pandangan awal terhadap kesedaran dan pemupukan kreativiti dan inovasi

8/7/2019 Pandangan Awal Terhadap Kesedaran Dan Pemupukan Kreativiti Dan Inovasi

1/19

-. ;

" '

"Kreativiti dan Inovasidalam Dunia Semasa:Pendeka tan Islami"

9 - 10 November2010 /2 - 3 Zulhijjah 1431 H

Sesi IV

Pandangan Awal Terhadap Kesedarandan Pemupukan Kreativiti dan Inovasi

Oleh

P N . A ZR IN A SO B IA N

Fellow, Pusat K ajian Sains dan A lam Sekitar, (K IM

AnjuranIN ST IT U T K E FA H A M A N IS L A M M A L AY SIA ( lK IM )

Bertempat diD E WA N B ESA R . IK IM .

K U A L A L U M P U R

8


2/19


3/19

Ke se d ar an d a n P emupu k an K re a ti vi ti d a n I no v as i

Bahagian I: Kesedaran te rhadapKreativ iti d an In ova si

Un tu k men ja di ma s ya ra ka t y an g k re atif d an s ete ru sn ya b eru pa ya u ntu k b erin ov as i, k es ed a ra n te rkreativiti d an in ov as i itu p en tin g. K es ed ara n in i d iha ra pk an m e nja di p em a ngk in a wal k epad a p e lb aga iak tiv iti k rea tif dan penghas ilan p roduk k rea tif yang bo leh d iman faatkan o leh masya raka t.

D alam k on te ks k erta s k erja ini, "k es ed ara n" membawa mak su d b ah awa ma s ya ra ka t mempuny apenge ta huan te n ta ng ta k rifa n k re ativ iti, m emah~m i kepe ntin ga n d an k es an nya s erta w uju dn ya3.mala -ama l an secar a ko lek tif da lam keg ia tan k rea tif..- c .,.. .y. - ,; 1. - ;r v 7 V? ' ~ , ~ < .. /~{ ; : >

Walau baga imanapun, perlu d ite ga sk an d i s in i b ah awa b elum ada man a-man a k ajia n d i n e ga rain iy~n g m e lih at k es ed ara n m a sya ra ka t te rh ad ag k re ativ iti. M ala h, s eta ka t in i, d alam k ala ng an p en gk aji

B ara tllu ar, k ajia n s eb eg in i ju ga b elum p e rn ah d itemu i. S e ba lik nya , k ebanyak an te n ta ng k re a tiv iti le b ihm enum pukan kepada m eliha t~Q ID '.E.a n k re ativ iti - . .Sesebua~arak~, p emb en tu ka n k ae da hpengukuran krea tivi ti , pe rbandingan ap l ikas ipenguku ran k rea tiv it i d an pemupukan k rea tiv it i.

- - --- - - .- - ~ -- - - -Kajian-k ajia n y an g d is eb utk an in i ju ga s an ga t ja ra n g d itemu i d i n eg ara k ita d an u ntu k itu ru ju

r ujuk an yang ad a k a ita nnya d engan Ma lays ia ju g a s ang a t te rh ad jum lahnya. Malah, jik a ad a d is e na ra ik ank ajia n tem pa ta n d alam b id an g in i m a ka n am a p en ye lid ik lp en gk aji yang sam a saha ja akan m uncul dans en ara i itu tid ak la h p an ja ng. Le bih m encabar lagi jika ing in m eliha t tem a kertas kerja in i dari sudutp andangan h idup Is lam . Apa yang pa s ti ru ju k an be ra s as k an pendeka ta n Is lam i bo le h d ib ila ng dengta ng an . P e nje la sa n in i s ec ara tid ak la ng su ng menun ju kk an b ah awa k eg ia ta n p en ye lid ik an d alam

k re ativ iti d i n eg ara in i b elum b eg itu b erk emb an g s ub ur. M ala h, k ea da an in i ju ga m e nu nju kk ank es ed ara n u ntu k memah am i b id an g in i d i p erin gk at temp ata n ju ga b elum b eg itu men ye rla h. O le hk e sed ar an d a lam ka la ngan pengkaji (g o longaninte le k) s en diri b elum b egitu membe ra ng sa ng ka n, ma k abaga imana pu la k e sed ara n d a lam ka la ngan ah li ma sy ara k a t?

B e rb alik k ep ad a a sp ek k es ed ara n te rh ad ap k re ativ iti, k erta s k erja in i a ka n m e nu nju kk an a ta umembuk tik an k ewu ju d an (a ta u k etid akwuju da n ) k es ed ara n te rs eb ut d alam k ala n ga n ma s ya ra ka t. Dk on te ks k es ed ara n in i, a pa ya ng d ip ap ark an d i d alam k erta s k erja in i k eb an ya ka nn ya b erg an tu ngk ae da h p emerh atia n d an s umb e r ru ju ka n s ek un de r. S eb ag ai p ermu la an , k efa haman terh adap ke sed ara nmasya raka t t e rhadap k rea tiv iti akan d iliha t dari s udu t p enge ta huan /k e fa h aman umum masyar ak a t te rh adap

krea tiv it i/ inovas i .Se lan ju tnya , akan dil iha t pu la am alan krea tiv i ti da lam kalangan masyaraka t .

P en ge ta hu an lK efa haman umum ma sy ara ka t te rh ad ap K re ativ itilln ov as i

Mela lu i p em e rh atia n te rh ad ap h ub un ga n s os ia l k an ak -k an ak d an w an ita s erta p em e rh atia n te rhp erk emb a ng an med ia (c eta k d a n e le ktro n ik ) s ema s a, dapa t d ipe rha tikan pengetahuan /ke fahaman umummasyar ak a t te rh adap k re a tiv iti. Da lam ha l in i, dua s itu as i h ub un ga n s os ia l d alam k ala ng an k an ak-kanakdan w anita d ica ta tkan di sin i b ag i membuktik an wu ju dn ya p e ng eta hu an /k efa haman umum ma s ya raMalaysia terhadap kreat ivi ti :

2


4/19

Ke se d ar an d a n P emupu k an K r ea ti vit i d a n in o va s i

S itu a s i I

S ek ump u la n k an ak-kanak berm ain bersam a da lam sa tu pe rm ainan yang d ibe ri nam a"m e n ea ri n am a k ere ta b erm u la d ari h uru f te rte ntu ." M is aln ya , a pa ka h n am a k ere ta ya ngb erm u la d ari h uru f "M "? Ja wa pa nn ya ia la h k ere ta "M yVi." D ala m p erm a in an in i, se tia pk an ak -k an ak d ib eri p elu an g m em ilih h uru f y an g m e re ka s uk a d an ra ka n-ra ka n y an g la in ,s ee ara s po nta n, a ka n m e n ye bu t n am a k ere ta ya ng b erm u la d ari h uru f ya ng d ib erik an itu .S ela lu nya , d ala m p erm a in an in i, a ka n tib a sa tu k ea da an d i m a na a da k an ak -k an ak ya ngga ga l m e nye but na m a ke re ta ya ng d ip erlu ka n. B ila tiba ke ad aa n in i, a kan a da ka na k-k an a k la in y an g men ye bu t "Ap ala h, ta k k re a tifbetul"

S i tu a s i II

Du a o ra ng w an i ta s ed an g b ers em b an g te nta ng m emu la ka n p ern ia ga an k ain s ee ara k ee il-kee ilan , bu ka n u ntu k m en da pa t u ntun g besa r te ta pi seka da r m e na m bah p en da pa ta nk elu arg a. Wa n ita A su da h b ia sa m e la ku ka n k eg ia ta n in i d an e uba m e ya kin ka n Wa nita Bb ah aw a p ern ia ga an s eb eg in i se m em a ng nya b erb alo i u ntu k d ie ub a. P as tin ya , Wa n ita By an g tid ak b ia sa , b erta ny ak an p elb ag ai s oa la n. A nta ra s oa la nn ya , "B ag aim a n a n ak ju al(p as arka n) ka in n i?" D en ga n ya kin , Wa nita A m em ula ka n ja wa pa nn ya d en ga n a ya t "K itak e na k re a tifla h , b a ny ak e a ra n a k p a sa r b a ra n g n i!"

D ala m ke du a-d ua s itu as i in i, d ap at d ip erh atik an b ah aw a p erka ta an "k re atif' te la h d igu naMa la h , j ik a d ip e rh a tik a n d i s e ke lilin g k ita , p e rk a ta a n it u s a nga t mudah d an k e ra p d ila n tu nk an . P e r sod i s in i, a da ka h m e re ka m em a ham i m a k na p erk ata an itu a ta u ia s ek ad ar d is eb ut k era na te la h b eg ituo rang yang m enyebu tnya? Da lam m asa yang sam a, adakah penggunaan pe rka ta an itu tepa t pmaksudnya?

D a lam s itu as i I, s em em a ng ny a p erk ata an k re atif te la h d ig un ak an . N amun , m a k su d p en gg up erk ata an te rs eb ut b uka nla h m e ru ju k k ep ad a k re ativ iti s ep erti ta krita nn ya ' te ta pi ia m e ru ju k kk etid ak up aya an u ntu k m emb erik an jawa pa n y an g b etu l. la tid ak a da k en a m e n ge na d en ga n m e n gh asesu atu yan g ba ha ru . O le h itu , pe nggu naa n p erka taa n "kre atif' d i s in i tida k tep at pa da m a ksuK e tid ak up ay aa n k an ak -k an ak in i m e n ea ri n am a -n am a k ere ta ya ng b erm u la d ari h uru f "M " a da k ad en ga n keku ra nga n m aklu m at be rka ita n n am a -n am a ke re ta te rsebu t. Je la s, ia tia da ke na m e ndengan k rea tiv it i i tu s end ir i.

1 An ta ra ta kr ifa n k re a tiv iti ia la h "k e up a ya a n u n tu k men gh as ilk a n s e su a tu y an g b ah ar u" (G ilc hr is t, 1 97 2) d a n "s a tu p ro smana s e s eo r ang men ja d i p ek a t er had ap mas a la h , k ekur angan, ju ra ng penge ta huan , un sur -un sur y ang h ila ng , k e ti dakha rmdan s ebag a iny a , mengena lp a s ti p e rk a ra-p e rk a ra s u ka r, m e n ca ri p e ny ele sa ia n . .. " (To rr en ce , 1 97 4 d a lam Yong , 1 99 4, m . s. 8 ).

3


5/19

Ke se d ar an d a n P emupu k an K r ea tiv it i d a n I no v as i

Da lam s itu a s i II p u la , p e n gg un a a n p e rk a ta a n k re a tif d i s in i m embawa mak s u d k e bo le ha n i

m e nca ri p elba ga i k ae da h u ntu k m em a sa rk an p ro du k ju ala n. D en ga n k ata la in , in div id u p erluka ed ah m em as arka n p ro du k ya ng be rbe za d arip ad a bia sa a ta u m e nca ri ka ed ah ba ha ru . D en gap en ggu na an p erk ata an k re atif d i s in i le bih te pa t d en ga n m a kn a a sa l k re atif. D alam s itu as i in ime r u juk k ep ad a "menggunakan ka ed ah baha ru " un tuk mem as a rk an ba ra ng an .

B e rd a s ark a n p eme rh atia n in i, w u ju d n ya k e ya k in a n b ah awa , s e rb a s e d ik it, m a s y ara k a t Ms ememangn ya s u da h mempuny a i p e n ge ta hu a n /k e fa haman te rh ad a p k re a tiv iti. D a lam h al in i, k eya n g d im a k su d ka n d i s in i ia la h m a s ya ra ka t te la h m em a ham i k ep e rlu a n k re a tiv iti d a lam me n yema s a la h d an mem be rik an jawapan /ja la n p enye le s a ia n y ang be rb e za d a rip ad a k ebia s a an .

P e n ge ta hu a n /k e fa haman umum in i mung kin te rh as il d a rip a d a p emb a ca a n , p eme rh atia n maa p a ya n g m e re ka d e ng ar. In i k era n a, s eja k s ek ia n lam a , p e rk ata a n "k re a tif' d a n "k re a tiv iti" te lak e ra p d ip a p ark a n d i me d ia c eta k mahu pu n d is e bu t d i d a lam med ia e le k tro n ik.

Wa la u ba ga im a n a pu n , b erk aita n d e ng an p e nje la sa n d i a ta s, te rd ap a t s e ku ra ng -ku ra ngnya duap e rs o ala n y an g p e rlu d ijaw a b d i s in i. P e rtaman y a, a d a ka h p e n ge ta hu a n /k e fa haman umum in i le n gkeduanya , a d akah penge tahuan /ke fa ham an um um in i m encukup i? Un tuk pe rsoa lan p ep en ge ta hu an /k efa ham an um um m a sya ra ka t te rha da p k re ativ iti ia itu m e liba tk an u ns ur p en yma s a la h d a n p e n gh as ila n id e a b a ru y an g te rs e nd iri/u n ik , m e r up a k an s a tu p e n ge ta hu a n /k e fa h amab en a r. In i k e ra n a , j ik a d iru ju k ta k rifa n k re a tiv iti itu s e n diri, d u a u n su r te rs e bu t s ememangn ya ted a lam ta krifa n itu . Wa la u b ag aim a n a pu n , p e ng eta hu a n/k efa ham a n s eb egin i be lum le n gk ap d a n"n ip is " s ifa tn y a . In i k e r~an k rea tiv iti in i sa nga t lu a s d an bo leh m encakup i pe lb?ga i biga(Yong ,1993) .Apa ta h la gi, jik a k re ativ iti in i d iliha t d ari s ud ut p an da nga n hid up Is la m . P a stin ya, r ama iMu slim y an g k ura n g y ak in a ta u tid a k ta hu a ka n k ep e ntin ga n s erta p e ne ka n an k re a tiv iti d a lam p ahid up Is la m . B erd as ark an p en je la sa n in i, m a ka bo le h d is im p ulk an ba hawa p en ge ta hu an /k efm a s ya ra ka t M a la ys ia te rha d ap k re a tiv iti m a s ih b elum le n 9l~ 1Ld an a m at p erlu d ip erba ik i. M ala h, in imungk in men j a d i s a t u fa k to r ku ra ngnya kegia ta n k re a tif s e rta in ov a s i d a l am nega ra k ita .--

B agi p erso ala n ke du a p ula , ke fa ha m an m a sya ra ka t te rha da p k re ativ iti se be na rn ya bm e n cu ku p i. In i k era n a, m e re ka p e rlu m em a ham i b an ya k p e rk ara la in be rk aita n k re a tiv iti itu . Mten tang kepn tingan k rea tiv it i. un su r-uns~Ly-an9-p-edu .da un tuk be rk r ea tiv it i, h a langan /kekangan t e rhadapk re a tiv iti, h ad -h ad b e rk re a tiv iti. ru a n g u n tu k meny alu r s e rta me n g emba n gk a n k re a tiv iti d a n b agf Mus l im,p a.ncf8n9anhidup Is lam te rhad ap kre~ov~ Jika m asya ra ka t-d a p at d ib ek a lk a n; d e nga n d e ng anmak luma t le n gk a p b erk a ita n d e n ga n k re a tiv iti in i m a k a p embuda ya a n k re a tiv iti/in o v as i b erk emmemp u n ya im a s a d e pa n y an g ce ra h.

Wa la u b aga im a n a pu n , p e rlu d ite ga sk an d i s in i b ahaw a m emb e ka lk an m a k lum a t le n gk apu s a ha membud a ya k an k re a tiv iti d a n in o v as i tid a k a k a n b erla k u d a lam s e ke lip ma t a. U s ah a in i s ewd ila ku ka n se ca ra ko le ktif d an ko ns is te n jika in gin m e liha t p eru ba ha n p os itif m a sya ra ka t tk re a tiv iti/in o va si. D a lam ma s a ya n g s am a , p embu d aya a n k re a tiv iti d a n in o va si tid a k a ka n m e

4


6/19

K es ed ara n d an P emu pukan Krea tiv it i d a n I no va si

se tia p se ora ng a hli m a sya ra ka t itu k re atif d an m am pu be rin ova si. In div id u ya ng kre atif tid ak m u ncu l se tia p

ha ri te ta pi m u ng kin m e ng am b il m a sa ra tu sa n ta hu n u ntu k d ih asilk an .

Arna /an k rea tiv iti d a /am ka /angan masyar aka t

Am ala n kre ativ iti b erm a kn a p en gliba ta n/k egia ta n a hli m a sya ra ka t d ala m a ktiv iti ya ng a da k aita nn ya d

kreat ivi t i / inovasi. M isa lnya, m enghas ilkan se sua tu yang baha ru a ta u be rin ova si te rhadap id ea ,

p erkhid m ata n m a hu pu n p ro du k ya ng bo le h d im a nfa at m a sya ra ka t. O le h itu , u ntu k m em bu ktika n w uj

a m ala n, m a ka p erlu la h d ite liti p etu nju k-p etu nju k ya ng m embu ktika n w uju dn ya ke gia ta n kre ativ iti

m asya ra ka t. Ju ste ru itu , su b-bahagia n in i a kan m em be nta ngkan tiga p etu njuk ia itu (i) da ta p rod uk

dipa tenkan,2 (ii) ju mla h p en ye lid ik da n (iii) a ktiv iti k rea tiv iti/in ova si m ela lu i m ed ia un tuk m em bu

ke wu jud an kegia ta n krea tiv iti yan g se te ru sn ya bo le h m en ja di sa nd ara n da lam m em buktikan ke se d

s e rta ama la n ma s ya ra k at te rh a da p k re a tiv itilin o va s i.

P erta m an ya d ari se gi p en gha sila n p ro du k ya ng d ip ate nka n.' P en gha sila n p rod uk ya ng d ip ate nka n

te la h m e nja di sa tu p etu nju k ya ng se rin g d igu na ka n u ntu k m e liha t ke le biha n se se bu ah n ega ra /m a sya rd ala m k re ativitilin ov as i. P ro du k ya ng d ip ate nk an m e nu nju kk an ba ha wa a da nya p en gha sila n p ro du k b

dan dengan itu p encip ta p roduk te rse bu t m em pa tenkan p roduknya un tuk m elin dungi haknya te rh

p roduk te rsebu t. J ika d ika itkan d engan tem a ke rta s ke rja ini maka, leb ih tinggi jum lah p roduk yang

d ipa tenkan m aka in i be rm akna le bih ram ai in d iv idu yang m engha s ilkan p roduk baha ru . Apabila

in div id u m e liba tka n d iri d en ga n p en gha sila n p ro du k ba ha ru m aka in i a da ke m un gkin an nya m embe rik

gam ba ran bahawa wujudnya am ala n te rhadap kegia tan krea tiviti. Dengan itu , a pabila ram ai o rang

m e liba tka n d iri d en ga n ke gia ta n kre ativ iti (m e nga m alka nn ya ) m a ka in i a da ke m un gkin an nya m e nu n

ba ha wa k es ed ara n m a sya ra ka t te rh ad ap k eg ia ta n k re ativ iti itu tin ggi.

Bagi Ma lays ia , jum lah pa te n ' yang d ilu lu skan pada tahun 2002 ia la h sebanyak 1492 pa tbe rband ing 405 pad a ta hun 2000. Da ri jum lah in i 32 (2% ) d ipa tenkan o le h p em as ta u tin m anaka la 1460

(98% ) d ip ate nka n o le h bu kan p em asta utin (RMK9, 2006: 276). M an aka la d ala m a ktiv iti p en yelid ika n da n

2 Da ta p roduk yang d ip a tenkan ke rapka li d igunakan da lam indeks -ind eks yang m enun jukkan kem am puan kre a tiv iti/ inovasis e se bu a h n e ga ra. Con tohnya ,T he G lo ba l In no va tiv e In de xya ng d iban gu nka n o le h by The Bo ston C on su ltin g G rou p (BC G) d anthe N atio na l A sso cia tio n o f M an ufa ctu re rs (N AM ) ya ng m e nu nju kka n ta ha p in no va si se se bu ah n ega ra se rtaTh e C re a tiv ity In d exya ng d iban gu nka n o leh R icha rd Flor ida, P ro fe so r P em ba ngu na n Ek on om i W ila ya h d i C arn egie M ello n U niv ersity d i m ana indexin i m e nila i k em am pu an k om u niti u ntu k b erin ov as i.3 P ro du k ya ng d ip ate nka n bu ka nla h s atu -s atu nya ha sil ke gia ta n k re ativiti/in ov as i. S ela in p ro du k, k re a tiv iti ju ga m e lib atk an id e as e rt a p e r khi dma tan. D ata ini s ela lu nya d igu na ka n s eba ga i p etu nju k ke ku ata n e ko no m i s ese bu ah n ega ra a ta u se ba ga i p etu nju kke kua tan d aya sa ing se sebu ah ne ga ra . P erlu la h d iin ga tka n ba ha wa ke kua tan a tau ke upa ya an krea tiviti da n in ova si sedika itkan de ngan p etu nju k e ko no mi. O le h itu , ka jia n in i ju ga be rga ntu ng p ad a da ta -da ta e ko no mi itu . Ba gi m e n d ap a t g am b ar anje la s te nta ng d ata te rs ebu t, s ila ru juk kepada Rancangan M alays ia Ke sem bila n dan Kesepu luh (Unit P erancanq EkonomJabatan P e rd ana Men te ri) d an bagi m eliha t p e rband ingan kekua tan inova si Ma lays ia d an negara la in , liha tT he G loba lC om p etitiv en es s R e po rt 2 01 0-2011 (Wo rld E co nom ic F oru m ).4 D ata in i ia la h u ntu k p en du du k M ala ys ia ke se lu ru ha nn ya ta np a m em be za kan sa rna a da m ere ka M us lim a ta u tid ak . Se taktia da la gi d ata ya ng m e nu nju kk an p em p ate n ia la h M us lim a ta u bu ka n M uslim .

5


7/19

Ke se d ar an d a n P emup u ka n K re a ti vit i d a n I no v as i

p em ba ngu na n (R&D ) o le h sya rik at b io te k, 650 pa ten tela h d ilu lu sk an u ntu k p en ye lid ik an b erk aita n bio te k

b agi te m po h 20 05-20 09 (RMK10 , 2 01 0: 45).

~

B erd asa rka n p ap aran d ata in i, ha kika tn ya a ktiv iti m em pa ten kan p ro du k di n egara in i belum b eg itu

m em beran gsa ngkan . Jika d iban din gka n de nga n S in ga pu ra , ba gi tahun ya ng sa ma , 7,5 84 p ate n d ilu lu sk an

dengan 246 (3% ) d ipa tenkan oleh pem as tau tin m anaka la se lebihnya (7,338 a tau 97% ) dipa tenkan

bu kan p em as tau tin . J ika d iban din gka n pu la d en gan Taiw an ya ng m enu nju kkan d ata m em be ra ngsa n

de nga n 45,042 p ate n dilu lu ska n pa da ta hun 2002. D ari ju mla h in i, 24,8 46 (5 5% ) d ifa ilk an o le h p em a sta utin

da n 20196 (45% ) d ipa ten kan o leh buka npemastaut ins .

Malahan, sebahagian besa r ak tiv iti m em pa tenkan o leh pem as tau tin (tingga l dan m enetapM alays ia ) juga sanga t rendah . Ha l yang sam a be rlaku di S in ga pu ra . N am u n, d i Ta iw an keadaan sanga t

b erb eza d en ga n p erm o ho na n p ate n ya ng d ilu lu sk an, s ep aru hn ya d ib ua t o le h e ntiti tem pa ta n.

D engan itu , jika k ita m ene rim a andaian aw al bahaw a jum lah produk yang dipa tenkan ada hu

ka itnya dengan fakto r am alan dan keseda ran m asya raka t te rhadap krea tiviti dan inovas i m

b erd as ark an d ata ya ng d ip ap ark an in i je la s b ah aw a am a la n d an k es ed ara n kre ativ iti m a sya ra ka t M a

m a sih te rla lu re nd ah. In i m e nyo ko ng a nd aia n a wa l be rd as arka n p em e rh atia n p en gk aji ta di.

Se la in produk yang dipaten kan , ju mla h p en yelid ik be rke mu ngkina n m en ja di p etu njuk ya ng bo ld igu na pa kai d ala m m eliha t ke se da ran m asya ra ka t terh ad ap k re ativiti/in ov as i. A nd aia nn ya , d en ga n jum la h

penyelid ik yang tinggi m aka aktiv iti penye lid ikan dan pem bangunan (P&P ) ada lah aktif bagi sese

nega ra . Aktiv iti P&P yang be rle luasa be rkem ungkinan m enghasilkan penem uan da lam beid ea /p ro du k/p erkhidm atan /s is te m yan g ba ha ru d an be rm an fa at kep ad a m asyara ka t. In i m erup aka n

k rite ria k ep a da k re a tiv iti/in o va s i. S e ca ratid ak lan gsu ng in i m en un ju kka n ke gia tan kre atif da n in ova tif ya nt ingg i. Akh irnya, kegia ta n krea tif d an in ova tif ya ng tin ggi se cara tid ak la ngsu ng m enu nju kkan pu la a m

d an s ete ru sn ya k es ed ara n te rh ad ap k re ativ iti/in ov as i ya ngtinggi.

Di M a la ys ia , d ata p en ye lidik6 bagi se tiap 1 ju ta penduduk pada tahun 2006 ia lah 372 penyelidik .

D ib an din gk an d en ga n S in ga pu ra 6,0 88 p en ye lid ik, Hong Kong 2,65 0 p en ye lid ik d an Ira n 70 6 p en ye lid ik.7

Data in i je las m en unju kka n ba haw a jum lah p en yelid ik ba gi se tiap 1 ju ta p en dud uk d i M ala ys ia m as ihlu

rendah jika d ibandingkan dengan S ingapu ra dan H ong K ong. M alah, apabila d iband ingkan dengan

(s eb ua h n eg ara Is lam i), jumlah pe nye lid ik ba gi se tia p 1 ju ta pe nd ud uk di M ala ys ia m asih la gi re nd ah.

~\V 1 O le h itu , jika a nda ian a wal ta di d igu na pa kai, m aka bo leh kita ka takan bahawa kegia tan P&P di~ M ala ys ia rn as ih la gl re nd ah. D engan ltu, k ern un qk in an u ntu k te rh asiln ya id ea , p ro du k, p erkh idm ata n d an

5 D ata -data un tuk S ingapura d ipe ro leh di http:/ /www.ipos.gov .sg/topN av /pub/s ta / dan da ta-da ta un tuk Ta iw an dipe roleh d ihttp://www.tipo.gov.tw (S ta tis tic & P ub lica tio n)6 D ata in i j uga tida k m em be za kan s am a a da p en ye lid ik itu M uslim ata u tid ak. Se tak at in i belum d ite mui d ata ya ng m em bp en ye lid ik M us lim a ta u b uk an M us lim.7 D ata d ip ero le h d aripa da http ://s ta ts.uis.unesco.o rg /u ne sc olT a bleViewe r/d oc um e nt.a sp x? Re po rtld =1 43&IF L an gu ag e= en g(S umm a ry D ata, G loba l Rank ing )

6


8/19


9/19

Ie . ~

Ke se d ar an d a n P emupu k an K re a tiv it i d a n I no v as i

-4. [ m :g ga la kk an p emb en tu ka n k ump u la n (p ro fe sio na l, s en i d an s eb ag ain ya ) y an g m e n gg ala kk an kd a n, (v ii) s is tem p e nd id ik an y an g men g ga la kk an p e rta n ya a n, p e ny elid ik an , p e ny ia sa ta n d a n p e nser ta me ngik ti ra f k rea tiv it i.

O le h itu, a d ak ah c iri-c iri in i b ole h d ilih at d i d a lam ma s ya ra k at Ma la ys ia ? S e ca ra umumnya ,-ciriin i wu ju d d i d a lam ma s ya ra ka t Ma la ys ia . N amun, k ewujud an s e se te ngah c ir i-c ir i in i t id a k k e ta ra a ta u ma s id i p erin gka t ya ng re nd ah. M isa ln ya, s is tem p en did ik an ya ng b era sa sk an p erta nya an . Wa la up un te lab eb era pa lam a c ad an ga n u ntu k m e n gu ba h s is tem p en did ik an n eg ara , d arip ad a s is tem p en did ik abera saska n p ep eriksaa n ke pa da s is tem ya ng berasaska n p en erokaa n da n p erta nya an d ic a dangkan ,n am u n b aru k in i k ita m e n go ra k la ng ka h k e a ra h itu . P em ba ha ru an ya ng d ica da ng ka n in i p ula m a sib eg itu k eta ra d ia m alka n ke ra na in te ra ks i s atu h ala m a sih m e nja di ke uta m aa n d i d ala m k ela s. Oitu ,la n gk ah p emb ah ar ua n in i a ka n men g amb il m a s a u n tu k d ilih athasilnya.

Beg itu juga dengan sis tem kom unika si d i negara in i. S is tem kom unikas i seca ra um ume ru p ak an s is tem y an g membo le hk an k omun ik as i d ila ku ka n. la m e ru pa ka n sa tu sis te m ya ng k om p le ksme l ipu ti pe r a la t an, ja rin ga n k omun ik as i d a n s eb ag ain ya. M asyaraka t um um p ula m ema ham i s is te m in id en ga n m e lih at k eb ole hca pa ia n m e re ka te rh ad ap p elb ag ai m a klum a t m e la lu i te le fo n, te le vis ye nin te rn et d an s eb ag ain ya. H akika tn ya , ke ra ja an kin i m ela bur se ju mlah m od al yang besa r un tukrnen ingka tkan s is tem komun ika s i in i.

P u n b eg itu, a da ka h sis te m kom un ik as i itu m em be na rka n s erta m em bo le hka n p en ga lira np ertu ka ra n id ea d an m a klum a t s eb ag ai s ala h s atu ciri m a sy ara ka t k re atif? Ya, s em em a ng nya s etia p ha rikita be rtu ka r m a klu m at d an ide a, n am u n a pa ka h b en tu k m a klum at d an id ea itu ? In te ra ksi m a sya ra kb erk emung kin a n men g ha silk an p e rtu ka ra n id e a k re a tif d a n mak luma t. Wa la u p u n tid a k b egitu menye rla h,d iyak in i bahaw a w uju dn ya p erca m ba ha n id ea d an p ertu ka ra n m aklu ma t has il in te ra ks i m a sMalaysia. Namun, kebe lakangan in i m ina t m asyaraka t M alaysia te rhadap m aklum at te rteb erk emung kin a n b es ar m e n g hamb a t k re a tiv iti m a s ya ra ka t itu s en d iri. A p ak ah je n is m a k luma t a p ag em a ri? Jik a a hli m a sya ra ka t itu h an ya b erminat ke pa da m a klum at s erta id ea be ra sa ska n g osip, kisahh an tu , c e rita s e ks, s emb a ng -s emb a n g rin ga n d a n s eb a ga in ya , m a k a h a sra t u n tu k memb e n tu k ma s ya rMa la y sia y ang k re a tif n ampaknya ma s ih la g i te rla lu ja uh .

B e rd a sa rk an p e nje la sa n in i d is imp u lk an b ah awa ma s ya ra ka t Ma la ys ia s ud a h men u nju kk ans ed ik it c iri-ciri m a sy ara ka t ya ng k re atif n am u n c iri-ciri itu b elum b eg itu m e n on jo l d an m em e rluyang leb ih un tuk d ir e a lis a s ikan .

S ah ag ia n II: P em up uka n K re ativ iti d anInovas i

Bahagian in i akan m enun jukkan beberapa pe rka ra asas a tau unsur-unsu r yang dipe rlukanpem upukan krea tiv it i.

P e rtam a , k es ed ara n b ah aw a"s etia p m a n us ia d ila hirk an d en ga n p ote ns i u ntu k b ers ifa t k re at

(J on e s, 1 97 2 d im Yang , 1 99 4: 1 ). D e ng a n p o te n si in i m a k a u sa ha p emupu k an ama t p e rlu d ila ku ka n

8


10/19

K e se d ara n d a n P e m u pu k an K re a tiv it i d a n In o va si

bagaim anapun, ada pengkaji yang m eliha t krea tiviti sebaga i sa tu anugerah Allah SW T (M ohd Az,

2004).D alam konteks in i, jika krea tiviti m erupakan sa tu anugerah m aka boleh dika takan bahaw a tisem ua orang akan m enerim a anugerah itu . J ika in i benar m aka , tidak sem ua orang boleh m enjad i kre

K en ya ta an in i p astin ya satu ya ng b erte nta ng an d en ga n ke nyata an a wa ltadl

Walau bagaim anapun, kita boleh m eliha t keadaan in i dari sudut yang la in pula . D alam hal in i, osebab krea tiviti itu sa tu anugerah (yang tidak sem ua akan m em pero lehnya), m aka boleh juga kita ka ta

bahaw a, sem ua orang berpotensi m enerim a anugerahitu. O leh itu , se tiap individu m em punyai pe luang

a ta u kemun gkin an u ntu k m e nja di in divid u kre atif.

M ala h d ala m ba nya k ke ada an , se be na rn ya kre ativiti w uju d d ala m diri se tia p ind ivid u. N am un yang

m em bezakan nya a dala h ke ku ata n (in te ns ity) a ta u ku aliti kre ativ iti9 itu sa ha ja . K en ya ta an in i a da la h la nju t

daripada hasil ka jian Yong(1993) yang m em bandingkan tahap krea tiviti pe la ja r tingka tan em pat d iM alaysia dengan pelaja r d i Amerika Syarika t (da lam jula t usia yang sama). Dalam kajian ini be

m em buat kesim pulan bahawa pela ja r M alaysia m em punyai kem am puan krea tiviti yang sam a den

p ela ja r Am erika S ya rika t te ta pi ta ha p kre ativiti itu ad ala h d ala m ka teg ori ren da h. (Yon g,1993 : 61 ).Malah,kenyataan in i turu t d isokong oleh Leo(2008 : 9 -10 )yang m enyebut bahaw a "m anusia d ilah irkan denganciri-ciri kre ativitL " D en ga n p ene ra ng an in i, je la s ba ha wa p em up uka n kre ativiti p erlu m en um pu ka n k

sem ua individu a tau pe la ja r (da lam konteks pendid ikan) dan bukannya tertum pu pada sa tu-sa tu golon

sahaja.

Kedua , da lam proses pemupukan , ramai juga pengkaji bersetu ju bahawa pem upukan haru

berm ula seaw al m ungkin . D engan kata la in , un tuk m em bentuk individ u ya ng kre atif, p em b en tu ka n in div id u

kreatif harus d ija lankan a tau diusahakan pada usia kanak-kanak. M enurut Kokot dan C olm an(1997 : 216),"'jum la h' k re ativiti d an ke pin taran diten tukan oleh genetik te tap i pendid ikan a tau rangsangan aw al d iliha

se ba ga i pe ntin g u ntu k m ere alisa sika n p ote nsi kre atif a tau in te le k se tia p in divid u." K ajia n Torre nce d

tahun 1962men un ju kka n b ah aw a krea tiviti in divid u m ero so t ap ab ila ka na k-ka na k b erum ur semb ila n ta(Yong & Chen,1994: 3 ).D engan itu , sebelum usia ini, sega la usaha dan persekitaran yang sesua i untukm en ja na kre ativiti a nak-anak perlu diwujudkan agar kemerosotan krea tiviti itu dapa t d ibendung dan

se te ru snya d ikeka lkan .

Walau pun pem upukan harus d ija lankan pada usia m ud a nam un ini tidak berm akna bahaw a ha

usaha itu akan dapat d iliha t dengan segera . Hasil itu akan diliha t pada sa tu jangka m asa yang lam a.

bersesua ian seka li dengan kajian Lehm ann(1993) (Yong & Chia ,1994)yang m enunjukkan bahaw apencapa ian krea tif para genius m em uncak dalam usia30-40tahun dan kem udiannya m erosot. M anakalaKam aruzam an et a l.(2 00 9: 2 8)pula berpendapat bahaw a "kebanyakan penem uan penting dibua t o lehpara sa in tis muda sem asa mereka be la ja r di peringka t ijazah [pertam a] atau beberapa tahun se lepas

m ere ka m em pe ro leh ija za h ked okto ra n" d an "ja ng ka usia20-30 tahun adalah tahun-tahun terba ik da lamkehidupan seorang sa in tis." In ije las menunjukkan bahaw a pem upukan krea tiviti seharusnya dilakukan

s ec ara b erte ru sa n d an k on sis te n.

9 A ta u d ise bu t ta ha p kre ativiti. M oh d. A zh ar A bd . H am id (2 00 4) m em be za ka n ta ha p kre ativiti tin gg i d an ta ha p kre ativiti reS ila r uju k m u ka su ra t 2 55 -2 60 .

9


11/19

Ke se d ar an d a n P emup u ka n K re a ti vit i d a n in o va s i

K etiga nya , kep en tin ga n ilm u d ala m p em upu ka n krea tiviti. Da lam usaha pem upukan krea tiv iti in i

se la in m ela kuka nn ya se aw al u sia ka nak-kan ak d an da la m ke ada an yan g kon sis te n, kepe rlu an p alin g a sa sda lam usaha p em upukan juga p e rlu d iam bil p e rha tian . K epe rlu an pa lin g a sa s in i m eru juk k

kepent inganilm u d ala m m em ba ngk itk an kre ativ iti a ta u d ala m p ro se s m embe ntu k in div id u kre atif.

U ntu k m e nja di se ora ng ya ng kre atif, ilm u sa nga t d ip erlu ka n. Ta np an ya , kre ativiti tid ak a ka n

direal isasikan. Da lam pandangan hidup Is lam, kep en tin gan m em pe ro le h ilm u sang at difhikberatkan.i?

S ebaga i se ora ng M uslim , ilm u ya ng p en tin g ba gin ya a da la hilm u fa rdhu 'a in danju ga ilm u fa rd hu kifa ya h

(Nurazmalla il, 2010: 2,6). Se ca ra am nya , ilm u fa rdhu'a in m eru juk kep ad a ilm u-ilm u yang be ra sa skan

ke pad a ta nggu ngja wa b d i pe ringka t in div id u ke pa da Alla h SW T. M a na ka la ilm u fa rd hu k ifa ya h m e nye ntu h

k eh id up an m a nu sia b erm a syara ka t se pe rti sa in s, ba ha sa , ge ogra fi, a la m se kita r, bertukang, m em asak d an

sebaga inya .

K ed ua -d ua be ntu k ilm uin i s an ga t p en tin g d an s alin g le ng ka p-m e le ng ka pi. M is aln ya , p en gu asa a

ilmu fa rd u'a in d ap at m em and u se ora ng sa in tis aga r tida k m en ja la nkan ka jia n ya ng be rte ntan gan de

p an da nga n hid up Is la m . M an akala , ilm u fa rdu kifaya h, co nto hn ya p enge ta hua n te nta ng a stro nom i, d ap a t

m e m ba ntu m e ne ntu ka n w aktu so la t, p erm u la an R am a dha n d an se ba ga in ya.

Da lam ha l in i, u ntu k m em ben tuk in div idu kre atif, maka in div id u in i p erlu m e le ngka pka n d irin ya

d en ga n ilm u. C on to h p alin g m u da h, tid ak m u ngkin se ora ng sa in tis d ap at m e ngha silka n u ba t u ntu k m e ra wa tp en ya kit m a nu sia jika d ia tid ak m enge ta hu i a na tom i tubu h m an us ia itu sen diri. C on tohla in, b ag i s eo ra n g

se ora ng a hli muz ik, tid a k m ungkin d ia bo le h m engubah sebuah la gu a ta u su sun an m uzik yang m em u

p en de nga r jika tid ak ta hu m e nggu na ka n a la ta n m u zik .

Bagi m enyo ko ng kep erlu an ilm u un tuk be rkrea tiv iti, K am a ru zam an e t a!. (2 00 9:2 6), menyebu t

bahawa "sang a t nya ta bahawa sebelum se seo rang bo le h m ela kukan sa in s kre a tif, s es eo ra ng p erlu

m em punya i p enge ta huan te kn ika l te n ta ng fak ta , und ang-undang dan ka edah ." In i m em buktikan

k ep en tin ga n m em pu nya i ilm u p en ge ta hu an s eb elum s es eo ra ng b ole h b erk re ativ iti.

Adam s (2006: 5) sem asa m enja la nka n ka jia n te nta ng su m be r in ova si d an kre ativ iti tela h m em etik

ka jia n yan g d ija la nka n o leh Am abile (1998, 1992) d an G ard ne r (1994, 1999) be rka ita n ke pen tingailm u

da lam m em ben tuk ind iv idu krea tif. K a jia n Am abile m enun jukkan un tuk m en ja d i kre a tif, se

m em e rlukan ilm u dan ilm u yang d ip e rlu kan itu ia la h "sem ua m aklum at yang be rka itan yangd igun aka n o le h seo ra ng in div idu u ntu k m enye le sa ikan m asa lah ." Ba gi G ard ne r p ula , te rd apa t d ua be ntu k

ilm u ya ng d ip erlu ka n u ntu k kre ativ iti ia itu p en ga la m an d an fo ku s ja ngka pa nja ng te rha da p se su atu

P un begitu ke ma mp uan u ntu k m enggabu ngka n p elba ga i e le me n be rbeza d alam be ntu k ba ru juga pdalam krea tiv iti. In i m enu njukka n p enge ta hua n te rha da p pe lbaga i bid ang ju ga a ma t p en tin g. D en g

un tuk m en ja d i se o ra ng yangkre a tif, s elain m enguasa i sa tu a tau dua bid ang, p en ge ta hu an te nta ng

p e lb a ga i b id a n glain ju ga p en tin g. Da lam ha l in i, Fran s Johansson da lam buku be lia u ,T he M e dic i E ffe ct

men ekankan "ke se im bangan di a nta ra ked alam an dan ke lu a san ilm u" un tuk m em aks im akan po ten si

10 K ep en tin ga n ilm u d ise bu t a nta ra nya d ala m su ra h Sa ba' 34: 6 (o ra ng be rilm u m en ge ta hu i d en ga n ya kin ), surah Faa thir 35: 28(o ra ng berilm u ta ku t m ela ngga r p erin tah Allah SW T) dan surah a l- Muja ad ala h 58 (o ra ng be rilm u d itin ggik an d arja tn ya ).

10


12/19

Keseda ran dan Pemupukan Krea ti vi ti d an I nova si

k re a nf." D a ri s u du t p e nd id ik a n, in i m e n u nju k ka n p a ra p e la ja r h aru s d id e da hk a n k e pa d a p e lb ag ai dilmu d a n d a lam ma s a y an g s ama me r ek a s e ha ru s ny a te rlib at d e ng an p e lb ag ai k umpula n p ro je k y an g td a rip ad a ah li-a h li y a ng mem punya i m i n a t y ang pe lb aga i.

B erk aita n ju ga d en ga n ilm u , N ura zm a lla il (2010: 25-27) d ala m k ajia n be lia u te rha da p cop en did ik an s ain tis Mu slim d i e ra k eqem lla nq an Is lam te la h m e n un ju kk an ba hawa k eb an ya ka n sMu slim itu m e la lu i s is tem p en did ik an d i k utta b.? A nta ra k urik ulum ya ng d ia ja r d i k utta b ia la h mmemba ca , m empe la ja ri p e ng eta hu a n a s as a gama (e .g . wudu k , s emba hy an g, p u as a e tc .), p e ng ajia nQ ura n (ba ca an , ha fa za n), a sa s ba ha sa A ra b d an k es us as te ra an (e .g. n ahu , s ya ir, p ro sa e tc .). Je labahawa, pendid ikan awa l sa in tis M us lim in i m em be ri tum puan kepada ilm u yang be rka it dep engukuhan ak id ah. In i b o le h men j ad i s a nd ar an d a lam us aha mem bentuk ind iv idu k re a tif k in i.

K eem pa t, se la in da ripada ilm u penge tahuan , d ika takan juga bahawa untuk m em upk re ativ iti/in ov as i, p ers ek ita ra n y an g s es ua i am a t d ip erlu ka n. Jik a p ers ek ita ra n y an g s es ua i in i dd ib angunkan maka le b ih r ama i in d iv id ukreat fdapa t d iha s ilkan . Leo (2008: 208) me l iha t fak to r pe r s ek ita r anin i d enga n m e ru ju k ke pad a su as ana p erse kita ran yan g se su ai un tu k be rk rea tiv iti. In i be rda sap em e rh atia n be lia u te rh ad ap s ik ap p ela ja r d i d alam k ela s d an d i lu ar k ela s, m is aln ya d i p ad an g s ekMenuru t b elia u , s ik a p p e la ja r d i d u a temp a t itu ame t b erb ez a. In i k e ra n a d a lam p e rs e kita ra n k e la s , pm e la lu i p em b ela ja ra n ya ng k eta tlrigid te ta pi d i lu ar k ela s, p ela ja r be ra sa k ura ng te rte ka n. La gp e rs e kita ra n lu a r membe ri le bih p e lu a ng k e pa d a p e la ja r membu a t p e ne ro k aa n . B e rd a sa rk a n p e nje lin i, p ers ek ita ra n ya ng s es ua i am at d ip erlu ka n d alam m em up uk k re ativ iti/in ov as i. P ers ek ita ra nm em ba ntu p en ca pa ia n k re ativ iti ia la h s atu k ea da an p ers ek ita ra n ya ng m e ngga la kk an p en gha sp en e rok a an dan s e te ru s nya ak an mem bantu k ep ada p en ja n a an id e a -id e a k re a tif mahupun inova tif.Ad(2006: 9-13) tu ru t m e nye but te nta ng pe rs ek ita ra n s eba ga i sa tu fa kto r m e njan a k rea tiv iti ba ha

p e rs e kita ra n y an g tid a k meng an cam d a n tid a k meng awa l (b eb as ) a d ala h le bih s e su a i u n tu k p e ng ha sidea.

S e la in s u a san a p e rs e k ita ra n y ang s e s u ai, te rd ap a t j u ga p engka ji y ang me l ih a t fa k to r p e rs e k itain i d en ga n m e ru ju k k ep ad a k elu arga d an s ek ola h (We ihu a, 2007: 151-155).1 3Ka jia n in i m e n u nju k ka nb ah awa s e la in k e ce rd a sa n o ta k (in te llig en ce ) d a n p e rs o na liti in d iv id u , fa k to r p e rs e kita ra n p e ntin gk e se lu ru ha n a k tiv iti k re a tif. D e ng an itu , k a jia n in i m e n yimpu lk a n b ah awa ma s ya ra k at umum te rmak e lu a rg a, s e ko la h d a n temp a t k e rja , b ole h men cip ta s a tu p e rs e kita ra n y an g s e su a i u n tu k me lin d un gm em upuk krea tiv iti. Seba liknya , u saha seca ra langsung a tau tidak langsung un tuk m enghadkebeb as an a ta u mem ak s a k e akur an te rh ad ap ind iv idu ak an menyeka t k r e a tiv iti. (We i hu a , 2 007: 170 -1

11 K en ya ta an in i tu ru t d is ok on g d ala m k ajia nhistor iometr ic S im on to n terhad ap to ko h-tok oh pe ncipta yan g he ba t d an k ajian yan gham pir sarna o leh G ardner. G ardner m ence tuskan idea "ten yea r ru le" d i m ana seseorang ind iv idu m em erlukan jangkam alebih k uran g 10 ta hun u ntuk m em bin a pe ngua sa an te rhad ap s es ua tu ilm u da n ke pa ka ra n d ala m u sa ha m em acu k re ativiti d aA da ms (2006: 6)12 Meru ju k k ep ad a N ura zm a lla il (2 01 0), k utta b ju ga d is eb ut m a kta b ia itu te m pa t k ecil ya ng d ik ha sk an u ntu k k an ak -k an ak bm e nu lis , m em ba ca d an m e ngh afa z a l-Q ura n (m .s . 2 3, n ota ka ki)13 Baer & K aufm an, 2008 da lam ka jian m ereka terhadap perband ingan keupayaan krea tiv iti d i an ta ra pe lajar pe rem puan dle lak i m em etik ka jian Handerson (2003) untuk m enun jukkan bahawa persekita ran awal ind ividu seperti ke lua rga, sekoko mun iti da n p en gala man pe nd id ika n tin ggi ad ala h p enting d alam m em pen ga ruhi ke up ayaa n u ntuk m erek a cip ta (m .s . 88)

11


13/19

Ke se d ar an d a n P emupu k an K re a tiv iti d a n I no v as i

Wa la up un p ers ek ita ra n ya ng s es ua i m e ru pa ka n s es ua tu ya ng p en tin g d alam p emu pu ka n n a,S te rn be rg s (K ama ru zaman e t a I., 2 00 9: 2 6) me n ye bu t b ah awa p ers ek ita ra n s es ua i y an g d ip e rlu ka n u ntube rk re ativiti m e nye dia ka n d ua p an da nga n be rb eza . D en ga n ka ta la in , p erse kita ra n ya ng se su ais eme s tin ya p erlu d a lam b erk re ativ iti. In i k era na w uju dn ya k ea da an d i m a na h as il k re ativ iti d ap at d icip tao le h p ere ka a ta u p en cip ta y an g h id up d a lam p ers ek ita ra n y an g te rte ka n.

K e lim a , b erk aita n d e ng an k eb eb as an . D i d alam k erta s k erja ini, te la h d is e bu t b ebe ra p a k a li te n ta ngk ebeb as a n. D ik a ta k an b ahawa un tuk me r ea lis a sik a n k re a tiv iti d a ninovas i, s e se o ra ng p e rlu k an k ebeb as a n.K ebebasa n yang dim aksu dkan di s in i ia lah kebebasan untuk berk re ativ iti ia itu b eb as m e la ku ka n a pas ah aja , k eb eb as an b erfik ir a pa s ah aja , k eb eb as an p ers ek ita ra nia itu be ra da d ala m p erse kita ra n ya ngb eb as d ari te ka na n s erta k eb eb as an u ntu k b ela ja r ia itu b eb as u ntu k men ero ka.

D alam h al in i, k ita b ers etu ju b ah aw a fa kto rke be ba sa n itu p erlu a ga r k re ativ iti s e se o ra ng bo le hdirealisasikan. Walau baga im anapun , da lam konteks um at Is lam, aspek kebebasan ini p erlu d ib eripen je la san yang lebih m enda lam . P ada pandangan penulis , kebebasan bagi M uslim ada hadny. In ib erm a kn a, Mu slim b eb as b erk re ativ iti s ela gi tid ak m e la ng ga r h uk um s erta p era tu ra n ya ng d ite tad ala m Isla m. Dengan ka ta la in , kita bo leh m encip ta apa saha ja dengan syara t cip taan itu tidmemud ara tk an o ra ng lain se rta a la m ke se lu ru ha nn ya p ad a m a sa kin i m a hu pu n p ad a m a sa a ka n d ata nMa la ha n, k eb eb as an u ntu k m e nja la nk an p en ye lid ik an ju ga tid ak mu tla k. D en ga n k ata la in, penghasi lanbarangan baharu yang be rm anfaa t kepad a m anu sia te tap i m enerusi kaedah pe nye lid ikan yangmen ep a ti s ya ria t Is lam ju ga tid a k b ole h d ite rim a k era na d alam Is lam ,"ma t lama t tid a k mengha la lk a n c a ra."In i b ole h diru ju k k hu su sn ya d a lam k ae da h p e ng klo na n man us ia a ta u k es ib u tump an g.1 4

Keenam, kefaham an te rhadap m otiva si sebaga i sa tu fak to r yang m engggerakka n krea tin div id u. Ad am s (2 00 6: 9 ) me n ye bu t b ah awa "k eb an ya ka n a hli te ori [d alam b id an g p sik ologi dan kreativiti]m e lih at mo tiv as i s eb ag ai k ompone n k re ativ iti p a lin g p en tin g .~o tiv as i b ole h d ib ah ag ik an k ep a da mo tiv as ida laman ( in tr in sic ) d a n mo t iv a si lu a ra n (e xtr in s ic ).[Mo tiv as i d a lama n me ru ju k k ep ad a d oro ng~n d ala l'!'ld i rts e se o ra ng un tuk b e rk re a tiv iti man ak ala mo t iv a si lu ara n p ula me ru 'u k k ep ad a d oro nq an u nta k b erk re ativ itida ri lua r. M otiva si da lam an m eru juk kep ada sifa t in gin tahu yang tinggi, m ina t da lam an , ke tte rh ad ap m in at, m in at te rh ad ap s es ua tu , k ep ua sa n, ca ba ra n d alamf uqa s an " s e rta k epe rlu a n te rh a daps e su a tu y ang a s li." M a na ka la , m o tiv as i lu ara n p ula m e ru ju k k ep ad a g an ja ra n d an a ra ha n d ari lu aJ

P ers oa la nn ya , b ag aim a na ka h mo tiv asi da lam an in i bo leh dip ertin gk atk an ? R am a i p en gk ajib erp en da pa t b ah aw a mo tiv as i d alam an am at b erg an tu ng p ad a k em a hu an in div id u s en diri. Ini be rmaknain div id u s en diri p erlu p un ya k em a hu an u ntu k m e nja di k re atif. D alam ma sa ya ng s am a , u ntu k m e nmo tiv as i d alam an m a ka p erlu a da ny a mo tiv as i lu ara n. D en ga n itu, fa kto r p ers ekita ra n, p era na n ib u b ap adan guru , ke te rsed iaan pe lbaga i kem udahan den kefaham an te rhadap ind ividu krea tif pediperkukuhkan.

14 P en je la sa n la nju t bo le h diliha t d a lam SM Sa ifuddeen SM Sa lieh, Wa n R oslili Abd. M ajid dan Azrina Sobian (peny.),2005.S em pa d an B io te kn o lo gi M e nu ru t P e rs pe ktif Is la m, IKIM: K ua la Lum pu r dan Abu Baka r Abdu l M aje ed, 2002. Bioethics: E th ic s inth e B io te ch no lo gy C en tu ry , IK IM : K u ala L um p ur.15 Am ab ile d an N ak am u ra& C sik ze ntm ih aly d ala m A dam s, 2 00 6: 9-10.16 M ohd A zha r A bd. Hamid, 2004: 82.

1 2


14/19

Keseda ran dan Pemupukan Krea ti vi ti d an I novas i

~ . ~

Selanjutnya/ b ole hk ah a gam a d ile ta kk an s eb ag ai s atu b en tu k mo tiv as i d al~Dalam duniak eilm u an B ara t, a gam a d ia ngg ap s eba ga i s atu fa kto r ya ng m e ng ek an g p erk em b an ga n ilm u . O le hda lam konteks krea tiv iti d an inovas i juga , agam a dianggap tidak m em bantu ind iv idu un tuk bmengh as ilk an id ea -id e a b ah aru . O le h s eb ab in ila h k ita d a pa t me lih at d alam p e rk emb a ng an d un ia sm oden , sa in tis m em bebaskan diri daripada agam a agar dapa t m enghas ilkan apa sahac ip ta a n /p en emuan tid ak k ir a p en emuan itu b a ik a ta u tid a k k ep ad a ma sy a ra k a t s e rta a lam ke se lu ruh aConto hn ya , k es u ng gu ha n s ain tis m e n gu a sa i b id an g p e ng klo na n s eh in gg a s amp a i k e ta ha p mengk lom a nu sia . M e re ka b era ng ga pa n b ah aw a m e re ka b ole h d an m amp u u ntu k m e ncip ta m a n us ia . Je la s s em e re ka m e no la k fa kto r Tuha n s eb aga i P en cip ta . D en ga n itu , m e re ka s ebe na rn ya m e no la k tu ha nagam a da lam dunia ke ilm uan dan in i te rm asuklah m eliha t agam a sebaga i pengekang kebebam enghas ilkan idea .

Da lam ha l in i, a g ama Is lam send ir i te ru k d ik e cam sebag ai s a tu ag ama yang menghadkan k re a tD a lam kon te ks in i, a gama Is lam d ilih at s eb ag ai a gama y an g tid a k membe rik an k eb eb as a n id ea . In i k e

ag ama in i mem punya i s e t-s e t p e ra tu ra n y ang pe rlu d iik u ti p e ng anu tnya . S emua in i p a stin y a d ilih a t s es atu k ek an ga n s ed a ng ka n d alam dun ia k re ativ iti d a n in ov a si, k eb eb as an me ru pa ka n k ata k un ci y an gd ib e rik an k epad a ind iv idu jik a mahu me l ih a t p e lb aga i id e a b e rmu t udihasikan."

Hak ik atn ya , tu du ha n s eb eg in i am at tid ak b era sa s k era na a gam a Is lam me ru pa ka n s atu a gay an g mengg ala kk a n p en e ro k aa n ilmu a p ata h la gi k re a tiv iti d an in ov a si. In i b ole h d ilih at m e la lu i stama du n Is lam ia itu d e ng an me lih at to k oh -to k oh ilmuwan Is lam y an g me la ku ka n p e lb ag ai p en emu ab erm a nfa at k era na d id oro ng o le h p era sa an in i m emb on gk ar ra hs ia a l-Q u ra n d an a l-S un na h. S ela intu ntu ta n-tu n tu ta n d a lam p a nd a ng an h id up Is lam itu s en d iri b an ya k menun ju kk an k ep erlu a n Mu slimbe rk r ea tiv iti te rmasuk lah me la lu i fahamis /a h , ta jd iddan mas/ahah . Malah an , b anyak s eka li a ya t-a ya t a l-

Qu ra n y an g menun tu t uma t Is lam meme rh ati, m e lih at, m e n gk aji d an rn en e ro ka ." Akh irn ya , k ita ju game lih a t p e rk a ra in i d a rip ad a s udu t g anja ra n b ila mana s e seo ra ng Mus lim dapat menghas ilk a n id e a , pa ta u s is tem baha ru y ang ba ik d an bo le h d iman fa a tk an manu s ia s e ja g at.19

B erd as ark an d arip ad a p en je la sa n in i, b agi s eo ra ng Mus lim , a gam a s ew aja rn ya m e nja di sb en tu k mo tiv as i d alam an ya ng b ole h m e nd oro ng d irin ya m e nja di in sa n k re atif d an s ete ru sn ya m eses ua tu yang berm an fa at kepada m an us ia dan a la m kese luruha nnya . Walaup un Is lam m ele ta kb ebe ra p a s y ara t, m i sa ln ya h anya bo le h mengha s ilk a n s e su a tu y ang s e la ra s d engan tun tu ta n s ya ria t Isn amu n in i b uk an b ertu ju an u ntu k m e nye ka t m e re ka te ta pi u ntu k k es eja hte ra an h id up m a n us ia d ankeseluruhannya.

Ke tu juh , k e fa h aman te rh adap ind iv idu k re a tif. D ik a ta k an bahawa ind iv idu k re a tif b e rb e za d eind iv idu b ia s a . S e tia p p engka ji mem punya i s e n ar ai s e t p e rila ku te rte n tu y ang d ikhusu sk an kepad a ink re atif. M is aln ya , B ro ckm an (d alam Tek in d an Tas gin , 2 009: 1089 ) m e ru ju k in div id u k re atif s e"in div id u ya ng m em ba ca , m em erh ati, m e nd en ga r d an m e nyia sa t." M an ak ala , M oh d A zha r A bd H

17 Beaud in , Rebec ca H . 2005. "And God Cre a te d ... " : C re a tiv it y in I slam , I nt ern a tio n a l J ou rn a l o f Ku rd is h S tud ie s , J an 2005 .18 Con to h d alam s ura h a l-B aq ara h 2 : 2 1 9, s ura h a l-A n'a am 6 : 1 51 d an s ura h a li Im ra n 3 : 1 9119 Con to h, d alam s ura h a z-Z um a r 3 9:1 0 d an s ura h a li Im ra n 3 : 1 34& 148

13


15/19

Ke se d ar an d a n P emupu ka n K re a ti vit i d a n I no v as i

(2004: 267-277) m e ngum pu lka n s ifa t-s ifa t ind iv idu yang be rfik ira n kre atif d arip ad a p elba ga i p en gk aji.

Antara s ifa t-s ifa t itu ia lah kece rd ikan , be rs ikap te rbuka dan ase rtif (be rs ifa t pendesak), gigih,m e ncu ba , p ro aktif d an d in amik, m em punya i idea yang gila -gila , be rpandangan jauh dan be rm aklum a,

m em pu nya i d aya k on se ntra si ya ng tin ggi, m e m pu nya i ba nya k id ea , s uka be rta nya d an ba nya k la gi.

S ifa t-s ifa t ya ng d itu nju kk an in i m e ru pa ka n s eba ha gia n d arip ad a ciri-ciri in div id u k re atif. Ntid ak se m uaind iv idu yang krea tif akan m enun ju kkan s ifa t-s ifa t yang sam a. M enuru t S iabbe rt (1."sa nga t ja ra ng se m ua ciri-ciri kre atif d ite m ui p ad a s eo ra ng in div id u k re atif. K ebia sa an nya ,in d iv idu k re a tifa ka n m e nu nju kka n k om bin as i d ua a ta u tiga ciri." A pa ya ng p en tin g d i s in i ia la h ke bo le ha n u ntu k m

pa sti s ifa t-s ifa t in i dan se te rusnya m em be rikan ga lakan da n suasana pem be la ja ran yang sesua i kep

ind iv idu k rea ti f.

N am un , apa yang se ring be rlaku, d en ga n s ifa t-s ifa t ya ng d itu nju kk an ta di, in div id u k re atif s eladisala he rtik an se ba ga i in div idu yang be rm asa lah dan tidak d isenangi (te ru tam a da lam ka langan guruRun co (2 00 3)2 0 menye bu t"w ala up un gu ru ke liha ta n m e ngho rm a ti kre ativ iti se ca ra u m um , n am u n m e r

tid ak m e nye na ngi tin gk ahla ku te rte ntu d ala m m a nife sta si [k re ativ iti] itu ."In i p as tin ya be rte pa ta n d en ga nk en ya ta an K ok ot& C olm an (1997: 213) baha wa"w ala up un ra m ai p en gka ji be rs etu ju ba ha wa kre ativ itip erlu d ip up uk n am u n, ha kika tn ya ra m ai ya ng tid ak p as ti ba ga im a na m e la ya n o ra ng ya ng k re atif te ru tas ek ali s em a s a m e re ka [in div id ukreatf kecil." S ala h fa ham s ep erti in i s eha ru sn ya d ihin da rk an d ala m u sa ham em up uk k re ativ iti. D ala m k on te ks in i, p ara gu ru (m a hu pu nibu ba pa ) s ew aja rn ya d ibe kalkan dengan ilm u

m e nge na l p as ti cir i-c ir i in d iv idu k re a tif.

Ak hir s eka li, ke la pa n, m e nge na l p as ti ha la nga n kre ativ iti. H ala nga n k re ativ iti p erlu d ike nake rana apabila ha langan in i d ikena l pas ti m aka kita dapa t m em aham i dan se te rusnya m engga rla ngk ah-Ia ngk ah u ntu k m e nga ta si ha la nga n te rs ebu t. A pa bila h ala nga n te la h d ap at d ia ta si, m a ka u sa hap em u pu ka n kre ativ iti d ap at d ija la nka n d en ga n le bih ba ik . P elba ga i p en gka ji m e liha t w uju dn ya ph ala ng an k ep ad a k re ativ iti. M isa lnya bagi Yong& C hia (1994: 4-5) ha la nga n kre ativ iti m e ru ju k k ep ad a

tabiat, tra dis i, p era tu ra n, ke te ta pa n p an da nga n s erta p erse kita ra n ya ng tid ak m e ngga la kka n. M anRoge r Von O ech m engga riskan 10 ha langan krea tiv iti o leh paka r krea tiv iti ia itu jawapan yang,

penekanan kepada pem ikiran logik , m engiku t pera tu ra n , p ra k tik a liti, ke engganan te rhadap [a spek]be rm ain , p engkhususan , m enge lakkan kesam aran (am bigu ity), kebencian te rhadap 'kebodo,[a ngga pa n ba ha wa ] m e la ku ka n ke sila pa n a da la h sa la h, p erca ya ba ha wa "s aya tid ak kre atif' (Le o,

62-68). A khir s ek ali M ohd. Azha r Abd Ham id (2004: 277-2 81) m e liha t ha la nga n k re ativ iti s eba ga i tid akdapa t m engena lpas ti m asa lah, m em beri pe rha tian te rhad ap apa yang ingin d iliha t sa ha ja , gaga lm enggunakan sem ua de ria , suka r m eliha t hubung kait, ta ku t ga gal, ta ku t d ik ritik, ta ku t am bil ris ik o, s ikapk on se rv atif d a n lo gik al, s te re ota ip , s eriu s d an p ra ktik al, b iro kra si d an s ik ap m a s ya ra ka t.

Oa ripada sena ra i yang dibe rikan in i jela s m enun jukkan bahawa se tiap pengka ji m em punya ise na ra i ha la nga n k re ativ iti m a sin g-m a sin g. Ad a ju ga p en gka ji ya ng m e liha t a ga m a, te rm a su kla hIs lam , sebaga i sa tu ben tuk ha langan . Hal in i te la h d ip erje la sk an d en ga n le bih le ngk ap d i a ta s. Wa laupun

20 Dalam B e gh etto (2 00 6), m.s. 15 0

1 4


16/19

Keseda ran dan Pemupukan Krea ti vi ti d an I nova si

k ita b ers etu ju ba hawa d en ga n m e nga ta si h ala nga n-ha la nga n in i m a ka p em u pu ka n k re ativ iti bd ila ku ka n d en ga n le bih b aik n amu n p erlu ju ga k ita m e ne rim a k en ya ta an b ah aw a k ad an g k ala h alaha langan in i bo leh men j ad i fak to r pencetus kepada k rea tiv it i ind iv idu .

P e ne ra ng an -p en era ng an ya ng d ib erik an d i d alam b ah ag ia n k ed ua in i m e n un ju kk an b eb eru ns ur ya ng p erlu d ifa ham i u ntu k m ema stik an u sa ha p emu pu ka n k re ativ iti d ap at d ila ku ka n d en ga nb aik la gi. N amun, te rd a pa t ju ga u ns u r y an g h aru s d ila ks an a ka n s e ca ra b erh ati-h ati k era n a p ela ks anta np a m e lih at k es es uaiannya te rhadap budaya m asyaraka t dan juga tun tu tan agam a Is lam bolehm e nye ba bk an m a tlam at p emb en tu ka n in div id u k re atif itu te rs as ar. H aru s d iin ga t b ah aw a k efa hte rh ad ap k re ativ iti p ad a m a sa k in i b an ya k d ik ua sa i a ta u d iju ara i o le h p an da ng an h id up S ara t. O letid ak wa ja r k efa haman in i d ic ed ok b ula t-b ula t k era na te rn ya ta a d a y an g b erte nta ng an d en ga n p an d ah id up Is la m (m is aln ya , a ngga pa n ba hawa a gam a m em ba ntu tk an k re ativ iti). S ew aja rn ya p em u pk re a tiv iti s e la ra s d engan ke ra ngka p em ik ir an Is lam ia itu b e rma t lama tk an mem bentuk ind iv idu k re amam pu me lak san akan ta nggung jawabnya s ebag ai kh alifa h A lla h SWT.

Penutup

Ke rta s k e rja in i m emb in ca ng ka n d u a p e rk a ra ia itu k es ed a ra n k re ativ iti/in ov a si d an u n su r-u n su r pd alam u sa ha p em u pu ka n k re ativ iti d an in ov as i. S eca ra um um n ya , k es ed ara n te rha da p k re ativ itiin ov as i s em em an gn ya w uju d d alam k ala nga n m a sya ra ka t M ala ys ia te ta pi k es ed ara n in i m a sih bmen cu ku p i. P u n b eg itu , k e simpu la n y an g d ib erik an in i s an g at a sa s s ifa tn ya . Un tu k mend ap at k es imyang le b ih b a ik , d ic ad angkan ag ar d ija la nk an s a tu p enye lid ik an y ang le b ih menda lam be rk a ita n k e sem asyaraka t te rhad ap krea tiv iti d an inovas i. O i da lam kajian in i ke lak , se waja rnya pe lbaga i a

kefaham an serta s ikap m asyaraka t da lam berkrea tiv iti bo leh d ipe ro leh. O alam m asa yang sas ew aja rn ya d ilih at ju ga k eya kin an m a sya ra ka t te rh ad ap b erk re ativ iti. In i k era na , s eja k s ek ia nma sy ar ak a t Mus lim be ra d a d a lam keada an " re nd ah d iri" ia itu ku ra ng be rk eyak in an un tuk be rk re a tivbe ra sa ka n b ahawa k ep in ta ra n k re ativ iti in i m ilik ba ngs a la in (S ara t, m is aln ya ). K em u ngk in and is e babkan o le h k e ad a an in ila h k egia ta n k re a tiv iti ama t r end ah d i n ega ra in i. Ke s ila p an pem ik ira n ind ik a ji d a n jik a b ena r, maka ke sila p an itu p e rlu d ip e rb e tu l, te ru tamanya mene ru s i s is tem pend id ik an n

S erk aita n d en ga n p emu pu ka n p ula , k emu ng kin an p es erta m e ng ha ra pk an a ga r p emb en ta ngke rta s k e rja in i mem be rik an a ta u menyata k an ka ed ah-k a edah pemupukan k re a tiv iti d a n inova s i y angdan ha l in i tid ak pula d is en tu h d i d ala m k erta s k erja in i. S em em an gn ya , k ae da h p em u pu ka n k re ativ

b an ya k d ip e lo p ori o le h p em ik ir S ara t d a n k ae da h S a ra t itu membawa bud ay a d an p em ik ira n S a ra t. O eitu , te ntu nya k ita ris au bu da ya d an p em ik ira n B ara t itu m e re sa pi d iri a na k-a na k k ita d an s ete rumem penga ruh i p em ikir an d an c ar a h idup an ak -a n ak Mus lim . Kenya ta a n in i a d a b ena rnya . Namun , p ed iin ga t b ah aw a a pa ya ng d ib aw a o le h B ara t itu tid ak s emu a nya b uru k. A da ju ga p erk ara b aik ya ng bki ta pelajari .

Serba lik kepada kaedah pem upukan , hak ika tnya kaedah Sara t itu tidak kese luruhannb erte n ta n ga n d e ng an k e ra n gk a p em i kira n Is lam . Cuma te rd ap a t b eb era p a u n su r y an g p erlu d ite liti

15


17/19

Kesedara n d an P emu pu ka n K re ativ iti d an In ov asi

d iu ba h a ga r ia b er se su a ia n d e ng an p em ik ir an d a n c ara h id u p Mu slim. O le h s eb ab itu , d i d a lam k erta s k erja

in i d is e bu t b ebe ra p aun su r p en tin g ya ng p erlu dib erik an p e rh atia n d a lam u sa ha p emupu ka n k re a tiv iti d ainovas i. J ika u ns ur-u ns ur itu tid ak je la s a ta u b erte nta ng an d en ga n p an da ng an hidu p Is la m m aka ia p erlud ipe rbe tu l a ta u d iu ba h sa m a seka li. A pa ya ng te lah d ipa pa rkan d i d alam pe rb incan ga n d i a tas je lasme n u nju kk an b ah awa te rd a pa t b eb er ap a u n su r y an g p e rlu d ifa ham i o le h Mu slim m i sa ln ya k ep e rlutu ju an ilm u , tu ju an k re ativiti, k eb e ba sa n d a lam k re a tiv iti d a n s eb ag ain ya . J ik a p e rk ara -p e rk ar a in i jem a k a s ew a ja rn ya tia d a ma s ala h u n tu k membud ay ak an k re a tiv iti d a lam ma s ya ra ka t d a n s ew a ja rnwujud m asa lah dalam m e ngap likasika n kae dah p em u pu ka n kre ativ iti d arip ad a B ara t k era na ia b ole hd is e su a ik a n d engan k e ra ngka p em ik ir an Is lam.

Se lan ju tnya , dalam pe rb inc ang an b e rk a ita n p emupukankreativit i, k e banyak annya me r u ju k k epad a

b id ang p end id ik a n . S ememangnya, b id a ng p endidik an m e ru pa ka n tem p at p alin g s es ua i u ntu k m emu la ka nlangkah pem upukan krea tiviti. D alam konteks in i, b idang pendid ikan d i s in i tidak m eru jukp e nd id ik an d i s ek ola h s ah aja te ta p i tu ru t m e lip u ti p e nd id ik an d i ruma h . D e ng an itu , p e ra n anibu bap a d ang uru am a t p en tin g d alam p emu p uk an k re ativ iti d an in ov as i. Wa la u b ag aim a n ap un , k etid ak fa hab ap a d a n g uru te rh ad a p k re a tiv iti d a n p emupu ka n k re a tiv iti m e n yu ka rk an k ea d aa nin i. Jika ibu ba pa d ang uru tid a k memah am i k re a tiv iti d a ntid ak ta hu b ag aim a n a h en da k m emu pu k k re ativ iti, ja d i b a ga imanak ahan ak-a n ak k it a bo le h men ja d i k re a tif?

D a lam k on te ks in i, k es ed ara n d an k em a h ira n u ntu k m emu pu k k re ativ iti p erlu d ib ek alk an k eibu bapa dan gu ru. D alam ha l in i, ibu bapa dan gu ru perlu m em aham i apa itu krea tiviti, baga im

mem upuk k rea t iv it i, apakah ak tivit i- akt iv it i y ang men j ana k r eat iv it i d an pa ling pen ting mengena l pa s ti c ik re a tif d a lam d iri a n ak -a n ak . B a gi g uru , k ema h ira n in i a ga k mud a h u n tu k d ib ek alk an k era n a g ur u-me la lu i p ro se s p embe la ja ra n d a n d a lam p ro se s te rs eb ut, u n su r-u n su r k re a tiv iti b ole h d im a s uk kas uka ta n p e la ja ra n (s ylla bu s) p endid ik a n gu ru . Dengan itu , jik a gu ru itu k re a tif (h a sil d a rip a d a p emse rt a la tih a n y ang d ip e ro le hny a ), m a ka k emu ng kin a n b es ar g uru te rs eb ut b ole h men gh as ilk an a n ak -a n akmu r id y ang jug a k re a tif.

Namun, bagi ibu bapa agak sukar. In i kera na , d i n ega ra kita, tia da la tiha n a ta u kurs u s te rte n tuy an g w ajib d iik uti p ara ib u b ap a u ntu k m emp ertin gk atk an k em a hira n k eib ub ap aa n. A pa y an g d im a sa k in i le bih b ers ifa t "re la h ati." D en ga n k ata la in , ib u b ap a m e ng ik uti la tih an s eca ra s uk are la

k ea d aa n in i, ib u b ap a s en diri p erlu a daus ah a s en diri u ntu k m e n ja di ib u b ap a ya ng k re atif a ta u s ek ura nk ura ng ny a m e n yo ko ng k re ativ iti. IIm u in i bo leh d ipero leh dengan m em baca , m eliha t con toh serk erja sama d a n p erb in ca n ga n y an g b erte ru sa n d e ng an p ih ak g uru d a n s ek ola h a n ak -a n ak .

B e rk aita n d e ng an b id a ng p e nd id ik an ju ga, b ag i m e re a lis as ik an p emu p uk an kre a tiv iti d a n in ov as i,b a nyak p e rk ara ya ng p erlu b eru ba h. Darip a da s uk ata n p e la ja ra n h in gg ala h k ep a da k ae d ah p emb ela ja rad a n s ok on ga n-s ok on ga n a la t-b an tu m e ng aja r. K ita p erc ay a, u sa ha k e a ra h in i s ud ah d ija la nk an . N au sa ha in i a ka n m e ng am b il m a sa ya ng p an ja ng. A pa ya ng p en tin g u sa ha te rs eb ut h en da kla h d ijad en ga n se ge ra ke ra na jika kita m a sih b erta ng gu h m a ka h as ra t u ntu k m ewuju dk an m a sy ara ka t M a la ysy an g k re a tif s erta m ampu b erin ova s i a k an h anya tin gga l a ng an -a ng an s ema ta -ma t a.

1 6


18/19

Ke se d ar an d e ni P emup uk a n K re a tiv it i d a n I no v as i

Rujukan

Kam aruzam an Juso ff e t a l. 2009 . P rom oting Un ive rs ity Com mun ity's Cre ativ e C itize nta ry, In te rn atio na l

Jo urn al o f S ocia l S cie nce s 4 :1 , p. 25-29.

Chua Yan Piaw , 2006. K aedah dan S ta tis tik P enye lid ikan : K aedah P enye lid ikan (Buku 1). M cG raw H ilK u ala L ump ur.

Yon g, M .S ., 1994 . K rea tiv iti: K e a ra h P em be ntu ka n M asyaraka t K re atif. A re na bu ku S IB : K ua la Lu mp

Yong, Leona rd M .S ., 1993 . S tudie s in C rea tivity: C rea tivity Resea rch in M alaysia ,In co tre nd s: K ua la

Lumpur.

Rancangan M alaysia Kesem bilan (RM K9), 2006. Unit P e rancang Ekonom i, Jaba tan Pe rdana M e:

Putrajaya.

Rancangan M alaysia Kesepu luh (RM K10), 2010 . Un it P erancang Ekonom i, Jaba tan Pe rdana M en tPutrajaya

M ohd Azha r Abd. H am id , 2004. K rea tiviti: K on se p, Teo ri d an P ra ktis . U TM : S ku da i, Jo ho r.

Yong, Leona rd M .S . & Chia Chee Fen , 1994. P em ikiran K rea tif: P enye lesa ian M asa lah Seca ra Kif.

A ren abu ku S IB : K uala Lu mp ur.

Nurazmalla il Marn i, 2010. P end id ikan Sa in tis M uslim Era Kegem ilangan Tam adunIslam . UTM P ress:

S ku d ai, J oh o r.

Leo Ann M ean , 2008. O n C rea tivity: Aw aken ing the C rea tive M ind . P elanduk P ublica tions: SubangSelangor.

Weihua N iu , 2007. Individua l and Environm enta l In fluences on Chinese S tuden t C rea tivity. Jou r

C re ative B ehavio r, Vol. 41 , N o.3 , T hird Q ua rte r 2007.

Bae r, John & K aufm an , Jam es C ., 2008 . G ende r D iffe rences in C rea tivity. Jou rna l o f C rea tive Beh

Vo l. 42 , No.2 , Second Qua rte r 2008.

Adam s, Ka rlyn , 2006. The sou rce s o f Innova tion and C rea tivity. A Pape r Com missioned by the N

Cen te r on Educa tion and the Economy fo r the New Comm ission on the Skills o f the Amer

Wo rk fo rce . N a tiona l C en te r on Educa tion and the E conom y, 2006.

S ia bb ert, Jo ha nn es A .1994. C re ativity in E du ca tio n R evisited : R efle ctio n in A id o f P ro gre ssio n. Jo urn a

C re a tiv e B e ha vio r, Vo l. 28 . N O.1. F irs t Q ua rte r 1994.

K oko t, S hirle y J. &C olm a n, Ja ne .1997. T he C re ative M od e o f B ein g. Jou rn al o f C re ative B eha vio r, Vol. 3

NO.3 . T hird Q ua rte r 19 97 .

1 7


19/19

Ke se d ar an d a n P emup u ka n K re a tiv iti d a n I no v as i

B eg he tto , R on ald A . 2 00 6. C re ativ e Ju stice ?-T he R ela tio ns hip b etw ee n P ro sp ectiv e Tea ch ers 'S c hoo lin g Expe rie n ce s a nd Pe rc e iv e d Impo r ta n ce o f P r omo t in g S tud ent C re a tiv it y. J o ur na l o f C r ea tiv eB eh av io r, Vo l. 4 0. No .3 . T hir d Qu arte r 2 00 6.

Wor ld Compe t it iv ene s s Repo r t: 2 010 -2011 , Wo r ld Econom ic Fo rum , Geneva .

18

pandangan awal terhadap kesedaran dan pemupukan kreativiti dan inovasi

Documents