mssu - awm dan mawi leh nun dan tha - malsawmkima

Upload: mizoram-presbyterian-church-synod

Post on 09-Apr-2018

830 views

Category:

Documents


24 download

TRANSCRIPT

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    1/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    2/128

    Mizo Sunday School Union

    AWM DAN MAWI LEH

    NUN DAN THA(Tleirawl Inkhawm Kaihhruaina)

    Bu kuana

    Ziaktu

    Malsawmkima

    SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD

    .

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    3/128

    Published

    by

    The Synod Literature & Publication Board

    Aizawl - 796 001

    Mizoram

    Chhut khatna - 2010

    Copies - 1000

    (All rights reserved)

    Printedat

    The Synod Press

    Aizawl - 796 001

    Mizoram

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    4/128

    A CHHUNGA THU AWMTE

    Thupui Phk

    Chhuahtu Board thuhma v

    Thuhma vi

    Ziaktu thuhma vii

    Tleirawl inkhawm kaihhruaina viii

    Zirtirtu tan (Tleirawl rilru) x

    1. Nu leh pa zah leh chawimawi 1

    2. Unau laka awm dan 7

    3. Pi leh pute zah leh chawimawi 11

    4. Aia upate laka awm dan 14

    5. Zirtirtute zah leh chawimawi 17

    6. Khawtlang leh ram hruaitute zah 23

    7. Kohhran hruaitute laka awm dan mawi 26

    8. |henawm khawvengte nena inlaichinna \ha 29

    9. Inchei nalh dan 32

    10. |hian kawm dan \ha 40

    11. Mi ina awm dan mawi 45

    12. Ei leh in 48

    13. Puipunnaa awm dan mawi 54

    14. Chhiatni \hatnia awm dan mawi 59

    15. Biak Ina awm dan mawi 63

    16. Thil lei leh hralh dan \ha 67

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    5/128

    17. Khual khuaa zinnaa awm dan mawi 70

    18. Telephone hman dan \ha 76

    19. Mi dawnsawn dan \ha leh mawi 81

    20. Sum hman dan \ha 86

    21. Vantlang thil humhalh 92

    22. Hnathawhnaa awm dan mawi 9523. Thing leh mau humhalh 99

    24. Nungchate humhalh 102

    25. Fai leh thianghlim 106

    26. Ni khata thil \ha tih - dam chhung atan 112

    Lehkhabu rawnte 114Website rawnte 116

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    6/128

    CHHUAHTU BOARD THUHMA

    Kan Kohhran leh ram awm dan tur chu \hangtharteah a

    innghat thui hle. Nu leh pa leh tuna puitlingte hian anmahni kan

    chher \hat leh \hat loh azir te, nun dan \ha leh awm dan mawi

    kan zirtir a, kan kaihhruai dan azirin kan khawtlang nun pawh a

    nuamin a nuam lo thei hle dawn a ni.

    Mizo Kristian ni mah ila, kan pipute a\anga awm dan mawi

    leh tlawmngaihnate kha kan hre mumal tawh lo va; Kristiante

    awm dan leh nih dan tur tak lah kan hre mumal tawh na hek lo.

    Kawng hrang hranga nun dan tur zirtir hun tak Tleirawlte

    kaihhruaina tura thu pawimawh tak Awm dan mawi zir tura

    MSSU-in a thlang hi a lawmawmin a inhmeh hle. He lehkhabuah

    hian hun leh hmun hrang hranga awm dan mawi ziak a ni a. Abu ziaktu atan, thlan wm tak Pu Malsawmkima, Mission Veng

    chu Sunday School Committee lamin a ruat a; anin tleirawlte

    hriat awlsam turin \ha takin a ziak a, a lawmawm hle a ni.

    He zirlai Tleirawlte Kaihhruaina Bu hi tleirawlte chauh

    ni lovin, awm dan mawi ziakna bu a nih avangin mi tin mamawh

    a ni a. Kan awm danin kan nihna a tilang \hin. He lehkhabu hikan nun peng kawng hrang hrang awm dan mawi min kawhhmuhtu

    \ha leh \angkai tak a ni ang. A hmangtu apiangte tan malsawmna

    thlentu lo ni mawlh rawh se.

    (REV. THANGZAUVA)

    Editor

    Synod Literature & Publication Board

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    7/128

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    8/128

    TLEIRAWL INKHAWM KAIHHRUAINA

    Mizo Sunday School Union chuan kum tinin Pathianni

    Chawhnu Naupang leh Tleirawl Inkhawm Kaihhruaina Bu a siam

    \hin a, Kohhran eng emaw zatin hlawk takin an hmang \hin tih

    hriat a ni a, a lawmawm hle. Chutih laiin Naupang leh Tleirawl

    inkhawm la neihpui hlei thei lo, inkaihhruaina a awm tih pawh

    la hre lo Bial leh Kohhran kan la awm nual niin a hriat a, \an

    lakna tur a la tam hle.

    Tleirawl inkhawmah hian a theih chin chinah Lesson Plan

    ang hian kalpui theih ni se a \ha hle. Chutih rual chuan mahni

    Kohhran remchan dana siam rem leh swi danglam erawh a

    inthlahrunawm lem loh. He zirlaibu bakah hian tleirawlte nun

    kaihhruaina atana \ha tur nia kan hriat lehkhabu leh mi thiamte

    kan hman \angkai theih chuan a hlawk lehzual ngei ang.

    Zirlai leh tih turte hi a inchhwka tih ni thei se a \ha.

    Inkhawm apianga zirlai zir reng chu an tan a ninawm ve theih

    avangin tih turte tih huanga mi emaw thil dang pawh a kht tawka

    tih ve \hin a \ha. A hlimawm leh zangkhai zawnga inkhawmpui

    an \ul chang a awm a, hlimhlawp leh nuam an tih zawng ringawt

    ngaihtuah erawh a fuh ber lo vang. An hlawkpui theih dan tur

    ber nia kan hriat chu zirtirtute pawhin tlanchhe lova kan tihpui

    mai a, a zirtute dinhmun leh tuipui dan thl$r chunga theihtawp

    chhuah a \ha hle.

    Tleirawl inkhawma lo telte hi a member-in an daih chuanGroup-a insiam leh ni se. Inkhawm an phur theih nan kum tluana

    programme hrang hrangah ineltir a, kum tawpah result puan

    leh lawmman sem inkhawm neih ni se. He inkhawmah vek hian

    tehna hrang hrang hmanga thlan tleirawl fel ber hnenah lawmman

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    9/128

    pek ni bawk se. Anmahni ngeiin secret ballot-in thlang se, a

    tehna fel tak siama chiang taka puan ni se.

    Tleirawlte hi \ha taka kaihruai thei tur chuan a tawktarh

    kan neih \hat deuh a ngai tawh ni pawhin a lang. Indoor leh Outdoor

    Games neihpui te, music leh zai lama \an lakpui te, hmanraw

    changkang deuhte pawh ngaihtuahsaka tihphur thiam an mamawh.

    Kohhran danga Tleirawl Inkhawm Pawl nena intlawh tawn te, pi

    pute sulhnu hmun hmingthang deuh emaw, lui, tl^ng leh ramhnuai

    emawa kalpuia, kan hmun tlawh chanchin a hre deuhte sawitir

    ni bawk se a hlawk ngawtin a rinawm.

    Tleirawl inkhawm hi a pawimawh hle a, zirtirtuten kan

    phurpui a pawimawh. Zirlai an kal \ha tawk lo a nih pawhin a

    kal chhunte tan hlimawm leh hlawk tur zawng leh tel ve ngai

    lote hp zawnga phur leh nuam taka kalpui theih ni se a duhawm

    hle a, an nun hmasawnna leh puitlinna kawng ngaihtuah chunga

    \an lak ni thei se a lawmawm hle ang.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    10/128

    ZIRTIRTU TAN(Tleirawlte mizia)

    Tleirawl zinga rawngbawl hi kohhran hna pawimawh

    tak a ni a, chuta zirtirtu nih chu inpek ngai tak leh mahni

    inphat chunga thawh chi a ni. An ngaihs^n loh z^wngte

    thu an benga a luh loh avangin nun fimkhur a ngai em em

    a, an zah tlaka insiam a \ul. An ngaihsan z^wng tak tanchuan tleirawlte hi kaihhruai nuam tak an ni a, an bula

    khawsak a nuam em em a ni.

    Tleirawl lai hi hun nuam tak, khirh tak ni si a ni a.

    Nun laklawh leh awm dan pawh thiam har tak a ni \hin.

    Puitling leh naupang inkar, nun laklawha awm an nih avangin

    nihnaa chian lohna (identity crisis) an nei lian hle. An taksaa \hang chak a, an mizia pawh englai pawhin a danglam a

    ni ber e. An taksa \hang danglamin an nuna thil thar a rawn

    thlente chuan an ngaihtuahna a tibuai a, kaihhruaitu leh

    hrilhfiahtu \ha an mamawh.

    Fing leh thil thiam ve tawh hlein an inhria a, thil tak

    tak ti tur erawh chuan mahni inrintawkna (self-confidence)an la nei bawk si lo va, an mizia hi hriatthiam a harsa em

    em. An taksa an uluk a, incheina an ngai pawimawh hle.

    Mi ropui leh thiltithei an ngaisang a, an mi ngaihsan z^wngte

    nunphung leh incheina entawn an ching.

    Tleirawlte hian thunun leh sawisel an ngaithei lo hle a,

    kaihhruai erawh an mamawh hle si. Kaihhruaina\awngkamah thu pe lam aiin anmahni rwn chunga tihin

    kaihhruai an nuam. |hian an ngaina em em a, a tlangpui

    thuin mize inang an inkawm \hin. |hianho rilruin a thunun

    thui hle a, nu leh pa leh zirtirtute thu ai mahin an ngai

    pawimawh \hin.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    11/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Mi dang an chk em em a, chutiang bawk chuan mi pawhin chk ve turah an inngai. Mi dangin anmahni an

    ngaihdan tur an vengthawng em em a, hei vang hian an

    zakzumin mi hmaa chet an khawr duh hle. Mi aia sang bik

    leh hniam bik nih ringawt pawh hrehawm an ti a, mi nih loh

    dan leh tih loh dana awm hi an hlauh ber pakhat a ni.

    Zirtirtu leh thuneitute lakah hel rilru an pu nasa a,inchhut ng>n leh \awng tl>m te, \awng ve chhunah pawh

    zawi leh bung deuhva \awng te an ching duh hle. Thusawi

    laia ngaihsak wm lo deuha awm an chng a, a tak takah

    erawh chuan an bengkhawn hle.

    Mahnia thil ngaihtuah an duh avangin fianrial an ngaina.

    Zeldin thubawl leh duhthusam ramah an cheng nasa. Anrilru hi zawhnain a khat a, an zawhnate ngampa taka an

    zawh theih tur an hmuh loh chuan anmahnin a chh^nna

    zawn chhuah an tum a, hei hian thil \ha lo leh humsual a

    daitir \hin avangin ngaihsaka, \hian \ha ber anga awm tum a

    pawimawh. Thil an ngaihtuah nasat avangin sakhua an la

    tak hle a, uluk taka kaihhruai chuan pianthar an awlsam

    hun lai a ni.

    An ziaa ngaihsak ngai lai ber pakhat chu thil chhin

    an chkna hi a ni. Z

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    12/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    1. NU LEH PA CHAWIMAWI

    Kolossa 3:20

    Naupangte u, engkimah in nu leh in pate thu zawm

    rawh u, chu chu Lalpaah chuan a lawmawm si a.

    Khawvelah hian chhungkaw dinhmun inang chiah chiah

    hi kan awm a rinawm loh. A \henin nu leh pa fel tak, fatehrethiam tak an nei a. Khawtlang leh kohhrana dinhmun

    pawimawh tak chelh, mite chung en leh r^wn ber te, a \hen

    ram hruaitu te, a \hen sum ringawt buaipui, in leh lo leh

    fate ngaihsak miah lo an awm ve leh a. Heng karah hian t>t

    laia nu emaw pain emaw an thihsan, nu leh pa hre miah

    lova chhungten an enkawl seilen te, vanduai vang emaw

    chhan dang eng emaw avanga mi tlawmngaite kuta seilian te

    pawh awm theih a ni.

    Chutiang dinhmun inang lo tak takah chuan dingin, nu

    leh pa inang lo tak tak kan nei pawh a ni thei e; eng pawh

    ni se min hringtu an ni emaw ni lo emaw kan nu leh pate

    zah leh chawimawi hi fate mawhphurhna, a bata kan bat a

    ni. Nu leh pate thu kan awiha anmahni kan chawimawi hiankeimahni kan mawi a, malsawmna a keng tel a, chumi piah

    lamah dam reina a la ni zui! Mihring nun hi nu leh pate

    malsawmna tel lo chuan a tluang ngai lo tih Bible-in min

    hrilh.

    Tui len hnuin Nova chuan grape huan a siam a. Ni

    khat chu a grape zu rui chu a lo mu sual hle ni tur a ni, afapa Hama chuan a va hmu a. A pa mu sual chu puana

    khuh \ha mai tur a nih laiin pawnah tlan chhuakin a unaute

    a va hrilh a, anni chuan leh lam hawia puan kai pharhin an

    pa mu sual chu an va khuh ta a ni. Nova muhil a lo harh

    chuan a fapa Haman a mualphona thup tum lova a

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    13/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    tihmualpho avang chuan nchhia a lawh ta a ni.

    Absaloma khan a pa dawta lal nih kha phu hlein a

    inhria a, lalah insiamin a pa Davida a do tlat mai a. A pa

    dodala tithlabartu Absaloma kha khawv>l awm chhungin a

    hming a \ha tawh dawn lo va, a hming chhiatna chu khawvel

    chanchin ziahna a\anga nawh reh theih a ni tawh hek lo.

    Tunlai khawvl thiamna \hang chak takah hian nu leh

    pa tan hmasawnna mila insiamrem zung zung a har tawh a.

    Rilru chak vanglaia anbye heartlaklawh bak chu upat lamah

    thil thar inthl^k zut hi an bel hman lo va, hei hi \hangtharte

    chuan hriatthiam a pawimawh. Tunlaiin tleirawl tam takin

    an nu leh pate \hingan ti rilru mai ni lovin \hiante zinga

    zahpui an awm \hin a, a pawi hle. Mahni chauh kaninngaihtuah chuan hmangchang an hriat lohna te, incheina

    an ngaihthah te leh kan duh ang an tlin lohna zawng zawng

    hi hriatthiam a harsa a ni mai thei e. Mahse, an dinhmun hi

    hetiang zawng hian

    han chhutpui ve teh

    - keinin mawina

    leh tunlaina kanbuaipui em em laiin

    anni erawh chuan

    kawng tinrenga kan

    mamawh phuhruk

    dan mawlh an

    ngaihtuah a! Tunlai

    kh^wl leh hmanrawchangkang tak tak

    an khawih thiam lo

    a nih pawhin mawl

    ta em ema ngaih tur

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    14/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    an ni lo, chutiang ngaihtuah hman l>k

    lova kan siam vang a ni ve bawk asin.

    Thil hre tak; mahse, hriatna hmang

    \angkai miah lote hi mi fing tia chhiar chi

    an ni lo va, hetiang zingah hian pa r^wn

    an vang khawp mai. Tunlai \hangthar

    zingah lehkha thiam tak tak; mahse, fing

    vr vak lo, hawihhai lo tak tak an katnuk ta mai. Hngte hi han zir chian chuan

    a tam zawk chu hriatna nei \ha, \awng

    chi hrang hrang thiam; mahse, nu leh pa

    zah lo, Pathian thu awih lo an ni ch^wk.

    Hriatna leh hmasawnna lamah hriat

    tur zawng zawng hre vekin mi dang kh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    15/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    thinchhe thiltih hian hnehna a chang kht khawp mai. Mihneh theihna thuruk chu insum theihna leh thuawihnaahhian a awm zawk a ni. Kan duh zawng ti tura kan phtchuan anduh zawng ti hmasa mai ila, kan duh zawng chutihtir a har tawh lo. Hei hi nu leh pate lakah chauh pawh ani chuang lo. Mihring leh mihring inlaichinnaah chuan thilhar tak anga lang; mahse, hlawhtling ber a ni fo. Mahni nuleh pa ngeite pawh hi an inkar thu han zir chiang ta ila, nu

    berin pa a hneh theihna chu hnial hrt vang ni lovin, pa berkha a tilawm thiamin a duh zawng a tihsak hmasak \hinvang mai a ni.

    Ngeiawm taka lang, dn an zam vakte hi kan ngaihtuah

    chiang ngai em aw? A chhan bulpui ber chu puitling taka

    min chher an tum vang leh chhuanawm taka kan awm an

    duh vang a lo ni fo \hin. A \ha ber chu ti tura min tihapiangte thuawih taka tih mai hi a ni a, kan tih theih bau loh

    chi a nih pawhin pehh>l lova mahni harsatna sawi hi a \angkai

    khawp.

    Tih tur leh tih loh tur list siamtu nu leh pa

    kan neih chhung chuan min hmangaihtu

    nu leh pa kan nei tihna a ni

    Mi dinhmun hrethiam tur chuan awm dun tam a ngai

    a.Nu leh pate dinhmun hrethiam tur chuan an bula awm

    tam a ngai. Chutiang bawkin \halai rilru nu leh paten an

    hriat thiam dawn chuan \halaite bulah an ngaih dan, thil

    thlr dan, duh dn an hriat tam a pawimawh. Tleirawlten

    nu leh leh pate aia \hiante thuruk an hrilh fo nachhanpawh \hiante bulah hun an hmang tam zawk tlat a, a wm

    rng a ni. |halai tan chuan nu leh pate bula tawlh hrut

    hrut chu a tunlai loviau mai thei. Hun pawh a vang viau

    thei bawk. Thil \ha deuh mai chu khawpui lam chuan an

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    16/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    uar \an viau a, chhungkaw bila khawi ilova vah chhuah hi

    a ni a. Chhungkaw picnic neih te hi inpawh lehzualna a ni

    duh khawp mai.

    Nu leh pate rilru dustbin-ah : Mihring rilru hianinbun ruah a mamawh a. Kan lawmna leh thinrimna te, kan

    thil vei leh \hahnemngaihna thlengin a hun taka puan chhuah

    a nih lohva up \awih a nih hian rah \ha lo tak a nei duh hle.Tlangkang pawh hi lei chhng sa lutuk chhuahna mumal

    awm lo kha lei n>m lai a rawn zawng a, a rawn kan chhuah

    chuan a rpthlk \hin hle a ni. Kan thil vei kh^n luan

    chhuahna \ha a neih loh chuan engti kawng zawngin emaw

    chhuahna a rawn zawng a, a rawn puak keh chu hlauhawm

    tak a ni \hin.

    Mahni inthat tam tak pawh hi ngaihtuahna kal ding

    lutuk, mahni vei zawng luan chhuahtir dan hre mai lo an ni

    chwk a. Hetiang thil a thlen loh nan hian kan vei zawng hi

    rik chhuahpui a \hatna chin a awm a. Mi hrang daih laka

    luan chhuah hi a \ha, thil zahthlak a nih phei chuan. |henkhat

    tan chuan hmelhriat ngai loh titipui aiin nu leh pate hi rilru

    dustbin-ah hmang ngam ila, tichuan kan vei zawng kan bunruah chuan kan veng hawk a, min hriat thiam phah sawt a,

    a hma aiin kan inhnaih lehzual \hin a ni.

    Hna hautak - Chhungkaw pangngaiah chuan eizawngtuber chu nu leh pate an ni a. Pa emaw, nu chauh emaw pawh

    hnathawka ni tin thawk chhuak an awm nual a. A chhuak lo

    zawk pawh hi in lamah a lo thawk nasa hle \hin. Ni tinhnathawhna hmun leh kalkawngah hian awm tinuam lo thil

    tam tak a tawn theih a. Hnathawhna lamah hotu sual deuh

    hrawn tn phei chuan a hahthlak duh viau ang. Hetiang

    dinhmun pawh hi \halaite hian hriat a \ul takmeuh a. Mahni

    thil awh zawng ringawt maia nu leh pate kar tlut tlut hian an

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    17/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    zawh loh kawl kan bahtir thei a, hnathawhna lamah boruak

    rit deuh mai kr a\angin an rawn haw a, in lamah an harsatna

    hriatthiampui miah lovin maw, maw lo tih leh \hin hi chuan

    a luhaithlak duh \hin khawp ang.

    |um khat chu nu pakhat hian an chhungkaw dinhmun

    chungchanga dahkhah turah hian hnathawh tih zawnah dah

    khah tur awl a awm a. Eng ber nge ka ziak ang aw? a ti

    rauh rauh a. A fate damlohin a enkawl a, doctora ti angnge an thawmhnaw a suk chang a awm a,puan sutu a ti mai

    ang? Nge ni rawng a bawl \hin avangincooka ti zawk ang?

    In chh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    18/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    2. UNAU LAKA AWM DAN

    Bible-a unau kan hmuh hmasak ber Kaina leh Abela te

    chu an inthat nghal pang mai a. A hnua mi dang lo lang zl

    pawh unau inngeih lo chu an nun a rpthlk khawp mai. Mi

    dang aiin hrehawm an tuar nasa zwk emaw tih tur a ni.

    Abrahama leh Lota te chanchinah pawh kan hmu a. An ran

    rual avangin an inngeih lo va, an in\hen phah a. Jacoba lehEsauva an inngeih lo va, Jacoba chuan a < a bum avangin

    hlau leh khurin a < a h>l a, a twpah ngaihdam a dil chung

    mai a ni. Josefate unau chanchin kan hria. An inkarah th$kna

    thinlung \ha lo tak a awm vangin an chhungin an tuar a,

    insuihkhawma, inngeih dial dial tur chuan kum tam f> a ngai

    tlat. Tehkhin thua fapa tlan bo thuah pawh a < zawkin a nau

    zawk a th$k tlat a nih kha.

    Unau invelh hi chhung tin thil

    tawn a ni a, unau rual deuhah phei

    chuan thubuai rem tur a awm deuh

    reng mai \hin. Thil mak a ni lo. A

    chng phei chuan boruak a sosang

    viau thei a, hei hi thil \ha lo tak ani. Unau inhauh leh invelh hian

    khawtlng nun leh mihring

    ch>nhona boruak a tichhe thei hle.

    A hmasa berah chuan unau

    inhauh leh inngeih loh chhan hi hriat

    a pawimawh hle. A \obul chhuichuan inits$k vang a ni fo mai. Unau

    intibuai chanchin Bible-a kan hmuh

    te hi a tam zawk chu inits$kna a\anga

    buaina lo chhuak a ni tlangpui. Nu

    leh pa duat nih leh an laka tlaktlum

    Inunauna hi nupa

    inkar aiin a th

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    19/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    duh vang te, th$kthu chhiat vang pawhin intihbuaina a thleng

    fo \h$n a. Unaute zingah thiam thil, hmel leh \hiante

    thawmhnaw avangtein insualna a thleng duh chwk a. Kum

    a lo inan loh avangin duh zawng, hak theih zawng te a

    inang thei lo va, thawmhnaw lah a rualin inleisak a rem

    reng lo va, neuh neuh a rawn piang tam ta \hin a. H>ng

    a\ang hian inkhin buaina a lo chhuak ta \hin a ni.

    Chhungkuaa unau dinhmun hi a inang vek ngai lo va.

    Kan danglamna hi kan inhriatpui a pawimawh em em a.

    Inhriatpuina hian thu tam tak a sawi nghal a, harsatna tam

    tak a tikiang \hin.

    Upa ber chan chang, a laia piang leh naupang ber

    dinhmun azir te, mipa emaw hmeichhia nih azir pawhin adang thei hle. Mi thiamte chhn ai pawhin an inkwmngeih b$k an ti.

    |um khat chu nu leh pate hi an fate eng angin nge

    awmho se an tih? tiin zawhna an zawt hlawm a. An chhanna

    chu a inang tlngpui a, inzahtawn se, thil in\awm tlng se,inngaihsak tawn bawk se, dawhthei bawk sela, in\an tlng

    sela, tin, inhrethiam tawnin indwm tawn se tiin an chhang

    hlawm a. Chutianga duhthu an sm lai chuan, a nih eng

    angin nge an tleirawl laiin an unaute chungah rilru an put?

    tia an zawh leh chuan an chhanna chu a dang leh ta daih

    mai. A chngin an th$kthu a chhiain an inel a, an unaute

    chu an ngei hle bawk a; mahse, chutih rual chuan anhmangaihin an zah tel tho bawk \hin a ni.

    Unau karah hian boruak chi hrang hrang a lo tlazep

    \hin a. A ch^ngin kut inthl^ka insual phahna hial a lo thleng

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    20/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    \hin a. Thil inkawkalh lutuk tak mai, hmangaihna leh huatna,

    inelna leh induhsakna, chhan tlatna leh kawmserh te hi

    inunaunain a ken tel ve a ni pakhat a. Hei hi mi dang

    pawhin kan hriatthiampui a ngai hle a ni.

    Amaherawhchu, unau kara inelna chi hrang hrang lo

    chhuak hi \hatna lai tak a lo awm ve leh zel a. Inelna rilru

    avangin mihring leh mihring inkar boruakah thil tam tak an

    hriatthiam phah a, inhmel huatna thleng si lovin a chakzawka \an dan kawng ngaihtuahna kh^n an khawthl$r a tizau

    va, a chak lo zawk nih pawh an thiam ta z>l a. H>ng hian

    unau karah inpawhna th

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    21/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    T>t lai a\angin unau hi englai pawha inngeih a har a ni

    ang. Mahse, Bible hian unau dinhmun pawimawhzia a tilang

    chiang khawp mai. Lal Isua ngei pawh khan a dah sang hle

    a. Unau chungchang thuah tehkhin thu a sawi nasa hle.

    Unau inhmangaihna hi Isua khan a ngai pawimawh hle

    a. A zirtirte zingah pawh khan Petera te unau leh Jakoba te

    unau an tel a nih kha. Matthaia 5:22-ah chuan mahni unautengei \awngkam mawi lova au chu hremhmun meia kal tlak

    a ti hial a nih kha. Chng 24-ah phei chuan Pathian hnena

    thil hlan ai mahin unau inngeih pawimawh hmasakzia a tar

    lang nghe nghe a ni.

    Matthaia 5:24

    Chuta maicham hmaah chuan i thil pek chu hnutchhiahla, kal langin i unau rem zet la, chu mi hnuah chuan i

    thilpek chu rawn hlan rawh.

    Pathian meuh pawhin a t^na thil hlan aiin unau ink^r

    boruak \ha a ngai pawimawh zawk a, a dah hmasa zawk a

    ni.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    22/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    3. PI LEH PUTE ZAH LEH CHAWIMAWI

    Deuteronomy 10:15

    Nimahsela, in pi leh pute hmangaih chu a lawmzawng a

    ni a, hnam dang zawng zawng aiin nangniho hi a hnam

    thlan in la ni ta cheu a.

    Mizo \awnga \awngkam mawi lo ber zinga mi chu tar

    ^tih hi a ni a. Tunlai chhanah chuan hman l^r a ni tawh lo

    va; mahse, r$k chhuah zauh chang a la awm. Kan hnam

    naupan vangah ngaih mai chi a la ni wm e.

    Hnam fing chuan pi leh pute hi an duat thiamin an lo

    dah s^ng hle a. A chhan chu hmakhawsang a\anga finna chihrang hrang hlan chh^wng z>ltu, kan nu leh pate min petu

    an nih v^ngin

    chhungkaw t^n an hlu

    em em a ni. An kum a

    lo tam hian thil tih theih

    an nei t lem ta a,

    anmahniah pawhinthlahrunna lian tak

    an nei \hin a, enkawl

    an ngai lehzual \hin a.

    An vah chhuah theih

    meuh tawh loh avangin

    a \hen chu an khaw

    hawi a lo z$m a, tl>mintaksa chak lohnaten a

    tlak-buak phei chuan

    an lo pangchang ve leh

    \hin a, uluk taka

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    23/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    enkawla, duat thiam a pawimawh hle a ni. Kawng tam takah

    tuna kan nih ang kan nih theihna chhan chu kan pi leh pute

    vng hi a ni a. Kan nu leh pate hi lo enkawl \hin lo sela

    chuan t t> a nichho \an a. Thil chhetea l^wmthu sawi leh an lawm zawngtihsak hian an hun hnuhnung lam hi nuam takin an hmantheih phah a ni.

    Mihring hian v^nglai kan nei \heuh a. Pitar putarte hichuan an v^nglai hun an hmang liam tawh a ni ber a. Mahnichanchin, a b$k takin an v^nglai sawi hi nuam an tih ber

    pakhat a ni. Hun remchanga an v^nglai chanchin han sawipuihian nuam an ti a, anni t^n a nawm mai bakah hnam zia lehthil kalhmang tam tak zir tur, hai chhuah tur hi a awm \euh\hin a. A sawitu t^n leh a ngaithlatu t^n hl^wkna lian tak ani thei a ni.

    An l^wmna hi thil ho te te a nih \hin avangin an birth-day hriatsaka, eng emaw chhe te present pek leh hunpui -

    Krismas ni angah te thilpek hlan te an lawm t^wk a tling >m>m a ni.

    An l^wmna a t>t ang bawkin an lungawilohna pawh alo t> ve leh thei a. A ch^ng chuan harsat chang a awm thei;mahse, an rilru tina zawnga hnial loh hi a finthlak ber a.Eng chen nge kan bulah an awm dawn tih hriat a ni lo va.Mizo upate phei chuanfate aiin t

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    24/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    nawn te an nei tam tulh tulh a, hei hi fiamthua l^k chi a nilo va. Dawhthei taka ngaihthlak a pawimawh khawp mai.Nakinah eng chen nge kan dama, eng chen nge kantheihnghilh dawn kan hre b$k si lo. I hre tawh nange? Tihzawhna hi an bulah chuan hman loh hram a \ha. Hun kannei thei a nih chuan album-te la chhuaka an thlal^k chanchinhan zawh kual te hi an tan chuan a hlimawm \hin a. A kip akawiin an hre chhuak vek thei lo a nih pawhin a bengv^r

    thl^k duh hle a ni.

    America ramah chuan Labour Day (September thla

    Thawh\anni hmasa ber) zawha Pathianni hmasa ber hi Pi

    leh Pute Ni (Grandparents Day) at^n an hmang a. Hemi ni

    hian upate pual liau liauvin hun an hmang \hin. Mizoramah

    chuan hetiang hi kan hmang ve lem lo va, MUP zawk hian

    anmahni pualin MUP Day an hmang thung a. Khaw tam takleh veng tam takah chuan YMA Day hian veng chhunga

    upa zual te, a bik takin kum 70/80 kai chin hi present te an

    pe \hin a. A \henah chuan kohhran pawhin Krismas

    denchhenin an pe \hin bawk. Heng inlawmpuina leh

    inhriatpuina hi a dawngtute chauh ni lovin chhungkuaa

    l^wmna thlentu a nih vangin a hlu duh hle a ni.

    Bible-a kan hmuh ang hian Pathian chuan thlah kal zel

    hi a ngai pawimawh hle a. Pi leh pute hnena a thutiam tawh

    chu an tte hnenah a hlen zel a. Nu leh pa mai ni lo, upa

    leh pi leh pute zah leh an thu ngaithla a, thil \ha an lo tih

    tawhte vawng nung zel hi Pathian chuan a malsawmnain a

    mzui zel \hin.

    Tuna \hangtharte hi nakin lawkah pi leh pu kan la ni ve

    dawn a. Kan pi leh pute kan enkawl dan hian nakina kan tm mai.

    4. AIA UPATE LAKA AWM DAN

    Hmnlai Mizo nunah chuan upate an zah thiam hle a.

    Chhuahhonaah reng reng anni aia thawk tam nih an chuh

    \hin a. A tam thei ang ber chhwk an tum \hin.

    Ramchhuahnaah te hian khaw >n laia tih hman loh pawh ni

    se a \ul a nih chuan thing fawm te, tui chawi leh chawhmehzawnte hi mi dangin an tihkhalh ang tih hlauvin an ti vat vat

    \hin. Upate chu kawng engkimah an hna chhwk an tum a.

    Zingah pawh an thawh ve hma hauhva an ei tur chhum fel

    vek chu an inelna pakhat a ni \hin. Upa berin chaw a lo

    chhum khalh chuan a \halai t^n a zahthlak duh >m >m a.

    Kawng engkimah upate thu hi an

    ngaichang a ni ber mai. Chutihrualin upate pawhin an thu thuin

    engmah an ti tlang vek chuang lo

    va, tlangv^lte an rawn kual ve leh

    tho \hin.

    China ramah chuan October 4

    hi Upate N (Elders Day)-ah anhmang \hin a. Hemi ni hian sawrkar

    leh veng chhung hruaitute chuan

    upa te, a bik takin kum 60

    chunglamte tn man lova lumeh te,

    cultural programme-te leh khawpui

    chhng bus-a fan kualpui nan hun

    an hmang \hin a. Man lova inentirnate an buatsaih \hin. A rethei zual

    deuh leh chhungkua belh tur nei

    vak lote chu present an pe khawm

    \hin bawk.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    26/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    China ramah chuan Upate N hi an hman \anna chu

    kum 2000 chuang kal ta a\ang daih tawh khan a ni a. Upate

    thurochhiah tam tak chu \hangtharten hluihlawn mah se

    upate zahna entir hi chu a la nung reng a ni. |um khat chu

    China rama thil hlui laihchhuahna a\anga thil an hmuhchhuah

    chu tiang chi khat, a fawnga \huro lem chuang a ni a, hetiang

    tiang hi kum 70 ral kai chin chauh Emperor-in a pe \hin a.

    Tiang nei si, \halaiin an zah lo a nih chuan dan angin hreman ni \hin.

    Tunlai khawvlah chuan \hangthar zwkte hian upate zahna

    chang an hre lo \an hle a. Mi tlm t chauhvin an ngaihsak a.

    Mahni mihringpui leh aia upa zah nachng hre lo hi chuan an

    thlir tawizia an tilang mai a ni. Nakin lawkah upa an la ni ve

    mai dawn a, chumi hunah chuan tuin nge zah tura an beiseitak ang le?

    Upate hi tuna kan nih ang min nihtirtute an nih si

    avangin an tel lo chuan tun dinhmun hi kan thleng thei lo

    hrim hrim a. Civilization innghahna bul pawh chht chian

    chuan upate hnathawh rah a ni.

    Phillipines-ho chuan aia upa zah hi an ngai pawimawh

    khawp a. Chetzia leh \awngkamin an tilang \hin a. Aia upate

    an tawh chuan chibai buk nan an kut dinglam an fawhsak

    \hin a. Ram dangah chuan an hmaahte an k

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    27/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Upate hi chhm >m a ni.

    Mizo hnamah chuan tm lova a pawi hle.

    City/Town bus-a school naupang uniform ha rual lekin aia

    upate \hutna an kian duh lo fo ta mai hi thil ngaimawhawm

    tak a ni chho ta. Han kian \ha hle hle sela chuan anmahnimai bakah an luhna school thleng khan thang\hat an han la

    mai tur. Zu leh ruihtheih thil hian thil mawi lo a ch$ng

    chhuak nasa a, chutih rualin khawthlang lam nunzia leh

    ngaih dan m^wl tak - a neih ka ei lo tih hian min hruai sual

    nasa hle tawh a lo ni.

    Thuthlung Hluiah hian upate chanvo hi Pathianin a dahsang hle a. Lal an neih hma chuan zawlnei leh puithiamte

    bakah khawtlang inrelbawlna reng reng chu Upate kutah a

    awm vek \hin a. Nupa inkar chungthu thlengin an rem \hin

    a nih kha. Vawiin thlengin an pawimawhna a la ngai reng a,

    chutih rualin \hangtharte hian an finna leh pawimawhna kan

    ngaihlu lo ta em ni le tih chu kan inzawh a ngai ta.

    Thufingte 17:6

    T leh fate hi upate lallukhum an ni a,

    Fanaute ropuina chu an pate hi an ni.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    28/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    5. ZIRTIRTUTE ZAH LEH CHAWIMAWI

    Thufingte 15:33

    LALPA \ihna chu finna zirtirtu a ni a;

    Inngaihtlawmna chu chawimawia awmna a ni.

    Readers Digestmagazine in khawvel hmun hrang hrang(Hong Kong, Philipines, Thailand, Singapore, Taiwan,

    Australia, New Zealand, Canada leh South Africa)-a mipui

    ngaih dan a l^k khawmah chuan zirtirtute hi eizawnnaah an

    ngaihsan ber a ni a. India ramah pawh a ni tho.

    India ramah chuan zirtirtute zah hi zirlai nihnain a ken

    tel nia ngaih a ni, zirtirtuin a phu leh phu loh lam ni lovin.Zirtirtu \ha phei chu nun kaihruaitu leh hnam ro an tling tak

    tak a. Khawthlang ramah chuan zirtirtu tam tak hian zah an

    hlawh tawh lo va. A chhan chu nu leh paten fate hnenah

    zirtirtu zah turin thu \ha an fate an hrilh ngai tawh lo va.

    Fate bulah an awm tlem a, heng vang hian khawthlang ramah

    chuan mihring leh mihring inpawhtawnna a tlahniam sawt

    hle an ti. Mahni hna lamah an kal mawp mawp a, mi dangngaihsak leh zirtirtute zah hian hmun a chang tl>m s^wt hle

    tawh a ni.

    Heng inzah lohna avang hian zirlai pawh zirtirtute t^n

    chuan ngaihnawm taka zirlaite thinlunga han tuh chu a har

    \alh tawh \hin a. Hmun thenkhatah phei chuan zirtirtute

    dinhmun pawh hlauhawm nihna hmunte pawh a awm hialtawh a ni.

    Chh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    29/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    chuan fate tan ei tur \ha leh silh leh f>n te, an mamawh dang

    chu an phuhruk teh meuh mai; mahse, fate hawiher leh

    hriatna, finna tuhtu chu zirtirtu an ni tlat. Ram leh hnam

    t^na mi \ha leh mi \angkaia hlangkaitu chu zirtirtute an ni a,

    an mizia chhera tuai hriamtu chu zirtirtu bawk an ni. Heng

    avang hian zirtirtu chu an pawimawh hle.

    Khawvela mi ropui ber zinga chhiar leh America ramPresident ropui bera chhal ngam Abraham Lincoln-a pawh

    khan zirtirtute dinhmun pawimawhzia leh hlutzia chu a hre

    chiang hle. Chhungkaw pa berin an tih theih loh chinah

    zirtirtu chuan thil tam tak an zirtir thei tih a chiang a, a fapa

    zirtirtu hnena a lehkhathawnah hian a chiang hle a ni

    Zirtirtu zahawm tak,

    Ka fapa hian nakinah chuan mi zawng zawng

    hi an \ha vek lo va, an sual vek lo tih a rawn hria

    ang a; chumi hunah chuan mi sual an awm ang

    bawkin mi \ha leh huaisen, pasal\ha an awm a ni

    tih hi; politician ram hmangaih lotu an awm rualin

    hruaitu ropui tak an awm a, hmelma karah pawh

    \hian \ha an awm \hin tih hi min lo hrilhsak theihchuan ka lawm hle ang.

    Hun zawng a duh ngei ang; mahse, hah taka

    chng khat hlawh chhuah hi chng nga chhar aiin

    a hlu zawk tih hi lo zirtir la.

    Chak lo zwka \an thiam dan leh a chak zwknih nawmzia te lo zirtir la, a theih hram chuan mi

    thil awhna lak ata lo kuai hrang ang che.

    Hlim taka awm dan lo zirtir la, mi dang velh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    30/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    chingho nun a tlo lohzia lo fah bawk la.

    I theih hram chuan lehkhabu thiltihtheihzia leh

    ropuizia lo zirtir la, chu bakah hun awl remchanga

    beng sika an thuruk hre turin chungleng sava leh

    khaw thiang kara khuai thlwk ri mam mam te, tlang

    pangpr hring dup kara pangpar mawi taka rawn

    pr chhuak te hi lo ngaihtuahtir \hin la.

    School-ah chuan exam-naah dik lo taka

    entawn aiin fail a zahawm zawk tih lo zirtir la.

    Ama ngaih danah chuan rinna nghat ngam turin

    lo zirtir la - mi dang zawngin a dik lo a ni an tih

    pawhin.

    Mi nunnmte lakah chuan zaidam turin zirtir

    la, mi rorum tak chungah erawh chuan khauh tlat

    turin lo zirtir bawk ang che.

    Ka fapa hi mi kal rual ang zla kal ve satliah

    ringawt tur chuan lo zirtir lo la.

    Mi thusawite chu ngaithla turin zirtir la,mahsela, a dik leh belhchian dawl chauh vawng

    turin i lo zirtir dawn nia.

    I theih hram chuan a lungngaih niah nuih lo

    zirtir la, mittui tihtlak hi a zahthlk loh tih lo zirtir

    bawk ang che. Mi sawisel chngte chu tlansan turin

    zirtir la, mi fak hluak chingte lakah fimkhur turin i lo

    zilh bawk dawn nia.

    A tha leh zungte chu a chhawr duhtu zinga

    ngam sang ber hnenah hralh turin hrilh la; mahse,

    a thinlung leh thlarau erawh chu hralh chi a ni lo tih

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    31/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    zirtir bawk ang che.

    Mipui rawva taka au thawm lakah a beng hup

    turin zirtir la, dik nia a inhriat chuan ding chhuaka

    bei lt ngam turin zirtir ang che.

    Dimdawi takin enkawl la; mahse, duat hluau

    suh ang che - a chhan chu thir \ha hi mei sa tak

    chauh lo chuan a chher theih si loh va.

    Huaisen taka cht ran zirtir la, dawhthei tak

    chunga huaisen zirtir bawk ang che. Amahah

    \hatna a awm tih leh mahni inrintawkna a neih theih

    nan mi dang \hatnaah rinna nghat ngam turin zirtir

    ang che.

    A vaia bawhzui chu a har mai thei a; mahse, i

    theih ang angin hma i lo la dawn nia. Ka fapa hi a la

    naupang naa a chhuanawm ve viau a nia.

    Abraham Lincoln

    Khawvel hian mi ropui tak tak a lo chher chhuak tawh

    a, heng mi ropui tam zawkte hi han chhui chian chuan anphenah hian anmahni kaihruaitu, zirtirtu ropui tak an lo

    inphum vang a ni chawk.

    Tunlaiah erawh chuan zirna hi mihring \ha zawka min

    chher chhuaktu atn hman kan tum lo va, hna hmuh nana

    zir ngawr ngawr ringawt kan ni berin a lang. Hei hian

    zirtirtute en dan a tidanglam \an a.

    T

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    32/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Heng zawng zawng karah hian zirtirtu chuan a hna

    pangngai a thawk reng a, miin an zah emaw, zah lo emaw a

    kal ngaiin a kal reng a, ram leh hnam siamtu leh chi tuhtu a

    nihna a bo reng reng lo. A nihna leh pawimawhnate zirlai

    nu leh pa leh khawtlangin kan hriat chian loh chuan ram a

    \hang thei tak tak lo va, hmasawn ngaihna a awm lo a ni.

    Mi \henkhat chuan an fate zirtirtu aiin an ina pipe leak

    repair tura an rawihte hlawh an pe sang zawk.

    John F. Kennedy

    Zirtirtute hian ziak leh chhiar min zirtir satliah a ni mai

    lo va, khawvel finna hrethiama, mi nuih ruala nui ve thei

    turin min chher a, kan nih phak loh tur min nihtirtu an ni.Kawng engkima mihring \hanlenna atan thil chi hrang hrang

    an duang chhuak a. Heng hian min chher hriam a, min tuai

    hn

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    33/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    chu zawhna zawh kan taima lo va, kan chawlawl \hin. Kan

    tn a \ha a, zirtirtu tn a lawmawm hlei hlei zawk bawk.

    Duhthusamah phei chuan school chhungah kher lo pawh in

    lamah pawh zawh peih chuan an lo l^wm \hin hle a ni.

    Hriatthiam loh na na na chuan min hrilh reng peih a lo ni a.

    Zawhna kan zawh hian kan t^n a \ha a, zirtirtu t^n lah kan

    hriatthiam dan chin an hriat avangin a lo \angkai a, a \ha v>l

    vek a ni.

    Mi tam tak chuan zirtirtute zah dan chi dangin kan zah

    leh lutuk \hin a, kawnga an kal kan hmuhin kan h>l ru a, a

    chang leh kan hre lo der a, a mawi lo khawp mai. Theih

    phawt chuan a be hmasatu nih hi a mawi em em a ni. Kan

    zah tak taka, kan chawimawi dan \ha ber chu an zirtirna thu

    awih hi a ni a. September ni 5, Teachers Day-ah chauhchawimawia, an subject laka fail sen leh tuar hi awmze nei

    lo a ni. Kan zaha kan chawimawi a nih chuan kan result

    hmang leh kan nungchangin kan chawimawi ang a, school

    a\anga kan zir chhuah tawh hnu, an thlazar a\anga kan

    chhuah hnu, an zirtirna avanga mi pangngai kan lo nih

    chhuah chuan kan zirtirtute kan chawimawi a ni.

    Nunna ka neih vangin ka pa chungah ka lawm a;

    mahse, nuam taka ka khawsak theih avangin

    kan zirtirtu chungah ka lawm a ni.

    - Alexander the Great

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    34/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    6. KHAWTLANG LEH RAM HRUAITUTE ZAH

    Tunhma Mizo pipute hunah kha chuan khawtl^ng

    hruaitute hi lal leh kh^wnbawl upa, v^l upate an ni \hin a,

    tunlai chuan VC, YMA, MUP, MHIP, Kohhran hruaitute

    an ni tawh a.

    Anni hi tlawmngaih chhuaha khawtl^ng tana rawn p>n

    chhuak an nih vangin an hun leh tha an s>ng nasa hle a.

    Khawtl^ng hruaitute hi mi mal takin kan ngais^ng vak lo

    pawh a ni thei, lehkha leh khawvel thil lamah an zir s^ng lo

    thei a, an hnathawh pawh a s^ng vak lo thei. Amaherawhchu,

    anmahni t^n chauhva tl^n chu ni se hetiang hian an hun an

    pe dawn lo tih hi a chiang. Chhangchhe tak kara rawn p>nchhuak an ni tlangpui a. Mi

    dang tan liau liauva an inpekna

    hi zah an phu ngawih ngawih a

    ni.

    A bik takin Mizo hnam zia

    humhalh kawngah YMA hianhma an la nasa lehzual a,

    chuvangin, zah an phu ngawih

    ngawih a ni.

    Zah an phu-na chhan tlemhan tar lang ila.

    1. Chhiat tawh leh manganhuna \anpui vartu an ni.

    2. Inkaihhruaina mumal tak

    neiin \halai te an

    kaihruai.

    America ram President

    Barack Obama chuan a

    thachhang dawltu,

    Secretary of State-ah

    Presidential election-a a

    elpui ber Hilary Clintonchu a sawm hmiah mai

    a ni. Ram changkangah

    chuan telna party aiin mi

    mal an inteh a.

    Opposition lam an nih

    ngaihtuah lovin ram tana

    \ha tur a nih chuan

    hmelma lam anga

    helaia kan ngaih \hinte

    pawh khu lamah chuan

    thawhpuiah an insawm

    nawlh nawlh mai a ni.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    35/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    3. Mi harsa leh baihvai an

    chhawmdawl.

    4. Khawtl^nga buaina siam ching an zilh.

    5. Rikrum thilah an tlanchhe ngai lo va, a thleng hmasa

    ber an ni ziah.

    6. Mizo \halaiten kawng engkima hma kan sawn theih

    nan hma an la \hin.

    7. Mizo nun ze mawi chhawm nungtu an ni.

    Ram hruaitute : Ram hruaitute hi an inang lo va. Ram

    hruai tura an p>n chhuah d^n pawh a inang lo.Amaherawhchu, ram hruaitu dinhmuna hl^ngkaitu chu

    keimahni kan nih avangin an zahawmna humhimtu chu a

    thlangtu mipuite kan ni.

    A thlangtu kan nih avangin mi mal angin kan zah lo a

    nih pawhin an nihna kan hriatthiam a pawimawh a. Chu

    chu anmahni pawhin an ngaih pawimawh ber a ni \hin. Anhnathawh a pawimawh >m vangin khawi ilo chhuah changa

    kan int^wk a nih chuan hawihhawm taka biaka, hmun kan

    ken thiam a pawimawh hle. Kan zah thiam poh leh an

    dinhmun kan chawisang a, chumi rual chuan keimahni tan

    pawh a hming\hatthlak \hin a ni.

    Ram rorelna dan siamtu an nih vangin an naran lo hlea. Ram hruaitute chu peng hrang hrang (Department) changin

    an insem darh a. An hnathawh kaltlangin kan ramin hma

    lam panin ke a pen \hin a nih hi. Mihring hi dinhmun leh

    ngaih dan inang lo kan nih hlawm vangin an thutl

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    36/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    hmalakna hi mi zawng zawngin \ha kan tihpui vek lo thei a.

    Chu chu thil ^wm lo pawh a ni lo. Hriat tur erawh chu ram

    hruaitute hian theihtawp chhuahin a nawlpuiin tun

    dinhmunah leh nakin z>l atan kan \hat tlanna tur ngaihtuahin

    hma an la \hin tih erawh chu vawn reng a \ha.

    Khawtl^ng leh ram hruaitute hi veng leh ram leh hnam

    tana ke pen chhuak an nih vang leh a \hen chu politicalparty-a tel an nih vangin mi mal ni lovin, an party awmna

    vang tein ngaihsan an hlawh loh phah a, hetiang thlirna hi

    chu a changkang lo viau.

    Hnam changkang kan entawn rau rau a nih chuan an

    thiltih \ha leh mawi entawn ngam ila.

    Eng party pawh ni sela, thil \ha an ti a nih chuan fak

    leh chawimawi hi hreh hauh loh tur. Chu chuan anni pawh

    a tiphur lehzual ang a, ngaihngam takin \an an la sauh sauh

    zel ang a, chu chu mipui nawlpuiin kan chhawr \angkaina

    leh kan hlawkpuina tur a lo ni lehzel bawk a ni.

    Thufingte 12:26

    Mi fel chu a \henawm tan hruaitu a ni a.

    Mi suaksualte kawng erawh chuan

    bona a thlensak \hin.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    37/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    7. KOHHRAN HRUAITUTE LAKA AWM DANMAWI

    Ephesi 1:23

    Kohhranho chu a taksa a ni,

    engkim engkima tikhattu famkimna chu.

    A hmasain Kohhran tih hi kan hre bel viau naa, \halai

    zingah a inphan kual dan bo fe fe a awm theih a. A tlangpui

    han tarlang ila.

    Puipate1. Upate : Upate chu Kohhranin kan aiawha hotu

    atana kan thlan, Kohhran thlarau lam nun, rorelna, retheienkawl, Kohhran sum relbawl leh Pastor \anpui tura

    khawmpuia nemngheh hmanga serh hrante an ni a. Upate

    dinhmun leh mawhphurhna sanzia chu Jak. 5:14-15-ah

    hian a chiang mai wm e.

    In zingah damlo an awm em? Kohhran Upa kohtir

    sela, anin Lalpa hminga hriak hnawihin a chungah \awng\ai rawh se; tin, rinnaa \awng\aina chuan

    damlo chu a chhandam ang a, Lalpa chuan ani

    chu a kai tho vang; tin, thil a lo tihsual tawh chuan

    ngaihdamsak a ni ang.

    2. Tirhkohte : Tirhkohte chu Kohhran hna atana

    inpe, Chanchin |ha hril tura Synod-in dan ang taka aserh hrante an ni.

    3. Probationary Pastor : Anni hi chu rawngbawlhna puitlinga nemngheh an nih hmaa Minister (Pastor)

    kaihhruaina hnuaia Pastor lam hna thawk tura en chhin atna

    lkte an ni.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    38/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    4. Minister : Minister-te chu Kohhran hotu, KristaChanchin |ha hril tur leh Sakramen-te buatsaih tura dan ang

    taka nemngheha serh hrante an ni.

    5. Pastor-te : Pastor-te chu Minister zinga mi, Kohhranpakhat emaw, a aia tam emaw thlarau lam thila enkawl tura

    ruatte an ni. Pastor hna chu Apostol-te hna chhunzawmna kalzel a ni e an ti \hin. Hei vang hian an mawhphurhna pawh a

    sang hle a. Kohhranah chuan pa ber chan chang, Kohhran

    chhungkaw chhiat \hata mawhphurtu ber a ni.

    Tualchhung Kohhranah chuan roreltu, Kohhran Committee

    a awm \hin a. Chutah chuan a theih chin chin Minister te,

    Probationery Pastor-te, Tirhkoh, Upate an ni a. Heng bakahhian Kohhranin a \ul a tih chuan Bial Inkhawmpui kal tlangin

    Tualchhung Upa, kum thum chh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    39/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    nun tawn dan ang zelin an chhawmdawl a. Rethei

    chawisanna kawngah hma an la a. Isua taksa Kohhran

    vawngtu an nih avangin an thu leh hla, an rorelna hi kan

    awih a \ul a. Thlarau nun leh chatuan nunna chi theh darhtu

    an nih avangin an thu hi kan ni tin nunah kan seng luh

    thiam a pawimawh hle a ni.

    K|P leh Tleirawl Inkhawmah te an thu leh hla ngaihchan

    a pawimawh a, Kohhran inrelbawlna thilah a nachang lehkalphung hre zawk an nih avangin an thu zawm hi finna kawng

    zawhna a ni.

    Kohhran zahawmna kengkawhtu an ni a. Pathian biakna

    hmuna tihawm leh tihawm loh, incheina chungchang thlenga

    min kaihruaitu an nih avangin kan zah thiam a \ul. Mihring ve

    tho, tihsual nei ve thei ni mah sela Pathian hian a ko risk

    lovang tih hi rin ngam a \ha a, an thu zawm hi kan tih tur vereng a ni bawk. Mihring ve tho, famkim lohna nei an ni a.

    Chak lohna chi hrang hrang pawh an nei ve tho va. Kan

    duhthusam ang leh kan beisei ang an nih loh avanga tu tn

    maha hmasawnna tur awm chuang miah lova rl vak mai te hi

    kohhran mite tih loh tur a ni.

    Vanram chabi kawltu pawimawh tak an nih vang ringawt

    pawh hian zui tlak an ni a. Kohhran hmasa din tirh a\ang khanChanchin |ha an chhawm nung chho char char a. Kan hriat

    loh lai pawha tih takzeta kan tana \awngtai \hin an nih avangin

    kan zah hi an phu ngawih ngawih bawk.

    Matthaia 16:18-19

    Tin, nang Petera i ni tih ka hrilh bawk a che;

    he lungpui chungah hian ka kohhranho ka rem chhoang a, mitthi khaw kulh kawngkharte chuan chu chu

    an ngam lo vang. Van ram chabite ka pe ang chia,

    lei chungah eng pawh i phuar apiang vanah phuar

    a ni ang a; lei chungah eng pawh i phelh apiang

    vanah phelh a ni ang.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    40/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    8. |HENAWM KHAWVENGTE NENAINLAICHINNA |HA

    Mizo nih nawmna chu tribal kan nihna hi a ni a. Mi

    \henkhat inti changkang deuhte chuan tribal nih hi an lo zak

    viau pawh a ni thei. Mahse, tribal kan nihna hian ken tel a

    nei a, chu chu \henawm khawv>ngte nen inpawh taka kanawmho hi a ni. Mizo society anga inpawh hnam dang hi an

    tlem hle a. Hnam dang, kan rama rawn zin r>ng r>ng hian

    kan khawtl^ng nun hi nuam an ti a, an awt \hin. Ni tina kan

    khawsak phung a nih avangin ngaiah kan neih a, kan ch$k

    lo pawh a ni mai thei, zir chian erawh chu a phu a ni.

    Hnam inngaihsak kan nih avangin chinchang kan inhretawn zung zung a, chhawm nun zel a mawi hle.

    Damloh nikhuain kan inkan a, a ch^ng leh sum ten

    kan in\anpui liam liam a, hei hian vanduaina tawkte a chh^wk

    em em a ni.

    |henawm hnai chawhmeh suah hi tunlai chuan tih ngai

    a ni ta meuh lo va; mahse, hmanlai, pi pute hunlai a\anga

    ch$n \han a ni a, thil \ha tak a ni. Induhsakna tihlanna a nih

    avangin chawhmeh insuah hi chuan a inbiak chhiat tak tak

    theih loh va, inn>lna a thlen avangin thil tih chi tak a ni.

    Mizo Thufing chuan, |henawmte nena inngeih loh ai

    chuan khaw sarih do a thlanawm zawk an ti \hin a. A dik

    khawp mai. Khaw dang chu eng ang pawhin do mah ila an

    awmna a hla hrim hrim a, ni tin kan hmu reng chuang lo.

    |henawmte erawh chu kan chhiat kan \hata kan koh phak

    leh ni tin kan hmuh an nih avangin an pawimawh em em a.

    |henawm \ha hi an hlu r>ng a ni. |henawmte tan pawha

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    41/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    kan hlut hi a pawimawh a. Chutiang tur chuan \hat chhuah

    ve ve a ngai a, taihmak leh dawhtheih a ngai hle bawk.

    Mipa zingah rui buaia khawtlang chawkbuai an awm

    zauh zauh a, a pawiin a zahthlak tak meuh meuh. |halaite

    hi a huhova kan awm hian kan pawr hma lehzual a. Incho

    phur laklawh hi thil awm thei a ni a. A awm thei zual rual

    hovin Aizawl khaw kawtthlerah zan reha thawm ring lutuka

    bike-a an intlansiak \hinte hi thil mawi lo tawpkhawk a ni.

    |hian zaho anga mi kawng kal lo auh nawmnawh leh

    lo sual rawn te hi a mawi lovin a changkang lo. Veng

    tihmelhemtu a ni a, a pawina ber chu mi pawikhawih chingte

    hi mi puitlingah an chhuak ngai lo. An dam rei a nih pawhin

    veng tinah hian mi l^ktlak lohvah an chhuak tl^ngpui.

    Chhl awrh chauhva an

    thi duh viau lehnghal a. Chu chu thlnmualah hian kal ila a

    hriat mai. A tam zawk thih chhan chu natna ni mah sela, a

    bul chhui chuan ruih theih thil tih ching, khawtlang tibuai

    \hin an lo ni tlngpui bawk.

    Bible-a kan hmuh ang hian \henawmte nen hian p>ng

    khat vek kan ni a. Thisen inzawmna kan nei hranpa lo a nih

    pawhin kan Pathianah chuan chhungkhat kan ni vek a.

    Mihring mihrinnaah chuan thisen inzawmna kan nei lo pawh

    a ni thei; mahse, ringtu \heuh kan nihnaah hian kan la inunau

    tho va. Hnial hr^t deuhvin a hla tawh em mai kan ti a ni

    thei, India khua leh tui kan nihna hian min la phuar khawm

    leh tho tho a ni.

    Mihring kan intlawhpawh a, veivah a awlsam hle a.

    Chi leh chi pawh kan inneih pawlh ve ta viau mai. Inneih

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    42/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    pawlh mai bakah hnam dang nen veng khat, building khatah

    kan chengho chu a ni ta mai a. Tam tak chu hnathawhna

    hmun leh zirna hmun pawh a inang ta hlawm a. Hetiang

    hmunah hi chuan hnam leh chi chungchangah \awngkam hi

    fimkhur a ngai a. Kan hriat miah lohvin \henawm/classmate-

    te rilru kan lo hliam reng thei a. A ram neitu kan nih vang

    leh a tam zawk kan nih avang ringawt hian a tlem zawk

    hnam dangte deusawh leh hmuhsit hi kan tih tur a ni lo va,inlungrual taka awmho hi kan zir thiam a pawimawh hle.

    Kum 10 vel lai kal ta khan Ayodhya-a Hindu leh Muslim-

    hovin temple an inchuh buai avangin Delhi veng pakhat

    Nizammuddin-ah chuan buaina a chhuak a, naupang pakhatin

    a thih phah a. India rama English chanchinbu lar ber The

    Times of India-in report-a ziahah chuan, chulai hmunahchuan Muslim leh Hindu-ho hi kum 700 vel lai lungrual

    takin an lo khawsaho tawh \hin a. Hriat theih chinah chulai

    vengah chuan hnam leh hnam anga intihbuai a thlen vawi

    khatna a ni ang, an rawn ti a. Awihawm loh khawp hialin a

    ropui a ni. Kum 700 history chu kan hnam hian nei ila

    hnam dang nen hian kan intibuai nasa wm mang e ti zawngin

    a ngaihtuah loh theih loh.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    43/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    9. INCHEI NALH DAN

    |um khat chu nu pakhat hian a fate la naupang tak tak

    pahnih hi kaiin fast food restaurant-ah a luhpui a. A lo lk si a, \hutna wl a lo awm mai lo va. Dawr chhn, an hmuhnawm phian a. Chu

    nu chuan, An nu leh pate chuan an va zahpui dawn tak

    em! a ti rilru a.

    A fate ril\am chuan a rawn tiharh zawk a. Han \hutna

    mai tur a neih loh lai chuan chung tleirawl rual punk taka

    inchei chu an tho sang sang a, a lam an rawn pan a, Ka pi,kan \hutnaah hian \hu rawh u, kan ei zo chiah a ni, an

    rawn ti a, a bazar-naa a thil lei, a khaibawr te chu an rawn

    khaisak a, dawhkan ruak lamah chuan an hruai ta a. Lawmthu

    an inhrilh mawlh mawlh a, cht a.

    An kal liam hnu chuan chu nu chuan, An nu leh pate

    chuan an va chhuang dawn tak em! a ti rilru a.

    Tleirawlte hian nalh an tih zawng leh an duh dana an

    inchei tak tak hian puitling tam tak chuan an ngaithei \hin lo

    va. An hriatthiam loh vang a ni tlangpui. Puitling mitah

    chuan a mak a, a nuihzatthlak a, a \awp a, a sexy a, a \hen

    phei chu a hlauhawm a ni. Lehkhabu chu a kawm a\angin

    thutl

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    44/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    hi a rawn kal ve a, a \hiante pahnihin an rawn \awiawm a.

    Han en mai chuan a nu leh pate khawngaih l^wk chi hmel a

    pu a. Mahse, blood bank-a a lo kal chhan chu eng dang ni

    lovin kum 17 a tlin lawm nan a mamawh apiang tan tiin a

    thisen pe turin damdawi in a rawn pan vang vang a lo ni a.

    Ka ngaisang ta hle a ni. Pawn lam lan dan hian mi a lo bum

    thei hle a lo ni.

    Nu leh pate pawhin tun hma inchei dan kha han

    ngaihtuah l>t ila. Kum 1960 leh 1970 chho bawr vela sam

    sei, bell-bottom kekawr tlawn, pheikhawk rawng sang, kamis

    kawr nghawng hlai hlep hlawp a nih \hin kha. A hun lai

    chuan nu leh pate a timangang ve tho vang. Incheina

    chungchangah hi chuan Fashion hi a hunlai a awm a, a daih

    rei chuang lo tih hriat a \ha. Tleirawl tan chuan style chihrang hrang han tihchhin hi a chkawm ve tlat. Chuvangin,

    nu leh pa leh puitling chuan \halaite hi kan duh anga an

    inchei lo a nih pawhin an thlir dan thlirpui thiam a pawimawh

    hle.

    Heng zawng zawng karah hian a chin tawk erawh chu

    a awm. Tleirawlte pawhin a tunlai tih vang ringawtainthuam erawh chu a \ha ber chuang lo. Mahni vun rawng

    mila inchei thiam a \ha hle. H^ng lam kan nih chuan

    thawmhnaw dum lam aiin a var lam, min k^p >ng thei

    thawmhnaw thlan a pawimawh a. Mipa tan necktie leh mawza

    rawng chu kawr/kekawr rawng nena inmil ni thei sela. Tin,

    mawza elastic rul hi a nalh lo duh hle a, a elastic rul lo kan

    nei lo a nih chuan rubber band talin hreng ila, a tlngahthleh hnan leh mai a remchang duh phian.

    Awmna hmun azira inchei thiam a ngai a. Khawi

    hmun pawh hian dress code a nei vek a. Chumi

    z^wm thiam chu an che chhe tak tak ngai lo.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    45/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Hnathawk tura kan chhuak a nih chuan kan thawhna

    tur hmun azirin kan inthuam tur a ni a, chutiang bawkin

    hna kan zawng a nih chuan kan inchei dan azirin hna kan

    hmuin kan hmu lo thei bawk. Tleirawl lai chuan ngaih dan

    hi thawmhnaw hak a\ang hian a lang chwk \hin a.

    Thawmhnaw rawng lr tak tunlai \hangtharten an uar ta hle

    a. Eng dang vang a ni lo, lansarh an duh vang pakhat a ni.Thiam thil show tur an neih loh phei chuan mi dang aia

    lansarhna awlsam ber chu kawr rawng lr leh maksak taka

    inchei a ni mai. Hetiang an ch$ng viau a nih chuan mi

    special tak ni tura kaihhruaia, incheina a\ang ni lovin, amaha

    talent inphumr< a\ang zawkin a lr thei tih hriattira kaihhruai

    chi zawk a ni mah mah.

    Mizoram chu kan khawvel hi a z$m a, han chhuahvahna

    tur a la tlem a, chuvangin, incheina chungchangah pawh a

    wm twk chu a awm a. Kan ram a hausak loh avangin a

    hun leh a hmun mila incheina nei tur khawpa hausa kan ni

    lo va, eng emaw chenah a awlsam phah phian. Chuti chung

    chuan a hnuaia mi ang hi chu ngaih pawimawh theih chuan

    a \ha khawp mai.

    Mitthi/Khawhar in kal : Mizo khawtlang nunah chuanmitthi/khawhar ina kal hi a b^ng dawn lo va. Tunlaiah chuan

    thawmhnaw dum lam inbel kan uar a, a mawi khawp mai.

    Ram changkang tih dan ang bawkin Mizo society-ah chuan

    thawmhnaw dum/rawng dum hi chhiatna, thihna entirna atan

    kan lo hmang tawh a. Puan dum pawh kan neih bik hi.Thawmhnaw dum hi incheina pangngaiah a lo remchang ve

    tho va, neih hrim hrim chu a \ha khawp mai. Nei lo chung

    chung erawh chuan inthlahrunna tur a ni lem lo. YMA

    flag-a rawng dum hian vanduaina, chhiatna a kwk a,

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    46/128

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    47/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    nulain thingpui an sem a, puan dum bih tur an ti a, \henkhatah

    chuan kekawr tlawn dum te an ha a. A eng pawh chu ni se,

    a uchuak loh chuan a mawi vek mai.

    Inneih nikhua : Mitthi vuina ni lovah chuan kan society-ah inneihna hi puipunna lian tak a ni leh a. Ram dang angin

    inneihna hi pawn/hall remchangah te ni lovin, Biak Inah/

    Kohhran Hall-ah kan la tih \hin avangin inneih hriatpui turleh a lawmnaa kalte hian kan kalna hmun mila kan inthuam

    a pawimawh lehzual. Thawmhnaw mak leh dangdai,

    hmeichhe tn chuan taksa lang tam leh chhing lutuk te, zau

    lutuk leh langtlang thei thawmhnaw inbel te hi a mawi lo

    hma hle a, hmeichhe tan Biak Ina kekawr tlawn hak pawh

    hi a nalh chuang lo.

    Biak In Thawmhnaw : Thuthlung Hluia kan hmu anginPathian chuan a Biak In hung chhunga lut tur chuan a duhtui

    khawp mai. Puithiam inthuamna pawh a man to ber berte a

    ph

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    48/128

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    49/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    langsar duh tlat! Fimkhur a \ha.

    Tunlaiin a bk takin mipa zingah lukhumpea cap a larchho hle a. Khawlum ni sa hnuaiah phei chuan a tihchiviau. Mahse, inchhungah chuan a mawi tlat lo. Aia upahmaa khum a nalh lo va, puipunna, a bik takin mitthi vuihunserh lai chuan khum loh a mawi. |awng\ai lai phei chuanlak thlak ngei ngei tur a ni. Thlnmual mitthi vuinaah pawh

    \awng\ai lai chuan lukhum hi lak thlak a mawi.

    Hmeichhe tn chuan bengbeh, \hi, ngmthlawt lo, a incheina avang khan ka ring ngam tlat lo.

    Perfume hi mipa leh hmeichhiain kan hman pawlh taviau a, a \ha vek tho ve. Hriat tur erawh chu a chi hranghrang a awm a. Hnawih tirha rim na deuh, a hnua reh lehmai te, rei tak chm bng chi te a awm a. Mipa tan pheichuan rim na deuh inhnawih chu a pa lo riauvin a hriat. Abeh chi hi chu beng ni lo, hmun danga beh hi a mawi lohrim hrim. Hnam dangin an taksa peng hrang hranga anbeh hi a tawkah ngai mai ila a \ha ber. Mit ko, hnar, kamsir,laipwng, etc. a beh hian mawina reng a nei lo.

    Tattoo hi \halaite zingah a lar hle a, kan entawn bersapho erawh chuan an uar lo \an a, sipai \an dawn pheichuan an awih miah tawh lo va, a tihreh dan kawng an dapnasa tawh hle. Vun nalh lai leh tisa mar \hat lai chuan a nalh pawh a ni thei, tar hnu, vun a chuar hunah chuan anuihzatthlak duh ngawt ang. Vun chuarah chuan laser hmangpawhin tihreh a har tawh.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    50/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    A t^wp berah chuan kan incheina style chu eng angpawh ni se, kan uluk tur a ni. Rawltharin sam mawm hlapchunga thur lookkan duh a nih chuan uluk taka tuai thurmai tur, z$ng thawh hlim a\anga khawih danglam miah lohhi chu thur rau rauvah a nalh mawh khawp mai. Chutihlaiin uluk taka tih thur luih erawh chu pawm dan a ziaawmdeuh! Sam zai tin rem neuh neuh chunga tih thur phei chutha senna nena ngaihtuah chuan a en nalh chawp ve theih

    mai zu nia!

    Sapho angin thiltih mil tur thawmhnaw kan lei zo ve lova. Chuvangin, kan lei chhun hi ngaihtuah lawk a \ul hle.Inkhawm nn thawmhnaw zahawm kan mamawh a. Bazarleh khawi ilo hmuna chhuah nan kan mamawh bawk. Achanga hk kawp theih a nih nan a rawng pawh inpersanlutuk lo se; tichuan, sum kansave lehzual thei ang. Nu leh

    pate rilru pawh kan tihah np ngeiin a rinawm.

    Thawmhnaw inbel rau rauvah chuan chhungkaw sumdinhmunin a tlin tawk kan lei hi fai takin inbel ila, kaninchei sual ngai lovang.

    Biak In leh inkhawm pawimawha inchei d^n

    tur leh h^k loh tur chi thawmhnaw.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    51/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    10. |HIAN KAWM DAN |HA

    Tleirawl nuna thil pawimawh ber pakhat chu \hian a ni

    a. Veng tin thler tinah \hian kawm bik kan nei vek a. A

    \hente chu veng khat kher lo pawh a ni thei. |hian kawm

    hian mihring nun puitlinna a hril hle. |hian kawmte azirin

    nihna pawh a keng tel a. Mi \ha vak lo kawm chuan thil \hatih ho a har khawp ang. Chutiang zinga khawsa tam chu mi

    pawhin an en dan a dang daih \hin. Hetiang hunah hian

    mahni tana \hian \ha tur thlan thiam a pawimawh hle a ni.

    Tleirawl chhuah chhoh lai hian chhungte aiin \hiante

    kan ngai pawimawh zawk a, kan dah sang zawk bawk a.

    |hianzaho zinga an tih ang ti thei lo nih hi thil zahthlak taka nih avangin \hian thlan uluk a ngai hle a. Mizo \halai tam

    tak suala tl

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    52/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    \hianzaho zingah pawh ngaihtuahna s>ng mi nih tum hram

    a \ha. Thil \ha lo tiho tura rel a niha kan dang zo lo a nih

    phei chuan inthiarfihlim ngam tluk a awm lo. A hun laiin

    dawihzepnih hlawhna pawh ni sela thil \ha lo lak ata

    tlnchhe ngam chu khua reiah an huaisenna a lo lang chhuak

    tho tho. Josepha chanchinah a chiang reng mai. Potiphara

    nupui thlemna kha a do va, a tlanchhia a, \henkhat tn

    chuan a tthlak viau mai thei; mahse, huai taka a tlanchhiatnakhan a twpah ropuina a rawn thlen ta nih kha.

    A \ha lam emaw, a chhe lamah emaw pawh \hian zahoah

    hian inchei dan duh zawng, music duh zawng, thil tih nuam

    tih zawng leh \awngkam hman bikte a awm \hin a. Heng

    karah hian inel rukna \hian zingah a awm lo thei lo va. He

    inel rukna hi a chhawr \angkai thiam chuan an puitlinpui a,a hmang \angkai thiam lo chuan an tlukchhiatpui bawk.

    Inkawmho zingah rau rau pawh mahni chanchin sawi

    nuam ti pawla \an loh tur a ni. A ngaithlatu tn a ninawm a,

    a rukin min thlim phah \hin.

    |hian \ha hi chu an hlu >m >m a, a hlutna tem phak tnchuan \hian \hate hi ngaihthah chi an ni lo. Mizo phei chu

    chhiatni \hatniah \hian \ha tel lo chuan kan khawsa thei lo a

    nih hi. Khawthlang ram hnam changkang anga kan ngaihte

    pawh khuan \hian \ha hlutzia chu scientific takin an lo chh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    53/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Natna nei rau rauah pawh Yale Univeristy-in a zir

    chiannaah chuan lung \ha lo mi 194 an zir zingah \hian \ha

    kawm tur nei chu a nei ve lo aiin a l>t thumin an dam rei

    zawk tih an hmu chhuak leh tlat. Hei mai hi a ni lo, kum

    2000 khan Sweden rama scientist-te chuan kum thum chhung

    an zirnaah \hian \ha, harsatnaa puitu neite chu an dam rei

    mai bakah an nun a hlim a, rilru hahna an nei tlem zawk tihan hmu chhuak bawk.

    |hian \ha zingah harsatna t^wk an awm chuan chhungte

    hrilh ngam loh harsatna lian tak an tawk ru thei a. Zirlaiah

    harsatna an t^wk thei a, zakzum f^l deuh pawh an awm thei

    a, ruihtheih thil leh taksa t^na \ha lo ti ru zauh leh mipat

    hmeichhiat chungchangah te; nuleh pate hrilh ngam si lovin a

    rng hun tak hi \hian \ha

    lantirna hun chu a ni. Hawisan

    mai lova d^wm k^n hun lai tak

    an ni a. Hetiang hun harsaa

    inpuih hi a chunga tarlan re-search result lo lanna chiah khi

    a ni reng a ni. |hiante z^r zovin

    mi tam takin an dam rei phah

    \hin a ni.

    Bible pawhin ritphurh

    inchh^wk tawn tura min tih angin\hiante phur inchhawk

    zangkhaisak hi kan tih tur reng

    a ni a. A nih eng tin nge kan

    inchhawk tawn ang?

    Galatia 6:1,2

    Unaute u, mi, sual

    engpawh a t ih lai

    phwkin awm sela,

    nangni thlarau mite u,Thlmna ka tawk ve

    dah ang e, tia invng

    \ha chungin chutiang

    mi chu thuhnuairawlh

    takin tungding leh rawh

    u. In ritphurhte chu

    inchhwk tawn rawh u,chutichuan Krista dan

    thu chu in zawm a ni

    ang.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    54/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    I \hianin harsatna lian tak a nei a, eng nge ni ta ang le?

    Drugs nge zu? Nge ni mahni inthah lampang? Engtin nge i

    tih tak ang? Hetiang hun hi a ni dawn lawm ni \hian \ha nih

    tihlanna hun chu? Tleirawl tam tak hian harsatna an neih

    hian sawi chhuah an hreh ch^wk a. An sawi dawt si lo va,

    ngaih an ti\ha chuang bawk lo a nih chuan a hnuaia warn-

    ing sign te hi ngaih pawimawh a \ha khawp mai.

    Harsatna lian tham an nei a nih chuan chaw an ei tui lova, an mu \ha lo va, \hin a chhe duh hle bawk. Ruihhlo an tia nih chuan inkiltawihna an nei a, thinrim thut te, \ah chhuahriau chang te an nei bawk. An taksa rih zawng a danglamchak duh viau bawk. An che zia hi a inlet thawk duh viaua, ngawichawi tak hi an \awng duh viau a, \awng duh deuhhi an ngawi hle hle fo bawk.

    Mahni inthah duhna rilru pute chuan beiseina an nei lotlangpui a, hma lam chu thim hlein an hre \hin a; tu man anngaihsak lovin an inhria a, chuvangin, anmahni pawh aninngaihsak peih tawh lo. Thurochhiah te an siam a, an thilneihte an sem a, a hun lo anga ngaihah mi an thlah liam a,

    \awngka pawhin inthah an duh thu an sawi fo bawk.

    Hetiang hi \hiante zingah an awm a nih chuan kanngaihsak twk a ni tih lantir a pawimawh hle a. |anpui kaninhuam tih lantir a pawimawh a, chumi rual chuan kanngaihtuah hle a ni tih hriattir a \ha. Ruihhlo an ti a nihchuan an thil tihin anmahni an intina tih bakah keini pawhkan n^ a ni tih hriattir tel a \ha khawp mai. Hetiang hunahhian an harsatna chu an pha fithla \hak thei a, an thin a rimthei bawk. Dawhthei taka kawm luih hram hram a pawimawhhle. An harsatna chu ngaih pawimawhsaka, aw nem deuhleh zaidawh taka sawipui chi an ni.

    Mi mal thiamna leh finnain a tih theih bak pawh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    55/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    \awng\aina chuan thil a tithei tih hre vektu kan ni a. |hiantenharsatna an tawh chuan bang lova kan \awng\aipui chuankhaw >ng hmuh hun an la nei dawn tih rin ngam a \ha.

    |anpui vak ngaihna kan hre lo a nih pawhin an harsatna

    lama mithiam leh a timi deuh- Pastor, Kohhran Upa, Coun-

    sellors, Psychiatrist, Psychologist, etc. te rwn kuala, an

    hnena hruai a pawimawh hle bawk.

    Harsatna kan \hianten an nei lem lo va, vanneihna an

    dawng a nih chuan hlim leh lawm taka lawmpui hi \hian kan

    nihna nemnghettu a ni.

    |hian \ha chu i famkim lohna hre reng chunga

    la ngaina cheutu che hi a ni

    -Elbert Hubbard

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    56/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    11. MI INA AWM DAN MAWI

    Tun hma pi leh pute a\ang tawh khan \henawmte chu

    inlen pawh, chawhmeh insuah ch$ng hnam kan ni a. Tunlaiah

    hian kan ch$ng lutuk tawh lo naa inpawh tak tak chhungkua

    kan la tam a. |hian inkawmnaah kan la inl>n pawh nasa hle

    bawk a. Khawthlang rama kal tawh tam takin an rawn sawihaw \hin chu Sap ramah chuan hna an thawk nasa lutuk a,

    inah \hian kawm hman lovin mi ina an len dawn pawhin

    phone-in an ina len a rem leh rem loh an inzawt hmasa \hin

    an ti a. A tirah chuan a mak duh khawp mai. Mahse, kan

    khawtlang nunah pawh hei hi a thleng \an reng tawh a ni.

    Chuvangin, mi inah kan leng dawn a nih chuan sawi lawk/

    hrilh lawk a pawimawh ta riau a ni. Kal thlawn chuan ahahthlak duh viau bawk si a. Kan inluhchhuah nasat avang

    hian mi ina awm dan pawh a wm chin tawk hriat a ngai

    khawp mai.

    Mi ina kan l>n luhin inl>ng dang an lo neih chuan an

    titi kal laklawh pawhchah loh hram a \ha. Kan va luh khn

    an sawi lai chu loh theih lohvin an lo chawl ngei ang a,chhunzawmtir a pawimawh hle. Kawngka luh rual ruala titi

    nghal bawrh bawrh chu thil mawi lo tak a ni a, inchh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    57/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Mei zu mi tn chuan in neitute rawn hmasa lova mei

    \an ngawt hi thil mawi lo tak a ni a. Ashtray hmuh loh phei

    chuan zuk loh law law a finthlak zawk.

    In neituten hmang tura min ti a nih loh chuan TV

    remote control hmeh loh hram a \ha. Side table/centre ta-

    ble-a lehkhabu/album, etc. a awma kan en chk a nihpawhin, in neitute remtihna lak hmasak hi a mawi khawp

    mai.

    Sit t ing room-ah hian

    chhung tinin thlalak emaw,

    tarmawi chi hrang hrang kan

    tar \heuh va. Sawi tur kan vandeuh a nih chuan mit la deuh

    leh dangdai deuh emaw,

    chhungkaw thlalak zinga hriat

    loh an awm chuan zawh

    chiana, chanchin han zawh

    kual hi a \ha ve khawp mai. A

    trtute chuan mi hmuh tura antr chhuah a nih avangin a

    chanchin sawi nuam an ti ngei

    a, zawh thui deuh pawh a pawi

    vak lo vang. Amaherawhchu,

    hriatrengna thil eng emaw tar

    chu zawh thui loh a finthlak

    lawi si ang. An lung tihchhiatthar leh te pawh a awm thei a,

    thil dang sawipui a tih chi ber.

    Mizo society-ah chuan

    Kan khawtlngah

    chuan tlangvalin nula kan

    rim \hin a. Zanah

    tlangvalin nula a r im

    chuan an chhungkawchezia en chk a

    pawimawh hle bawk.

    Chhn

    hi a nalh lo.

    Tin, nula rimnaa nulabula \hut tum kher hi a

    mawi lo va. Duhthusamah

    phei chuan \hutna hranah

    ngei hian a him ber. Rilru

    inpawh takin a inkawm

    theih tho. Chhn phei chuanfimkhur a \ul lehzual a,

    taksa insktir hian thil \ha

    lo a hring nge nge \hin.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    58/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    thingpui leh kuhva hi kan leklam nasa hle a. Kuhva hi mi

    ina l>n dawn chuan hum luh a wm ve viau. A fn mai a fuh ber. Zing lamah

    chuan chaw ei khamah hnathawka chhuak duh kan tikhawtlai

    thei a, zan lamah pawh chaw ei khamah an inkhawm emaw,

    committee neia chhuak turte kan dang thei bawk.

    Kan ngamtlak zwngte inah pawh ni se \hutthlenga kehlan loh hi bye hearttlat tur.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    59/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    12. EI LEH IN

    I Korinth 10:31

    Chutichuan, in ei pawhin, in in pawhin,

    in tih apiangah pawh,

    Pathian ropuina tur hlirin ti rawh u.

    India ramah hnam chi hrang hrang kan awm a, ei leh

    inah kan tih dan a inang lo nuk hlawm a. Zin veivah kan

    uarin hmun danga lehkha zira kan chhuah nasat ve tawh

    avangin eng emaw chen chu hriat ve a pawimawh. Duh loh

    zawng ei turin kan inbarh lui ang tihte hlauhawm tak a ni.

    Hindu-ho hian bawngsa an ei ngai lo va, a phawk deuh,

    han eiru mai duh hi an tam lo khawp mai. Muslim-hovinvawksa an ei lo thung a, Sikh-hovin bawngsa an ei lo bawk.

    Kel sa, arsa leh sangha hi hnam hrang hrangin kan ei

    tl^ngl^wn ber a ni mai wm e.

    Khawi hmunah pawh chaw ei dawn ila, mi inah min

    s^wm a nih phei chuan kan \hutna tur min kawhhmuh hmachu duh duhnaah \hut chut loh tur a ni.

    Eng anga ril\am pawh ni ila aia upaten an ei \an hma

    chu b^r hawng hawng loh t

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    60/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    pawhin mi dang an la kham ve lo a nih chuan nghah mai tur

    a ni a. Kan ngh^k hman lo a nih chuan, kan thawhsan tur

    thu mawi hnai taka sawi a mawi. Mi ina chaw ei phei chuan

    kan kham hmasa a nih pawhin a tho hmasa nih hi tih atn a

    mawi lo hle.

    Phai ramah chuan chaw ei khwmnaah kut sil nan tui

    lum leh s>r an rawn chhawp \hin a. Hei hi tam takin anhrethiam \hin lo. In tur emaw te an lo ti \hin a, kut mawm

    silfaina tura an tih a ni. Tui lumah kut mawm kan chiah ang

    a, chumi hnuah s>r khan a mawm lai kan nwt kual anga

    tui luma chiah lehin a fai \ha duh khawp mai. S>r kha ei tur

    a ni lo tih hriat a \ha.

    Thleng leh chawhmeh pass kual tura ngen chuankhawngaihtakintih leh ka lawm etih \awngkam hman fo

    a mawi hle a. A bk takin chaw ei khawm chuan chaw eia

    min s^wmtu hnenah lawmthu sawi ngei ngei tur a ni bawk.

    Restaurant Restaurant changkngah chuan thil tuiril,soup, etc. chu ding lamah, a sakhal lam chu vei lamah an

    chhawp \hin tih hriat hi a \ha ve khawp mai. Ei zawhahnapkin hi hmeh hlawm tawp loh tur! Thlep \ha thanin chaw

    eina thleng vei lamah hnutchhiah tur a ni.

    Restaurant-a an rawn chhawp nghah chhng awmsa lo inkhualtelem nan hman loh tur, a mawi lo.

    Chaw ei dawhknah hian hman loh lam bn nghah a rema; mahse, kiu hi an nghat ngai meuh lo. Mi dang nena chaw ei

    laia mobile chhn leh sms thawn hi thil mawi lo tak a ni. Loh

    theih loh thil a nih chuan thawh sawn lawk pahin, Khawngaihin

    min lo hrethiam lawk mai teh u, tih tal a mawi.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    61/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Mipain hmeichhia a kalpui chuan hmeichhe \hutna a

    rem fel phawt ang a, chumi hnuah amah a \hu ve chauh tur

    a ni a. Hmeichhia/nulain a duh zawng a sawi ang a, mipain

    a order thung ang. Mipain ei man a tum dawn a nih chuan,

    hmeichhe tan a man petuin a tlin ang tawk hre ran chunga

    order a mawi.

    Hmun danga chaw einaah fork hi chhawp a nihin,chawhmeh chan t>t nana hman dwn chuan veilamin vawn

    tur a ni a, ei nana hman dawn chuan ding lamin hman tur a

    ni. Chemte chhawp tel a nih chuan hman zawh hunah chhngah chauh dah tur.

    Napkin an chhawp a nih chuan malpuiah an chhawp

    tlangpui a. Ei khamah napkin-in hmui hi a hr

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    62/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Mi inah emaw, restaurant-ah emaw chaw ei dawhkan

    kil tawha hahchhiau/khuh a chhuah dawn chuan thawh paha

    Min lo hrethiam lawk teh u tih a mawi.

    Tin, napkin chhawp sa chu rawmawlah hman loh tur a

    ni. Eng eng emaw \ul thila kan tho zawka \hu leh tur kan

    nih chuan kan napkin ken kha \hutthlengah hnutchhiah mai

    tur a ni a. Dawhkana hnutchhiah chu kan lo hmang tawh anih chuan mi dang tn hmuh a nuam lo thei.

    |hian zahova dawhkan kil bial chuan a zavaia ei tur an

    rawn lk kim hunah chauh ei \an tur a ni, buffet ang chi-ah

    chuan \hutna rem fel chuan a remchang anga ei mai a pawi

    lo.

    Chawhmeh hi ei laia in-pass kual chuan vei lam a\angin

    ding lamah an in-pass kual tlangpui a, plate ruak hi restau-

    rant changkangah chuan ding lam a\angin anclear\hin.

    Chaw ei nn chuan veikhawr pawh ni sela dinglam hi

    hman a ni tlangpui a. Mizo hian thil kan chk vak lo va,

    Mizoramah chuan vei lama bar an awm pawhin a mak hranlo va, state danga kal chhuah chuan vei lama chaw br hi

    chu thil mak a nih vangin tih \han loh law law a \ha zawk.

    Tin, chawhmeh emaw, mi dang nen kan insuah pawlh a

    nih chuan kan suahna fian kha h^wp nana la hman miah loh

    ni thei sela, kan hman tawh hnu suah leh nana hman chu a

    nalh vak lo. Hei erawh chu hnam dang karah a ni tlangpui.Mizo zingah chuan hriselna chungchangah han fimkhur viau

    \hin mah ila a harsatna chu tenchhianih hlawhna a ni ve

    leh \hin a. A nihna takah chuan natna inkai theih a tam

    tawh avangin thil mawi chin chhoh zel hi a \ha, tenchhiat

    vanga hrisel taka dam rei chu duhtui loh vanga hrisel lo tak

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    63/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    chunga hun hman ai chuan a \ha zawk fe tih hriat tur.

    Ruai \heh nikhuaah leh hmun dangah chawhmeh an chhawp

    tam viau a nih pawhin a vaia ei kim vek a \ul kher lo va. Mahni

    ei zawh tawk chiah lak a mawi. Ruai \hehnaa chaw bang nawi

    tam lutuk \hin hi kan la changkan tawk lohna lai a ni a. Thlenga

    suah tawh hi chu ei zawh ngei ngei tur anga ngaih a ni.

    Chaw eia min sawmin Mi ina chaw kan ei a, kankham hma a nih chuan min sawmtuten thawhsan tura min

    ti a nih chuan thawh erawh chu mawi lohna a awm hran lo,

    a hranpaa ngawi renga thawh erawh a mawi lo va, kan

    hmanhmawh a nih chuan hawihhawm taka sawi mai tur a

    ni. Chaw einaah mipain lukhum an khum ngai lo tih hriat a

    pawimawh. A huhova chaw eikhawmnaah chuan upa lehhmeichhiaten an dawh hmasain an \hu hmasa \hin a, chumi

    hnuah tlangval, \halaiin an dawhin an \hu ve chauh tur a ni.

    Mi ina chaw ei dawn chuan a neituin a ei/bar hma chu

    bar khalh loh tur a ni. Aman, Ei mawlh mawlh ru, a ti a

    nih loh chuan. Tunlai chuan chawhmeh nawi ei theih loh, a

    kwr emaw, a na lai emaw, sa ruh emaw dahna tur extraplate hi an chhawp chwk a, hei hi hman \angkai a \ha.

    Hetiang hi an chhawp lo a nih chuan in neitute tih dan en

    ranin tih ve mai tur. Dawhkanah an paih a nih chuan tih ve

    a rem lohna a awm lo va, an thlengah an khawl khawm a

    nih chuan tih ve mai tur. Dawhkana paih dawn chuan tihfaia awl nge awl lo tih chk hmasak a \ha.

    Chaw ei lai chuan chawhmeh leh thil dang, dawhkana

    chhawp chhuah te chu a tui lo emaw a nih pawhin fiamthua

    sawi lan loh a \ha. Ka ng huau chunga chaw \hial leh chaw

    \hial chunga \awng hi a mawi lo hle bawk. Thawm ring

    deuhva chaw \hial a mawi lo lehzel bawk.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    64/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Chaw ei dawhkan kil tawh hnu chuan \hutthleng \hut

    b

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    65/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    13. PUIPUNNAA AWM DAN MAWI

    Mizo khawtlng nun hi a inthlak danglam chak hle a.

    T

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    66/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    mipui bengchhen ang hian game dangah a rem ve leh chuang

    miah lo bawk. Tennis Grand Slam zingah rau rau pawh

    Wimbledon-ah phei chuan au pawr fl an awm dk dk

    chuan microphone a\angin chiang kk kwkin Chair Um-

    pire-inQuiet please!a rawn tih \hin hi.

    Hnatlan nikhuaah hian chhuanlam \ha tak kan nei a

    nih loh chuan kal tlai a mawi duh lo khawp mai, a b$k takin\halai tn phei chuan. Hnathawk tura kal leh thawk chhuak

    rau rauvah pawh upa lam leh khawtlng hruaitute chu rorel

    tur an ni zawk a, chuvangin, an thu ngaichang renga thawh

    mawp mawp a fuh ber. Mipa tn phei chuan tenchhiat leh

    lutuk hi a nalh vak lo; mahse, hriselnain a tawrh dawn ai

    chuan fimkhur a \ha. Hmeichhia hi chu hna hautak thawhtir

    an ni ngai lo va, thingpui/thei tui sem hi an department lama nih vangin a siamna pan chawt hi bengvar hlawhna a ni.

    Inkhawmpui - Mizo Kohhran tam zawk hi inkhawmpuia

    rorel chi kan ni a. Kan thiam z^wng leh nuam kan tih zawng

    tak a ni a. Kohhran kher lovah pawh khawtlanga tlawmngai

    pawl hrang hrang leh service association-te pawhin khawmpui

    kan nei nasa hle. Lam hla deuh \hiante han hmuha thingpuihan inho te hi nuam ve tak a ni. Hetiang nikhuaah hian thil

    pawimawh tak mai pakhat, ch>t chhiat pumpelh dan \ha chu

    lansarh tum loh hi a ni a. Incheina kawngah mi aia uchuak

    lova incheia, nuih hunah leh \awng hunah mi dang aia ringa

    thawm siam loh hi a finthlak ber a. Puipunnaah reng reng

    chuan a nalh ber leh nalh lo ber nih hi a har a, chuvangin,

    a zahawm leh a mawi tawk chiah tum mai tur. Chutiangakan inchei a nih chuan mi pawi kan sawi lo ber a, mahni

    kan inhrem lo ber bawk.

    Hall-ah variety show te kan enin kan buatsaih \hin a.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    67/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    Hetiangah pawh hian a entu nih thiam a pawimawh khawpmai. Drama kan en a nih chuan nuih hun leh thutak lai hunhriatthiam a pawimawh a. A changtute sawi leh chezia ph>nah thil tam tak a inphng miah lova enliam puat chu a ziaktu tan a hrilhhaithlak duh ngawt ang. Alo hmuhnawm vak lo a nih pawhin drama ziah a harzia lehchan a harzia hriatpuina thinlung a\anga en chuan

    hmuhnawm lo tak tak hi a vng duh khawp mai. Chutiangbawkin zai pawh hi a ni. An thiam emaw, thiam lo emaw,an zai laia fiamthu titiha pangpar lo p>k leh maksaktaka lo ch>t kual hi a nalhlem lo, mi tn lo chuan.Kan inbawl a ni tih a hriat

    vek tho.Sap zai thiam larho khuchu an intchilh laklawhchuan an concert neihnahmun apiangah an inzui z>la, a chngin an thidang hial\hin. Kan ramah chuan a derbaka thidang an awm meuh

    lo. Mahni leh mahni kaninbum mai mai a, mi dangkan bum chuang hauh lo ani. Stage-ah emaw, platform-ah emaw programme pawimawh \an a nih tawhchuan \awng tawh lova uluk

    taka ngaihthlak hi kan tih tura ni. A ngaihnawm emaw,ngaihnawm lo emaw pawh nise, chumi ngaithla tura awmkan nih miau avanginngaihthlak leh en chu kan tih

    Khawhar inah mipa an riak

    \hin a. Hei hi t

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    68/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    tur a ni.

    Official function- School, College, YMA Hall, Multi-

    purpose Hall-ah eng programme pawh hmang ila, a hmunchu inchhung ani tih hriat tur a ni a. Programme azirin miawm dan zir a pawimawh a. Programme azirin kut ben hunhriat a pawimawh hle. Mizote hi kut ben hun wmah midang kan ngaichang mah mah a, kut ben hi thil uiawm lotak, lawmawm bawk si a ni a. Kut benah chauh tal hian mi

    dang ngaichang lo ila a \ha wm e.

    |hutthleng sei (YMA \hutthleng)-ah kan \hu a, ban alo hun hian \hutthleng kn dun dun hi thil mawi lo tak a nia. A puitlin loh thlk hle. Kal pangngaiin \hutthleng sira kalve mai hi a mawi ber.

    Z

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    69/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    tur azirin inpuahchah lawk ngei ngei tur a ni a. A b$k takinzun ram thiar chungchangah inhmakhua a \ha hle. Hetiangnikhuaah hian han tih mai remchan lohna a awm leh zauh\hin a. Mipa tn awlsam viau mah se kopang emaw, electricban emaw han behchhan mai hi thil mawi a ni hran lo.Hmeichhe tn phei chuan a mawi lo tak meuh a ni. Periodlai a nih phei chuan inrinlwk a \ul lehzual. Hmun tamtakah hmeichhe \hu tlang an awm \hin a, anmahni leh a

    hmutute tn a zahthlak ve ve a ni.

    Kan vk chhuak dawn a nih chuan kawng engkimah

    kan chhuah hmain kan inbuatsaih tur a ni.

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    70/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    14. CHHIATNI |HATNIA AWM DAN MAWI

    Mizo kan nih chhung chuan chhiatni \hatnia inpuih tln

    hi a bo dawn lo va, kan nuna bet tlat a nih vangin awm dan

    tur kan chian a pawimawh hle.

    Chhiat ni - Chhiatni kan tih hian a bik takin mitthiawm hi a ni tlangpui a, a nih loh chuan in kng, in chim,leimin leh accident te. A tl^ngpui thuin mitthi chu ruang a

    awm emaw, hmun danga thawn tur emaw, hmun dang a\anga

    lo thleng tur emaw, hmun danga chhungte thi an awm a nih

    pawhin mahni veng chhung thil a nih chuan \halaiten

    mawhphurhna sang tak kan nei a ni.

    Mipa - A rang thei anga bera vanduaina t^wkte in lam pan tur a ni a, a \ul angin \hutthleng leh bungbel put a

    ngaih chuan pu khawm tura chet vat a \ha.

    Inchhm lo va, \angkaina a awm hek lo. Tin, inchhunga

    luh hian zai hunah zai ve mai tur a ni a. Hla hriat loh hi

    chhuanlam a tling em em lo va, hla chang sawitu an awm

    chwk a, zir a pawimawh. Khawhar hla hi Mizo nihna pakhata ni a, duh leh duh loh lam ni lovin, a \ulna avang zawkin

    thiam a ngai a ni.

    Veng \henkhatah chuan loh theih loh thil avangin thln

    hi hlawhfa ruaiin an lai tawh a. Chutiang venga kan awm a

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    71/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    nih loh chuan mipa tn chuan thln laihnaa kal ngei ngei tur

    a ni a. Thln laihnaa kal pawhin a lai zingah \an ngei tur a

    ni. Thln laihnaa kal ve si, lai miah lova awm hi thil zahthlak

    tak a ni. Nakin lawkah chuan hmunin min daih loh hun a

    thleng thuai ang a, hnatlnga thln laih hi a la bo ngeiin a

    rinawm tlat. Kan hmuh leh hriat lai ngei hian zirlaibuah

    chauh hian thln laih hi a awm thei a. Hun kan neih lai hian

    a laihnaah tel ngei ngei a \ha.

    Hmeichhia - Mitthi an awm chuan hmeichhe tan tih tura tam em em lo va, chuvang tak chuan \hahnemngaih lehzual

    sauh zawk tur. A kht mawi tawka thingpui sem a ngai a,

    hmun phiah a lo ngai bawk a. Hetiang hunah hian tleirawl

    an pawimawh hle. Mitthi/khawhar ina nula senior-in thingpui

    an sem chuan a bul hnai leh veng chhung tleirawl an mualphohle tihna a ni.

    Thingpui hi darkar 2/3/4 dan bawr velah te sem a ni

    \hin a. Heng hunah tih loh chuan hmeichhia chu mitthi/

    khawhar inah chuan inchhungah luh ngei ngei tur a ni.

    |hutna chan loh vang te a nih ngawt loh chuan hmeichhe

    tan pwna awm hi thil mawi lo tawpkhawk a ni.

    A bik takin hmeichhe samseiin thingpui an sem chuan

    sam chu \awn khawm a mawi. Thingpuiah an chiah palh

    ang em tih rinhlelhawm khawpin an sem a, a tuihnai duh lo

    khawp mai. Mitthi lumen zawh zing karah te hian chauh

    tawh lampangah tlaivarna hnuhma senghawi leh phiah fai te

    a ngai \hin a. Hetiang hunah hian tleirawl fel leh fel lo chua lang duh hle.

    Hmeichhe tam takin tlaivar hi complexion ngaihtuah

    vangin an duh lo \hin a, a pawi khawp mai. Han chh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    72/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    chiah ila, kum khata ni 365-ah hian veng chhungah vawi

    eng zat nge tlaivar ngai? Vawi 30 pawh ni se kum khata zan

    awm zat a\anga paih chuan pasal hmuh zawh lohna tur

    khawpa complexion chhiatna hman a ni lo hrim hrim. Zirlaite

    erawh chu exam hun dawn leh zirlaiin a tawrh phah tur

    khawpa che tur chuan khawtlangin a phtna tur emaw,

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    73/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    puih theihna tur kawng a awm chuan ngaihven a \ha, a bk

    takin mipa tn. Inneih leh lungphun nikhua te hian a

    tlangpuiin sawmna/hriattirna siama sem chhuah a ni \hin a.

    Hetiangah hian \henawmte \angkai hun lai tak a ni ve.

    Veng hrang hrang kalnaah sawmna semsak a lo rem a,

    kensak hi chu pek ngei ngei tur a ni. Pek loh an awm hian

    inchhuahchhalhna a awm duh \hin khawp mai; tin, thingpui/ruai ilo buatsaihah a kal zat tur chh

  • 8/7/2019 MSSU - Awm Dan Mawi Leh Nun Dan Tha - Malsawmkima

    74/128

    Awm dan mawi leh Nun dan tha

    15. BIAK INA AWM DAN MAWI

    I Chronicles 29:1

    biak in chu mihring tn a ni lo va,

    LALPA Pathian t^n a ni zawk si a...

    Bible-a kan hmuh angin Biak In hi Pathian in, a awmna

    hmun a ni a. A sat