibuat oleh

orang lain (Romey, 1968).

Sebenarnya, bahan yang bermutu menggunakan teks untuk kegunaan dalam

P&P yang berorientasikan penyiasatan. Contohnya teks digunakan untuk kenyataan

12

yang memerlukan pelajar merumuskan kesimpulan sendiri, arahan yang

memberitahu pelajar supaya melakukan dan menganalisis sesuatu aktiviti atau

kenyataan yang berbentuk masalah yang akan diselesaikan oleh pelajar, soalan

dikemukakan untuk menaikkan minat pelajar untuk mencari jawapan sendiri dan

terus belajar (Romey, 1968).

Hanafi (2002) dan Noraini (2000) telah membuat Laporan Analisis

Kuantitatif Buku Teks/Rujukan Fizik ke atas buku Fizik Tingkatan 4 (Poh & Sabtu,

2001) dan buku teks Nota Komprehensif Fizik SPM (Christine, 2000). Mereka

mendapati indeks penglibatan pelajar untuk teks adalah bernilai 0.31 dan 0.26.

Dengan merujuk pada Jadual 1.1, nilai ini menunjukkan bahawa buku ini adalah

bersifat autotarian dan kurang mencabar, di mana kebanyakan teks yang disediakan

hanya untuk dihafal sahaja dan kurang menggalakkan pelajar untuk berfikir.

Selain itu, analisis yang sama juga telah dilakukan oleh Wong (2000) dan

Malina (2000) masing-masing ke atas buku Sukses Lengkap Terkini SPM Fizik

Tingkatan 4 & 5 (Yap, 1997) dan Buku Kurikulum Bersepadu Sekolah Menengah

Fizik Tingkatan 4 (Chang & Lock,1991). Hasil analisis mereka mendapati indeks

penglibatan pelajar untuk teks hanyalah 0.16 dan 0.12. Daripada tafsiran indeks

dalam Jadual 1.1, angka-angka ini berada di antara 0.00 dan 0.40. Nilai ini

membuktikan bahawa teks yang terdapat di dalamnya adalah autoritarian ataupun

kurang melibatkan pelajar. Teks-teks yang terkandung dalam buku-buku ini sekali

lagi menunjukkan bahawa ianya lebih bersifat hafalan dan takrifan. Ini membuktikan

penglibatan pelajar untuk teks adalah terlalu kurang dan boleh dikatakan hampir

tiada. Sekiranya hal seperti ini dipandang enteng, maka ia ditakuti akan memberikan

implikasi jangka panjang kepada pelajar terutmanya dari segi pemikiran.

Seterusnya analisis yang telah dilakukan oleh Lu (2000) ke atas buku Revisi

Komprehensif Fizik SPM 4531 KBSM Edisi Ketiga (Anthony, 1996) mendapati

indeks penglibatan pelajar untuk teks adalah pada nilai 0.02. Di mana dengan

merujuk Jadual 1.1, nilai ini jauh lebih kecil daripada nilai 0.40. Ini menunjukkan

bahawa buku ini bersifat sangat autoritarian dan kurang mencabar. Hal ini juga

menunjukkan bahawa kebanyakan teks yang terdapt dalam buku ini berbentuk

13

hafalan dan takrifan. Ia kurang melatih pelajar untuk mencari ilmu pengetahuan

secara penerokaan iaitu konsep yang ditekankan dalam teori kontruktivisme.

1.2 Pernyataan Masalah

Berdasarkan kepada latar belakang masalah yang telah diutarakan, dapat

dinyatakan bahawa masalah utama yang ingin dinyatakan di sini adalah seperti

berikut.

Adakah MPK Cahaya bagi mata pelajaran Fizik untuk pelajar Tingkatan

Empat Aliran Sains yang telah melalui penilaian formatif sesuai digunakan

dalam proses pengajaran dan pembelajaran?

1.3 Objektif Kajian

Objektif-objektif yang ingin dicapai oleh penyelidik dalam kajian ini adalah

merangkumi:

1. Membina tiga MPK Cahaya bagi mata pelajaran Fizik Tingkatan Empat

berpandukan model Teras-Cabang (Shaharom, 1994) mengikut Huraian

Sukatan Mata Pelajaran Fizik KBSM Tingkatan Empat (PPK, 2001) iaitu:

MPK 1: Menganalisiskan kanta nipis

MPK 2: Mensintesis kanta dalam peralatan optik

MPK 3: Menyedari nikmat kewujudan cahaya dan sifatnya.

2. Menilai kesesuaian ketiga-tiga MPK Cahaya yang telah dibina supaya dapat

digunakan oleh para pelajar Tingkatan Empat aliran sains yang mengambil

matapelajaran fizik.

14

3. Membandingkan kesesuaian ketiga-tiga MPK Cahaya yang telah dibina untuk

pelajar Tingkatan Empat merentas kedudukan sekolah.

1.4 Persoalan Kajian

Persoalan kajian ini adalah berkait rapat dengan penilaian formatif yang

dilakukan ke atas MPK oleh para responden. Di mana dalam kajian ini para

responden adalah terdiri daripada para guru yang pernah mengajar mata pelajaran

fizik bagi tingkatan empat. Persoalan kajian yang dilihat dan diambil kira adalah

seperti yang berikut:

1. Adakah penilaian Formatif Satu dengan Satu (PFSS) oleh para guru ke atas

MPK Cahaya (MPK 1: Menganalisiskan kanta nipis, MPK 2: Mensintesis

kanta dalam peralatan optik dan MPK 3: Menyedari nikmat kewujudan

cahaya dan sifatnya) menunjukkan bahawa ianya sesuai digunakan sebagai

bahan pengajaran dan pembelajaran dalam mata pelajaran Fizik untuk para

pelajar Tingkatan Empat aliran sains di sekolah?

2. Adakah penilaian Formatif Kelompok Kecil (PFKK) oleh para guru ke atas

MPK Cahaya (MPK 1: Menganalisiskan kanta nipis, MPK 2: Mensintesis

kanta dalam peralatan optik dan MPK 3: Menyedari nikmat kewujudan

cahaya dan sifatnya) menunjukkan bahawa ianya sesuai digunakan sebagai

bahan pengajaran dan pembelajaran dalam mata pelajaran Fizik untuk para

pelajar Tingkatan Empat aliran sains di sekolah?

3. Adakah terdapat perbezaan dalam Penilaian Formatif Satu dengan Satu

(PFSS) oleh para guru terhadap status kesesuaian MPK Cahaya (MPK 1:

Menganalisiskan kanta nipis, MPK 2: Mensintesis kanta dalam peralatan

optik dan MPK 3: Menyedari nikmat kewujudan cahaya dan sifatnya) yang

dibina merentas kedudukan sekolah?

15

4. Adakah terdapat perbezaan dalam Penilaian Formatif Kelompok Kecil

(PFKK) oleh para guru terhadap status kesesuaian MPK Cahaya (MPK 1:

Menganalisiskan kanta nipis, MPK 2: Mensintesis kanta dalam peralatan

optik dan MPK 3: Menyedari nikmat kewujudan cahaya dan sifatnya) yang

dibina merentas kedudukan sekolah?