pedoman teknisprasarana rumah sakitsistem instalasi tata udara

8/18/2019 Pedoman Teknisprasarana Rumah Sakitsistem Instalasi Tata Udara

1/45

PEDOMAN TEKNIS PRASARANA RUMAH SAKITSISTEM INSTALASI TATA UDARA

DIREKTORAT BINA PELAYANAN PENUNJANG MEDIK DAN SARANA KESEHATANDIREKTORAT BINA UPAYA KESEHATAN

KEMENTERIAN KESEHATAN RI TAHUN 2012

KATA PENGANTARInstalasi Tata Udara R!a" Sa#it !$r%a#an sala" sat &a#t'r %$ntin( dala!%$n)$l$n((araan %$la)anan !$di#* Dala! ran(#a !$nd#n( Undan(+Undan( N'*,, ta"n 200- t$ntan( R!a" Sa#it. !a#a %$rl dissn P$d'!an T$#nis PrasaranaInstalasi Tata Udara %ada Ban(nan R!a" Sa#it )an( !$!$n"i standar %$la)anan

K$s$la!atan dan K$s$"atan* Sist$! Tata Udara di r!a" sa#it /$r&n(si nt#%$n(atran t$!%$ratr. #$l$!/a/an dara r$lati&. #$/$rsi"an dara dan t$#anandara di dala! ran( s$rta dala! ran(#a !$n$(a" /$r#$!/an( /ia# dan t!/"s/rn)a !i#r''r(anis!$. t$rta!a di ran(an+ran(an #"ss s$%$rti di ran('%$rasi. ran( is'lasi. dan lain+lain* P$d'!an T$#nis ini dissn d$n(an %artisi%asi/$r/a(ai %i"a# t$r!as# r!a" sa#it. 'r(anisasi %r'&$si s$rta instansi t$r#ait*D$n(an dit$r/it#ann)a P$d'!an T$#nis ini. !a#a %$n)$l$n((araan sist$! TataUdara di s$lr" r!a" sa#it di Ind'n$sia di"ara%#an da%at !$n(a %adaP$d'!an T$#nis Prasarana Instalasi Tata Udara %ada Ban(nan R!a" Sa#it ini*A#"irn)a #$%ada s$!a %i"a# )an( t$la" !$!/ant dala! %$n)snan P$d'!an T$#nis ini. #a!i a%#an t$ri!a #asi"*

Ja#arta. S$%t$!/$r 2012

DA3TAR ISIBAB 4 I K$t$ntan U!!

1*1 Latar B$la#an(1*2 P$n($rtian1*5 Ma#sd dan T6an1*, Ran( Lin(#%

BAB 4 II 3asilitas P$ra7atan K$s$"atan2*1 P$nda"lan2*2P$n(#'ndisian Udara 8Air 9'nditi'nin( : nt# tinda#an%$n$(a"an

t$r"ada% %$n)a#it*BAB 4 III 3asilitas R!a" Sa#it

5*1 3asilitas R!a" Sa#it5*2 Kalitas Udara5*5 G$ra#an Udara5*, T$!%$ratr dan K$l$!/a/an Udara5*; P$r/$daan T$#anan dan Krit$ria Ranan(an S%$si?#5*@ K'ntinitas La)anan dan K'ns$% En$r(i5*- P$ra7atan5*10 P$nn6an(5*11 K'ntinitas La)anan Dan K'ns$% En$r(i

BAB 4 I< 3asilitas Ra7at Jalan R!a" Sa#it,*1 U!!,*2 Klini# Dia(n'sti#,*5 Klini# P$n('/atan,*, Krit$ria Ranan(an

BAB 4 < P$n('%$rasian Dan P$!$li"araan;*1 P$nda"lan

;*2 P$!$li"araan;*5 P$r#a#as P$!$li"araan M'd$rn*;*, P$n('%$rasian;*; P$!$n"an d$n(an P$rs)aratan J'int 9'!!isi'nin( *


2/45


3/45

1*2*1 /ar/itrat.s$/a(ai '/at d$%r$si sist$! sara& t$r%sat. /ar/itrat !$n("asil#an $&$# s%$#tr!)an( las dari s$dasi rin(an sa!%ai t'tal an$st$si* Bar/itrat 6(a $&$#ti& s$/a(aiani'l)ti#. s$/a(ai "i%n'ti#. dan s$/a(ai anti#'nlsan* Bar/itrat !$!ili#i %'t$nsi#$andan. /ai# ?si# dan %si#'l'(is*1*2*2 HEPA 8Hi(" EFi$n) Partilat$ Air:.HEPA ?lt$r t$rta!a di(na#an di #a!ar /$da" dari #'!%l$#s ran( '%$rasi* 3ilt$r

dara ini "ars da%at !$n)arin( %arti#$l dara l$/i" /$sar dari 0.5 !i#r'n )an(!$l$7atin)a d$n(an $Fsi$nsi --.-> dara*

Ga!/ar 1*2*14K'nstr#si ?si# HEPA 3ilt$r*

1*2*5 " i % $ r t $ r ! i a%$nin(#atan t$!%$ratr t/" !ansia )an( /iasan)a t$r6adi #ar$na in&$#si*Hi%$rt$r!ia 6(a da%at did$?nisi#an s$/a(ai t$!%$ratr t/" )an( t$rlal %anasata tin((i* U!!n)a. !ansia a#an !$n($lar#an #$rin(at nt# !$nrn#ant$!%$ratr t/"* Na!n. %ada #$adaan t$rt$nt. t$!%$ratr da%at !$nin(#at

d$n(an $%at "in((a %$n($laran #$rin(at tida# !$!/$ri#an %$n(ar" )an( #%*Hi%$rt$r!ia $nd$rn( l$/i" s$rin( t$r6adi %ada /a)i dan ana# di /a7a" sia , ta"n dan'ran( ta )an( /$r!r =; ta"n #$ atas* Oran( )an( #$l$/i"an /$rat /adan.s$dan( sa#it ata /$rada dala! %$n('/atan t$rt$nt 6(a !$!ili#i risi#' )an( l$/i"/$sar nt# !$n(ala!i "i%$rt$r!ia* T$!%$ratr t/" )an( t$rlal tin((i da%at!$rsa# 'ta# dan 'r(an ital lainn)a* Pada %$nd$rita "i%$rt$r!ia %ara". ($6ala )an(a#an ti!/l !$li%ti #'ndisi !$ntal #$l$la"an. $!as. t/" #$6an(. dan da%at!$n(a#i/at#an #'!a*1*2*, i n ? l t r a s ila6 aliran dara ta# t$r#$ndali dan tida# dis$n(a6a !as# #$ dala! ($dn( !$lali $la"dan/#aan lainn)a dan a#i/at %$n((naan %int lar ($dn(* In?ltrasi dis$/t 6(a

s$/a(ai #$/''ran dara lar #$ dala! ($dn(*1*2*; #$l$!/a/an dara r$lati& ran(an.


4/45

%$r/andin(an antara 6!la" a% )an( di#andn( 'l$" dara t$rs$/t di/andin(#and$n(an 6!la" #andn(an a% air %ada #$adaan 6$n" %ada t$!%$ratr dara ran(t$rs$/t*1*2*= #'ns$rasi $n$r(i sist$! tata dara.sist$! tata dara )an( da%at /$#$r6a d$n(an "$!at $n$r(i tan%a !$n(ran(i%$rs)aratan &n(sin)a*1*2*> #'ns$rasi $n$r(i.

%a)a !$n($Fsi$n#an %$!a#aian $n$r(i nt# sat #$/t"an a(ar %$!/'r'san$n$r() da%at di"indar#an*

BAB 4II 3ASILITAS PERAATAN KESEHATAN2*1 P$nda"lan*2*1*1K$!a6an t$rs !$n$rs dala! /idan( #$d'#t$ran dan t$#n'l'(i !$!/t"#an $alasilan( #$/t"an %$n(#'ndisian dara 8air 'nditi'nin( : %ada &asilitas !$di#r!a"sa#it* B#ti !$dis !$nn6##an /a"7a %$n(#'ndisian dara )an( t$%atsan(at !$!/ant dala! %$n$(a"an dan %$n('/atan /$r/a(ai %$n)a#it* Bia)a )an(

r$lati& tin((i dari instalasi %$n(#'ndian dara !$nntt %$ranan(an dan%$n('%$rasian )an( $Fsi$n nt# !$n6a!in !ana6$!$n $n$r(i )an( $#'n'!is*2*1*2Klasi?#asi "nian %$ra7atan #$s$"atan. didasar#an %ada %$d'!an "nian t$r/ardari N3PA. "ars di%$rti!/an(#an %ada a7al dari ta"a% %$ranan(an %r')$#. t$rta!a #ar$na"nian %$ra7atan #$s$"atan %$ntin( nt# !$n(ada%tasi %r't$#si #$/a#arant$r"ada% "nian 8'na asa%. %$n($ndalian asa%: l$/i" #$tat #$d$%an d$n(an sist$!tatadara*2*1*53asilitas #$s$"atan !$n6adi s$!a#in /$ra(a! dala! !$nan((a%i #$$nd$rn(an!$n6 la)anan ra7at 6alan* Klini# %ada 6an(#a %an6an( !n(#in !$r6# /an(nan t$!%at

#$r6a d'#t$r dan !$n6adi %sat %$n('/atan #"ss #an#$r*P$!$li"araan #$s$"atan%ra/a)ar )an( dis$dia#an 'l$" 'r(anisasi #$s$"atan r$(i'nal )an( t$rint$(rasi !$r%a#an!'d$l s$%$rti nt# %$ra7atan !$dis !$la"ir#an*Or(anisasi ini. s$%an6an( /$rdirin)ar!a" sa#it. !$r%a#an /an(nan )an( t$rli"at tida# s$%$rti r!a" sa#it dan l$/i" s$%$rti($dn( %$r#ant'ran*2*1*,Unt# t6an /a/ ini. &asilitas #$s$"atan di/a(i dala! #ata('ri /$ri#t C81: 3asilitas r!a"sa#it*82: 3asilitas %$ra7atan #$s$"atan ra7at 6alan*2*1*;K'ndisi lin(#n(an s%$si?# )an( /$r/$da d$n(an a%a )an( ada %ada /a/ ini.t$r(antn( %adastandar lin(#n(an a%a )an( di(na#an 'l$" instansi )an( /$r7$nan(*

2*1*=Instansi /$r7$nan( !n(#in !$!ili#i standar &asilitas #$s$"atan )an(/$r/$da.s$%$rti )an( dit$r/it#an 'l$" K$!$nt$rian K$s$"atan. Dinas K$s$"atans$t$!%at. ata Or(anisasi K'!isi B$rsa!a A#r$ditasi K$s$"atan R!a" Sa#it 8J9AHO J'int9'!!issi'n'n Ar$ditati'n '& H$alt"ar$ Or(aniati'n:* Dian6r#an instansi+instansit$rs$/t da%at !$ndis#si#an t$ntan( t6an %$n($ndalianin&$#sis /$rsa!a K'!it$P$n($ndalian In&$#si R!a" Sa#it*2*1*>Btir 2*1*,*81: !$n6$las#an r!a" sa#it !! s$/a(ai dasar raian di!ana /$r/a(aila)anan )an( dis$dia#an* K'ndisi lin(#n(an dan #rit$ria ranan(an /$rla# nt#da$ra" &asilitas #$s$"atan lainn)a )an( s$/andin(*R!a" sa#it !! nt# %$ra7atan a#t !$!ili#i ran( %$ra7atan #ritis. t$r!as##a!ar '%$rasi. #a!ar %$rsia%an !$la"ir#an. #a!ar !$la"ir#an. dan #a!ar /a)i* Biasan)a&n(si radi'l'(i. la/'rat'ri!. %sat st$ril. dan &ar!asi t$rl$ta# d$#at d$n(an ran(%$ra7atan #ritis* Ran( %$ra7atan ina%. t$r!as# %$ra7atan int$nsi&. ran( (a7atdarrat. ada di dala! #'!%l$#s ran( %$ra7atan* 3asilitas %$nn6an(. t$r!as#la)anan da%r. !a#an dan !a#anan. #a!ar !a)at. dan d#n(an #$/$rsi"ant$r%sat*2*1*@Btir 2*1*,*82: !$n6$las#an #rit$ria nt# &asiltas ra7at 6alan* Tinda#an '%$rasi"arian 8On$ da) ar$: dila##an d$n(an antisi%asi /a"7a %asi$n tida# a#an tin((al/$r!ala!* 3asilitas ra7at 6alan !n(#in t$r!as# /a(ian dari &asilitas a#t. nit/$rdiri s$ndiri. ata /a(ian lain dari &asilitas !$di#*2*1*-


5/45

Btir 2*1*,*85: !$!/a"as R!a" P$ra7atanPanti 6'!%' )an( s$ara t$r%isa"%$rs)aratan &nda!$ntaln)a san(at /$r/$da dari &asilitas !$dis lainn)a*2*2 P$n(#'ndisian Udara 8A i r 9 ' n d i t i ' n i n ( : nt# tinda#an%$n$(a"an t$r"ada% %$n)a#it*2*2*1P$n(#'ndisian dara di r!a" sa#it !$!%n)ai %$ran )an( l$/i" %$ntin( daris $#$dar%r'!'si #$n)a!anan* Dala! /an)a# #ass. %$n(#'ndisian dara )an( t$%at

!$r%a#an &a#t'r t$ra%i %asi$n dan dala! /$/$ra%a #ass !$r%a#an %$n('/atan ta!a*2*2*2Stdi !$nn6##an /a"7a %asi$n dala! lin(#n(an t$r#$ndali !!n)a !$!ili#i%$n)$!/"an ?si# l$/i" $%at dari%ada 'ran(+'ran( di lin(#n(an )an( tida# t$r#$ndali*Pasi$n d$n(an tir't'#si#'sis tida# !$n("$nda#i #'ndisi l$!/a/ ata ($l'!/an( %anas)an( san(at tin((i* Sat lin(#n(an )an( s$6#. dan #$rin( dis#ai. "ilan(n)a %anasradiasi dan %$n(a%an dari #lit da%at !$n)$la!at#an 6i7a %asi$n*2*2*5Pasi$n 6antn( !n(#in tida# da%at !$!%$rta"an#an sir#lasi )an( di%$rl#annt# !$!asti#an #$r(ian %anas n'r!al* Ol$" #ar$na it %$n(#'ndisian dara diran( ra7at 6antn( dan ran( %asi$n 6antn(. t$rta!a !$r$#a )an( (a(al 6antn(

di%$rl#an dan dian((a% t$ra%i*2*2*, S$s$'ran( d$n(an $d$ra #$%ala. dan !$n(ala!i '%$rasi 'ta#. dan )an( #$ranan/ar/itrat !n(#in !$!ili#i "i%$rt$r!ia. t$rta!a dilin(#n(an )an( %anas. #ar$na adan)a(an((an di %sat %$n(atr %anas 'ta#*2*2*;3a#t'r %$ntin( dala! %$!li"an lin(#n(an. %asi$n da%at !$n(ran(i %anas 'l$" radiasi dan%$n(a%an %ada ran(an )an( s$6# s$rta dara #$rin(*2*2*=Sat lin(#n(an )an( %anas d$n(an t$!%$ratr 520 9 /'la #$rin( dan #$l$!/a/an r$lati& 5; t$la" /$r"asil di(na#an nt# !$ra7at %asi$n radan( s$ndi*2*2*>

K'ndisi #$rin( 6(a da%at !$r%a#an /a"a)a nt# )an( sa#it dan l$!a"d$n(an/$r#'ntri/si t$r"ada% in&$#si s$#nd$r ata in&$#si t'tal )an( tida# t$r#aitd$n(an #'ndisi #linis )an( !$n)$/a/#an %$rl ra7at ina%*2*2*@Ar$a #linis )an( dit6#an nt# %$n('/atan %$n)a#it %$rna%asan atas dan %$ra7atan a#t.s$rta ar$a #linis !! dari s$lr" r!a" sa#it. "ars di%$rta"an#an %ada#$l$!/a/an r$lati& 50 sa!%ai =0*2*2*-Pasi$n d$n(an %$n)a#it %ar+%ar #r'nis s$rin( !$!ili#i l$ndir #$ntal %ada salran%$rna%asann)a* L$ndir !$n!%# dan !$nin(#at#an is#'sitas. %asi$n /$rt#ar dari %anasdan air* Dala! #$adaan ini !$n("ir% dara l$!/a/ dan "an(at. san(at %$ntin(

nt# !$n$(a" d$"idrasi*2*2*10Pasi$n )an( !$!$rl#an t$ra%i '#si($n dan %asi$n d$n(antra"$'st'!) !$!$rl#an %$r"atian #"ss nt# !$n6a!in #$"an(atan dan %as'#an daral$!/a/* Din(in. '#si($n #$rin( ata !$lali !'sa nas'%"ar)n($al !$n)a6i#an sitasi)an($#str$!* T$#ni# %$rna%asan nt# an$st$si dan t$rtt% dala! in#/at'r adala" sarana#"ss !$nan(ani #$"ilan(an (an((an %anas di lin(#n(an t$ra%$ti#*2*2*11Pasi$n l#a /a#ar !$!/t"#an lin(#n(an )an( "an(at dan #$l$!/a/an r$lati& tin((i*Ban(sal nt# #'r/an l#a /a#ar "ars !$!ili#i #'ntr'l t$!%$ratr)an(!$!n(#in#an %$n)$saian t$!%$ratr ran(an sa!%ai 5209 /'la #$rin( dan#$l$!/a/anr$lati& "in((a -;*

BAB 4III 3ASILITAS RUMAH SAKIT5*1 3asilitas R!a" Sa#it*5*1*1 M$s#i%n %$n(#'ndisian dara 8air 'nditi'nin( : )an( t$%at san(at !$!/antdala! %$n$(a"an dan %$n('/atan %$n)a#it. %$n$ra%an %$n(#'ndisian dara nt# &asilitas#$s$"atan !$nn6##an /a"7a !asi" /an)a# !asala" di"ada%i )an( tida# di6!%ai%ada sist$! %$n(#'ndisian dara )an( n)a!an*5*1*2P$r/$daan dasar antara %$n(#'ndisian dara nt# r!a" sa#it 8dan &asilitas #$s$"atan )an(t$r#ait: dan 6$nis /an(nan lainn)a antara lain C81: #$/t"an nt# !$!/atasi%$r($ra#an dara di dala! dan antara /$r/a(ai /a(ian dir!a" sa#it 82: %$rs)aratan#"ss $ntilasi dan ?ltrasi nt# !$lart#an dan !$n("ilan(#an #'nta!inasi


6/45

dala! /$nt# /a. !i#r''r(anis!$ dara. irs. #i!ia /$r/a"a)a dan atradi'a#ti&85: t$!%$ratr dan #$l$!/a/an dara )an( /$r/$da nt# /$r/a(ai ar$a dan 8,:%$ranan(an )an( an((i" di/t"#an nt# !$!n(#in#an #'ntr'l s$ara a#ratdari#'ndisi lin(#n(an*5*1*5 S!/$r In&$#si dan Tinda#an P$n($ndalian*5*1*5*1 In&$#si Ba#t$ri*81: 9'nt'" /a#t$ri )an( san(at !$nlar dan t$r/a7a dala! a!%ran dara ata dara dan air

adala" M)'/at$ri! t/$rl'sis dan L$(i'n$lla %n$!a%"ia 8%$n)a#itl$(i'nnair$:* 82:$ll 81-5,: !$nn6##an /a"7a t$t$san ata at in&$#sis /$r#ran ;! ata#ran(. da%at t$ta% didara tan%a /atas* 85: Is'ard 81-@0: dan Lian' 81-@,: t$la"!$nn6##an /a"7a --.- dari s$!a /a#t$ri )an( /$rada di r!a" sa#it da%atdi"ilan(#an 'l$" ?lt$r d$n(an $Fsi$nsi -0 sa!%ai-; 8ASHRAE Standar ;2*1:* 8,: Hal inidis$/a/#an /a#t$ri /iasan)a ada dala! nit %$!/$nt# #'l'ni )an( /$sarn)a l$/i"dari 1!* 8;: B$/$ra%a 't'ritas !$r$#'!$ndasi#an %$n((naan ?lt$r HEPA )an( !$!%n)ait$st?lt$r Di't)l %"t"alat$ 8DOP: d$n(an $Fsi$nsi %$n)arin(an --.-> di ar$at$rt$nt*5*1*5*2 In&$#si


7/45

5*2*1*5 L$ta# inta#$ dara lar )an( !$la)ani sist$! s$ntral "ars dit$!%at#an%ra#tis tida# #ran( dari 1.@ ! di atas %$r!#aan lantai. ata 6i#a di%asan( di atasata% %ada 0.- !di atas %$r!#aan ata%*

5*2*2 O t l $ t P$!/an(an 8E " a s t O t l $ t s :*5*2*2*1 Otl$t%$!/an(an ini "ars dit$!%at#an !ini!al 5 ! di atas %$r!#aan lantai dan 6a" dari

%int. ar$a )an( di"ni. dan %$n('%$rasian 6$nd$la* L'#asi )an( l$/i" /ai# dari'tl$t %$!/an(an /$rdiri t$(a# #$atas ata "'ri'ntal 6a" dari inta#$ dara lar*5*2*2*2K$"ati+"atian %$rl dila##an dala! !$n$!%at#an /an(an )an( t$r#'nta!inasitin((i 8!isaln)a dari !$sin. tdn( asa!. l$!ari #$s$la!atan /i'l'(i. tdn( da%r.dan ran( %$n($atan:* U!!n)a an(in. /an(nan )an( /$rd$#atan. dan#$$%atan %$l$%asan "ars di%$r"itn(#an* Dala! a%li#asi #ritis stdi t$r'7'n(anan(in ata %$!'d$lan #'!%t$r !n(#in di%$rl#an*5*2*5 3ilt$r Udara* 5*2*5*1Unt# !$n("ilan(#an %arti#$l dari aliran dara. s$6!la" !$t'd$ t$la" t$rs$dia

nt# !$n$nt#an $Fsi$nsi ?lt$r )an( a#an di(na#an*5*2*5*2S$!a $ntilasi ata sist$! %$n(#'ndisian dara t$r%sat "ars dil$n(#a%i d$n(an?lt$r )an( !$!ili#i $Fsi$nsi tida# l$/i" r$nda" dari )an( ditn6##an dala! ta/$l 1*5*2*5*5A%a/ila di%$rl#an di(na#an da dd#an ?lt$r .dd#an ?lt$r n'*1 "ars t$rl$ta#di"l dari %$ralatan %$n(#'ndisian dara dan dd#an ?lt$r n'* 2 "ars di "ilir &an %as'#/ilasist$! r$sir#lasi !$n((na#an %$ri#an air nt# "!idi?$r5*2*5*, Tinda#an %$n$(a"an )an( t$%at "ars dia!ati nt# !$n$(a" ?lt$r !$dia !$n6adi/asa" 'l$" #$l$!/a/an a% air dari "!idi?$r* A%a/ila "an)a sat dd#an ?lt$r

di%$rl#an. "ars t$rl$ta# di "l dari %$ralatan %$n(#'ndisian dara* S$!a $Fsi$nsi?lt$r didasar#an %ada standar ASHRAE ;2*1*5*2*5*;B$ri#t ini adala" %andan nt# instalasi ?lt$r5*5*,Sist$! )an( !$la)ani ar$a san(at t$r#'nta!inasi. s$%$rti ran( 't'%si dan ran( is'lasi%asi$n !$nlar ata i!!n''!%r'!is$. t$#anan dara %'siti& ata n$(ati& "ars di 6a(a t$r"ada% ran( s$/$la" ata #'rid'r* T$#anan di%$r'l$" d$n(an !$!as'# dara s$di#itl$/i" #$ ar$a t$r"ada% dara )an( di/an( dari ar$a* Hal ini a#an !$n)$/a/#an dara!$n(alir #$ ar$a s$#itar %$ri!$t$r %int dan !$n$(a" aliran dara dari lar*5*5*;

Ran( '%$rasi !$nn6##an #'ndisi )an( /$rla7anan* Ran(an ini !$!/t"#an dara)an( /$/as dari #'nta!inasi. "ars /$rt$#anan r$lati& %'siti% t$r"ada% ran(s$/$la" ata #'rid'r nt# !$n$(a" aliran dara !as# dari ar$a )an( r$lati& san(at t$r#'nta!inasi*5*5*=Sat %$r/$daan t$#anan dara da%at di6a(a "an)a di ran(an )an( s$lr"n)a t$rtt%*Ol$" #ar$na it %$ntin( nt# !$n$(a" #$/''ran dara dari s$!a %int ata%$!/atas antara ar$a )an( /$rd$#atan*5*5*>Palin( %$ntin( dila##an adala" d$n(an !$n((na#an %$na"an aa dan %$nt% /a7a"%ada %int* P$!/#aan ata %$nt%an %int antara da ar$a s$ara $%at da%at!$n(ran(i %$r/$daan t$#anan di antara ar$a t$rs$/t* A%a/ila t$r6adi /#aan.sat %$rt#aran dara ala!i /$rlan(sn( #ar$na adan)a ars t$r!al )an(diti!/l#an dari %$r/$daan t$!%$ratr antara da ar$a t$rs$/t*5*5*@Unt# ar$a #ritis )an( !$!/t"#an %$!$li"araan t$#anan %ada ran(+ran()an(/$rd$#atan dan ($ra#an %$t(as antara ar$a #ritis dan ran( /$rd$#atan.diindi#asi#an %$n((naan #ni dara 8air l'# : ata ran( antara*5*5*-Ga!/ar 1. !$nn6##an 6!la" /a#t$ri di ran( '%$rasi dan ran( s$/$la" s$la!a %r's$dr'%$rasi n'r!al* P$n("itn(an /a#t$ri dila##an s$ara /$rsa!aan* J!la" /a#t$rir$lati& r$nda" di ran( '%$rasi di/andin(#an d$n(an %$t(as )an( /$rada di ran( s$/$la".dis$/a/#an 'l$" tin(#at )an( l$/i" r$nda" a#tiitasn)a dan t$#anan tin((i dara didala! ran( '%$rasi*Ga!/ar 1 + Ti%i#al P$n$!aran dara dala! Ar$a B$da" dan ar$a /$rs$/$la"an


8/45

5*5*10S$ara !!.'tl$t s%lai dara #$ ar$a+ar$a s$nsiti& dan ar$a ltra /$rsi")an(san(at t$r#'nta!inasi "ars dit$!%at#an %ada lan(it+lan(it. dan inl$t /an(and$#at d$n(an lantai*5*5*11Ssnan ini !$!/$ri#an ($ra#an dara /$rsi" #$ /a7a" !$lali 'na %$rna%asan dan 'n$

#$r6a %ada las lantai )an( t$r#'nta!inasi nt# di/an(* Ba(ian /a7a" /#aan /ali# ata/an( "ars s$tida#n)a >; !! di atas lantai*5*5*12 Aliran dara la!inar5*5*12*1Aliran dara la!inar #'ns$% )an( di#$!/an(#an nt# %$n((naan indstr) ran(/$rsi" t$la" !$nari# !inat dari /$/$ra%a 't'ritas !$dis*5*5*12*2Adan)a sist$! %$nd#n( /ai# aliran dara la!inar $rti#al dan "'ri'ntal t$r%isa" dari/an(nan. !$n)lit#an #$r6a ti! /$da"*5*5*12*5B$/$ra%a 't'ritas !$dis tida# !$n(an6r#an aliran dara la!inar s$%$rti/tir 5*5*12*2 nt# ran( '%$rasi. t$ta%i !$nd'r'n( sist$! dara )an( !iri%d$n(an )an(di6$las#an %ada /tir 5*5*12*82:*5*5*12*,Aliran dara la!inar di ran( '%$rasi /$da" did$?nisi#an s$/a(ai aliran dara )an(s$ara d'!inan s$ara" dan tida# t$r"alan(* P'la aliran dara la!inar s$ara"/iasan)adia%ai %ada #$$%atan 0.,= 0.10 !d$ti#*


9/45

Ga!/ar 5*5*12*a 4 Aliran dara n'n la!inair*

Ga!/ar 5*5*12*/4Aliran dara la!inair*5*5*12*; Sist$! aliran dara la!inar t$la" di(na#an nt# %$n('/atan %asi$n )an( san(atr$ntan t$r"ada% in&$#si* Diantara %asi$n t$rs$/t ada )an( !$n6alani t$ra%i radiasi.

#$!'t$ra%i t$r#'ns$ntrasi. trans%lantasi 'r(an. a!%tasi dan %$n((antian s$ndi*

5*, T$!%$ratr dan K$l$!/a/an Udara*


10/45

R$#'!$ndasi #"ss nt# ranan(an t$!%$ratr dan #$l$!/a/an dara di/$ri#an %ada /a/s$lan6tn)a* P$rs)aratan #rit$ria ranan(an #"ss. t$!%$ratr dan #$l$!/a/andarant# ar$a ra7at ina% lain )an( tida# t$ra#% "ars 220 9 ata #ran( dan 50sa!%ai =0*

Ga!/ar 5*5*12* 4Ka!ar /$da" d$n(an aliran dara la!inair*

5*; P$r/$daan T$#anan dan


11/45

Bila !$n((na#an sist$! : %$la)anan*5*>*2P$rs)aratan lin(#n(an dari s$tia% /a(ianran( di dala! %$!/a(ian ini /$r/$dasat sa!a lain s$sai &n(sin)a dan %r's$dr !$la##ann)a* Ba/ ini !$n6$las#an&n(si dari s$tia% /a(ianran( dan lin(#% raian dari %$rs)aratan %$ranan(an*5*>*5K$r6a sa!a )an( $rat %$r$nana %$ra7atan #$s$"atan d$n(an s%$sialis %$ralatan !$di#dala! %$ranan(an !$#ani#al dan #'nstr#si &asilitas #$s$"atan %$ntin(nt#!$na%ai #'ndisi )an( diin(in#an*5*@ B$da" dan P$ra7atan Kritis*5*@*1 Tida# ada %$rs)aratan r!a" sa#it )an( tida# !$!$rl#an #$"ati+"atian l$/i" dala!%$n($ndalian #'ndisi as$%ti# dari lin(#n(ann)a s$lain #a!ar /$da"* Sist$! )an( !$la)aniran( '%$rasi. t$r!as# )st's'%i dan ran( /$da" tlan(. !$!/t"#an #$"ati+"atian dala! %$r$nanaan nt# !$n(ran(i s$!ini!! !n(#in #'ns$ntrasi'r(anis!$ di dara*5*@*2


12/45

S$6!la" /$sar /a#t$ri t$rda%at dala! ran( '%$rasi )an( datan(n)a dari ti! /$da" dan"asil dari %ada #$(iatan s$la!a %$!/$da"an* S$la!a '%$rasi. /an)a# an(('ta ti!/$da" /$rada dis$#$lilin( !$6a '%$rasi. !$ni%ta#ansitasi t$r6adin)a #'ns$ntrasi%$n$!aran )an( tida# diin(in#an di ar$a )an( !$!%n)ai s$nsiti& tin((i*5*@*5 Ka!ar O%$rasi*5*@*5*1Stdi sist$! distri/si dara ran( '%$rasi dan '/s$rasi instalasi di #a!ar /$rsi"

indstri !$nn6##an /a"7a %$n)alran dara dari lan(it+lan(it. d$n(an ($ra#an #$/a7a" !$n6 inl$t %$!/an(an )an( t$rl$ta# di dindin( )an( /$rla7anan. !$r%a#analiran dara )an( %alin( $&$#ti& nt# !$n6a(a %'la ($ra#an #'ns$ntrasi #'nta!inasi %adatin(#at )an( da%at dit$ri!a* Lan(it+lan(it )an( s$%$n"n)a /$rl/an(. lan(it+lan(it s$/a(ian/$rl/an( dan dis$r )an( di%asan( di lan(it+lan(it t$la" dit$ra%#an d$n(an s#s$s*5*@*5*2P$n((naan rata+rata #a!ar '%$rasi di r!a" sa#it tida# l$/i" dari @ sa!%ai 12 6a!%$r "ari 8#$ali #'ndisi darrat:* Unt# alasan ini dan nt# %$n("$!atan $n$r(i. sist$!%$n(#'ndisian dara "ars !$!n(#in#an %$n(ran(an %as'#an dara #$/$/$ra%a ata#$ s$!a ran( '%$rasi*5*@*5*5

T$#anan %'siti& %ada ran( "ars t$ta% di%$rta"an#an %ada saat 'l!$ /$r#ran( nt#!$!asti#an #'ndisi st$ril t$ta% t$r6a(a* K'nsltasi d$n(an sta& /$da" r!a" sa#ita#an !$n$nt#an #$la)a#an %$n)$diaan &asilitas ini*5*@*5*,S$/a" sist$! %$!/an(an dara ata sist$! a#! #"ss "ars di%asan( nt#!$n("ilan(#an /an(an (as an$st$si*Sist$! a#! !$dis t$la" di(na#an nt#!$n("ilan(#an (as an$st$si )an( tida# !da" t$r/a#ar* Sat ata l$/i" 'tl$t!n(#in dil$ta##an di s$tia% ran( '%$rasi nt#!$!n(#in#an %$n)a!/n(an #$slan( /an(an (as an$st$si dari !$sin an$st$si*5*@*5*;M$t'd$ disin&$#si dara d$n(an %$n)inaran 8irradiati'n: di ran( '%$rasi t$la" dila%'r#an

d$n(an "asil /ai#. na!n ini 6aran( di(na#an*K$$n((anan nt# !$n((na#an irradiasidis$/a/#anC instalasin)a !$!$rl#an ranan(an#"ss. di%$rl#an %r't$#si /a(i %asi$n dan%$t(as. %$rl !$!'nit'r $Fsi$nsi la!% dan%$!$li"araan*5*@*5*=K'ndisi /$ri#t dir$#'!$ndasi#an nt# ran( '%$rasi. at"$risasi.)st's'%). dan/$da" tlan(C81: "ars !a!% !$na%ai t$!%$ratr 200 sa!%ai 2,0982: #$l$!/a/an r$lati& dara "ars di6a(a antara ;0 =085:t$#anan dara "ars di6a(a %'siti& )an( /$r"/n(an d$n(an ran( dis$/$la"n)ad$n(an !$!as'# dara l$/i" dari 1;8,: %$!/aaan %$r/$daan t$#anan di ran( "ars di%asan( nt# !$!n(#in#an

%$!/aaan t$#anan dara dala! ran(* M$n)$#at s$lr" dindin(. lan(it+lan(it dant$!/san 8%$n$trasi: %ada lantai dan %int nt# !$n6a(a #'ndisi t$#anan)an(t$r/aa*8;: Indi#at'r #$l$!/a/an dara dan t"$r!'!$t$r "ars dit$!%at#an %ada l'#asi)an( !$!%$r!da" '/s$rasi 8%$n(a!atan:*8=: $Fsi$nsi ?lt$r "ars s$sai d$n(an ta/$l 1*8>: s$lr" instalasi "ars !$!$n"i #$t$ntan )an( /$rla#*8@:s$!a dara "ars di s%lai dari lan(it+lan(it dan di/an( ata di#$!/ali#an%ada s$#ran(+#ran(n)a 2 l'#asi d$#at d$n(an lantai 8li"at ta/$l 5 nt# la6$ntilasi !ini!!:* Ba(ian /a7a" dari 'tl$t %$!/an(an "ars s$tida#n)a >; !! di ataslantai* S%lai dis$r "ars dari 6$nis tida# lan(sn(* Ind#si )an( tin((i %adadi&s$r lan(it+lan(it ata di&s$r dindin( "ars di"indari*8-: /a"an a#sti# tida# /'l$" di(na#an s$/a(ai la%isan dtin( #$ali di%asan(?lt$r t$r!inal d$n(an $Fsi$nsi !ini!! -0 ara" "ilir dari la%isan* Ba(ian dala! is'lasi nitt$r!inal da%at di#$!as d$n(an /a"an )an( dis$t6i* P$r$da! sara )an( di%asan( %adadtin( "ars dari 6$nis tida# t$r/n(#s ata!$!ili#i la%isan ?l! %'l)$st$r )an( diisid$n(an /a"an a#sti#*810: S$tia% %$n)$!%r'tan )an( dit$ra%#an %ada inslasi dan #$da% a%i "arsditan(ani d$n(an at %$n("a!/at %$rt!/"an 6a!r*811: Pan6an( #$da% air di/at s$#%n)a. dtin( %$n($rin( dara dari /a"an /a6a ta"an#arat "ars di%asan( ara" "ilir dari %$ralatan "!idi?$r nt# !$n6a!in s$lr" a% air!$n(a% s$/$l! dara !as# #$ dala! ran(an* Psat #'ntr'l )an( !$!anta dan!$!n(#in#an %$n)$saian t$#anan. t$!%$ratr dan #$l$!/a/an dara. /$radadil'#asi !$6a %$n(a7as ran( /$da"*


13/45

5*@*, O/st$tri# 8O/st$rial+#$/idanan:* T$#anan dara di /a(ian #$/idanan "ars %'siti& ata sa!a t$r"ada% ar$a lain*5*@*; Ran( M$la"ir#an 8D $ l i $ r ) :P$ranan(an ran( !$la"ir#an "ars s$sai d$n(an %$rs)aratan t$#nis ran( '%$rasi*5*@*= Ran( P$!li"an 8R $ ' $ r ) :*Ran( %$!li"an %as#a '%$rasi di(na#an dala! "/n(ann)a d$n(an ran( '%$rasi.t$!%$ratrn)a "ars di%$rta"an#an 2,09 dan #$l$!/a/an r$lati& antara ;0 dan =0*

Kar$na /a sisa an$st$si #adan(+#adan( !$ni!/l#an !asala" di ran( %$!li"an. $ntilasi!$n6adi %$ntin(. dan t$#anan dara r$lati& s$i!/an( t$r"ada% t$#anan dara ar$as$#itarn)a %$rl dis$dia#an*5*@*> Ran( %$ra7atan /a)i 8N r s $ r ) S i t $ :*5*@*>*1Ran( %$ra7atan /a)i di lin(#n(an r!a" sa#it. )an( t$r%$ntin( AHU !$n)$dia#ant$!%$ratr dan #$l$!/a/an dara #'nstan* P'la %$r($ra#an dara di ran( /a)idiranan( "ati+"ati nt# !$n(ran(i #$!n(#inan s$!/ran* S$!a s%lai darant# ran( ini "ars /$rada %ada ata d$#at lan(it+lan(it dan di/an( d$#at lantai/a(ian /a7a" d$n(an /#aan /an(an t$rl$ta# s$tida# tida#n)a >;!! di atas lantai*5*@*>*2EFsi$nsi sist$! ?lt$r dara "ars s$sai d$n(an ta/$l 1

B$nt# radiasi %$!anasan #'n$#si !$n((na#an ta/n( dan ?n 8?n and t/$: tida#/'l$" di(na#an di ran( /a)i*5*@*@ Ran( %$ra7atan /a)i 6an(#a la!a 83ll T$r! Nrs$r):*5*@*@*1 T$!%$ratr 2,09 dan K$l$!/a/an r$lati& dari 50 sa!%ai =0 dir$#'!$ndasi#an nt#ran( /a)i )an( tin((al la!a. ran( %$!$ri#saan dan ran( #$r6a* S$#si %$ra7atan i/"a!il "ars di#'ntr'l s$r%a s$%$rti nt# %r't$#si /a)i /ar la"ir s$la!a /$radad$#at d$n(an i/n)a*5*@*@*2Ran( /a)i "ars !$!%n)ai t$#anan dara %'siti& sa!%ai #$ ran( #$r6a dan ran(%$!$ri#saan. dan s$tia% ran(an antara ran( /a)i dan #'rid'r "ars s$r%a s$%$rti

t$#anan r$lati& t$r"ada% #'rid'r* Hal ini !$n$(a" in?ltrasi #'nta!inasi dara dariar$a lar*5*@*- Ran( #"ss %$ra7atan /a)i 8S % $ i a l 9 a r $ N r s $ r ) :*K'ndisi %$ranan(an nt# ran( %$ra7atan /a)i !$!/t"#an r$ntan( t$!%$ratraria/l$ )an( !a!% !$na%ai 2,09 sa!%ai 2>09 dan #$l$!/a/an r$lati& 50 sa!%ai=0* Ran( %$ra7atan /a)i /iasan)a di%asan( d$n(an in/at'r indiidal nt#!$n(atr t$!%$ratr dan #$l$!/a/an* Hal ini diin(in#an nt# !$n6a(a #'ndisi)an( sa!a di dala! ran( %$ra7atan /a)i dan nt# !$n(a#'!'dasi /a)i )an(di%inda"#an dari in/at'r dan s$t$la" tida# dit$!%at#an dala! in/at'r* T$#anan %adaran( %$ra7atan /a)i ini "ars s$sai d$n(an ran( %$ra7atan /a)i /iasa5*@*10 Ran( '/s$rasi /a)i 8O / s $ r a t i ' n N r s $ r ) :*

T$!%$ratr dan #$l$!/a/an dara nt# ran( /a)i !iri% d$n(an ran( /a)i%$ra7atan 6an(#a %an6an(* Kar$na /a)i dala! %$rt!/"an !$!ili#i ($6ala #linis )an(tida# /iasa. dara di ar$a ini "ars tida# /'l$" !as# #$ ran( /a)i lainn)a* T$#anandara n$(ati& t$r"ada% t$#anan dara ran( #$r6a "ars di6a(a di #a!ar /a)i* Ran(#$r6a /iasan)a /$rada diantara ran( /a)i dan #'rid'r. "ars r$lati& /$rt$#anan %'siti%t$r"ada% #'rid'r* 5*@*11 Ran( Ga7at Darrat.5*@*11*1Ba(ian ini. dala! #$/an)a#an #ass. ar$a )an( %alin( san(at t$r$!ar di r!a"sa#it s$/a(ai a#i/at /an)a# %asi$n ti/a dala! #'ndisi #'t'r dan 6!la" %$n(antar)an( r$lati& /$sar !$nda!%in(i !$r$#a*5*@*11*2 T$!%$ratr dan #$l$!/a/an dara di dala! ran( (a7at darrat dan ran( tn(( "ars/$rada dala! /atas #$n)a!anan*5*@*12 Ran( Tra!a*Ran( tra!a "ars /$r$ntilasi s$sai %$rs)aratan %ada ta/$l 5* Ran( '%$rasi darrat)an( t$rl$ta# d$#at ran( (a7at darrat "ars !$!ili#i t$!%$ratr.#$l$!/a/andara dan #$/t"an $ntilasi sa!a s$%$rti d$n(an %$rs)aratan ran( '%$rasi*5*@*15 Ran( %$n)i!%anan at an$st$si*Ran( %$n)i!%anan at an$st$si "ars /$r$ntilasi dan "ars !$!$n"i #$t$ntan)an( /$rla# 8N3PA --:* Na!n dian6r#an !$n((na#an $ntilasi !$#ani#*5*- P$ra7atan*5*-*1 Ran( %asi$n*5*-*1*1


14/45

A%a/ila sist$! s$ntral di(na#an nt# #a!ar %asi$n. r$#'!$ndasi %ada ta/$l 1danta/$l 5 nt# ?ltrasi dara dan la6 %$rt#aran dara "ars dii#ti nt# !$n(ran(iin&$#si silan( dan !$n('ntr'l /a*5*-*1*2Ran(an )an( di(na#an nt# is'lasi %asi$n t$rin&$#si. s$!a %as'#an dara "arsdi/an( #$lar* Unt# ranan(an t$!%$ratr 2,09 /'la #$rin( d$n(an#$l$!/a/anr$lati& dara ;0 dir$#'!$ndasi#an*

5*-*1*5S$tia% #a!ar %asi$n "ars !$!ili#i #'ntr'l t$!%$ratr indiid* T$#anan daradiran( %asi$n "ars n$tral dala! #aitann)a d$n(an ar$a lain*5*-*1*,K$/an)a#an #rit$ria ranan(an dan %$rs)aratan t$#nis )an( di#$lar#an instansit$r#ait !$n("ars#an s$!a dara dari ran( t'il$t s$lr"n)a di/an( #$lar ran(an*P$rs)aratan ini didasar#an %ada #'ntr'l /a* Dala! !$n(analisa /a dari s$ntral sist$!%$!/an(an t'il$t 8%asi$n: r!a" sa#it. dit$!#an /a"7a sist$! %$!/an(an s$ntral)an(/$sar !!n)a !$!%n)ai %$lart )an( #% nt# nt# !$!/at/an(an t'il$t tida#/$r/a*5*-*1*;

A%a/ila sist$! nit ran( di(na#an 8sist$! nitar):. %$!/an(an dara !!n)adila##an !$lali ran( t'il$t*5*-*1*= J!la" dara )an( di/an( sa!a d$n(an 6!la" dara lar )an( dis%lai !as# #$ran(nt# $ntilasi*


15/45

Na!n. dala! #ass s$%$rti ini. #'ntr'l t$r"ada% ar$a )an( /$rd$#atan ata ran(antara "ars !$n6a(a %$r/$daan t$#anan )an( /$nar d$n(an #a!ar )an(/$rd$#atan lainn)a*5*-*5*@S$ara t$r%isa". sist$! %$n(#'ndisian dara t$rd$di#asi nt# !$la)ani nitis'lasi%r't$#ti& !$n)$d$r"ana#an #'ntr'l t$#anan dan #alitas*5*-*, Unit Is'lasi In&$#sis*

5*-*,*1Ran( is'lasi !$nlar di(na#an nt# !$lindn(i %$n("ni di r!a" sa#it dan %asi$n/$r%$n)a#it !$nlar* T$ra#"ir nt# !$n("indari %$nlaran t/$r'l'sis. di dala! ran(%asi$n da%at dila##an %$ranan(an distri/si dara. t$#anan. la6 %$rt#aran dara.dan?ltrasi* T$!%$ratr dan #$l$!/a/an r$lati& dara "ars s$sai d$n(an #$t$ntannt# ran( %asi$n*5*-*,*2P$r$nana "ars /$#$r6a sa!a d$n(an %$r$nana %$ra7atan #$s$"atan dan instansi/$r7$nan( s$t$!%at nt# !$n$nt#an %$ranan(an ran( is'lasi )an( s$sai*5*-*,*5K'ndisi ini di!n(#in#an d$n(an %$n('ntr'lan )an( l$/i" l$n(#a%. !$n((na#an s$/a"

ran(an t$r%isa" )an( di(na#an s$/a(ai #ni dara 8 air l'# : nt# !$!ini!al#an%'t$nsi %arti#$l di dara dari ar$a %asi$n !$na%ai ar$a+ar$a )an( /$rd$#atan* B$/$ra%a%$ranan( t$la" !$n)$dia#an ran( is'lasi )an( !$!n(#in#an $#si/ilitas ran(!a#si!! d$n(an !$n((na#an %$nd$#atan d$n(an !$!/ali##an ara" aliran dara dan!$!ariasi#an la6 aliran (as /an(* P$nd$#atan ini /$r(na "an)a 6i#a di%$rl#an%$n)$saian )an( t$%at nt# /$r/a(ai 6$nis%r's$dr is'lasi*

5*-*; Pantri di Lantai* 83l''r %antr):*5*-*;*1P$rs)aratan $ntilasi nt# ar$a ini t$r(antn( %ada 6$nis !a#anan )an( dis$dia#an 'l$"r!a" sa#it* A%a/ila !a#anan !assal di/a(i#an dan &asilitas %$ni %irin(

dis$dia#an di ar$a %antri. dian6r#an %$n((naan tdn( %$!/an(an #$ lar di atas%$ralatan %$ni*5*-*;*2Pantri #$il )an( di(na#an nt# !$n)ia%#an !a#anan #$il di antara 6a! !a#an tida#!$!$rl#an $ntilasi #"ss* T$#anan dara di ran( %antri "ars s$i!/an( d$n(anar$a s$#itarn)a nt# !$n(ran(i ($ra#an dara #$ dala! ata #$ lar ran( %antri*5*-*= S$/$l! M$la"ir#anM$la"ir#anP$!li"anPasa !$la"ir#an8La/'rD$li$r)R$'$r) P'st %art!: 8LDRP:* 5*-*=*1Pr's$dr nt# !$la"ir#an /a)i n'r!al dian((a% n'n+inasi&. ran( di#'ndisi#ansa!a d$n(an ran( %asi$n* B$/$ra%a #$t$ntan. !n(#in !$n$nt#an tin(#at

%$rt#aran dara )an( l$/i" tin((i dari%ada ran( %asi$n )an( /iasa*5*-*=*2Di"ara%#an %r's$dr inasi& s$%$rti /$da" a$sar dila##an di ran( !$la"ir#an t$rd$#atata di ran( '%$rasi*5*10 P$nn6an(*5*10*1 D$%art$!$n Radi'l'(i*Diantara &a#t'r+&a#t'r )an( !$!%$n(ar"i ranan(an sist$! $ntilasi di ar$a iniadala" #ara#t$risti# /$r/a nt# %$rla#an #lini# t$rt$nt dan #'nstr#si #"ss)an( diranan( nt# !$n$(a" #$/''ran radiasi*5*10*1*1 3l'r's'%i. radi'(ra?. dan Ran( t$ra%i*Ran(an ini !$!%$rs)arat#an t$!%$ratr 2,09 sa!%ai 2>09 dan #$l$!/a/an r$lati& dara,0 sa!%ai ;0*T$r(antn( %ada l'#asi 'tl$t s%lai dara dan inta#$ /an(andara. la%isan ti!a" "ita!8P/: di%$rs)arat#an %ada dtin( s%lai dan dtin( /ali#%ada titi# !as# #$ ar$a #lini# )an( /$ra(a! nt# !$n$(a" #$/''ran radiasi #$ ar$a"nian lain*5*10*1*2 Ran( ($la%*Ran( ($la% !!n)a di(na#an nt# %$ri'd$ )an( la!a %ada ran( sinar Q dan "ars!$!%n)ai sist$! $ntilasi ind$%$nd$nt nt# !$!/an( dara #$ lar*Ban(an darialat %$!r's$s ?l! di"/n(#an #$ /an(an #a!ar ($la%*5*10*2 La/'rat'ri!*5*10*2*1P$n(#'ndisian dara di%$rl#an di la/'rat'ri! nt# #$n)a!anan dan #$s$la!atan %arat$#nisi* Asa% #i!ia. /a. a%. %anas dari %$ralatan. dan /#aan 6$nd$la )an( tida# diin(in#ans$!an)a /$r#'ntri/si t$r"ada% #$/t"an %$n(#'ndisian dara*5*10*2*2


16/45

P$r"atian #"ss "ars di/$ri#an nt# #ran dan 6$nis %$ralatan )an( !$na!/a" %anasdan di(na#an dala! /$r/a(ai la/'rat'ri!* P$ralatan )an( !$!$rl#an %anas. /iasan)a!$r%a#an /a(ian ta!a dari /$/an %$ndin(inan*5*10*2*5Distri/si dara dan sist$! %$!/an(an s$ara !! "ars t$r/at dari /a"an#'n$nsi'nal !$n(i#ti ranan(an standar nt# 6$nis sist$! )an( di(na#an* Sist$!%$!/an(an )an( !$la)ani tdn( /a"an radi'a#ti&. %$lart )an( !da" !$n(a%.dan

'#sidat'r #at s$%$rti asa! %$r#l'rat )an( di(na#an "ars di/at dari /a6a ta"an#arat8stainl$ss st$$l :*3asilitas !$!/as" "ars dis$dia#an nt# tdn( dandtin( )an( !$nan(ani asa!%$r#l'rat* Tdn( asa! %$r#l'rat "ars dil$n(#a%i &an%$!/an(an #"ss**10*2*, Tdn( )an( di(na#an !$n$nt#an /a"an dtin( lainn)a* Tdn( di !ana/a"an radi'a#ti& ata in&$#si a#an di(na#an. "ars dil$n(#a%i d$n(an ?lt$r )an($Fsi$nsi ltratin((i %ada l/an( 'tl$t /an(an dan !$!ili#i %r's$dr dan%$ralatan nt# %$n((antian d$n(an a!an ?lt$r )an( t$r#'nta!inasi*5*10*2*; Jalr dtin( %$!/an(an "ars s$%$nd$# !n(#in d$n(an !$!ini!al#an#$r(ian "'ri'ntal* Hal ini t$rta!a /$rla# nt# tdn( asa% %$r#l'rat #ar$na si&atn)asan(at /$r/a"a)a da%at !$ni!/l#an l$da#an*

5*10*2*=M$n$nt#an sist$! $ntilasi )an( $&$#ti&. $#'n'!is dan a!an !$!/t"#an %$n$litian)an( #% la!a*5*10*2*>A%a/ila %$r#iraan #antitas $ntilasi dara ran( la/'rat'ri! nt# $ntilasitdn(da%at di%$r#ira#an. sist$! %$!/an(an d$n(an tdn( da%at di(na#annt#%$!/an(an s$!a dara $ntilasi dari ar$a la/'rat'ri!*5*10*2*@Dala! sitasi di !ana tdn( %$!/an(an !$l$/i"i s%lai dara. %as'#an darata!/a"an da%at di(na#an nt# !$na!/a" dara %ada tdn(* P$n((naan


17/45

5*10*,*1La/'rat'ri! ini "an)a dit$!#an di r!a" sa#it /$sar )an( !$!$rl#an %$rla#an#"ss*5*10*,*2Sat tin(#at $ntilasi !ini!al d$n(an %$rt#aran dara = #ali %$r 6a! ata ta!/a"an )an(sa!a d$n(an 'l!$ %$!/an(an %ada tdn( di r$#'!$ndasi#an nt# la/'rat'ri!ini. La/'rat'ri! "ars !$!ili#i t$#anan r$lati& n$(ati& t$r"ada% ar$a lain

dis$#itarn)a nt# !$n$(a" $?ltrasi dari s$tia% #'nta!inan dara*5*10*,*5P$!/an(an dara dari l$!ari asa% ata l$!ari #$s$la!atan dala! la/'rat'ri! "arsdist$ril#an s$/$l! di/an( #$ lar /an(nan* Hal ini da%at dia%ai d$n(an!$n((na#an %$!anas listri# ata (as )an( dit$!%at#an s$ara s$ri$ dala! sist$!%$!/an(an dan diranan( nt# !$!anas#an dara /an( sa!%ai 51;09* Sat!$t'd$ )an( l$/i" !! dan l$/i" !ra" dari st$rilisasi dara /an( adala"d$n(an !$n((na#an ?lt$r d$n(an $Fsi$nsi ltra tin((i dala! sist$!*5*10*; La/'rat'ri! P$n('/atan N#lir*5*10*;*1La/'rat'ri! !$n(atr radi'is't'% nt# %asi$n !$lali !lt. in&s. ata

%$n("ir%an nt# !$!&asilitasi dia(n'sis dan %$n('/atan %$n)a#it*5*10*;*2Dala! /an)a# #ass. s$di#it s$#ali t$r6adin)a #'nta!inasi dara dari lin(#n(anint$rnal. #$ali ada %$rti!/an(an #"ss*5*10*;*5Sala" sat %$n($alian %$ntin( !$li/at#an %$n((naan lartan i'din$ 151dala!#a%sl ata dala! /'t'l nt# !$ndia(n'sa (an((an #$l$n6artir'id*K$t$rli/atan lain %$n((naan (as Q$n'n 151 !$lali %$n("ir%an nt#!$!%$la6ari/$r#ran(n)a &n(si %ar+%ar %asi$n*5*10*;*,Ka%sl $n'n 151 t$r#adan( /''r isin)a s$/$l! di(na#an* Pada %$sia%and'sis. /'t'l

#$ti#a di/#a !$l$%as#an #'nta!inan #$ dara*5*10*;*;Hal ini !$r%a#an #$6adian !! nt# /'t'l %ada 7a#t di/#a dan ditan(anidala!l$!ari asa% standar la/'rat'ri!*Sat #$$%atan %$r!#aan !ini!! 0.; !d$ti#"ars !$n#%i nt# t6an ini5*10*;*=R$#'!$ndasi ini "an)a /$rla# di !ana s$6!la" #$il ditan(ani dala! '%$rasis$d$r"ana*K$adaan lain !n(#in !$!$rl#an %$n)$diaan #'ta# sarn( tan(an ata s$r%a #rn(an*5*10*;*>P$n((naan Q$n'n 155 nt# !$!%$la6ari %asi$n. !$li/at#an instr!$n#"ss)an( !$!n(#in#an %asi$n !$n("ir% (as dan !$n("$!/s#an na&as

#$!/ali #$instr!$n*5*10*;*@Gas di"$!/s#an l$7at !$lali %$ran(#a% aran( )an( di%asan( %alin( d$%an dans$rin(8ta%i tida# s$lal: dil$%as#an #$lar* Pr's$s ini !$nn6##an /$/$ra%a %'t$nsi(asnt# l$%as #$ dala! lin(#n(an int$rnal*5*10*;*-Kar$na #$ni#an ini. '%$rasi dan %$ralatan #"ss )an( t$rli/at.dian6r#an%$ranan( sist$! !$n$nt#an instr!$n t$rt$nt )an( a#an di(na#andan !$n("/n(i%r'ds$n nt# !$!%$r'l$" %$tn6#*5*10*;*10Pandan lain t$rs$dia diUS Nlir R$(lat'r) 9'!!issi'n. R$(lat'r) Gid$ 10*@ 8NR9 1-@0:* S$ara #"ss %r's$dr darrat )an( "ars dii#ti dala! #ass l$%asn)a$n'n 155"ars !$na#% $a#asi s$!$ntara dari ar$a danata !$nin(#at#an la6$ntilasiar$a t$rs$/t*5*10*;*11R$#'!$ndasi t$ntan( %$r/$daan t$#anan. ?ltrasi s%lai dara. 'l!$ s%laidara.r$sir#lasi dan atri/t lain dari sist$! s%lai dan aliran dara nt#la/'rat'ri!"ist'l'(i. %at'l'(i. dan sit'l'(i 6(a r$l$an d$n(an la/'rat'ri! #$d'#t$rann#lir*Na!n d$!i#ian. /$/$ra%a %$rs)aratan sist$! $ntilasi #"ss di#$na#an 'l$"NR9a%a/ila /a"an radi'a#ti& di(na#an5*10*;*12S$/a(ai 'nt'". NR9 81-@0: !$!/$ri#an %r's$dr %$r"itn(an nt#!$!%$r#ira#analiran dara )an( di%$rl#an nt# !$!%$rta"an#an #'ns$ntrasi (as $n'n155 %adaata di /a7a" tin(#at )an( dit$nt#an*


18/45

5*10*;*15NR9 6(a /$risi %$rs)aratan #"ss nt# 6!la" radi'a#ti& )an( da%at dil$%as#an#$at!'s&$r. !$t'd$ %$!/an(an %ili"an adala" d$n(an %$n)$ra%an!$n((na#an%$ran(#a% aran(*5*10*= Ran( At'%si P$d'!an T$#nis Prasarana Sist$! Tata Udara Pada Ban(nan R!a" Sa#it

5=Dir$#t'rat Bina P$la)anan P$nn6an( M$di# dan Sarana K$s$"atanK$!$nt$rianK$s$"atan RI5*10*=*1Ran( 't'%si adala" ar$a dari /a(ian %at'l'(i )an( !$!$rl#an %$r"atian#"ss*P$r"atian t$r"ada% ran( ini t$rta!a %ada #'nta!inasi /a#t$ri dan /a*Inta#$/an(an"ars dit$!%at#an di lan(it+lan(it ata di sisi r$nda" dindin(*Sist$! /an(an"ars !$n(alir#an dara di atas ata% r!a" sa#it*Sat t$#anan n$(ati& r$lati& t$r"ada% s$#itarn)a "ars dis$dia#an di ran( 't'%si nt#!$n$(a" %$n)$/aran

#'nta!inasi*5*10*=*2A%a/ila s$6!la" /$sar &'r!alin di(na#an. tdn( %$!/an(an #"ss!n(#indi%$rl#an nt# !$n6a(a #'ns$ntrasi sa!%ai tin(#at di /a7a" #$t$ntan)an( /$rla#*5*10*=*5Unt# r!a" sa#it #$il di !ana ran( 't'%si 6aran( di(na#an. #'ntr'l l'#aldarisist$! $ntilasi dan sist$! #'ntr'l /a l$/i" /ai# !$n((na#an #ar/'n a#ti& ata %'tassi!%$r!an(anat )an( di%$n"i al!ina a#ti& l$/i" dis#ai*5*10*> Kandan( H$7an*5*10*>*1

Ar$a ini "an)a dit$!#an di r!a" sa#it )an( l$/i" /$sar* T$rta!a #ar$na/a.#andan( "$7an !$!$rl#an sist$! %$!/an(an !$#anis di !ana %$!/an(andara)an( t$r#'nta!inasi dil$ta##an di atas ata% r!a" sa#it*5*10*>*2Unt# !$n$(a" %$n)$/aran /a ata #'nta!inan lainn)a dari #andan( "$7an #$ar$alain. t$#anan dara n$(ati& s$di#itn)a 2; Pa r$lati& t$r"ada% da$ra" s$#itarn)a"arsdi6a(a*5*10*@ 3ar!asi*Ran( &ar!asi "ars di#'ndisi#an nt# #$n)a!anan dan tida# !$!$rl#an$ntilasi#"ss* Distri/si dara ran(an "ars di#''rdinasi#an d$n(an s$tia% !$6a )an(!n(#in!$!/t"#an aliran dara la!inar*

5*10*- Ad!inistrasi*Ba(ian ini !$li%ti l'/i ta!a. #ant'r dan ran( r$#a! !$dis* Ar$a %$nda&taran danran( tn(( adala" ar$a di !ana risi#' %'t$nsi %$nlaran %$n)a#it!$lali daratida# t$rdia(n'sis*P$n((naan sist$! %$!/an(an l'#al )an( !$!/an( dara t$r"ada%%asi$n )an(!$nda&tar "ars di%$rti!/an(#an*Sist$! %$n(#'ndisian dara t$r%isa")an( t$%at diin(in#an nt# !$!isa"#an ar$a ini#ar$na /iasan)a r!a" sa#it #'s'n(%ada !ala! "ari5*10*10 Dia(n'sti# dan P$n('/atan*5*10*10*1 Br'n"'s'%). S%t! 'll$ti'n. dan P$nta!idin$ Ad!inistrati'n*81: Ran(an ini /$r%'t$nsi tin((i #ar$na adan)a %$!/an(an s$6!la" /$sar t$t$sanair )an( in&$#sis #$ dala! dara ran(an*82: M$s#i%n %r's$dr )an( dila##an da%at!$n(indi#asi#an %$n((naan tdn( %asi$n.$ntilasi ran( s$ara !! "arsditin(#at#an /$rdasar#an as!si /a"7a#'nta!inasi dara )an( !$nlar di"asil#an l$/i"tin((i dari tin(#at n'r!al5*10*10*2 Ma(n$ti R$s'nan$ I!a(in( 8MRI:* T$!%$ratr. #$l$!/a/an dan $ntilasi ran( ini "ars di%$rla##an s$/a(airan(%$!$ri#saan* Na!n d$!i#ian di%$rl#an %$r"atian #"ss di!ana di ran(#'ntr'l!$l$%as#an %anas dari %$ralatan #'!%t$r dan %$n((naan r)'($nidiran(%$!$ri#saan*5*10*10*5 Ran( P$n('/atanTinda#an 8Tr$at!$nt R''!:*Pasi$n di/a7a #$ ran( ini nt# %$ra7atan #"ss )an( tida# da%at d$n(an!da"dila##an di ran( %asi$n*Unt# !$n(a#'!'dasi %asi$n )an( !n(#in di/a7a darit$!%at tidr. ran(an "ars!$!ili#i t$!%$ratr dan #'ntr'l #$l$!/a/anindiid*T$!%$ratr dan #$l$!/a/an "ars s$sai #$t$ntan s$%$rti #a!ar %asi$n5*10*10*, Ba(ian t"$ra%i ?si#*


19/45

81: B$/an %$ndin(inan dari /a(ian $l$#tr't$ra%i di%$n(ar"i 'l$" ($l'!/an(%$nd$#diat$r!i. in&ra !$ra". ltra i'l$t dan %$ralatan )an( di(na#an di ar$a ini*82: S$#si Hidr't$ra%i*S$#si ini t$rdiri dari /$r/a(ai %$n('/atan d$n(an %$!andian air. !!n)at$!%$ratr di%$rta"an#an sa!%ai 2>09* Panas lat$n )an( %'t$nsial di ar$a ini tida# /'l$"dia/ai#an*85: S$#si lati"an tida#

!$!$rl#an %$rla#an #"ss. t$!%$ratr dan #$l$!/a/an "ars/$rada dala! 'na#$n)a!anan* Udara da%at dir$sir#lasi#an %ada ar$a ini. dansist$! #'ntr'l /adisaran#an5*10*10*; Ba(ian T"$ra%i K$r6a*8O % a t i ' n a l T " $ r a % ) D $ % a r t ! $ n t:*81: Ran( /a(ian ini di(na#an nt# #$(iatan s$%$rti !$n$nn. !$n($%an(. #ar)as$nidan !$n6a"it. tida# !$!$rl#an $ntilasi #"ss*R$sir#lasi dara dala! sist$!$ntilasi di ar$a ini di%$r/'l$"#an !$n((na#an ?lt$r #$las !$n$n(a"*R!a" sa#it)an( l$/i" /$sar dan )an( !$n(#"ss#an diri dala! r$"a/ilitasi!$!ili#i #$ra(a!an )an(l$/i" /$sar dari #$t$ra!%ilan dan #$ra6inan. t$r!as#%$rt#an(an. l'(a!. &'t'(ra?.

#$ra!i# dan l#isan*82: P$rs)aratan %$n(#'ndisian dara dan $ntilasi dari /$r/a(ai/a(ian "ars s$said$n(an %ra#t$# )an( n'r!al nt# ar$a t$rs$/t dan nt##$t$ntan )an( /$r#aitand$n(an !$r$#a* T$!%$ratr dan #$l$!/a/an "arsdi%$rta"an#an dala! 'na#$n)a!anan*

5*10*10*= Ba(ian T"$ra%i "ir%8 I n " a l a t i ' n T " $ r a % ) D $ % a r t ! $ n t : * T$ra%i "ir% nt# %$n('/atan (an((an %$rna%asan %ar+%ar dan lainn)a*Udara "arssan(at /$rsi". dan ar$an)a "ars !$!ili#i t$#anan dara %'siti& t$r"ada%ar$as$#itarn)a*

5*10*10*> Ran( K$r6a1: Ran( #$r6a /$rsi" 8l$an tilit): )an( /$r&n(si s$/a(ai %sat %$n)i!%anan dandistri/si %$rs$diaan /$rsi" "arsdi%$rta"an#an %ada t$#anan dara %'siti& r$lati& t$r"ada% #'rid'r*82: Ran( #$r6a #'t'r 8dirt) tilit): t$rta!a /$r&n(si s$/a(ai t$!%at %$n(!%lan%$ralatan dan !at$rial #'t'r*Ran(ini dian((a% s$/a(ai ran(an )an( t$r#'nta!inasi dan "ars !$!ili#i t$#anandaran$(ati& r$lati& t$r"ada% ar$a s$#itarn)a*T$!%$ratr dan #$l$!/a/an daran)a "ars/$rada dala! /atas #$n)a!anan*5*10*10*@ St$rilisasi dan P$rs$diaan*

81: P$ralatan )an( t$la" di(na#an dan t$r#'nta!inasi s$%$rti instr!$n dan alat.di/a7a#$ nit ini nt# di/$rsi"#an dan dist$rilisasi s$/$l! di(na#an #$!/ali*82: Unit/iasan)a t$rdiri dari ar$a %$!/$rsi"an. ar$a st$rilisasi dan ar$a %$n)i!%anandi!ana %$rs$diaan disi!%an sa!%ai di%$san nt# di(na#an*Ji#a ar$a ini /$rada dala!sat ran(an )an( /$sar. dara "ars !$n(alir dari%$n)i!%anan /$rsi" dan ar$ast$ril #$ ar$a /$rsi" )an( t$r#'nta!inasi*85: P$r/$daan t$#anan dara "ars s$sai s$%$rti)an( ditn6##an %ada ta/$l 5*T$!%$ratr dan #$l$!/a/an "ars /$rada dala! r$ntan(n)a!an*8,: P$d'!an /$ri#t ini %$ntin( nt# nit %sat st$rilisasi dan %$rs$diaan C8a:Inslasi alat st$rilisasi di(na#an nt# !$n(ran(i /$/an %anas*8/:


20/45

82: Da$ra" ini daran)a da%at di#'ndisi#an ata tida#*


21/45

di%$rti!/an(#an t$!%at )an( din(in nt# istira"at %$t(ast$r/atas %ada ar$at$rt$nt8-: 3asilitas M$#ani#al*8a: S%lai dara nt# ran( /'il$r "ars dis$dia#an /ai# nt# #'ndisi #$r6a)an(n)a!an dan #antitas dara )an( di/t"#an nt# la6 %$!/a#aran dari /a"an/a#ar#"ss )an( di(na#an*B'il$r dan #$!a!%an /rn$r !$n$nt#an la6 %$!/a#aran!a#si!!. 6adi#antitas dara da%at di"itn( s$sai 6$nis dari /a"an /a#arn)a*Udara )an(

#% "ars dis%lai #$ ran( /'il$r nt# !$ns%lai &an /an(ans$lain nt# /'il$r*8/: Di t$!%at #$r6a. sist$! $ntilasi "ars !$!/atasi t$!%$ratr dara sa!%ai5209* A%a/ila t$!%$ratr dara lar a!/i$nt l$/i" tin((i. t$!%$ratr di dala!ran( !n(#innai# sa!%ai !a#si!! 5=09 nt# !$lindn(i !'t'r dari %anas810: B$n(#$l P$!$li"araan*B$n(#$l #$r6a t#an( #a). !$sin. listri# dan %la!/in( tida# !$!/t"#an%$rs)aratan$ntilasi*


22/45

B$/$ra%a sist$! %as'#an dan %$!/an(an nt# ran( !$la"ir#an danran('%$rasi "ars diranan( ind$%$nd$n dari sist$! &an lain dan %ada #$6adian #$(a(alanda)alistri# n'r!al. /$r'%$rasi dari sist$! listri# darrat r!a" sa#it*5*11*2*=Ran( '%$rasi dan ran( /$rsalin "ars /$r$ntilasi s$"in((a &asilitas r!a"sa#itt$ta% da%at !$!%$rta"an#an #'ndisi ran( /$da" dan ran( !$la"ir#an dala!#ass+#ass#$(a(alan sist$! $ntilasi*

5*11*2*>Ua% dari /'il$r s$rin( !$!$rl#an %$rla#an d$n(an /a"an #i!ia )an( tida#/isadi/an( 'l$" nit %$n('la" dara )an( !$la)ani ar$a #ritis*Dala! #ass ini. sist$! a%/$rsi" "ars di%$rti!/an(#an di(na#an nt# "!idi#asi5*11*5 P$ndin(inan M$#ani#al*5*11*5*1S!/$r %$ndin(inan !$#ani# nt# ar$a #linis dan %asi$n di r!a" sa#it"arsdi%$rti!/an(#an d$n(an $r!at* M$t'da )an( di%ili" adala" sist$! %$ndin(intida#lan(sn( d$n(an !$n((na#an air s$6# 8"ill$d 7at$r:*

5*11*5*2Bila !$n((na#an %$ndin(in lan(sn(. %$r"ati#an #$t$ntan )an( /$rla#nt##$t$r/atasan t$rt$nt dan laran(an+laran(ann)a*5*11*, Inslasi*5*11*,*1S$!a %i%a %anas.dtin(dan %$ralatan )an( t$r/#a "ars diinslasi nt#!$n6a(a $Fsi$nsi $n$r(i dari s$!asist$! dan !$lindn(i %$n("ni /an(nan*5*11*,*2Unt# !$n$(a" #'nd$nsasi.

dtin(. s$l/n(. %i%a dan %$ralatan d$n(ant$!%$ratr %$r!#aan lar di /a7a" titi# $!/na!/i$n "ars ditt%i d$n(an inslasi )an(!$!ili#i %$!/atas a% $#st$rnal*5*11*,*5Inslasi. t$r!as# ?nis dan %$r$#at %ada %$r!#aan lardtin(. %i%a dan%$ralatan "ars !$!ili#i tin(#at %$n)$/aran a%i 2; ata #ran( dan tin(#at%$n($!/an(anasa% ;0 ata #ran( s$/a(ai!ana dit$nt#an 'l$" la/'rat'ri! %$n(6ianind$%$nd$ns$sai standar N3PA 2;;. dan s$%$rti )an( di%$rs)arat#an 'l$" N3PA -0A5*11*,*, Tin(#at %$n($!/an(an asa% nt# inslasi %i%a tida# /'l$" !$l$/i"i 1;0*

5*11*,*;La%isanint$rnal

dtin(dan %$ralatan "ars !$!$n"i !$t'd$ 6i $r'si s$%$rtidi6$las#an dala! UL standar1@1 8Und$r7rit$rs La/'rat'ri$s:*5*11*,*=La%isan int$rnal ini t$r!as# %$la%is. %$r$#at dan inslasi %ada %$r!#aan lardari%i%a dandtin(di ran( /an(nan ($dn( )an( di(na#an s$/a(ai %as'#an dara$ntilasi. "ars!$!ili#i tin(#at %$n)$/aran a%i 2; ata #ran( dan %$rin(#at%$n($!/an(an asa% ;0ata #ran(. s$/a(ai!ana dit$nt#an 'l$" la/'rat'ri! %$n(6ianind$%$nd$n s$said$n(an standar ASTM E*@,*

5*11*,*>La%isan int$rnaldttida# /'l$" di(na#an dala! sist$! s%lai ran( '%$rasi.ran( /$rsalin. ran( %$!li"an.ran( /a)i. nit %$ra7atan l#a /a#ar ata nit %$ra7atanint$nsi&. #$ali t$r!inal ?lt$rd$n(an $Fsi$nsi !ini!al -0 di%asan( di "ilir la%isan*5*11*,*@La%isan int$rnaldt


23/45

"ars di(na#an "an)a nt# %$r/ai#an a#sti#* Unt# t6ant$r!al. inslasi$#t$rnal "ars di(na#an* A%a/ila sist$! )an( ada di!'di?#asi. /a"an as/$s "arstida# di(na#an dan di/an(s$sai #$t$ntan )an( /$rla#*5*11*; En$r(i*5*11*;*1P$ra7atan #$s$"atan !$!/t"#an $n$r(i int$nsi&. s!/$r $n$r(i t$r(antn(%ada%$rsa"aan %$ns%lai $n$r(i*

5*11*;*23asilitas r!a" sa#it /$r/$da dari /an(nan lainn)a. r!a" sa#it /$r'%$rasi 2, 6a!%$r "aris$%an6an( ta"n. !$!$rl#an sist$! adan(an )an( an((i" dala! #asstilitasn'r!al %ada!. %$n((naan s$6!la" /$sar dara lar nt# !$!$ran(i /a dan%$lartan!i#r''r(anis!$. dan "ars /$r"/n(an d$n(an !asala" in&$#si dan%$!/an(an li!/a"%adat*

5*11*;*5S$6!la" /$sar $n$r(i di/t"#an nt# s!/$r da)a dia(n'sti#. t$ra%ti#.dan%$ralatan %$!anta s$rta d#n(an la)anan s$%$rti %$n)i!%anan. %$rsia%an dan%$la)anan!a#anan dan &asilitas landri*

5*11*;*,P$n("$!atan $n$r(i di r!a" sa#it da%at dila##an dala! /$r/a(ai ara.s$%$rti!$n((na#an tan(#i %$n)i!%anan $n$r(i )an( l$/i" /$sar dan !$n((na#an%$ran(#at#'ns$rasi $n$r(i )an( !$ntrans&$r $n$r(i dari dara %anas ata din(indari %$!/an(an%anas /an(nan ata dara din(in )an( !as#*5*11*;*;P$!anasan %i%a. /$r6alan s$#itar l''% dan /$nt# lain %$!li"an %anas!$!%$r'l$"%$r"atian )an( !$nin(#at*5*11*;*=Insin$rat'r li!/a" %adat !$n("asil#an /an(an a% %anas )an( da%at di(na#annt#landri dan air %anas %$ra7atan %asi$n !$n6adi s$!a#in !!*

5*11*;*>K'!%l$# %$ra7atan #$s$"atan )an( /$sar !$n((na#an sist$! !$sin s$ntral)an(!n(#in t$r!as# %$n)i!%anan %anas. $'n'!i$r "idr'ni#. %'!%a%ri!$rs$#nd$r.#'($n$rasi %anas /'il$r. %$!li"an $n$r(i. dan %$!li"an %anasinsin$rat'r*5*11*;*@Ranan(an %$!/an(nan &asilitas /ar. t$r!as# %$r/a"an dari dan%$na!/a"an/an(nan )an( sda" ada. !$!ili#i %$n(ar" /$sar %ada 6!la" $n$r(i)an(di/t"#an nt# la)anan t$rs$/t t$rta!a dis$dia#an nt# %$!anas.%$ndin(in dan%$na"a)aan*5*11*;*-

P$!ili"an #'!%'n$n /an(nan dan sist$! nt# %$n((naan $n$r(i )an($&$#ti& !$!$rl#an %$r$nanaan )an( $r!at*Int$(rasi /an(nan li!/a" %anas #$ dala!sist$! dan %$n((naan s!/$r $n$r(it$r/ar#an 8!isaln)a. sr)a di/a7a" /$/$ra%a#'ndisi i#li!: a#an !$!/$ri#an%$n("$!atan s/stansial 8S$tt) 1->=:BAB + I


24/45

3asilitas #lini# dia(n'sti# !$!ili#i #rit$ria ranan(an s$%$rti )an( ditn6##an%adata/$l , dan ta/$l ; 8li"at /a(ian t$ntan( &asilitas %anti 6'!%':*,*5 Klini# P$n('/atan*Klini# %$n('/atan adala" &asilitas )an( !$n)$dia#an ra7at 6alan. %$n('/atan /$sarata#$il nt# %asi$n )an( tida# !a!% /$r/at nt# !$lindn(i dirin)a dala!#'ndisi darrattan%a /antan 'ran( lain*,*, Krit$ria Ranan(an*

,*,*1P$ranan( sist$! "ars !$n(a %ada %ara(ra& /$ri#t dari /a(ian &asilitas r!a"sa#it C81:s!/$r in&$#si dan tinda#an %$n($ndalian82: #alitas dara85: ($ra#an dara8,:t$!%$ratr8;: %$r/$daan t$#anan dan $ntilasi dan8=: %$n($ndalian asa%*,*,*2P$rs)aratan %$!/$rsi"an dara nt# ran( '%$rasi s$sai d$n(an )an( ada dita/$l1*

Ar$a %$!li"an tida# %$rl dian((a% s$/a(ai ar$a s$nsiti&*P$r"atian t$r"ada% /a#t$risa!a s$%$rti di r!a" sa#it %$ra7atan a#t*La6 $ntilasi !ini!al. %$r/$daan t$#anan.#$l$!/a/an r$lati&. dan r$ntan( t$!%$ratr )an(diin(in#an diranan( !iri% d$n(an

%$rs)aratan nt# r!a" sa#it s$%$rti ditn6##an %adata/$l 5. #$ali nt# ran('%$rasi. )an( !n(#in !$!$n"i #$t$ntan nt# #a!ar tra!a*,*,*5Ar$a &n(si /$ri#t dala! &asilitas #lini# %$n('/atan !$!ili#i #rit$ria ranan(an!iri%d$n(an )an( di r!a" sa#itC81: '%$rasi /$da". ran( %$!li"an dan ran( %$n)i!%ananan$st$si82: %$nn6an(85: dia(n'sti# dan %$n('/atan #$il radi'l'(i di 7ila)a" !!n)a8,: st$rilisasi dan %$rs$diaan dan8;: la)anan #'t'r. ran( #$r6a. &asilitas !$#ani#.dan #a!ar (anti*,*,*, K'ntinitas P$la)anan dan K'ns$% En$r(i*,*,*,*1B$/$ra%a %$n($l'la !n(#in !$n(in(in#an /a"7a %$!anas. %$n(#'ndisian dara.dan

sist$! %$la)anan air %anas s$lal sia(a !$la)ani dala! #'ndisi darrat dan sist$! inida%at/$r&n(si s$t$la" /$nana /$rlal*,*,*,*2Unt# !$n(ran(i /ia)a tilitas. &asilitas "ars !$na#% lan(#a"+lan(#a"#'ns$rasi $n$r(i s$%$rti %$ran(#at %$!li"an. 'l!$ dara aria/$l./$/an %$n$d". atasist$! nt# !$!ati#an ata !$n(ran(i $ntilasi ar$at$rt$nt saat #'s'n(*


25/45

;*1*;Unt# t(as )an( tida# da%at dila##an s$ndiri 'l$" %$t(as. %$rl di%$rti!/an(#annt#!$n((na#an #'ntra#t'r ata #'nsltan* Pasti#an /a"7a #'ntra#t'r )an(di(na#an!a!% !$la##an %$!$li"araan )an( t$r/ai# dan !$!%n)ai %$lati"an#"ss* Unt#!$n("$!at 7a#t dan !$n$(a" !asala" #'!ni#asi. )a#in#an#'ntra#t'r da%at!$!/$ri#an la)anan dia(n'sti# dan %$r/ai#an* A#"irn)a nt#!$!asti#an /a"7a s$!a!asala" da%at t$rtan(ani. t$nt#an #'ntra#t'r )an(

/$r%andan(an "'listi# %ada &asilitas*;*1*=Pr'(ra! %$!$li"araan dan %$n('%$rasian )an( /ai# "ars dii!%l$!$ntasi#annt#!$!asti#an /a"7a /an(nan &asilitas %$la)anan #$s$"atan dan sist$! '%$rasida%at!$!/$ri#an %$la)anan )an( andal #$%ada %asi$n*;*2 P$!$li"araan*;*2*1 U!!*;*2*1*1S$sat /a(ian )an( /$r($ra# a#"irn)a a#an %ata" ata rsa#* S$/a" r!a"sa#it!$!/t"#an %$!$li"araan s$%$rti &asilitas lainn)a*;*2*1*2

Pada sat saat. /ia)a %$!$li"araan !$n6adi #'!%'n$n t$r/$sar )an( tida#t$r#'ntr'l dari%$n('%$rasian r!a" sa#it* Kar$nan)a %$!$li"araan "ars s$ara "ati+"atiditin6alan(*;*2*1*5P$la#sanaan 6ad7al %$n('%$rasian dan %$!$li"araan )an( #ran( /$nar.s$%$rti%$!$li"araan %$n$(a"an ata %$r/ai#an "ill$r )an( didasar#an s$aras$d$r"ana dandila##an dala! 6an(#a 7a#t %$nd$#. da%at !$n6adi san(at !a"al*

P$d'!an T$#nis Prasarana Sist$! Tata Udara Pada Ban(nan R!a" Sa#it ,>Dir$#t'rat Bina P$la)anan P$nn6an( M$di# dan Sarana K$s$"atanK$!$nt$rianK$s$"atan RIHal s$/ali#n)a /ila %$!$li"araan dila##an "an)a %ada saat %$ralatan#'!%'n$n

tida#/$r&n(si 8%$!$li"araan r$a#ti&: da%at !$n)$/a/#an #$r(ian &n(si )an(/$sar dan slitdit$ri!a*;*2*1*, E!%at 8,: %$nd$#atan !! nt# %$!$li"araan C r$a#ti&. %r$$nti&. %r$di#ti&.dan%r'a#ti& + /$r$'lsi s$tia% ta"n s$/a(ai %r'(r$s dala! sist$! dia(n'sti# t$la"dila##an*P$n6$lasan l$/i" d$tail t$ntan( %$nd$#atan %$!$li"araan di/$ri#an di/a7a" ini*;*2*2 P$!$li"araan r$a#ti&* ;*2*2*1P$!$li"araan r$a#ti& adala" %$!$li"araan !lai /$r'%$rasi sa!%ai

rsa#(a(al.%$n((antian %$ralatan "an)a dila##an %ada saat rsa#*;*2*2*2P$!$li"araan r$a#ti& da%at dit$ri!a nt# %$ralatan )an( %$n((naann)a tida##ritis dan/ia)a %$n((antian ata %$r/ai#an %$ralatan #ran( dari /ia)a !'nit'r dan!asala"%$n$(a"ann)a*;*2*2*5Unt# 'nt'". %$n((antian la!% %$na"a)aan ata %$n((antian !'t'r #$il)an(/ia)an)a "an)a R%* , 6ta*;*2*2*,K$r(iann)a adala" s$/a(ai /$ri#t C81: Bia)a 7a#t !$n(an((r 8

d ' 7 n t i ! $:.


26/45

P$r!$sinan s$rin( (a(al d$n(an tan%a ata s$di#it %$!/$rita"an. a#i/atn)a%$ralatan!$n6adi tida# da%at !$la)ani sa!%ai %$n((antian s# adan( ti/a*Ji#a %$ralatan %ada ar$a#ritis. %$la)anan %$ra7atan %ada %asi$n !$n6adi t$r(an((*Ji#a s# adan( slit di%$r'l$".da%at !$n(a#i/at#an 6an(#a 7a#t tida# da%at!$la)ani !$n6adi la!a*Ba"#an %$ralatan!ra" da%at !$n)$/a/#an t$r(an((n)a 7a#t dan /$rda!%a#%ada /isnis n$(ati& )an(si(ni?#an*82: Bia)a %$!$li"araan #$s$lr"an tin((i*

K$(a(alan )an( tida# di"ara%#an da%at !$n(a#i/at#an /ia)a l$!/r nt#%$r/ai#andarrat*Bia)a s# adan( nai# #ar$na %$n(iri!ann)a da%at!$!/t"#an 7a#t )an( la!adan tida# $Fsi$n. "ar(a )an( dita7ar#an 6(a tida##'!%$titi&*S$/a(ai ta!/a"an. #$(a(alan a#an !$n6adi l$/i" %ara" 6i#a #$(a(alan)an( t$r6adita# t$rd(a. #$!n(#inan da%at !$rsa##an ata !$n("anr#an#'!%'n$n+#'!%'n$n lain*S$/a(ai 'nt'" #ar$na #$(a(alanti!in( /$lt. da%at !$n)$/a/#an #$rsa#an %ada#at%. /antalan 8/$arin(:. %'r's $n(#'l. #'%lin(. i!%$ll$r. san(#ar &an. #i%as. r'da (i(i.dan r!a"n)a* 85: Ba"a)a #$s$la!atan*

K$(a(alan %$ralatan. #"ssn)a &an 6$nis an$+aial. da%at !$n$la#a#an%$t(as)an( /$rada did$#atn)a*Unt# 'nt'" /a(ian dari #i%as &an da%at !$r'/$# salrandara 8dt7'r#:*

P$d'!an T$#nis Prasarana Sist$! Tata Udara Pada Ban(nan R!a" Sa#it ,@Dir$#t'rat Bina P$la)anan P$nn6an( M$di# dan Sarana K$s$"atanK$!$nt$rianK$s$"atan RI;*2*5* P$!$li"araan P$n$(a"an 8P r $ $ n t i $ M a i n t $ n a n $:*

;*2*5*1P$!$li"araan %$n$(a"an /$r"/n(an d$n(an 6ad7al %$!$li"araan ata t(as%ada 6an(#a 7a#t t$rt$nt*Unt# 'nt'". %$n((antian !in)a# %$l!as %ada #$ndaraans$tia% ;000 #! ata%$n((antianti!in( /$lt s$tia% 100*000 #!*;*2*5*2Dala! sist$! tata dara. "al t$rs$/t t$r!as# t(as nt# !$n((anti !in)a#.?lt$r dan %$!/$rsi"an %$ralatan*;*2*5*5D$n(an !$la#sana#an %$!$li"araan %$n$(a"an. a#an !$n$(a" /an)a#!asala"

dari%ada %$nd$#atan r$a#ti&*;*2*5*,P$!$li"araan %$n$(a"an !$!ili#i /$/$ra%a #$l$!a"an antara lain C81: S$rin( /'r's*P$!$li"araan %$n$(a"an !n(#in !$n((anti %$ralatan )an( !asi" !$!%n)ai!r%a#ai #$d$%an )an( %an6an(*Ti!in( /$lt s$/a" #$ndaraan. !rn)a 100*000 #!.t$ta%i %$n((antiann)a %ada=0*000 #! nt# !$n$(a" #$rsa#an !n(#in !$n6adi%$!/'r'san*S$r%a. s$/a" "ill$r di/'n(#ar )an( 6ad7aln)a tida# %$rl. !n(#in!$!/'r's#anR%* 1;0 6ta ata l$/i" dan !n(#in a#"irn)a "ars !$n((anti /antalan)an( !asi"/ai#*82: Tida# !$n$(a" s$!a #$rsa#an*

P$!$li"araan %$n$(a"an (a(al nt# !$n)$l$sai#an /$/$ra%a !asala"*Ji#a a#i/at#$/''ran !in)a# !$l$!a"#an s$/a" sa/# 8/$lt:. sa/# )an( /arda%at !$n6adi $%at


27/45

rsa#*S$r%a. 6i#a #$tida# s$i!/an( ata sala" %$n)$t$lan !$n)$/a/#an /antalanas.s$lan6tn)a /antalan da%at rsa# s$/$l! 6ad7al %$!$li"araan /$ri#tn)a*85: Da%at !$n)$/a/#an !asala"*P$!$li"araan %$n$(a"an da%at s$ara n)ata !$n)$/a/#an !asala" /ar*S$tia%%$!/'n(#aran !$ni%ta#an %'t$nsi nt# !$!/at #$sala"an s$la!a%$!/'n(#aran ata#$rsa#an )an( l$/i" $%at dari #'!%'n$n )an( tida# asli*K$da #$6adian t$rs$/t a#an!$n6 #$rsa#an )an( l$/i" $%at dari%ada 6i#a !$sin/$r'%$rasi !$n((na#an #'!%'n$n

)an( asli*8,: K$/t"an %$rs$diaan 8In$nt'ri: )an( /$sar*P$!$li"araan %$n$(a"an !$!/t"#an %$rs$diaan 8in$nt'ri: s# adan()an(/$sar d$n(an !a#sd !$n(atasi s$!a !asala" )an( da%at !$nin(#at %adas$tia%/a(ian %$ralatan ata da%at di/t"#an s$la!a %$!/'n(#aran*;*2*, P$!$li"araan Pr$di#ti& 8P r $ d i t i $:*;*2*,*1P$!$li"araan %r$diti& /$r"/n(an d$n(an !$!$ri#sa #'ndisi %$ralatans$sai'%$rasin)a* P$!$li"araan %r$di#ti& tida# /$r"/n(an d$n(an 6ad7al %$!$li"araan

ata#$/t"an la)anan*;*2*,*2 Ji#a dari analisa !$nn6##an !asala". !ana($r &asilitas da%at !$r/a" 6ad7als$/$l!#$rsa#an t'tal t$r6adi* Id$nti?#asi a7al !asala" !$!/ant !$n$(a"7a#t!$n((an((r dan /ia)a #$rsa#an s$#nd$r*;*2*,*5P$!$li"araan %r$di#ti& !$ran(#! !asala" t$r/$sar )an( /$r"/n(an d$n(an!r %a#ai#'!%'n$n + tan%a !$!/iar#an rsa# s$/$l! "a/is !r %a#ainn)a*D$n(an !$la##an ini.!a#a a#an !$n(ran(i /ia)a %$!$li"araan dan 7a#t !$n(an((r*;*2*,*,9'nt'". nt# s$/a" #$ndaraan. !$n($ta"i /a"7a

ti!in( /$lttida# a#an rsa#sa!%ai 1;0*000 #!. %$!ili# !$n6alan#an 6ad7al %$n((antian %ada100*000 #!*Dala! sat &asilitas. %$!$li"araan %r$diti$ !$!/'l$"#an !ana($rnt# !$n("a%s 6ad7al %$!/'n(#aran 8'$r"al: 6i#a %r$diti$ s$ara t$#nis !$nn6##an /a"7a %$ralatan!asi" dala! #'ndisi/ai#*P$rti!/an(an %$!$li"araan %r$di#ti& ada ti(aC P$rta!a. !$n(n(#a% !asala"s$/$l!!$n)$/a/#an #$rsa#an. K$da. !$!%$r%an6an( 7a#t la)anan nt# %$ralatan)an(dala! #'ndisi /ai#* A#"irn)a. t$nt#an #'ndisi %$ralatan %ada saat /$r'%$rasi+tan%a!$n((anti !$sin s$ara t$r%isa"*;*2*,*;

T$#ni# %$!$li"araan %r$di#ti& da%at !$n(ran(i /ia)a d$n(an !$n(n(#a%#an7a#t'%ti!al nt# %$!$li"araan*;*2*,*= T$#ni# %r$di#ti& /$ri#t di(na#an dan a#an di6$las#an l$/i" d$tail %ada /a(ian =*5*81:Analisis ($taran*82: P$!$ri#saan t"$r!'(ra?# d$n(an in&rar$d*85: Analisis arslistri# !'t'r*8,: Analisis !in)a#*8;: Analisis r$&ri($ran*;*2*; P$!$li"araan %r'a#ti&*;*2*;*1P$!$li"araan %r'a#ti& !$n(andal#an %ada !$t'd$ %r$di#ti& 8s$%$rti analisis($taran: nt#!$nn6##an #'!%'n$n+#'!%'n$n )an( $nd$rn( !$!/r#*Tida#la" #%!$n($ta"i #a%an #'!%'n$n a#an rsa#. %$!$li"araan %r'a#ti& 6(aa#an!$n($li!inasi s!/$r #$(a(alan*;*2*;*2Unt# 'nt'". /#an %$#$r6aan s$d$r"ana !$n((anti /antalan )an( as.%$!$li"araan%r'a#ti& !$nari nt# !$n($li!inasi %$n)$/a/ #$asan*;*2*;*5D$n(an !$!%$r'l$" a#ar %$r!asala"an #$rsa#an &an dan %'!%a 8'nt'"#$tida#s$i!/an(an dan #$sala"an %$n)$t$lan:. %r'a#ti& /$r/iara !$n(ran(i /ia)a!$n((an((r.!$n($li!inasi !asala"+!asala" )an( /$rlan(. !$!%$r%an6an( sia%$n((naan !$sin.!$n(ran(i /ia)a $n$r(i. dan !$n(id$nti?#asi %$nd$#atan '%$rasi'nal)an( tida# $$#ti&*;*2*= Sist$! P$!$li"araan d$n(an K'!%t$r;*2*=*1K'!%t$r da%at /$r(na dala! !$n(i!%l$!$ntasi sala" sat %$nd$#atan%$!$li"araan diatas* S$/a(ian /$sar r!a" sa#it !'d$rn !$!ili#i /$/$ra%a 6$nis %$rinta"#$r6a


28/45

d$n(an sist$! #'!%t$risasi )an( /$r(na dala! !$n$ra%#an %$!$li"araandandi%$rl#an %ada sist$! tata dara. %$n($ndalian in$ntarisasi s# adan(.!$n(al'#asi#ant$na(a #$r6a )an( t$rs$dia d$n(an $Fsi$n nt# t(as )an( di%$rl#an. danlain+lain*;*2*=*2Ada /$/$ra%a %$ran(#at lna# #'!%t$risasi sist$! !ana6$!$n %$!$li"araan)an( san(at/ai# dan #'!%t$r sist$! !ana6$!$n dil$n(#a%i &asilitas )an( t$rs$dia89A3M:*

;*5 P$r#a#as P$!$li"araan M'd$rn*;*5*1 Analisis G$taran*;*5*1*1 P$n)$l$n((aran Analisis G$taran*81: Analisis ($taran adala" sala" sat t$#ni# )an( %alin( $&$#ti& nt#!$n(analisis#'ndisi %$ralatan /$r%tar* Hal t$rs$/t !$r%a#an landasan %r'(ra!%$!$li"araan%r$di#ti& #ar$na !$nd$t$#si /$r/a(ai !asala" s$/$l! %$ralatan!$n)$/a/#an#$rsa#an*8a: P$n)$t$lan )an( sala" dan #$tida# s$i!/an(an 8=0 @0dis$/a/#an 'l$"!asala" #i%as dan %'!%a:*8/: R$s'nansi dan aat /antalan*8: Masala"r'da (i(i dan sa/#*8d: Masala" i!%$ll$r dan #atr'l 8s"$a$:*8$: P'r's l'n((ar dan /$n(#'#*8(: Masala" )an( /$r"/n(an d$n(an aliran 8#aitasi dan

r$sir#lasi:*8": Masala" #$listri#an 8!asala" /atan( r't'r:*82: Dala! lin(#n(an )an(#ritis. !an&aat t$r/$sar dari analisis ($taran adala" da%at!$!%$r#ira#an 7a#t)an( %alin( t$%at nt# !$!%$r/ai#i !asala" !$sin. dan!$n("ilan(#an 7a#t!$n(an((r )an( tida# t$r6ad7al*;*5*1*2 Analisa #in$r6a ($taran*81: Analisa ($taran /$r"/n(an d$n(an %$!asan(an s$ns'r #$il di l'#asi )an(t$la"dit$nt#an %ada %$ralatan )an( di%ili"*T$#nisi s$ns'r ini !$n("/n(#ana$l$r'!$t$r nt# !$n(!%l#an data dan!$n(#'n$rsi ($ra#an !$#ani#al8($taran: !$n6adi sin)al listri#* M$!%l't sin)al+sin)alini nt# !$n("asil#an (ra?#)an( dis$/t (ra?# ($taran dan !$!/$rita" t$#nisi#'!%'n$n+#'!%'n$n )an(/$r($tar dan /$ra%a /an)a#

Ga!/ar =*5*1*2 + 9'nt'" analisis ($taran %ada s$/a" "ill$r*82: Ga!/ar =*5*1*2!$nn6##an (ra?# ($taran )an( #"as nt# "il$r* A!%litd' dan&r$#$nsi adala"da #ara#t$risti# ($taran )an( di(na#an nt# !$ndia(n'sa!asala" %ada %$ralatan*85: A!%litd' !$nn6##an 6!la" ($taran* Ini !$nn6##an #$%ara"an !asala"*S$!a#in/$sar a!%litd'n)a s$!a#in /$sar %la !asala"n)a* A!%litd' di#r dala!ini %$r s$#'n8i%s:*8,: 3r$#$nsi !$n(id$nti?#asi s!/$r ($taran*S$/a(ai 'nt'". s$/a" %'r's!'t'r da%at /$r($tar %ada ;0 H. s$!$ntara#'!%r$ss'r da%at /$r($tar %ada 120H*S$lain it !asala" !$#anis )an( /$r/$da da%at !$n)$/a/#an ($taran %ada&r$#$nsi)an( /$r/$da*3r$#$nsi di#r dala! r'tasi %$r !$nit 8r%!:* si#ls %$r !$nit8%!:. dan si#ls %$r s$#'n 8%s ata "$rt H:*R%! !$sin adala" #ran &r$#$nsi* Di/a7a" #$tida# s$i!/an(an. t$r6adi sat si#lss$la!a !asin(+!asin( %taran* Ol$"#ar$na it. &r$#$nsi nt# #$tida# s$i!/an(anadala" 1 r%!* M$sin )an( /$r/$da/$r6alan %ada r%! )an( /$r/$da* S$/a" !'t'r )an( /$r'%$rasi %ada 1@00 r%!

!$!ili#i &r$#$nsi #$tida# s$i!/an(an 1 r%! ata1@00 %!;*5*1*5 G$6ala !$nin(#atn)a ($taran*81: Ga!/aran /$sar ($6ala+($6ala )an( ada adala" !$n(#r tin(#at ($taran dari7a#t#$ 7a#t dan !$!/ant !$n$nt#an l$/i" t$%at 6i#a s$/a" !$sin a#an


29/45

(a(al* Sat%$n(#ran ($taran tn((al !$!/$ri#an %'tr$t dari #'ndisi !$sin.!$!%$la6ari ($6aladan !$!/$ri#an (a!/aran %$n" dari #in$r6a %$ralatan*82:S$/a(ai!ana ditn6##an %ada (a!/ar =*5*1*5. ($taran !$sin 0.15 i%s. )an(!asi"/$rada s$sai s%$si?#asi

Ga!/ar =*5*1*5 + K$$nd$rn(an ($taran %ada s$/a" "ill$r 85: Ji#a "an)a /$rdasar %ada%$n(#ran sa6a. !a#a !$sin tida# !$!ili#i !asala"*8,: Pada (ra?# a%a/ila!$nn6##an ($6ala /a"7a tin(#at ($taran nai# %ada la6 )an(!$nin(#at. !$r%a#antanda a#an ada !asala" di 7a#t !$ndatan(.;*5*1*, G$6ala ($taran*81: P$r#iraan ($6ala di !asa !$ndatan( dan !$n)$dia#an 7a#t nt#!$!%$rsia%#an%$!$li"araan %ada %$ralatan )an( di%$rl#an*82: Dari%ada !$la##an%$r/ai#an darrat. !ana6$r %$!$li"araan da%at !$n6ad7al#an%$r/ai#an d$n(an

%$n("$ntian %$ralatan )an( dir$nana#an %ada l$%as 6a! %na#*S$tia% %$n(#ran ($6ala+($6ala da%at !$n(ran(i risi#' 7a#t !$n(an((r )an(tida# t$r6ad7al* P$ntin(n)a 6an(#a 7a#t nt# !$natat &r$#$nsi dari %$n(#ran($6ala;*5*1*; G$taran #$s$lr"an*G$taran #$s$lr"an 8di#r dala! i%s: adala" ($taran t'tal dala! s$/a"%$ralatan.($taran dis$/a/#an 'l$" s$!a !asala" %$ralatan*M$n(#r #$s$lr"an($taran !$sin a#an d$n(an $%at !$n(n(#a%#an a%a#a" !$sindala! #'ndisi /ai#.#'ndisi ini tida# !$!/$rita" #ita. t$ta%i /a(ai!ana%n #ita ta"a%a!asala"n)a*Titi# ($taran )an( tin((i s$ara #$s$lr"an !$!/t"#an analisa!$lali (ra?# ($taran*;*5*2 P$!$ri#saan t"$r!'(ra?# d$n(an In&rar$d*

;*5*2*1 T"$r!'(ra?# /$r"/n(an d$n(an analisa %$rt#aran #al'r radiasi$l$#tr'!a(n$ti#* ;*5*2*2S$!a '/)$# "id% dan ta# "id% 8!isaln)aC %an$l #'ntr'l listri#. !'t'r. dan %int/'il$r:!$!anar#an radiasi $l$#tr'!a(n$ti# dala! s%$#tr! in&ra !$ra"* Han)as$/a"#a!$ra in&ra !$ra" da%at !$li"at radiasi t$rs$/t* ;*5*2*5Ins%$#si t"$r!'(ra?# adala" t$#ni# )an( a#rat. $%at. dan $&$#ti& nt#!$n("indari#$rsa#an %$ralatan d$n(an !$n(!%l#an dan !$n)a6i#an in&'r!asi #in$r6at$r!al

t$ntan( sist$!*;*5*2*,Ini /#an sat+sat ara nt# !$!asti#an %$n('%$rasian %$ralatan )an(t$%at./a(ai!ana%n. %$n(6ian lainn)a dan %$!$li"araan )an( t$%at di%$rl#annt#!$!asti#an #in$r6a )an( "andal*;*5*2*;P$!indai in&ra !$ra" t$rli"at s$%$rti #a!$ra id$'* 9atatan in&'r!asiinidi#!%l#an %ada dis#$t$ ata %ada r$#a!an id$' standar 9'!%at dis nt#nantidi%$ri#sa dan dis$lidi#i* S$/a" ta!%ilan la)ar !$!/ant nt#!$n(id$nti?#asi da$ra"%'t$nsi !asala" d$n(an s$($ra*;*5*2*= P$la#sanaan ins%$#si t"$r!'(ra?#*

81: Dala! ins%$#si t"$r!'(ra?#. %$ralatan dala! /an(nan s$ara sist$!atisdi%indaint# !$!%$r'l$" %r'?l t$!%$ratr dala! ran(#a !$n$!#an dan!$!%$r/ai#i!asala" s$/$l! t$r6adi /$r#$!/an(n)a #$rsa#an %$ralatan*82: Analisa


30/45

da%at !$n(is'lasi da$ra" s!/$r !asala" %anas )an( /$rl$/i"an atalainn)a* An'!alit$!%$ratr dala! %$ralatan + /ai# t$!%at+t$!%at %anas dan t$!%at+t$!%at din(in +da%at dis$lidi#i* Tin(#at #$%ara"an r$lati& dari t$!%at %anas da%atdit$nt#an. dana#ar !asala"n)a da%at diis'lasi dan diid$nti?#asi;*5*2*> P$n((naan lain dari %$!$ri#saan t"$r!'(ra?#*81: Ins%$#si listri# adala" sala" sat dari /an)a# a%li#asi t$#n'l'(i t"$r!'(ra?#*82: Pi#ir#ansist$! listri# s$/a(ai sat 6arin(an* T$(an(an !$n)$/a/#an sa!/n(an%ts %ada

sa!/n(an t$rl$!a"* Dala! sist$! listri#. t$!%at %anas )an( dis$/a/#an#$nai#ant$!%$ratr )an( #$il da%at !$l$!a"#an sa!/n(an* K$ti#a #'!%'n$n!$n(ala!i#$rsa#an. t$!%$ratrn)a nai#. dan a#"irn)a !$!/a#ar ata t$r6adi"/n( ars%$nd$# %ada sa!/n(an*;*5*5 Analisis Ars Listri# M't'r*;*5*5*1Analisa ars listri# !'t'r di(na#an nt# !$ndia(n'sa !asala" r't'r. t$r!as# C81: Pata" ata r$ta#n)a /atan( r't'r ata inin t$r"/n( sin(#at 8#'rtslit:*82:Sa!/n(an /r# !$n(a#i/at#an ta"anan tin((i antara /atan( r't'r dan inin)an(t$r"/n( sin(#at 8#'rtslit:*85: La!inasi r't'r t$r"/n( sin(#at 8#'rtslit:*8,:Batan( r't'r l'n((ar ata t$r/#a. tida# !$!/at #'nta# )an( /ai# d$n(an

6n(inin*;*5*5*2Analisa ars listri# !$n("ilan(#an #$/t"an %$n(6ian nt# !$ndia(n'sa!asala" tan%a!$!ati#an dan !$!/'n(#ar %$ralatan*;*5*5*5Analisa ars listri# !'t'r !!n)a da%at dila##an s$!$ntara %$ralatan s$dan(/$r6alan*Sat %$n($alian adala" !$sin /$rt$(an(an tin((i. ini "ars di!ati#an nt#!$n("indaririsi#' /a"a)a listri#*;*5*5*, Ba(ai!ana analisa ars listri# !'t'r ditn6##an*81: Sat analisa ars listri# !'t'r dila##an d$n(an !lti!$t$r dan #l$! %$n6$%it arslistri#!'t'r )an( !$n(#r ars listri# )an( ditari# 'l$" !'t'r

82: Ars listri# !'t'r da%at di#r /ai# %ada &as$ ta!a ars listri# ata %ada sir#it#'ntr'ls$#nd$r* Sir#it s$#nd$r a!an85: Gna#an s$lal t$(an(an l$/i" dari =00


31/45

82: Air dala! !in)a#* Air !$nd'r'n( '#sidasi dan #arat %ada #'!%'n$n* Air 6(a !$n("alan(i%$l!as!$la##an t(asn)a P$d'!an T$#nis Prasarana Sist$! Tata Udara Pada Ban(nan R!a" Sa#it ;,

Dir$#t'rat Bina P$la)anan P$nn6an( M$di# dan Sarana K$s$"atanK$!$nt$rianK$s$"atan RI82: Ars listri# !'t'r da%at di#r /ai# %ada &as$ ta!a ars listri# ata %ada sir#it#'ntr'ls$#nd$r* Sir#it s$#nd$r a!an85: Gna#an s$lal t$(an(an l$/i" dari =00


32/45

nt# !$nn6##an ($6ala#'ndisi a/n'r!al ata #ritis )an( !$!i nt#!$n(analisa d$n(an&$rr'(ra%")* P$!/aaan lan(sn(&$rr'(ra%")/iasan)a tida# di%$rl#an 6i#aanalisa ($taran s$dan( dila##an #ar$na analisis($taran nt# analisis #'ndisir'da (i(i dinilai l$/i" a#rat*8$: P$n(a!/ilan sa!%$ls$ara t$ratr %$ntin( nt# #$s#s$san !$n(analisa!in)a#* Sa!%$l !$n$nt#an#$s$saian nt# la)anan s$lan6tn)a* Sa!%$l 6(a da%at !$!/$ri#an in&'r!asi

%$ntin( t$ntan( #$/$radaan l'(a! )an( as.asa!. a% air. dan #'nta!inasi lainn)a*;*5*; Analisis R$&ri($ran*;*5*;*1Analisis r$&ri($ran !$!$ri#sa si&at+si&at ?si#. #'nta!inasi &as$ a%. dan#'nta!inasi&as$ air nt# !$n$nt#an #'ndisi r$&ri($ran*;*5*;*2Ua% air dan #$asa!an adala" da "al )an( %alin( %$ntin( nt# di%anta*;*5*;*5Ua% air )an( tin((i da%at !$nin(#at#an #adar asa!. )an( %ada (ilirann)a!$n)$/a/#aninslasi !'t'r !$!/r# dan ta/n( l'(a! t$r#i#is;*5*;*,

A%a/ila asa! dala! sist$! /$r!i(rasi #$ dala! !in)a#. asa! !$!%$r$%at#$asan#'!%'n$n )an( /$r%tar s$%$rti /antalan dan r'da (i(i* Hal ini!$n)$/a/#an#$rsa#an %r$!atr dari #'!%'n$n* Sat analisis r$&ri($rant 6(ada%at !$!$ri?#asi/a"7a r$&ri($ran )an( di/$li !$!$n"i standar ARI >00+-- 8ARI1---/: dan /iasan)adi(na#an nt# !$nilai #'ndisi r$&ri($ran*;*5*;*;Analisa "ars dila##an s$t$la" !$!%$r/ai#i #$/''ran. !$na!/a" r$&ri($ranata!$la##an %$r/ai#an /$sar )an( !$!ili#i %'t$nsi tin((i t$r6adin)a #'nta!inasi a% air*;*5*;*=K$a#ratan t$s r$&ri($ran t$r(antn( %ada t$#ni# %$n(a!/ilan sa!%$l* Halini%$ntin( nt# tida# !$n$!ari sa!%$l d$n(an a% air dari lar #ar$na #adar a%

air !$r%a#an indi#at'r %$ntin( dari #'ndisi r$&ri($ran*;*5*= K$s$6a6aran P'r's*;*5*=*1K$s$6a6aran )an( tida# t$%at !!n)a da%at !$n)$/a/#an tin((in)a ($tarandan#$rsa#an %r$!atr dari %$ralatan*;*5*;*2 Tin(#at ($taran )an( tin((i !$n)$/a/#an #$asan )an( /$rl$/i"an %ada/antalan./'s 8/s"in(:. #'%lin(. s$#at %'r's. dan r'da (i(i*;*5*=*5K$s$6a6aran )an( t$%at da%at !$!%$rla!/at #$!ndran dari %$ralatan*K$s$6a6aran /$rarti%$n)$saian s$/a" %$ralatan s$"in((a %'r's s$sai d$n(an !$sin)an( disa!/n(#an

;*5*=*,A%a/ila !$sin %$n(($ra# dan )an( di($ra##an di"/n(#an !$lali #'%lin( )an(/iasa. dan/$r%tar /$rsa!a %ada #$s$i!/an(an '%$rasi. %taran nit s$%an6an(s!//$rsa!a dari %taran. s$/a(ai nit s$ara t$rs !$n$rs tan%a ($taran )an(/$rl$/i"an*;*5*=*;Ada ti(a 6$nis #$s$6a6aran )an( !!. )ait C81: Paral$l. di!ana !#a %sat #'%lin( %aral$l. t$ta%i da (aris %sat %'r'ss$i!/an(. 6ara# da (aris %sat %'r's !$n6adi %$ntin(*82: M$n)dt. di!ana !#a%sat #'%lin( tida# %aral$l dan (aris %sat %'r's tida##'ns$ntris*85: S$!%rna.di!ana !#a %sat #'%lin( %aral$l dan (aris %sat %'r's #'ns$ntris*;*5*> K'r$#si #$tida# s$6a6aran %'r's* A%a/ila %r's$dr #$s$6a6aran dan ($taran dila##an. %$n)$t$lan dila##an "an)ant# sat!$sin* M$sin ini adala" nit %$n(($ra#*M$sin )an( tida# dis$t$l 8#ar$na#$t$r/atasan #ran dan ?si#:. /iasan)a !$sin )an(di%asan( t$ta% ata nit )an(di($ra##an*9ara t$r/ar #$s$6a6aran dan %$r#a#as )an( !$!/at #$s$6a6aran r$lati& l$/i" $%at dan!da". t$rdiri dari ara C8a: Indi#at'r t$r/ali#*8/: Las$r*8: O%ti#8d:K$s$6a6aran*S$tia% #$s$6a6aran. 6(a #$s$6a6aran t$%i lrs. l$/i" /ai# dila##andari%ada tida# dila##ansa!a s$#ali;*5*@ K$si!/an(an dina!is*;*5*@*1K$tida# s$i!/an(an t$r6adi 6i#a %sat !assa dari sist$! )an( /$r%tar tida#t$%atd$n(an %sat %taran* Massa )an( /$rl$/i"an %ada sat sisi dari !'t'r!$ni!/l#an#$tida# s$i!/an(an* Ga)a s$ntri&(al )an( /$#$r6a %ada sisi t$r/$rat!$l$/i"i (a)as$ntri&(al )an( dit$nt#an*


33/45

;*5*@*2B$sarn)a ($taran a#i/at #$$%atan /$r%tar !$ni!/l#an #$tida# s$i!/an(an dans$aralan(sn( /$r/andin( d$n(an 6!la" #$tida# s$i!/an(an* K$tida# s$i!/an(anda%atdis$/a/#an 'l$" /$/$ra%a "al. t$r!as# #'nstr#si )an( tida# /$tl. /a"an)an( di/at.ata r't'r )an( l'n((ar*;*5*@*5K$tida# s$i!/an(an r't'r !$n)$/a/#an !$nin((in)a tin(#at ($taran

dan!$nai#n)a t$(an(an %ada #'!%'n$n )an( /$r%tar* P$nin((ian tin(#at ($tarandala! r't'r dari #'nstr#si /$r%$n(ar" %ada #$s$lr"an !$sin dan !$n)$/a/#an#$asan )an(/$rl$/i"an %ada str#tr %$nd#n(. /antalan. /'s 8/s"in(: %'r's dan r'da(i(i*;*5*@*,K'ndisi #$tida# s$i!/an(an da%at t$r6adi %ada sat /idan( 8#$tida# s$i!/an(anstati#: ata!lti /idan( 8#$tida# s$i!/an(an (a/n(an:*;*5*@*;K'!/inasi )an( dis$/t #$tida# s$i!/an(an dina!is dan !$ni!/l#an sat$#t'r)an( /$r%tar d$n(an %'r's dan !$n("asil#an sat %$r %taran tanda ($taran;*5*@*=

Unit #$s$i!/an(an dina!is C81: !$!%$r%an6an( !r /antalan. /'s 8/s"in(: %'r's danr'da (i(i*82: !$n(ran(i ($taran sa!%ai tin(#at )an( da%at dit$ri!a )an( tida# a#an!$!%$r$%at#$!ndran %$ralatan

85: !$n(ran(i #$t$(an(an )an( !$n)$/a/#an %$ralatan rsa#*8,: !$!ini!al#an#$/isin(an. #$l$la"an '%$rat'r. dan #$tida# %asan*8;: !$n(ran(i #$r(ian $n$r(i*=*5*- Id$nti?#asi #$tida# s$i!/an(an*=*5*-*1K$tida# s$i!/an(an %$rl di/$da#an dari s!/$r ($taran lain s$/$l! !$!lai%r's$dr!$n)$i!/an(#an* Sat %na# ($taran %ada ata d$#at #$$%atan /$r%tarr't'r da%at !$!ili#i /$/$ra%a %$n)$/a/. s$%$rti #$tida# s$6a6aran. %'r's /$n(#'# ata

r$ta#.$#s$ntrisitas. /atan( r't'r t$r/#a ata #$tida# s$i!/an(an;*5*-*2P$ri#sa adan)a #$tida# s$i!/an(an s$/$l! !$lan6t#an %r's$dr !$n)$i!/an(#an* T$#ni# !$n(analisa s$%$rti s%$tr! /$nt# ($l'!/an( ata analisa&as$ da%at!$n(is'lasi #$tida# s$i!/an(an s$%$rti )an( !$n)$/a/#an ($taran*;*5*-*5K$tida# s$i!/an(an ini ditandai 'l$" C81: B$sarn)a ($taran )an( d'!inan %ada#$$%atan /$r%tar dari r't'r*82: G$taran )an( t$rtin((i %ada /idan( radial dan$rti#al dan t$r$nda" tin(#at ($tarann)a%ada /idan( a#sial*85: A!%litd' dan sdt&asa dari ($taran )an( /$rlan( dan !anta%*8,: P$n(#ran ($taran radial t$r"ada%sdt &as$ $rti#al*

;*, P$n('%$rasian*;*,*1 La)anan )an( t$rs !$n$rs*;*,*1*1R!a" sa#it tida# %$rna" tt%* R!a" sa#it /$r'%$rasi 2, 6a! s$"ari. > "ari%$r !in((* 3asilitasn)a "ars diranan( nt# !$!n(#in#an /$r"$nti nt#%$!$li"araandan !$na!/a" ?tr #$ sist$!* 3il's'? ranan(an da%at disi!%l#ans$ara !da" d$n(anda #ata C is'lasi dan r$dndansi*;*,*1*2Pr's$dr )an( ditn6##an %ada &asilitas ra7at 6alan dan #lini#!$nin(#at#an#'!%l$#sitas* M$s#i%n r!a" sa#it di('l'n(#an s$/a(ai /#an "nian/isnis. s$'ran(!ana6$r &asilitas "ars !$li"at d$n(an "ati+"ati %$rs)aratan nt#s$tia% &n(si s$sai 6$nis/an(nan* Ban)a# r!a" sa#it s$d$r"ana )an( /$r'%$rasi#ran( dari 2, 6a! %$r "ari*;*,*2 K$/t"an /$r#'la/'rasi*;*,*2*1K$r6asa!a )an( $rat dan ti! #$r6a di/t"#an antara d$%art$!$n %$!$li"araandanl$!/a(a lain r!a" sa#it* L$!/a(a ini t$r!as# /a(ian %$n($ndalian in&$#sis.t$ra%i%$rna%asan. t$#ni# /i'!$di#al. %'lisi dan #$a!anan. danata la)anan lin(#n(an*;*,*2*2Unt# 'nt'". #$r6asa!a /a(ian %$!$li"araan d$n(an lainn)a nt#!$!asti#an/a"7a sist$! /an(nan /$r'%$rasi d$n(an /$nar nt# !$n(ran(iin&$#sis*P$n((naan )an( #ran( t$%at ran( is'lasi /$rt$#anan n$(ati& da%at!$!n(#in#an atin&$#sis dari ran(an !as# #'rid'r dan !$n(in&$#si %$#$r6a.%asi$n+%asi$n lain. ata%$n(n6n(*;*,*2*5


34/45

K$tida#t$%atan t$!%$ratr air %anas da%at !$!n(#in#an %$rt!/"an !i#r'/ial*K$tida# t$%atan %$!a#aian ?lt$r ata %$!$li"araann)a da%at !$ni!/l#an!asala"%$n($ndalian in&$#sis*;*;P$!$n"an d$n(an P$rs)aratan J ' i n t 9 ' ! ! i s i ' n i n (*

Ba(ian %$!$li"araan /$#$r6a sa!a $rat d$n(an d$%art$!$n lain dan #'!it$#$s$la!atan&asilitas nt# !$!%$r'l$" %$!$n"anJ'int 9'!!issi'n 'n Ar$ditati'n '& H$alt"ar$ Or(aniati'n 8JHAHO:Ar$a #ni /$ri#t r$lati& !$n6adi %$r"atian nt#%$!$n"an t$rs$/t*;*;*1 P$rn)ataan K'ndisi;*;*1*1 J9AHO !$!%$rs)arat#an /a"7a s$!a &asilitas %$ra7atan #$s$"atan!$n((na#anin&'r!asi !ta#"ir #'ndisi &asilitas*;*;*1*2

D'#!$n ini dis$/t P$rn)ataan K'ndisi 8Stat$!$nt O& 9'nditi'ns SO9:*;*;*1*5P$rn)ataan K'ndisi 8SO9: /$risi da&tar s$!a tinda#an #'r$#ti& )an(ditn6##andala! sat r$nana #'r$#si 8Plan &'r 9'rr$ti'n P39:*;*;*1*,SO9 adala" d'#!$n )an( t$ta% tin((al* SO9 "ars s$lal di%$r/a"ari 6i#a&asilitasdir/a". dir$n'asi. ata ditin(#at#an*Ba(ian %$!$li"araan !$!ain#an %$ran

s$ntral dala! !$!%$rsia%#an d'#!$nSO9dan!$la#sana#anP39*;*;*2 K$sia%an r!a" sa#it !$n("ada%i /$nana;*;*2*1Lis$nsi n$(ara /iasan)a !$!%$rs)arat#an &asilitas %$ra7atan #$s$"atannt#!$!%n)ai r$nana tan((a% /$nana s$/a(ai #$"arsan dari J9AHO*Ba(ian%$!$li"araan !$!%n)ai %$ran %$ntin( dala! !$!&'r!lasi dan !$n(i!%l$!$ntasir$nana t$rs$/t*

;*;*2*29'nt'" lain dari #$r6a sa!a )an( $rat di/t"#an antara /a(ian %$!$li"araan dan/a(ianlain* K'!it$ %$r$nanaan tan((a% /$nana &asilitas %$ra7atan #$s$"atan/iasan)at$r!as# %$r7a#ilan dari /$ri#t ini C81: %$t(as !$di#82: ad!inistrasi8t$r!as# !ana6$r risi#':*85: /a(ian (a7at darrat8,: #$a!anan#'!ni#asi8;:"/n(an %/li#*8=: R$#a! !$di# dan %$nda&taran8>: la/'rat'ri!8@: radi'l'(i8-:t$ra%i %$rna%asan*;*;*5 Sarana P$n)$la!atan Ji7a S$!$ntara P$d'!an T$#nis Prasarana Sist$! Tata Udara Pada Ban(nan R!a" Sa#it =0Dir$#t'rat Bina P$la)anan P$nn6an( M$di# dan Sarana K$s$"atanK$!$nt$rianK$s$"atan RI;*;*=*2L$(i'n$lla adala" /a#t$ri* Na!a %$n)a#it ini /$rasal dari 7a/a" t$r#$nal %adata"n 1->=. di/a"as %ada K'n$nsi L$(in di P"ilad$l%"ia A!$ri#a S$ri#at. dan /$r#aitand$n(an s$/a"!$nara %$ndin(in* L$(i'n$lla t$r6adi %ada s!/$r+s!/$r air ala!i dansist$! air%$r#'taan dala! #'ns$ntrasi r$nda" ata tida# t$rd$t$#si*;*;*=*5Dala! #'ndisi t$rt$nt #'ns$ntrasi da%at !$nin(#at s$ara dra!atis dala! %r's$s)an( dina!a#an a!%li?ati'n8%$n(atan:* K'ndisia!%li?ati'n


35/45

)an( dis#ai t$r!as# C81: t$!%$ratr air >>03 10@03 82;09 ,2

09:*82: tida# !$n(alir 8!and$(:85: %$n(a%ran 8sal$: dan s$di!$n*8,: /i'?l!8;: #$/$radaan a!/a*8=: /$/$ra%a /a"an ala!i. s$%$rti #ar$t.#a). /$/$ra%a /a"an %lasti#*;*;*=*,P$nlaran #$ !ansia t$r6adi #$ti#a air )an( !$n(andn( 'r(anis!$ inidala!/$nt# t$t$san a$r's'l t$r"ir% 81 ; !i#r'n: dan di"ir% 'l$" %$!ili# r!a" )an(r$ntan*In&$#si %ada a7aln)a t$r6adi %ada salran %$rna%asan atas ata /a7a"* Risi#'t$r/$sar nt# 'ran( ta. !$r$#a )an( !$r'#'#. !$r$#a )an( !$!ili#i %$n)a#it%ar+%ar #r'nis dan!$r$#a )an( !$n(ala!i

i!n's%r$si*;*;*=*; T$#n'l'(i !$n6an6i#an nt# %$r$daan L$(i'n$lla ata !$n($ndali#ann)a!$li%ti%$n('/atan d$n(an #l'rin di'#sida. "l'ra!in$s. ata !$n(i6$#si#an i'n t$!/a(a+%$ra#dala! %as'#an air d'!$sti#*;*;*=*= T$la" la!a di#$ta"i /a"7a !$nara %$ndin(in !$r%a#an %$n)$/a/%'t$nsialL$(i'n$ll'sis* R$#'!$ndasi )an( !$r%a#an #ni nt# !$!ini!al#anrisi#' dari !$nara%$ndin(in !$n(ait#an %$r!#aan )an( /$rsi" dan %r'(ra! /i'sida*Bantan %r'&$si'nald$n(an %$n('/atan #i!ia dian6r#an*

;*;*=*>3iltrasi !$#ani# "ars di%$rti!/an(#an nt# !$!ini!al#an #$#'t'ran 8&'lin(:*Dri&t

$li!inat'r"ars s$ara t$ratr di%$ri#sa. di/$rsi"#an dan di%$r/ai#i s$sai #$/t"an*;*;*=*@S$ara %ra#tis nt# %ili"an /i'id$s di(na#an nt# %$n('la"an air dala!ran(#a!$n("indari /$r#$!/an(n)a 6$nis )an( r$sistan d$n(an !i#r'/a*

;*;*=*-Dir$#'!$ndasi#an %$r(antian s$ara !in((an*;*;*=*10M$n("$nti#an dan !$n6alan#an !$nara %$ndin(in !$!$rl#an %$r"atian #"ss*K$ti#as$/a" sist$! di!ati#an s$la!a l$/i" dari 5 8ti(a: "ari. %$n($rin(ansist$!#$s$lr"an nt# !$!/$rsi"#an li!/a" dian6r#an* A%a/ila tida# %ra#tis nt#!$la##ann)a. air )an( dia! "ars di'la" lan( d$n(an /i'sidar$(i!$n s$/$l!!$nara %$ndin(in t$rs$/t di6alan#an*Sir#lasi air sa!%ai = 8$na!: 6a! disaran#an nt#sist$! d$n(an %$n($rin(an. dan nt#)an( tida# di#$rin(#an s$t$la" %$na!/a"an /i'id$dan s$/$l! &an !$nara %$ndin(indi'%$rasi#an*;*;*> Sist$! %$!antaan t$#anan nt# ran( is'lasi*;*;*>*1NIOSH !$r$#'!$ndasi#an %$!$ri#saan sat ta/n( asa% ara" aliran dara nt#%$!$ri#saan #alitati& #ali/rasi t$#anan di&$r$nsial*

P$d'!an T$#nis Prasarana Sist$! Tata Udara Pada Ban(nan R!a" Sa#it


36/45

=1Dir$#t'rat Bina P$la)anan P$nn6an( M$di# dan Sarana K$s$"atanK$!$nt$rianK$s$"atan RI;*;*>*2 Ji#a sist$! !'nit'r t$#anan t$r%asan(. dir$#'!$ndasi#an #ali/rasi#antitati& dila##an %ada 6an(#a 7a#t t$rt$nt nt# !$!asti#an /a"7a sist$! inia#rat nt#!$!anta t$#anan*

;*;*@ Tan((a% %$rta!a;*;*@*1K''rdinasi nt# %$rsia%an t$r6adin)a %$n("$ntian ta# t$rd(a dan #$(a(alansist$! adala"%$ntin(*;*;*@*2P$r$nanaan )an( !atan( /a(i !$r$#a )an( ada dan !$nan(ani /a(ai!ana!$r$#a a#an/$r#'!ni#asi d$n(an %$t(as %$ra7atan #$s$"atan adala" %$ntin(*;*;*@*5 Jalr #$%tsan !ana6$!$n "ars did$?nisi#an s$ara 6$las. dan #'nti($nsi"arsdi/an(n nt# %$t(as )an( a/s$n;*= K'nstr#si*

;*=*1 U!!;*=*1*1Ban)a# /a(ian %$!$li"araan !$la##an s$ndiri %$#$r6aan 6asa #'nstr#sidi/an(nan nt# r$n'asi ata %r')$# #'nstr#si /ar*;*=*1*2 Ji#a di#$l'la d$n(an /ai#. /iasan)a da%at !$!/$ri#an #'nstr#si d$n(an /ia)a)an( l$/i"r$nda" dari #'ntra#t'r lar*;*=*1*5Ba(ian %$!$li"araan !$!ili#i #$ntn(an d$n(an !$!an&aat#an 7a#t!$n(an((r dan 6i#a di%$rl#an !$r$#a da%at /$r($ra# dari sat l'#asi #$ l'#asi lain dala!7a#t sin(#at*;*=*1*,

K'nstr#si dan &n(si %$!$li"araan "ars did$?nisi#an s$ara 6$las dant$r%isa"*S$lal ada /a"a)a /a"7a %$#$r6aan #'nstr#si )an( t$rlal /an)a# da%at!$n(ali"#ans!/$r da)a !ansia dari &n(si /a(ian %$ra7atan*;*=*1*;P$nilaian risi#' in&$#si 'l$" #$l'!%'# #'ntr'l in&$#si &asilitas %$ra7atan#$s$"atan"ars !$n6adi /a(ian int$r(ral dari %r's$s #'nstr#si* Ba(ian%$!$li"araan s$lal t$r!as#dala! #$l'!%'# %$n($ndalian in&$#si %ada %$rt$!an!$nin6a r$nana dan %$rt$!an%$r"itn(an a7al #'nstr#si*;*=*1*=M$n(as#an %$r7a#ilan %$!ili# nt# s$!a %r')$# #'nstr#si san(at dian6r#an*Dala!#$/an)a#an #ass. ini !$r%a#an #ni nt# !$n$nt#an a%a#a" %$!ili# an(!$!%n)ai

#% an( dan s$/$ra%a /ai# ti! %$ranan(#'nstr#si !$la##an t(asn)a*;*=*1*>a#il ini "ars !$!a"a!i #'nstr#si. %$rda(an(an. "ars !$!a"a!i #'ntra#)an(di/$ri#an. dan #% $#si/$l nt# /$#$r6a !$n)$l$sai#an !asala" #''rdinasiantara#'ntra#t'r dan %$!ili#*;*=*1*@a#t !$n(an((r. #$r6a !ala! dan !$nari %$lan( nt# #$(iatan )an( /isin(8s$%$rti!$!'t'n( dan !$!al: di#''rdinasi#an !$lali 7a#il ini. )an( !n(#in 6(a/$rtan((n( 6a7a/ nt# %$n($lasan dan i6in #$r6a )an( /$r"/n(an d$n(an %anas*;*=*1*-Sat ti! #$il dari d$%art$!$n %$!$li"araan /$rsa!a 7a#il %$!ili#da%at!$n(id$nti?#asi !asala" #in$r6a dan %$!$li"araan s$/$l! lan(it+lan(it dandindin( )an(t$rtt% diins%$#si dit$!%at 'l$" #$l'!%'# %$!$li"ara san(atdian6r#an* P$!$ri#saan ini"ars di#'ntr'l dan di6ad7al#an 'l$" 7a#il %$!ili# ata #ant'r%$!$li"araan* P$d'!an T$#nis Prasarana Sist$! Tata Udara Pada Ban(nan R!a" Sa#it =2Dir$#t'rat Bina P$la)anan P$nn6an( M$di# dan Sarana K$s$"atanK$!$nt$rianK$s$"atan RI;*=*2 Tin6aan R$nana K'nstr#si*Ba(ian %$!$li"araan /iasan)a di!inta nt# t$rli/at dala! !$nin6a %r')$#+%r')$##'nstr#si )an( /ar dan r$n'asi* Uraian /$ri#t da%at !$!/ant s$la!a %r's$s iniC ;*=*2*1 Ran( %$ralatan !$#ani#al dan $l$#tri#al*81: Ran( !$#ani#al*


37/45

8a: Id$aln)a ran( !$#ani#al nt# %$ralatan ta!a s$%$rti %$ralatan%$n(#'ndisian daradan "ill$r "ars lan(sn( da%at dia#s$s dari lar /an(nan nt# #$!da"an%$n((antian+%$n((antian*8/: 3itr ini %ra#tis. !ini!al l'#asi ran( !$#ani#al "arsda%at !$!ini!al#an(an((an dari %$t(as %$!$li"araan #$ lantai !$di#*8: Ji#a!$!n(#in#an #$ndaraan trans%'rtasi da%at lan(sn( nt# !$la##an%$ra7atan%$ralatan s$sai )an( diin(in#an* A#s$s d$n(an li& lan(sn( #$ ran(!$#ani# di lantai atassan(at !$!/ant*

82: P$ralatan

)an(

di%asan(

di ata%* 8a: P$ralatan )an( di%asan( di ata% s$ara !! "ars di"indari nt# %$!a#aian%ada

#'ndisi #ritis #ar$na a#s$s /iasan)a slit dan #'ndisi #$r6a )an( tida# a!annt#%$t(as %$!$li"araan*8/: Na!n d$!i#ian %$ralatan tata dara )an( di%asan( di ata%adala" %ili"an /ia)a)an( san(at $&$#ti& nt# #lini#*8: J(a &an /an( 8E"ast &an:.!$nara %$ndin(in. dan %$ralatan %$l$%as #al'r lainn)a s$rin( dit$!%at#an di ata%*8d: S$tia% #ali di(na#an %$ralatan )an( di%asan( di ata%. %$rl dis$dia#an 6alana#s$s nt# %$t(as )an( tida# !$rsa# ata%. S$/a" tan((a t$ta% danataat7al# "ars di%$rti!/an(#an nt# s$tia% %$ralatan )an( !$!$rl#ana#s$snt# %$ra7atan 8t$r!as# #at%: dan tida# !da" dia#s$s dari tan((a%'rta/$ltin((i = &t 82 !:*8$: Ka/$l dan #'ta# #'nta# nt# la)anan listri# "ars t$r!as# dan/$rada did$#at%$ralatan*85: Tata L$ta# Ran( M$#ani#al*

8a: Tata l$ta# ran( !$#ani#al "ars !$na#% ran( )an( #% nt# a#s$s#$%$ralatan nt# %$n('%$rasian. %$!$li"araan dan t$r!as# at7al# %$r!an$natatan((a nt# a#s$s #$ %$ralatan )an( tida# da%at di6an(#a dari lantai*8/: P$ri#sa /a"7asarana )an( %ra#tis t$rs$dia nt# !$!inda"#an!$n((anti 6$nis%$ralatan /$ratdanata /$sar )an( dil$ta##an di dala! &asilitas dan dis$dia#anran(an nt#!$nari# s$!a #'il. %$n#ar #al'r. "ill$r. ta/n( /'il$r. dan ?lt$r*8,: 9"ill$r dan B'il$r*K$t$ntan "ars di/at nt# !$!inda"#an nit+nit #$ dala! dan #$lar dari/an(nan*Unt# "ill$r )an( /$sar. %$rti!/an(#an nt# !$!asan( /al'# )an(!$l$#at di str#trnt# !$!inda"#an ata !$n((anti #'!%r$ss'r )an( /$sar ata!'t'r+!'t'r8;: A#s$s P$t(as U!!*

8a: Sarana )an( a!an dan %ra#tis dari a#s$s %$t(as "ars dis$dia#an* Jara#!ini!! 2 &t 80.= !: dari %$ralatan !$#ani#al !!n)a di/t"#an %adas$!atiti# la)anan #$ %$ralatan !$#ani#al nt# a#s$s %$t(as dan ran( #$r6a*8/:Ran(an )an( l$/i" /$sar !n(#in di/t"#an nt# %$ralatan #"ss dan%$#$r6aan%$!$li"araan* S$la!a tin6aan. #$!a!%an #$/t"an la)anan%$ralatan nt# ran(%$ralatan !$#ani#al. #'rid'r. ran( /$r%$n("ni. dindin(/$la#an(. lan(it+lan(it atas.danata ditana! dala! tana" "ars di%$ri#sa*8=: Ban(nan $n$r(i )an( t$r%isa"*81: Ji#a air s$6#. air "an(at. ata ($n$rat'r a% dil$ta##an dala! /an(nan$n$r(it$r%isa" di lar nt# &asilitas %ri!$r. %$!asan(an 6alr tilitas%$n("/n(dala! t$r'7'n(an ata ran( t$rtt% )an( !da# dia#s$s lainnt#!$n)$dia#an a#s$s %$!$li"araan dan %$!$ri#saan dan %r't$#si dari nsr+nsr )an( san(at tida# diin(in#an*8/: A#s$si/ilitas nt# 6alr ta!a s$lr" tilitasdi#$"$nda#i nt# !$!&asilitasi%$!$ri#saan dan %$r/ai#an dari inslasi. ?tin(.#'!%$nsasi $#s%ansi t$r!al.$nt dara. dan lain+lain. s$rta nt# !$!&asilitasi%$n((antian )an( a#andatan( ata $#s%ansi*8: A#s$si/ilitas )an( a!an dann)a!an %$ntin( nt# nsr+nsr )an(!$!$rl#an %$!$ri#saan /$r#ala atala)anan. t$r!as# #at% is'lasi.%$ran(#a% %$n($rin( #'nd$nsat$. %'!%a %$n($rin( dan&an $ntilasi*8>: M$nara %$ndin(in*


38/45

8a: L'#asi !$nara %$ndin(in dan %$n$!%atann)a s$/ai#n)a ditin6alan(*S$!%r'tan ata %anaran da%at !$n6adi s!/$r L$(i'n$lla*8/: T$nt#an 6ara#t$rd$#at !as#an 8inta#$: dari alat %$n(#'ndisian dara* Jan(an!$n$ri!a an(in )an( t$rlal #at. #% /$ralasan 6i#a t$rlal d$#at nt#di%inda"#an*8: Ba#i /a6a ta"an #arat disaran#an nt# !r %a#ai )an( %an6an( dan!$!/ant!$n("a!/at %$rt!/"an !i#r'/ial*8d: Tin6a lan( /$rsa!a %$r$nana%ili"an la)anan nt# !$n((anti !'t'r 8$: Li"at %$r/$daan %ili"an nt# /a# %$!anas.

t$r!as# #'ntr'l nt# %$!anas*Hati+"ati !$nara %$ndin(in tida# /$r6alans$%an6an( ta"n*8@: P$rla#an Ki!ia 89"$!ial Tr$at!$nt:8a: P$rla#an #i!ia !$r%a#an /a(ian int$(ral nt# !$!asti#an /a"7asist$!%$r%i%aan di dala! /an(nan ?si# dala! #'ndisi int$rnal )an( /ai#*8/: Pi%a )an(#'t'r !$ni%ta#an /ia)a $n$r(i dan da%at !$n)$/a/#an $Fsi$nsisist$! l$/i"r$nda" dan !$ni!/l#an #$tida# n)a!anan %ada %$n("ni*P$n('la"an air )an( tida#/$nar %ada sisi air #'nd$ns$r da%at !$n)$/a/#an air )an( /$rl$/i"an t!%a" dant$r/an(*8: P$n(rasan /'il$r t$rlal /an)a# !$n("asil#an li!/a" air. s$"in((a %r'(ra!%$ra7atannt# /'il$r 6(a di%$rl#an*8d: La/$l 6i dit$!%at#an di l'#asi+l'#asi strat$(is "ars

dila##an dan di%$ri#sas$ara rtin*8$: P$!as#an at #i!ia "ars t$rl$ta# di da$ra")an( !da" dia#s$s dan da%atdii* Pani nit %$n(#'ndisian dara "arsdi%$rla##an s$ara t$ratr d$n(anta/l$t /i'ida* Pr'd# d$n(an 7ada" dr! /$ratn)a=0 l/s 82@ #(:. /$rarti nt#it di%$rl#an alat !$n(($ra##an dan !$n(an(#atn)a*8-: K'il %$ndin(in*8a: K$t$/alan #'il tida# /'l$" !$l$/i"i = 8$na!: /aris nt#!$!da"#an%$!/$rsi"an* K'il d$n(an ?n 8siri%: )an( l$/i" "als dari 1, ?n %$r inis$!a#inslit nt# di/$rsi"#an d$n(an %$!/$rsi" #'il* P$!/$rsi" ini /iasan)adit$ra%#an%ada sisi "l dari #'il dan diiin#an nt# !$n$!/s #$ dala! d$r$tan #'il*8/:S$t$la" /$rsi". %$#$r6aan s$lan6tn)a adala" !$lna##an %$n(a%ran 8sal$:dan%$rt!/"an /i'l'(is 8l!t al(a$:* P'!%a air /$rt$#anan tin((idi(na#an nt#

%$!/$rsi"an a#"ir*8: Bila #'il l$/i" dari = 8$na!: /aris )an( di(na#an nt# $&$#d$"!idi?$r. #'ilda%at di%isa"#an !$n6adi nit , ata = /aris d$n(an a#s$s )an(dis$dia#annt# !#a #'il /ai# dari "l dan "ilir* Biasan)a ran( antara s$t$/al 2,ini8=10 !!: #% !$!adai*810: Pani %$n($rin( /a6a ta"an #arat*Pani %$n($rin( dari /a"an /a6a ta"an #arat "ars dis$dia#an nt#!$n('%ti!al#an%$!/$rsi"an dan !$n(ran(i %$rt!/"an !i#r'/a*Unt# !$!asti#an%$n($rin(an %ani. !ana6$!$n &asilitas "ars !$nin6a di!$nsi%$ran(#a% nt#!$!$ri?#asi /a"7a %$ran(#a% t$la" !$n(#'!%$nsasi %$n(ar"dari t$#anan #i%asan(in*811: 3itr %r't$#si %$!/$#an*

8a: Pr't$#si t$r"ada% %$!/$#an adala" ?tr )an( san(at %$ntin(* Anti/$#dirana

pedoman teknisprasarana rumah sakitsistem instalasi tata udara

Documents