PERSEPSI PELAJAR TERHADAP KONSEP MAKANAN HALAL

MENURUT ISLAM

NURISHAH BINTI LOKMAN

UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA

PERSEPSI PELAJAR TERHADAP KONSEP MAKANAN HALAL

MENURUT ISLAM

NURISHAH BINTI LOKMAN

Laporan Projek ini dikemukakan sebagai memenuhi sebahagian daripada syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Sains serta Pendidikan

( Pengajian Islam )

Fakulti Pendidikan

Universiti Teknologi Malaysia

APRIL 2009

ii

iii

DEDIKASI

Maha Suci Allah dan segala pujian hanya untukNya, Yang Maha Pemurah Lagi Maha Pengasih,

serta selawat dan salam buat Junjungan Mulia, Nabi Muhammad s.a.w

Kajian ini didedikasikan khas buat insan-insan yang banyak membantu,

memberi semangat dan dorongan yang tidak terhingga…

Ayahanda & Bonda tercinta... Lokman Bin Dang & Siti Zaleha Bt Kosni

Terima kasih yang tidak terhingga dari anakmu, Pengorbanan, dorongan dan sokonganmu

Tidak akan kulupakan Menjadi kekuatan dan semangatku menuju puncak kejayaan.

Buat adinda-adindakku yang dikasihi.. Noraini Bt Lokman & Mohd Ewan Nazir B Lokman

Doa dan harapanku agar kalian beroleh kecemerlangan.

Buat Pensyarah-pensyarah PPIPS & Fakulti Pendidikan yang disanjungi Terima kasih atas bimbingan dan didikan Redhakanlah segala ilmu yang dicurahkan

Nasihat dan teguran akan aku jadikan pedoman buat bekalan di masa hadapan..

Ya Allah..Kurniakan kesejahteraan dan kebajikan buat para pendidikku.

Buat sahabat-sahabat seperjuangan Ucapan terima kasih yang tidak terhingga...

Atas jasa, pengorbanan dan tunjuk ajar kalian Segala suka duka kita bersama

Pahit manis kita lalui Tak mungkin kulupakan Dan moga Rahmat Ilahi

Sentiasa mengiringi kehidupan kita

iv

PENGHARGAAN

بسم اهللا الرمحن الرحيم

Alhamdulillah syukur ke hadrat Allah SWT kerana dengan limpah rahmat dari-

Nya dapat penyelidik menyiapkan Projek Sarjana Muda dengan jayanya. Setelah

bertungkus-lumus mencari, meneliti dan berbincang akhirnya inilah hasil yang dapat

dipersembahkan. Segala usaha yang telah penyelidik curahkan dan Insya-Allah semoga

akan mendapat keredhaan dari Ilahi. Penyelidik hanya berusaha, merancang, dan berdoa

agar perancangan dan harapan penyelidik selari dengan perancangan Allah Ta’ala serta

diberi ganjaran keredhaan dariNya.

Setinggi-tinggi penghargaan penyelidik hulurkan buat Ustaz Mohd Nasir Bin

Ripin selaku penyelia projek yang telah banyak membimbing, mendorong dan sentiasa

memberi tunjuk ajar serta nasihat sepanjang tempoh menyiapkan Projek Sarjana Muda.

Tidak lupa juga kepada kedua-dua penilai projek ini iaitu Dr. Sulaiman Bin Kadikon dan

Dr. Abd Rahman Bin Hamzah.

Terima kasih juga diucapkan kepada pensyarah-pensyarah Pusat Pengajian Islam

dan Pembangunan Sosial (PPIPS), Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi Malaysia,

pelajar tahun 4 fakulti pendidikan. Tidak ketinggalan buat ahli keluarga serta sahabat-

sahabat seperjuangan yang memahami dan telah banyak menolong penyelidik sama ada

secara langsung ataupun tidak langsung. Segala jasa-jasa yang telah dicurahkan Allah

jua yang membalasnya.

v

ABSTRAK

Kajian ini dilakukan bagi mengetahui persepsi pelajar Fakulti Pendidikan,

Universiti Teknologi Malaysia terhadap konsep makanan halal menurut Islam. Populasi

kajian ini adalah seramai 418 orang pelajar dari 13 kursus yang berlainan. Pemilihan

sampel secara rawak mudah telah dilakukan dan seramai 125 orang pelajar telah dipilih

sebagai responden. Kajian ini dilakukan secara kuantitatif dengan menggunakan soal

selidik yang mengandungi 30 item sebagai instrumen kajian. Analisis statistik deskriptif

telah digunakan untuk mendapatkan nilai kekerapan, peratus dan min. Data dianalisis

menggunakan perisian Statistical Package of Social Sciences (SPSS) versi 14.0. Nilai

kebolehpercayaan soal selidik ini ialah α = 0.892. Dapatan kajian mendapati purata min

untuk mengenalpasti persepsi pelajar terhadap konsep makanan halal menurut Islam

ialah 4.31. Seterusnya nilai min bagi tahap kefahaman pelajar fakulti pendidikan

terhadap konsep makanan halal menurut Islam ialah 4.30. Manakala, min bagi bagi

kepekaan pelajar terhadap kepentingan pengambilan makanan halal ialah 4.41. Diakhir

kajian, penyelidik mengemukakan beberapa cadangan kepada pihak-pihak tertentu.

vi

ABSTRACT

This research was carried out to assess the perception of students of Faculty of

Education, University Technology Malaysia towards concept of Halal food in Islamic

perspective. The population of the study are 418 students from 13 different courses. The

sampling was done randomly and 125 students were selected as respondents. The study

was following the quantitative method using questionnaire which consists of 30 items as

instrument. The descriptive statistical analyses were used to obtain frequencies rate,

percentage and mean. The data were analyzed using the statistical package of social

sciences (SPSS) software version 14.0. The reliability value of this questionnaire was

α = 0.892. The mean average to identify the perception of students towards concept of

Halal food in Islamic perspective had shown 4.31. Besides, the mean average to examine

the understanding of students towards concept of Halal food in Islamic perspective was

4.30. The aspect of their alert in consuming Halal food showing the average mean of

4.41. Finally, some suggestions were also put forward by the researcher to the

authorities concerned.

vii

KANDUNGAN

BAB PERKARA HALAMAN

JUDUL i

PENGAKUAN ii

DEDIKASI iii

PENGHARGAAN iv

ABSTRAK v

ABSTRACT vi

ISI KANDUNGAN vii

SENARAI JADUAL xii

SENARAI AYAT AL-QURAN xiv

SENARAI RAJAH xv

SENARAI SINGKATAN xvi

SENARAI SIMBOL xviii

SENARAI LAMPIRAN xix

BAB 1 PENDAHULUAN 1

1.1 Pengenalan 1

1.2 Latar Belakang Masalah 3

viii

1.3 Penyataan Masalah 10

1.4 Objektif Kajian 11

1.5 Persoalan Kajian 11

1.6 Kepentingan Kajian 12

1.7 Skop Kajian 13

1.8 Batasan Kajian 13

1.9 Definisi Istilah 14

1.9.1 Persepsi 14

1.9.2 Pelajar 15

1.9.3 Konsep 15

1.9.4 Makanan 15

1.9.5 Halal 15

1.9.6 Islam 16

1.10 Kesimpulan 17

BAB 2 SOROTAN KAJIAN 18

2.1 Pengenalan 18

2.2 Konsep Makanan Halal 19

2.3 Sumber Penentuan Hukum Makanan Halal 22

2.3.1 Al-Quran 23

2.3.2 As-Sunnah 23

2.4 Prinsip Makanan Halal 25

2.4.1 Sesuatu Makanan Itu Dianggap Halal

Kerana Zat Benda Itu Sendiri

25

2.4.2 Sesuatu Makanan Itu Dianggap Halal

Dengan Memperolehi Makanan Tersebut

Dengan Cara yang Betul

26

2.4.2.1 Terdapat Logo Halal 26

2.4.2.2 Mempunyai Ilmu Pengetahuan 26

ix

2.4.2.3 Tiada Unsur Syubhah 27

2.5 Ciri Makanan Halal Yang Dianjurkan Oleh Islam 27

2.5.1 Halalan Tayyiban 28

2.5.2 Pengambilan Makanan Seimbang 30

2.6 Kepentingan Pengambilan Makanan Halal Dalam

Kehidupan Manusia

33

2.6.1 Merupakan Perintah Allah 33

2.6.2 Menjamin Kesihatan Tubuh Badan 34

2.6.3 Terhindar Daripada Penyakit Yang

Memudaratkan

35

2.6.4 Menjamin Kesejahteraan Hidup

Seseorang Di Dunia Dan Di Akhirat

36

2.6.5 Ibadah Dan Doa Diterima 37

2.7 Kajian Lepas 38

2.8 Kesimpulan 40

BAB 3 METODOLOGI KAJIAN 41

3.1 Pengenalan 41

3.2 Rekabentuk Kajian 41

3.3 Lokasi Kajian 42

3.4 Populasi Dan Sampel Kajian 42

3.5 Instrumen Kajian 43

3.5.1 Pengumpulan Data Primer 44

3.5.2 Pengumpulan Data Sekunder 45

3.6 Tatacara Kajian 45

3.7 Kajian Rintis 47

3.8 Analisis Kajian 47

3.9 Kesimpulan 48

x

BAB 4 ANALISIS DATA 49

4.1 Pengenalan 49

4.2 Bahagian A: Analisis Data Latar Belakang

Responden

49

4.2.1 Latar Belakang Responden Mengikut

Jantina

50

4.2.2 Latar Belakang Responden Mengikut

Umur

50

4.2.3 Latar Belakang Responden Mengikut

Kursus

51

4.2.3 Latar Belakang Responden Mengikut

Sekolah Terdahulu

51

4.2.5 Latar Belakang Responden Mengikut

Tahap Pendidikan Tertinggi

52

4.3 Analisis Data Bahagian B 52

4.4 Analisis Data Bahagian C 58

4.5 Analisis Data Bahagian D 63

4.6 Analisis Dapatan Keseluruhan 68

4.7 Kesimpulan 74

BAB 5 PERBINCANGAN, RUMUSAN DAN

CADANGAN

75

5.1 Pengenalan 75

5.2 Perbincangan 75

5.2.1 Maklumat Latar Belakang Responden 76

5.2.2 Persepsi Pelajar Terhadap Konsep

Makanan Halal Menurut Islam

77

xi

5.2.3 Kefahaman Pelajar Terhadap Konsep

Makanan Halal Menurut Islam

80

5.2.4 Kepekaan Pelajar Terhadap Kepentingan

Pengambilan Makanan Halal

82

5.3 Rumusan 84

5.3.1 Rumusan Apakah Persepsi Pelajar Fakulti

Pendidikan Universiti Teknologi Malaysia

Terhadap Konsep Makanan Halal

85

5.3.2 Rumusan Sejauhmanakah Kefahaman

Pelajar Fakulti Pendidikan Universiti

Teknologi Malaysia Terhadap Konsep

Makanan Halal

85

5.3.3 Rumusan Sejauhmanakah Kepekaan

Pelajar Fakulti Pendidikan Universiti

Teknologi Malaysia Terhadap Kepentingan

Pengambilan Makanan Halal

85

5.4 Cadangan 86

5.4.1 Ibu Bapa 86

5.4.2 Masyarakat/ Pengguna 87

5.4.3 Pengusaha/ Peniaga Tempatan 88

5.4.4 JAKIM 88

5.4.5 Kementerian Dalam Negeri dan Hal

Ehwal Pengguna

89

5.5 Cadangan Kajian Lanjutan 89

5.6 Penutup 90

BIBLIOGRAFI 91

LAMPIRAN

xii

SENARAI JADUAL

NO. JADUAL TAJUK HALAMAN

2.1 Kandungan Sebenar Makanan Segera 31

3.1 Jumlah Populasi Mengikut Kursus 43

3.2 Jadual Penentu Soal Selidik 49

3.3 Pengkelasan Skala Likert 45

3.4 Pembahagian 5 Point Skala Likert 48

4.1 Taburan Responden Mengikut Jantina 50

4.2 Taburan Responden Mengikut Umur 50

4.3 Taburan Responden Mengikut Kursus 51

4.4 Taburan Responden Mengikut Sekolah Terdahulu 51

4.5 Taburan Responden Mengikut Kelayakan 52

4.6 Taburan Skor Min Bagi Item Satu 53

4.7 Taburan Skor Min Bagi Item Dua 54

4.8 Taburan Skor Min Bagi Item Tiga 54

4.9 Taburan Skor Min Bagi Item Empat 55

4.10 Taburan Skor Min Bagi Item Lima 55

4.11 Taburan Skor Min Bagi Item Enam 56

4.12 Taburan Skor Min Bagi Item Tujuh 56

4.13 Taburan Skor Min Bagi Item Lapan 56

4.14 Taburan Skor Min Bagi Item Sembilan 57

4.15 Taburan Skor Min Bagi Item Sepuluh 57

xiii

4.16 Taburan Skor Min Bagi Item Sebelas 58

4.17 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Belas 58

4.18 Taburan Skor Min Bagi Item Tiga Belas 59

4.19 Taburan Skor Min Bagi Item Empat Belas 59

4.20 Taburan Skor Min Bagi Item Lima Belas 60

4.21 Taburan Skor Min Bagi Item Enam Belas 60

4.22 Taburan Skor Min Bagi Item Tujuh Belas 61

4.23 Taburan Skor Min Bagi Item Lapan Belas 61

4.24 Taburan Skor Min Bagi Item Sembilan Belas 62

4.25 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh 62

4.26 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Satu 63

4.27 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Dua 63

4.28 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Tiga 64

4.29 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Empat 64

4.30 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Lima 65

4.31 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Enam 65

4.32 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Tujuh 66

4.33 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh Lapan 66

4.34 Taburan Skor Min Bagi Item Dua Puluh

Sembilan

67

4.35 Taburan Skor Min Bagi Item Tiga Puluh 67

4.36 Rumusan Dapatan Kajian Terhadap Persepsi

Pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi

Malaysia Terhadap Konsep Makanan Halal

68

4.37 Rumusan Dapatan Kajian Terhadap Kefahaman

Pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi

Malaysia Terhadap Konsep Makanan Halal

70

4.38 Rumusan Dapatan Kajian Terhadap Kepekaan

Pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi

Malaysia Terhadap Kepentingan Pengambilan

Makanan Halal

72

xiv

SENARAI AYAT AL-QURAN

NAMA SURAH NO AYAT HALAMAN

Surah al-An‛am 38 1

Surah al-Mu’minun 51 2

Surah al-A’raf 31 3

Surah al-Baqarah 29 21

Surah at-Taubah 31 22

Surah al-Baqarah 168 23

Surah al-Baqarah 172 28

Surah al-Maidah 4 29

Surah al-Baqarah 233 30

Surah an-Nahl 114 33

Surah an-Nisa’ 10 34

Surah an-Nahl 115 35

xv

SENARAI RAJAH

NO. RAJAH TAJUK HALAMAN

5.1 Analisis Data Bagi Keseluruhan

Persoalan Kajian Berdasarkan Min

86

xvi

SENARAI SINGKATAN

AS Amerika Syarikat

BAHIES Bahagian Hal Ehwal Islam

Bhg Bahagian

Bil Bilangan

CAKE Consumers Association of Kedah (Persatuan Pengguna Kedah)

CAP Consumers Association of Penang (Persatuan Pengguna Pulau Pinang)

FP Fakulti Pendidikan

JAIM Jabatan Agama Islam Melaka

JAIN Jabatan Agama Islam Negeri

JAKIM Jabatan Agama Islam Malaysia

JHEAINS Jabatan Hal Ehwal Agama Islam Negeri Sabah

KPDEHN Kementerian Dalam Negeri Dan Hal Ehwal Pengguna

KS Kurang Setuju

Macma Malaysian Chinese Muslim Association (Persatuan Cina Muslim

Malaysia)

MSG Monosodium Glumate

No Nombor

Pend Pendidikan

PPIPS Pusat Pengajian Islam dan Pembangunan Sosial

PWTC Putra World Trade Centre (Pusat Dagangan Dunia Putra)

R&D Research & Development (Penyelidikan Dan Pembangunan)

r.a Radhiyallahu anhu

xvii

S Setuju

s.a.w sallallahu alaihi wasallam

SBP Sekolah Berasrama Penuh

SM Sarjana Muda

SMA Sekolah Menengah Agama

SMK Sekolah Menengah Kebangsaan

SMKA Sekolah Menengah Kebangsaan Agama

SMT Sekolah Menengah Teknik/Vokasional

SPA Sarjana Muda Teknologi serta Pendidikan Kejuruteraan Awam

SPC Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Kimia

SPE Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Kejuruteraan Elektrik

SPF Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Fizik

SPH Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Kemahiran Hidup

SPJ Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Kejuruteraan Jentera

SPK Sarjana Muda Sains dan Komputer serta Pendidikan Kimia

SPL Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Bahasa Inggeris

SPM Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Matematik

SPM Sijil Pelajaran Malaysia

SPN Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Sains

SPP Sarjana Muda Sains dan Komputer serta Pendidikan Fizik

SPS Sarjana Muda Sains serta Pendidikan Sains Sukan

SPSS Statistical Package of Social Science

SPT Sarjana Muda Sains dan Komputer serta PendidikanMatematik

SS Sangat Setuju

STS Sangat Tidak Setuju

SWT Subhanahu Wa Ta’ala

TS Tidak Setuju

UKM Universiti Kebangsaan Malaysia

UTM Universiti Teknologi Malaysia

WFP World Food Program

xviii

SENARAI SIMBOL

α Alpha Cronbach

n Jumlah

xix

SENARAI LAMPIRAN

LAMPIRAN TAJUK

A Borang Soal Selidik

B Surat Pengesahan Menjalankan Kajian (PPIPS)

C Surat Memohon Kebenaran Mendapatkan Maklumat (FP)

BAB 1

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Islam adalah Ad-Din iaitu sebuah ajaran hidup ciptaan Allah SWT.

Dianugerahkan kepada manusia melalui utusanNya yang terakhir iaitu Nabi Muhammad

s.a.w. Dengan terutusnya Muhammad s.a.w yang membawa suara wahyu tersebut maka

terjadilah satu revolusi kehidupan di dunia ini. Ia adalah suatu konsep mengenai hidup

dan kehidupan secara keseluruhan (syumul). Kesempurnaan dan keseluruhan syariat ini

meliputi segenap lapangan hidup manusia dan setiap aspek kegiatannya. Hal ini

dibuktikan dengan firman Allah SWT:

4 $̈Β $uΖ ôÛ § sù ’ Îû É=≈ tGÅ3 ø9 $# ⎯ ÏΒ &™ó© x« 4 ¢Ο èO 4’ n<Î) öΝ Íκ Íh5 u‘ šχρç |³ øt ä† ∩⊂∇∪

Tiada Kami tinggalkan sesuatu pun di dalam Kitab Al-Quran ini;

kemudian mereka semuanya akan dihimpunkan kepada Tuhan mereka

(untuk dihisab dan menerima balasan). (Surah al-An’am 6: 38)

2

Berdasarkan ayat di atas, jelas menunjukkan tidak ada satu aspek pun dari hidup

manusia ini, melainkan Islam telah menetapkan ketentuan dan ketetapannya. Islam

memberi pimpinan, arahan, peraturan dan garis panduan dalam menjalani kehidupan

sebagai seorang Muslim.

Atas sebab itu, manusia khususnya umat Islam dituntut untuk menjunjung segala

perintah Allah SWT sama ada berupa suruhan atau larangan. Antaranya perintah

memakan makanan halal lagi baik. Allah telah berfirman:

$pκ š‰ r'̄≈ tƒ ã≅ ß™ ”9 $# (#θè=ä. z⎯ ÏΒ ÏM≈ t6 Íh‹ ©Ü9 $# (#θè=uΗ ùå $# uρ $·sÎ=≈ |¹ (

Wahai Rasul-rasul, makanlah olehmu makanan yang baik-baik (halal)

dan kerjakanlah amal soleh. (Surah al-Mu’minun 23: 51)

Dalam ayat ini, Allah SWT telah memerintahkan kepada rasul supaya memakan

makanan yang baik-baik (halal) yang merupakan perkara utama dan (Dia)

memerintahkan berbuat amal soleh.

Hal ini jelas menunujukkan persoalan makanan adalah sangat dititik beratkan

dalam meneruskan kehidupan sebagai seorang hamba yang bertaqwa. Walaupun Allah

SWT telah menyediakan pelbagai makanan di dunia ini, tetapi tidak semua yang sedia

ada tersebut boleh dimakan. Demi kebaikan manusia, Allah SWT memberikan batasan

tentang halal dan haram seperti yang dijelaskan di dalam al-Quran. Halal adalah segala

sesuatu yang boleh dikerjakan menurut ajaran agama. Lawannya adalah haram, iaitu

sesuatu yang dilarang untuk dikerjakan.

3

1.2 Latar Belakang Masalah

Makanan merupakan keperluan asasi yang perlu dipenuhi oleh setiap makhluk

yang hidup. Ia merupakan satu keperluan yang tidak dapat diabaikan dalam kehidupan

kerana proses tumbesaran dan kekuatan tubuh bergantung kepada pengambilan makanan

yang diambil. Setiap benda hidup termasuk tumbuh-tumbuhan akan mengalami proses

tersebut. Jadi, hasil daripada makanan dan minumanlah yang membentuk kepada

berlakunya proses pertumbuhan dan tumbesaran dari semasa ke semasa.

Menurut Syed Ali Tawfik Al-Attas, Pengarah Institut Kemajuan Islam Malaysia

berkata, manusia yang normal biasanya akan mengambil sebanyak tiga kali hidangan

sehari. Secara puratanya, dalam jangka masa hayat seseorang manusia akan mengambil

sebanyak 70,000 hidangan yang mana bersamaan dengan 60 tan berat makanan (Syaikh

Mohd Saifudeen et al., 2006).

Hal ini menunjukkan betapa pentingnya makanan dalam kehidupan. Jadi

manusia yang mempunyai akal dan fikiran sudah tentu dapat memilih jenis-jenis

makanan sesuai dengan tabiat dan kehendak mereka. Allah SWT telah berfirman:

(#θè=à2 uρ (#θç/ u õ° $# uρ Ÿωuρ (# þθèùÎ ô£ è@ 4 … çµ ¯ΡÎ) Ÿω = Ït ä† t⎦⎫ ÏùÎ ô£ ßϑø9 $# ∩⊂⊇∪

Makanlah dan minumlah dan jangan pula kamu melampau-lampau,

sesungguhnya Allah tidak suka akan orang-orangnya melampaui batas.

(Surah al-A’raf 7: 31)

Berdasarkan ayat di atas, manusia dituntut untuk makan dan minum tanpa

melebihi batas yang dihadkan. Justeru, makanlah sekadarnya, sebagaimana anjuran

Rasulullah, iaitu ‘makan sebelum lapar dan berhenti sebelum kenyang.’ Apa yang

tersirat di sebalik nasihat baginda itu ialah bersederhana, iaitu apabila seseorang itu

4

makan dalam keadaan yang terlalu lapar, sudah tentu dia akan makan dalam keadaan

lahap dan melampau sehingga membawa kemudaratan kepada dirinya. Sementara

‘berhenti sebelum kenyang’ pula membawa hikmah besar, iaitu jika seseorang makan

dalam keadaan gelojoh dan lahap, pasti ia sukar berhenti. Ini kerana seleranya tidak

dapat dikawal lagi.

Hakikatnya, Allah begitu murka kepada hamba-Nya yang suka melampau

batasan, termasuk dalam soal pemilihan, adab dan cara makan. Mereka yang melampau

batas akan dibalas Allah dengan pelbagai jenis penyakit, sama ada ia menimpa individu

tertentu atau menyerang manusia secara keseluruhan.

Namun kadangkala soal pemakanan ini dianggap sebagai perkara biasa atau

remeh tetapi bukanlah begitu pada hakikatnya kerana Islam mempunyai batasan yang

meletakkan nilai dan peraturannya yang tersendiri. Justeru sebagai manusia yang

bertaqwa tidak boleh mengikut kemahuan hawa nafsu sahaja tanpa menghiraukan

penetapan yang telah digariskan oleh al-Quran dan al-Hadis.

Sehubungan itu, menurut Dr Tee E Siong, Presiden Pemakanan Malaysia

menyatakan bahawa pemakanan sihat haruslah memenuhi keperluan pemakanan harian

seimbang, dan pada masa yang sama, mengelakkan kekurangan atau berlebihan zat yang

boleh menyumbang kepada risiko penyakit yang berkaitan dengan pemakanan. Ia

meliputi membuat keputusan yang bijak tentang apa jenis makanan yang harus dimakan

dan bagaimana mengamalkan tabiat makan yang sihat. Hal ini boleh dicapai dengan

mengingati tiga perkara iaitu keseimbangan, kepelbagaian dan kesederhanaan

(http://www.nutriweb.org.my/downloads/dietary_bm.pdf).

5

Sekian lama sejarah kewujudan manusia di muka bumi memperlihatkan masalah

pemakanan banyak wujud dari segi kekurangan bekalan makanan dan masalah nutrisi

akibat kesukaran mendapat komponen makanan secukupnya iaitu karbohidrat, vitamin,

protien dan lemak. Contohnya apa yang berlaku di negara-negara termiskin seperti

Somalia mengenai masalah kebuluran akibat kekurangan bekalan makanan

menyebabkan peningkatan kadar kematian dan timbulnya pelbagai penyakit terutamanya

di kalangan kanak-kanak.

Akhbar Financial Times 25 Mac 2008 melaporkan, bantuan kewangan

diperlukan segera bagi mengelakkan berlakunya lebih ramai kebuluran. Rayuan ini

berlaku berikutan harga barang makanan semakin melonjak di seluruh dunia disebabkan

pertumbuhan penduduk, permintaan tinggi daripada negara membangun, penggunaan

sumber makanan tertentu dalam pengeluaran bahan bakar bio untuk memerangi

pemanasan global serta banjir dan kemarau yang semakin kerap berlaku disebabkan

perubahan iklim. Menurut Financial Times lagi, jurang pembiayaan Program Makanan

Sedunia (WFP) kini antara AS$600 juta (RM1.92 bilion) hingga AS$700 juta (RM2.24

bilion). WFP menyalurkan bantuan makanan kepada hampir 88 juta penduduk di 78

negara pada 2006 (Utusan Malaysia, 25 Mac 2008).

Jika dilihat realiti yang berlaku di negara Malaysia hari ini pula, bukan masalah

kebuluran yang berlaku tetapi masalah lambakan makanan yang menyebabkan

kewujudan pelbagai penyakit antaranya masalah kegemukan (obesiti) dan kemunculan

penyakit-penyakit kronik seperti kanser, sakit jantung, kencing manis dan darah tinggi.

Hal ini berlaku kerana ramai kalangan kita yang suka memilih makanan mengikut

kegemaran, keinginan dan selera masing-masing. Ada yang hanya melihat kelazatan

dan khasiat yang diperoleh tanpa meneliti sejauhmana ia sesuai untuk dimakan, terutama

dari segi kebersihan dan kehalalannya menurut syariat agama.

6

Sekiranya kita telusuri perkara yang berkaitan dengan makanan dan barangan

halal dan haram, banyak isu yang telah timbul di negara ini. Pada 1 Februari 2008,

Persatuan Pengguna Pulau Pinang (CAP) merujuk kepada penutupan sebuah kilang di

Kepala Batas yang menghasilkan produk berasaskan makanan laut. Pihak berkuasa

Jabatan Kesihatan negeri mendapati pengendali kilang itu telah menyimpan daging babi

bersama dengan produk lain dalam peti sejuk, menggunakan bahan pengawet yang

diharamkan dan juga menggunakan minyak masak yang dikitar semula untuk memasak.

Tambahan, minyak itu juga disimpan di dalam bekas plastik kitar semula yang tidak

bersih (Utusan Malaysia, 1 Februari 2008).

Seterusnya terdapat satu lagi isu yang menggelirukan pengguna berkenaan

minuman ringan yang dikatakan mengandungi alkohol. Pada 1 Februari 2008, Persatuan

Pengguna Kedah (CAKE) meminta kerajaan mengharamkan minuman ringan

mengandungi alkohol yang menggunakan label buah-buahan. Presiden Persatuan

Pengguna Pulau Pinang (CAP), S. M. Mohamed Idris berkata, minuman ringan itu, yang

antara lainnya menggunakan label dan gambar buah-buahan didapati mengandungi

kadar alkohol sehingga 5.5 peratus. Beliau mendakwa, maklumat mengenai kandungan

alkohol dalam minuman itu dicetak dengan kecil dan sukar dibaca yang membuatkan

pengguna menyangka bahawa mereka membeli minuman buah-buahan atau minuman

ringan (Utusan Malaysia, 2 Februari 2008).

Berhubung kes di atas, menunjukkan bahawa masyarakat Islam perlu

meningkatkan pengetahuan serta kefahaman tentang makanan halal dalam memilih

makanan. Pengetahuan tentang halal dan haram tidak seharusnya dipandang enteng

sebaliknya harus difahami dan diteliti dengan baik. Masyarakat Islam di Malaysia

bertuah kerana kerajaan Malaysia telah mengarahkan Jabatan Kemajuan Islam Malaysia

(JAKIM) sebagai badan yang berkuasa dalam memantau pengeluaran produk yang halal

dengan memberi perlabelan logo halal. Dalam hal ini, Mantan Menteri di Jabatan

Menteri, Datuk Abdul Hamid Zainal Abidin menyatakan bahawa logo halal sudah

7

memadai bagi umat Islam di negara ini membezakan sesuatu produk itu halal atau

sebaliknya (Utusan Malaysia, 27 September 2002).

Namun masyarakat Islam hari ini juga seharusnya sentiasa berwaspada dan

berhati-hati agar tidak tertipu dan terpedaya dengan penggunaan sijil halal palsu pada

produk makanan tidak halal serta istilah mengelirukan oleh pengusaha makanan tidak

bertanggungjawab. Demikian pesanan Menteri di Jabatan Ketua Menteri Sabah, Datuk

Nasir Tun Sakaran yang bertanggungjawab ke atas isu agama Sabah. Beliau berkata,

kerajaan amat prihatin akan isu produk makanan dan gunaan halal yang kini menjadi

perhatian khususnya masyarakat Islam. Katanya, bagi mengatasi masalah itu kerajaan

memberikan tanggungjawab kepada Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) dan

Jabatan Hal Ehwal Agama Islam Negeri Sabah (JHEAINS) memainkan peranan utama

dalam hal ehwal produk makanan serta barangan gunaan halal (Utusan Malaysia, 3

Januari 2008).

Kita mungkin tertanya-tanya mengapa logo halal yang dikeluarkan di negara ini

digandingkan dengan perkataan Malaysia, iaitu Halal Malaysia. Inilah suatu keunikan di

Malaysia. Sebelum penandaan halal menjadi faktor penting dalam dunia perniagaan hari

ini, ia telah tertanam kukuh dalam kebudayaan masyarakat Melayu Islam yang amat

sensitif terutamanya bagi sumber makanan dan produk barangan gunaan harian. Namun

demikian penggunaan bahan dan barangan yang ringkas lebih-lebih lagi dalam produk

makanan pada masa-masa yang lalu menyebabkan perlabelan ini tidak dipandang begitu

penting berbanding pada hari ini.

Memetik kata-kata Lokman Ab. Rahman dalam artikelnya “Mengapa Halal

Malaysia” mengatakan tujuan utama pengenalan logo ini ialah untuk penyelarasan, di

samping itu strategi lain ialah untuk menghapuskan penggunaan logo halal palsu seperti

Bahagian Hal Ehwal Islam (BAHIES) dan sebarang perlabelan halal yang tidak disahkan

oleh mana-mana pihak berautoriti negara Islam. Label halal yang banyak digunakan

oleh pihak premis tanpa pengesahan rasmi JAKIM tidak boleh dipertanggungjawabkan

8

sungguhpun penggunaannya tiada sekatan dari perundangan. Kesemuanya ini dimulakan

di Malaysia dan tidak negara Islam lain (http://www.halal.gov.my).

Pola masalah makanan kini sudah berubah, di mana makanan sudah lebih

daripada cukup tetapi sebaliknya terdapat anasir-anasir tertentu yang ingin mengaut

keuntungan mudah dengan mengubah kandungan bahan makanan. Kini, boleh

dikatakan sesetengah bahan mentah (makanan basah) juga tidak lagi ‘segar’ kerana telah

ditambahkan pelbagai bahan kimia. Bukan sahaja kimia dalam baja, racun perosak,

suntikan antibiotik, makanan ternakan dengan campuran kimia tertentu dan sehinggakan

bahan kimia pengawet turut digunakan untuk mengekalkan kesegaran sayur, buah dan

daging sebelum dijual.

Tidak cukup bahan kimia ditambah dalam keadaan ‘segar’, bahan mentah ini

kemudian diproses ke dalam bungkusan tertentu supaya dapat disimpan lebih lama.

Konsep pembungkusan makanan, yang bermula daripada perkembangan teknologi dan

pemahaman kimia, pada mulanya bertujuan menyimpan bekalan makanan untuk waktu

kecemasan seperti ketika perang, wabak penyakit atau dalam perjalanan jauh, tetapi kini

sudah terlalu dikomersialkan. Bermula dari penggunaan pengawet untuk memanjangkan

hayat atas rak produk makanan, pembungkusan makanan kini ‘dimajukan’ dengan

menambah pewarna dan perasa tiruan (bahan kimia) untuk meningkatkan jualan produk.

Mengambil kira sifat asas manusia memilih sesuatu yang lebih ‘sedap’ dan mudah,

kebanyakan daripada kita kini jelas memilih untuk bergantung hidup kepada makanan

siap diproses atau makanan yang dimasak di luar.

Ini terbukti berlaku di mana pada 23 September 2008, Persatuan Pengguna Pulau

Pinang (CAP) merujuk kepada laporan media baru-baru ini mengenai skandal

melibatkan kematian empat kanak-kanak di China selepas mengambil susu bayi yang

dicemari dengan bahan kimia toksik yang dikenali sebagai melamin. Bahan kimia ini

adalah yang sama ditemui di pusat makanan haiwan peliharaan di Amerika Syarikat

(AS) tahun lalu apabila pihak berkuasa AS mengaitkan pencemaran yang sama dalam

9

produk makanan haiwan dari China. Rekod buruk China bukan sahaja melibatkan soal

produk susu dan makanan haiwan tetapi juga produk melibatkan pengguna seperti

barang permainan dan ubat yang pastinya menimbulkan kebimbangan yang dahsyat

(Utusan Malaysia, 23 September 2008).

Berikutan isu-isu yang timbul, menunjukkan makanan halal dan haram menjadi

agenda yang begitu hangat diperkatakan. Isu ini bukan hanya memberi kesan kepada

masyarakat beragama Islam sahaja, malahan turut mendapat perhatian daripada

penganut-penganut agama lain kerana pengusaha makanan di Malaysia terdiri dari

pelbagai kaum. Sebagai umat Islam adalah menjadi kewajipan kepada kita semua untuk

memastikan makanan yang dimakan adalah halal, iaitu bebas daripada sumber najis dan

haram bermula dari proses penyediaan bahan mentah, proses pembuatan, penyimpanan,

masakan, pengilangan, pembungkusan dan pengangkutan. Kerajaan juga turut

memandang berat terhadap isu makanan halal kerana ia memberi kesan kepada

masyarakat di Malaysia. Justeru dalam usahanya untuk mencapai matlamat tersebut,

kerajaan telah menjadikan Malaysia sebagai pusat makanan halal (hub halal) sedunia.

Sebagaimana dengan kenyataan yang diutarakan oleh Bekas Perdana Menteri

Datuk Seri Abdullah Ahmad Badawi berkata, Malaysia perlu melaksanakan pendekatan

proaktif untuk memaju dan menghasilkan produk makanan halal yang bermutu tinggi

dan berdaya saing. Pengusaha-pengusaha tempatan tidak hanya perlu bergantung

kepada label semata-mata untuk memasuki pasaran global. Beliau berkata demikian

semasa berucap merasmikan Pameran Perdagangan Makanan dan Minuman

Antarabangsa Kelima dan Persidangan Antarabangsa Makanan Halal 2004 di Pusat

Dagangan Dunia Putra (PWTC). Perdana Menteri turut meminta para pengeluar

makanan halal tempatan bekerjasama mempertingkatkan penyelidikan dan

pembangunan (R&D) produk mereka agar lebih berdaya saing (Utusan Malaysia, 16

Julai 2004).

10

Sebenarnya penetapan halal yang telah digariskan Islam mempunyai kepentingan

kerana dari aspek makanan membawa kepada proses pertumbuhan dan pembesaran.

Setiap benda yang hidup secara fitrah alam akan mengalami proses tersebut. Apabila

ditinjau dari kaca mata Islam, makan bukan sahaja untuk tujuan di atas tetapi ia juga

mempunyai maksud dan matlamat yang lebih jauh dari itu, iaitu untuk membolehkan

manusia menjalankan aktiviti kehidupan yang diredai Allah dan beramal ibadat hanya

kepadaNya.

Oleh itu, sebagai makhluk yang berakal manusia dilarang makan makanan

tertentu yang telah diharamkan kerana mendatangkan kesan yang tidak baik, seterusnya

dianjurkan makan makanan yang halal lagi baik bukan sahaja memberi kesihatan

jasmani dan rohani malahan dapat menjaga keadaan hidup seseorang serta identiti

keislamannya (Mohamed Jusoh, 1986).

1.3 Pernyataan Masalah

Kehidupan umat Islam kini semakin mencabar. Penyelidik melihat banyak

perkara yang mempengaruhi masyarakat dalam pemilihan makanan. Ini kerana umat

Islam pada hari selalu didedahkan dan disogok pelbagai jenis makanan yang sifatnya

tidak menepati dengan prinsip Halalan Tayyiban seperti makanan segera. Di samping

itu, mereka memilih makanan berdasarkan kegemaran dan selera masing-masing tanpa

pengetahuan yang kukuh mengenai konsep makanan halal yang dianjurkan oleh Islam.

Makanan yang baik bukan sahaja mengambil kira kandungan zat yang ada dalam

makanan tersebut tetapi juga aspek bersih dan halal turut diberi penekanan.

Atas sebab-sebab demikian, penyelidik berasa amat wajar dan perlu satu kajian

awal dijalankan untuk mengesan tahap kefahaman pelajar khususnya pelajar-pelajar di

peringkat pengajian tinggi terhadap konsep makanan halal, seterusnya kepekaan mereka

terhadap kepentingan pengambilan makanan halal menurut Islam. Oleh yang demikian,

11

penyelidik merancang untuk menjalankan kajian mengenai “apakah persepsi pelajar

terhadap konsep makanan halal menurut Islam?”.

1.4 Objektif Kajian

Kajian ini mempunyai beberapa objektif kajian yang ingin dicapai oleh

penyelidik. Berikut adalah objektif kajian:

1.4.1 Mengenalpasti persepsi pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi

Malaysia terhadap konsep makanan halal.

1.4.2 Mengkaji tahap kefahaman pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi

Malaysia terhadap konsep makanan halal.

1.4.3 Menganalisa kepekaan pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi

Malaysia terhadap kepentingan pengambilan makanan halal.

1.5 Persoalan Kajian

Berdasarkan objektif yang telah dinyatakan di atas, maka persoalan kajian yang

ingin dijawab ialah:

1.5.1 Apakah persepsi pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi Malaysia

terhadap konsep makanan halal?

1.5.2 Sejauhmanakah tahap kefahaman pelajar Fakulti Pendidikan Universiti

Teknologi Malaysia terhadap konsep makanan halal?

12

1.5.3 Sejauhmanakah kepekaan pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi

Malaysia terhadap kepentingan pengambilan makanan halal?

1.6 Kepentingan Kajian

Hasil kajian ini diharapkan dapat memberi manafaat kepada beberapa pihak yang

terlibat seperti berikut:

1.6.1 Pelajar Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi Malaysia

Antara kepentingan kajian ini, adalah untuk memberi kefahaman kepada pelajar

Fakulti Pendidikan Universiti Teknologi Malaysia berkaitan konsep makanan halal,

kepentingan pengambilan makanan halal dalam kehidupan seharian sebagai seorang

Muslim dan di samping meningkatkan kesedaran berkaitan apa yang halal menurut

Islam.

1.6.2 Pusat Pengajian Islam dan Pembangunan Sosial (PPIPS) Universiti

Teknologi Malaysia

Hasil dapatan kajian ini, boleh dijadikan sebagai bahan rujukan kepada Pusat

Pengajian Islam dan Pembangunan Sosial (PPIPS) Universiti Teknologi Malaysia dan

dijadikan sebagai koleksi maklumat tambahan di Perpustakaan Kamar Hikmah.

1.6.3 Masyarakat

Seterusnya kajian ini dapat memberi kefahaman kepada masyarakat umum

tentang konsep makanan halal menurut pandangan Islam dan kepentingannya. Secara