modul sce 3103

8/12/2019 Modul Sce 3103

1/40

(SCE 3103 MENEROKA BAHAN)

TOPIK 1 BAHAN SEMULA JADI DAN BAHAN BUATAN

SINOPSIS

Sesetengah bahan terjadi secara semula jadi, contohnya kayu, getah, batu,

kapas, sutera dan benang manakala yang lain dihasilkan oleh manusia dari

bahan semula jadi contohnya kaca, plastik dan seramik. Bahan-bahan ini

mempunyai sifat-sifat yang berbeza dan sifatnya akan menentukan

penggunaannya. Dalam topik ini, anda akan diperkenalkan kepada bahan

semula jadi dan bahan buatan serta kegunaannya. Anda juga akan

membandingkan sifat-sifatnya dan mengaitkan penggunaannya dalam

kehidupan seharian.

HASIL PEMBELAJARAN

1. engenal pasti bahan semula jadi dan bahan buatan

!. enyatakan sifat-sifat bahan semula jadi

". enyatakan sifat-sifat bahan buatan

#. embanding dan membezakan sifat-sifat bahan semula jadi dan

bahan buatan

$. enjelaskan kegunaan bahan semula jadi dan bahan buatan

%. enghubungkaitkan kegunaan bahan dengan sifatnya dalam kehidupanseharian

1

8/12/2019 Modul Sce 3103

2/40


KERANGKA TAJUK-TAJUK

&ajah 1.1 'erangka (ajuk-(ajuk

ISI KANDUNGAN

1.1 Bahan Semula jadi

Bahan semula jadi adalah bahan yang dihasilkan secara proses semula

jadi. Sumber-sumber utama bagi bahan semula jadi adalah tumbuhan, hai)an

atau tanah. ineral dan logam yang dapat diekstrak juga dianggap sebagai

bahan semula jadi.

Sebahagian daripada sifat-sifat bahan semula jadi adalah seperti berikut*

+ berharga

+ tulen dan semula jadi

+ mudah diurai dan degradasikan

+ berasal daripada tumbuh-tumbuhan, hai)an atau tanah

2

Bahan Semula

adi Dan BahanBuatan

Sifat-SifatBahan Semula

adi

Sifat-SifatBahan Buatan

Banding danbezakanBahan

Semula adi DanBahan Buatan

'egunaanBahan Semulaadi Dan Bahan

Buatan

8/12/2019 Modul Sce 3103

3/40


&ajah 1.! Bahan Semula jadiSumber* http*images.google.com/

Beberapa contoh bahan semula jadi*

+ (anah

+ 0etah

+ etroleum Bahan Api/

+ Bahan-bahan bukan organik batu/

+ &encam tanah liat, porselin/

+ 'ayu rotan, buluh, kulit kayu/

+ 2ogam tembaga, gangsa, besi, emas, perak/

+ 0entian Semula jadi benang bulu, sutera, kapas, flaks, hem, jut, kapok/

(erdapat banyak kegunaan bahan-bahan semula jadi. Bahan semula jadi

dipilih untuk membuat objek tertentu kerana sifat-sifatnya. 'ayu, contohnya

digunakan untuk membuat perabot dan bingkai pintu. 3a digunakan untuk

membuat perabot disebabkan kekerasan, keanjalan dan keliatan.

'esederhanaan sifat-sifat kayu membolehkan ia dipotong dengan alat keluli

seperti gergaji, pahat dan ketam kayu. Apabila paku atau skru digunakan ke

atas kayu, cengkaman adalah kuat dan kayu biasanya tidak pecah. 4lehkerana kayu adalah pengalir haba yang sangat lemah, maka ia dapat

membantu untuk memelihara tenaga apabila digunakan dalam bingkai pintu dan

tingkap. 2ogam pula digunakan untuk membuat struktur dalam bangunan.

2ogam merupakan bahan-bahan yang berkilat, keras dan kuat. etroleum boleh

digunakan dalam pembuatan detergen dan plastik. 0entian semula jadi seperti

3

8/12/2019 Modul Sce 3103

4/40


kapas, sutera dan benang bulu digunakan secara meluas untuk membuat

pakaian kerana ia kuat, tahan lasak dan mempunyai tekstur yang licin dan

lembut.

Akses Internet (1 jam

Akses internet untuk mengumpul maklumat mengenai kegunaan bahan-

bahan semulajadi yang lain. 5ubungkaitkan kegunaannya dengan sifat-

sifatnya dan bincangkan mengapa bahan-bahan tersebut digunakan untuk

membuat objek.

1.! Bahan buatan

Bahan buatan adalah bahan yang dibuat melalui proses-proses kimia di

mana bahan-bahan mentah berubah menjadi pelbagai jenis bahan. Adalah

perlu untuk membezakan dengan hati-hati antara bahan dengan bahan

sesuatu objek itu diperbuat. Sebagai contoh* batu adalah bahan semula jadi,

oleh itu batu kerikil di pantai adalah objek semula jadi kerana ia tidak

dibentuk oleh akti6iti manusia. Blok bangunan yang dibuat daripada potongan

batu dan bumbung bangunan adalah objek buatan )alaupun kedua-duanya

diperbuat daripada bahan-bahan semula jadi.

Bahan-bahan buatan termasuk aloi, plastik, bahan komposit, bahan

kimia industri, sabun dan detergen.

4

8/12/2019 Modul Sce 3103

5/40


&ajah 1." Bahan BuatanSumber* http*google.images.com/

Sifat-sifat bahan buatan adalah seperti berikut*

+ (ahan 2asak

+ &ingan

+ 'ukuh

+ &eka bentuk untuk fleksibiliti

+ (idak mengurai dan didegradasikan dengan mudah

+ 3a biasanya dibuat daripada beberapa bahan semula jadi

+ Boleh di)ujudkan oleh proses fizikal dan kimia

Apabila kita membuat sesuatu objek, kita perlu memilih bahan-bahan

yang mempunyai ciri-ciri yang sesuai. &ajah 1.# menunjukkan perbandingan

bahan-bahan buatan berdasarkan kepada ciri-cirinya.

5
http://google.images.com/http://google.images.com/

8/12/2019 Modul Sce 3103

6/40


Ba!anB"atan

#$nt$!K$m%$s&s&

'a!ansem"a ja)&

#&r&-*&r&

Aloi

e)ter 7enderahati 89: timahdan ":antimoni

(idak mengakis, berkilat,menarik

Besi kelulitahan karat

9#: besi,1;: kromium,;: nickel

(idak karat, keras, kuat

lastik

getah stirenabutadiena

stirenabutadiena

Boleh dibentuk di ba)ahhaba dan tekanan yang kuatdan ringan

nilon diamina, asiddikarboksilik

pekat

urah, kuat dan sangattahan lasak

Bahankomposit

botol yang diperbuatdaripadakapur

pasirsilikondioksida/

udah dibuat acuan dandibentuk, telus, takat leburyang rendah

seramik tanah liataluminiumoksida, silikondioksida,pasir, felspar/

penebat elektrik dan habayang baik, lengai kepadabahan kimia, keras dankukuh tetapi rapuh

Bahan kimiaperindustrian

Ammonia gas nitrogen

dan hidrogen

tanpa )arna,

pedaspungent/ sangat larutdalam air, tidak terbakardalam udara

Asid Sulfurik Sulfur,oksigen, air

asid pekat, tidak meruap,menghakis

Sabun dandetergen

Sabun lemak hai)andan minyaksayuran

agen pembersihan dalam airlembut

Detergen petroleum agen pembersihan dalam airlembut dan keras

&ajah 1.# 'egunaan bahan-bahan buatan dan sifat-sifatnya

6

8/12/2019 Modul Sce 3103

7/40


Ber+&k&r (, jam

Berdasarkan apa yang anda telah pelajari, bina pengurusan grafikuntuk membanding bezakan antara sifat-sifat bahan semula jadi danbahan buatan.

Per'&n*anan (, jam

erhatikan gambar-gambar di ba)ah dengan teliti dan nyatakan bahan-

bahan semula jadi dan bahan-bahan buatan yang diperlukan untuk

membuatnya. 7adangkan bahan-bahan lain yang mungkin boleh digunakan

dan nyatakan sama ada item-item tersebut adalah bahan-bahan semula

jadi atau bahan buatan

7
http://images.search.yahoo.com/search/%20http:/images.search.yahoo.com/search/images/view?back=http%3A%2F%2Fimages.search.yahoo.com%2Fsearch%2Fimages%3Fp%3Dcar%26ei%3DUTF-8%26fr%3Dyfp-t-501%26fp_ip%3DMY%26x%3Dwrt&w=700&h=445&imgurl=cgtalk.ru%2Fgallery%2Ffiles%2F2%2F2%2F8%2F5%2Fred_car_537595.jpg&rurl=http%3A%2F%2Fwww.cgtalk.ru%2Fgallery%2Fmisc.php%3Fdo%3Dprintimage%26i%3D1595&size=66.7kB&name=red_car_537595.jpg&p=car&type=jpeg&no=4&tt=13,147,645&oid=7c1709a9bdb61f82&ei=UTF-8http://images.search.yahoo.com/search/%20http:/images.search.yahoo.com/search/images/view?back=http%3A%2F%2Fimages.search.yahoo.com%2Fsearch%2Fimages%3Fp%3Dcomputer%26ei%3DUTF-8%26fr%3Dyfp-t-501%26fp_ip%3DMY%26x%3Dwrt&w=390&h=246&imgurl=www.somaliedu.com%2FSomali%2520Education%2FImages%2Fcomputer.jpg&rurl=http%3A%2F%2Fwww.somaliedu.com%2FSomali%2520Education%2FWarar%2FAgoosto_2004_Cdyaad_soomaaliyed.htm&size=8.6kB&name=computer.jpg&p=computer&type=jpeg&no=3&tt=9,131,286&oid=b63c2625be61b5ea&ei=UTF-8http://images.search.yahoo.com/search/%20http:/images.search.yahoo.com/search/images/view?back=http%3A%2F%2Fimages.search.yahoo.com%2Fsearch%2Fimages%3Fp%3Dhouse%26toggle%3D1%26cop%3Dmss%26ei%3DUTF-8%26fp_ip%3DMY%26fr%3Dyfp-t-501%26b%3D1&w=2862&h=1704&imgurl=osx.lps.org%2Fmanila%2Fdmaw%2Fhouse.jpg&rurl=http%3A%2F%2Fwww.sitebelt.com%2Fsearch%2FHouse.html&size=575.4kB&name=house.jpg&p=house&type=jpeg&no=1&tt=16,232,314&oid=98a4c833ffc37512&ei=UTF-8

8/12/2019 Modul Sce 3103

8/40


R"j"kan

http*en.)ikipedia.org)iki

8/12/2019 Modul Sce 3103

9/40


TOPIK 1. BAHAN-BAHAN ASLI - GETAH

SINOPSIS

(erdapat banyak benda di sekeliling anda yang dibuat daripada getah. Dalam

topik ini, anda akan belajar tentang komposisi getah, bagaimana ia diproses,

sifat-sifat getah dan kegunaannya dalam kehidupan seharian kita.

HASIL PEMBELAJARAN

1. enyatakan komposisi getah

!. enerangkan pemprosesan getah

". enyatakan sifat-sifat getah

#. enyatakan kegunaan getah dalam kehidupan harian kita


Raja! 1./1 'erangka (ajuk-tajuk

ISI KANDUNGAN

Ambil satu gelang getah dan tarik. Apakah yang anda perhatikan? 2epaskan

gelang getah yang ditarik itu. Apakah yang anda perhatikan? 0elang getah

meregang apabila ditarik dan apabila dilepaskan gelang getah kembali kepada

9

8/12/2019 Modul Sce 3103

10/40


panjang atau bentuk asalnya. 0elang getah dibuat dari getah, yang merupakan

sejenis polimer yang dipanggil elastomer. Sebagai elastomer, gelang getah

berbeza daripada bahan-bahan pepejal yang lain kerana ia boleh diregangkan

lebih daripada empat kali ganda panjang asalnya dan apabila dilepaskan dengan

mudah ia akan kembali ke panjang asal. Sifat ini dikenali sebagai kekenyalan.

K$m%$s&s& Geta!

0etah Asli ialah polimer tambahan isoprena, 7$5;.

8/12/2019 Modul Sce 3103

11/40


!-klorobuta-1,"-diena neoprena

roduk dinamakan sebagai neoprene. :/.

75!75-7575! 75!75 75!-7575-75!-75!-75

1,"-butadiena feniletena 0etah stirena-butadiena

1".1 emprosesan 0etah

0etah ialah polimer semula jadi yang terbentuk daripada cecair resin atau susu

getah yang diperolehi daripada kulit pokok Hevea brasiliensis. 2ateks atau getah

asli diperolehi daripada sap pokok getah liar. 'ulit kayu pokok itu ditoreh, iaitu

memotong belahan bentuk E kecil ke dalam kulit, supaya susu getah yang putih

dan melekit dikenali sebagai susu getah, menitis keluar dan terkumpul dalam

ca)an yang diikat pada batang pokok. &ajah 1".! menunjukkan menoreh pokok

getah.

okok 0etah 2ateks atau susu getah isau untuk menoreh dikutip pada pokok yang ditoreh

Raja! 1./,enoreh pokok getahSource* http*images.google.com/

11
http://images.google.com/imgres?imgurl=http://img.alibaba.com/photo/11254902/Banana_Knives_And_Knives_For_Rubber_Tree.jpg&imgrefurl=http://www.alibaba.com/product/cuchilleria-11254902-10836744/Banana_Knives_And_Knives_For_Rubber_Tree.html&usg=__5JJmI_8em0K-mCcRPbKTzXnvt1c=&h=400&w=500&sz=30&hl=en&start=18&tbnid=_VFkeSDWBka-uM:&tbnh=104&tbnw=130&prev=/images?q=rubber+tree&gbv=2&hl=en&sa=Ghttp://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.rbgkew.org.uk/plants/images/rubber.jpg&imgrefurl=http://www.rbgkew.org.uk/plants/rubber.html&usg=__-Z7vEupfQEpHNqSA8wsC_CIvS2A=&h=274&w=274&sz=28&hl=en&start=3&tbnid=fjnSkGzCWiebTM:&tbnh=113&tbnw=113&prev=/images?q=rubber+tree&gbv=2&hl=en&sa=Ghttp://www.eds-lab.jp/images/photo_rubber01.jpg

8/12/2019 Modul Sce 3103

12/40


2ateks terdiri daripada "$: zarah getah dan %$: air. Setiap zarah getah

mengandungi molekul getah yang disalut oleh lapisan membran protein yang

bercas negatif. 'adang-kadang beberapa titik larutan ammonia ditambah ke

dalam ca)an, atau tangki pengangkutan, untuk mengelakkan pra-pembekuan

lateks sebelum sampai di kilang. 3a juga boleh dibiarkan dalam ca)an supaya

membeku secara semula jadi tindakan bakteria yang menghasilkan asid/ di

dalam ca)an dan akan dikutip semasa penorehan seterusnya. Falau

bagaimanapun ini akan menghasilkan produk getah yang lebih rendah grednya .

Biasanya, lateks yang dikumpul kemudiannya diba)a ke pusat pengumpulan

dan dituangkan ke dalam tangki besar. 2ateks ini kemudian ditapis untuk

membuang kotoran dan kemudian disalurkan kepada mesin pengempar untukmembuang air. 0etah pukal diperolehi apabila asid metanoik atau etanoik

ditambah kepada susu getah menyebabkan pembekuan molekul getah

berlaku. 3on hidrogen yang bercas positif dari asid akan meneutralkan cas negatif

molekul getah.

Susu getah beku kemudiannya digulung menjadi kepingan denganmenggunakan penggelek. 'epingan getah dipotong kepada saiz yang sesuai

dan dihantar ke kilang getah untuk pemprosesan. 'epingan getah dibasuh

dengan mesin yang menggunakan sabun dan air untuk menghilangkan kotoran

luaran. 'emudian, ia digantung pada batang buluh untuk pengeringan selama

kira-kira "-$ hari bergantung kepada ketebalan kepingan getah. Selepas itu, ia

dikeringkan di rumah asap, dikekalkan pada suhu 9>>7, dengan menggunakan

kayu daripada pokok-pokok getah yang lebih tua atau hampas

kelapa. roses ini dipanggil menyalai.

Selepas diasapkan, kepingan getah menjadi lebih telus dan kekotoran lebih

mudah dilihat dan dikeluarkan. 'epingan getah yang diasap ini dipanggil G&ibbed

12

8/12/2019 Modul Sce 3103

13/40


&ubber SheetH atau &&S. 'epingan getah digredkan sebagai &&S1, &&S!,

&&S", &&S# dan &&S$ bergantung kepada )arna, ketulenan dan kekenyalan.

'epingan getah kering kemudiannya ditekan ke dalam kiub dengan

menggunakan penekan hidraulik untuk membentuk getah pukal. 0etah pukal

digunakan untuk membuat tayar selepas pem6ulkanan. 'epingan getah yang

diproses kemudian dijual kepada kilang-kilang untuk membuat pelbagai bahan.

5ari ini, Asia merupakan pengeluar utama getah asli. 'etiga-tiga negara

pengeluar terbesar 3ndonesia, alaysia dan (hailand/ mengeluarkan sebanyak

9!: daripada jumlah pengeluaran getah asli dunia.

1"." erangkaian Silang dalam 0etah Asli

0etah asli mentah adalah termoplastik, menjadi lembut dan melekit pada hari-

hari yang panas dan keras apabila ia disejukkan kepada suhu yang lebih

rendah. 4leh sebab itu penggunaannya adalah terhad. 3a boleh dibuat lebih

keras dengan memperkenalkan ikatan kimia antara rantaian polimer. 3katan

kimia yang dibentuk antara rantaian dipanggil perangkaian silang. &ajah 1","

menunjukkan perangkaian silang di antara rangkaian polimer. Semakin banyak

perangkaian silang, semakin keras bahan tersebut.

Raja! 1./. erangkaian Silang dalam polimer

13

P$&mer 1

P$&mer ,

P$&mer .

P$&mer 0

T&a)a ranka& s&an

a)a ranka& s&an

8/12/2019 Modul Sce 3103

14/40


1".# em6ulkanan 0etah Asli

em6ulkanan getah asli merupakan satu proses perangkaian silang yang ditemui

oleh 7harles 0oodyear pada tahun 1;"8. 0oodyear secara tidak sengaja

mendapati baha)a menambah sulfur kepada getah asli diikuti dengan

pemanasan campuran menjadikan getah lebih kuat dan lebih tahan terhadap

pengoksidaan atau tindak balas yang lain. Dalam getah ter6ulkan, atom-atom

sulfur membentuk rangkaian silang antara rantai-rantai panjang molekul getah

asli. em6ulkanan getah asli memerlukan dua atom sulfur bagi dua unit isoprena

seperti ditunjuk dalam &ajah 1".#.

Raja! 1./0 erangkaiaan silang dalam getah asli

Apabila diregangkan, rantai getah ter6ulkan tidak boleh mengelangsor di

antara satu sama lain dan terpaksa balik semula kepada bentuk asalnya olehrantai silang atom sulfur. Akibatnya getah ter6ulkan menjadi lebih keras, lebih

kenyal dan kurang melekit apabila panas.

14

8/12/2019 Modul Sce 3103

15/40


1".$ Sifat-sifat 0etah Asli

0etah mempunyai sifat-sifat fizikal dan kimia yang unik. Antara sifat-sifat

getah asli ialah*

mudah terbakar

kenyal dan boleh diregang

reaktif kepada agen kimia seperti minyak, gris dan petrol

fleksibel kerana ia adalah satu termoplastik yang lembut dan

mengeras bila berlaku pemanasan, boleh cair dan terbentuk semula

untuk diguna pakai semula.

tidak telap air. 3ni menjadikannya suatu penghalang yang sangat baik

terhadap patogen seperti 6irus 53E yang menyebabkan A3DS.

eka kepada penipisan ozon disebabkan oleh kehadiran ikatan

berganda dalam setiap unit berulang.

erfikir (1 jam)

Bolehkah anda menyatakan beberapa sifat-sifat getahsintetik? 0unakan pengurusan grafik untuk membandingkandan membezakan sifat-sifat getah sintetik, getah asli dangetah ter6ulkan.

1".% enggunaan 0etah

enggunaan getah termasuk getah asli, getah sintetik dan getah ter6ulkan

adalah berbeza-beza. 0etah asli yang digunakan untuk membuat objek adalah

seperti berikut*

15

8/12/2019 Modul Sce 3103

16/40


pemadam

hos air

gelang getah

tumit kasut

sarong tangan, pembedahan dan perubatan

kondom

assesori enjin untuk mengurangkan getaran dan hentakan

0etah ter6ulkan digunakan untuk membuat objek seperti*

alas kereta

tayar kenderaan

hos radiator

pengelap cermin kereta

penyumbat dan pengalas pengantungan Seals and suspension

mountings/

0etah sintetik seperti neoprene digunakan untuk membuat objek seperti*

gaskets

tali pinggang kereta

tali pengangkut

paip atau hos fleksibel untuk industri petrol

bahan-bahan penebat untuk sambungan elektrik di tempat yang ada

bahan kimia

16
http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.lakewoodconferences.com/direct/dbimage/50045567/Full_Dipped_Rubber_Gloves.jpg&imgrefurl=http://www.lakewoodconferences.com/catalog/69/241/147334/full_dipped_rubber_gloves.html&usg=__t9OGp3YqyzLEjWsIs_gxpJQzzOw=&h=360&w=360&sz=21&hl=en&start=53&tbnid=NS11MLzlrjFTyM:&tbnh=121&tbnw=121&prev=/images?q=rubber&gbv=2&ndsp=20&hl=en&sa=N&start=40http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.par-group.co.uk/UserImages/Rubber_Polyurethane/Rubber%20Bungs.jpg&imgrefurl=http://www.par-group.co.uk/rpe.aspx?page=150&usg=__N5H2LSE7P-T_9hmSdwTG_jQZR4A=&h=572&w=752&sz=71&hl=en&start=44&tbnid=vYMFF0WiX9Sj4M:&tbnh=107&tbnw=141&prev=/images?q=rubber&gbv=2&ndsp=20&hl=en&sa=N&start=40http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.germes-online.com/direct/dbimage/50315828/Metallic_Rubber_Balls.jpg&imgrefurl=http://www.germes-online.com/catalog/62/1169/118940/sell_metallic_rubber_balls.html&usg=__KiMf0tGvDw3maHYvZoo0taMhgQw=&h=360&w=360&sz=38&hl=en&start=29&tbnid=z3fMzn92eQAEzM:&tbnh=121&tbnw=121&prev=/images?q=rubber&gbv=2&ndsp=20&hl=en&sa=N&start=20http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.germes-online.com/direct/dbimage/50248985/Ladies__Rubber_Boots.jpg&imgrefurl=http://www.germes-online.com/catalog/69/74/260/329385/sell_farmer_s_rubber_boots.html&usg=__fyYO8uBVj4FNzE0W0ddaQa-XRMo=&h=360&w=360&sz=18&hl=en&start=5&tbnid=Uar-2jXbtYkuIM:&tbnh=121&tbnw=121&prev=/images?q=rubber&gbv=2&hl=en&sa=G

8/12/2019 Modul Sce 3103

17/40


Raja! 1./ enggunaan 0etah Source* http*images.google.com/

Mengumpul Maklumat ( 2 jam )

Adakah anda tahu baha)a pada tahun 18$>-an, alaysia telah

menghasilkan hampir #>: daripada getah asli dunia. 3a dikatakan

baha)a getah membina alaysia Source* undur erdeka $>,

akhbar Ahd, 3snin 1" 4gos !>>9, muka surat 1!/. engumpul

maklumat mengenai pembangunan industri getah di alaysia.

R"j"kan

Bro)n, (.2.I 2emay,5.J.I Bursten, B.J. !>>>/ Chemistry-The Central Science.Eighth Edition,>1/ Chemistry. Third Edition,

8/12/2019 Modul Sce 3103

18/40


TOPIK 10 POLIMER SEMULA JADI - SUTERA2 KAPAS DAN BENANG BULU

SINOPSIS

olimer semula jadi digunakan secara meluas setiap hari. (opik ini akan

membincangkan jenis polimer semula jadi yang utama, iaitu sutera, kapas dan

benang bulu. 3a akan menjelaskan sifat-sifat, pemprosesan dan penggunaaanpolimer semula jadi ini.

HASIL PEMBELAJARAN

1. enyatakan jenis polimer semula jadi

!. enyatakan sifat-sifat polimer semula jadi

". enerangkan pemprosesan polimer semula jadi

#. enerangkan kegunaan polimer semula jadi


Raja! 10/1 'erangka (ajuk-tajuk

18

8/12/2019 Modul Sce 3103

19/40


ISI KANDUNGAN

1#.1 olimer

3stilah LpolimerL berasal dari perkataan 0reek, LpoliL bermaksud LbanyakL dan LmerL

bermaksud LbahagianL. olimer adalah molekul berantai panjang yang dibentuk

daripada penggabungan secara berulangan beberapa unit-unit kecil yang

dipanggil monomer. olimer boleh dibahagikan kepada dua jenis, iaitu*

+ polimer semula jadi

+ polimer sintetik

olimer semula jadi adalah polimer yang diperolehi dari benda hidup seperti

tumbuhan dan hai)an. Beberapa contoh polimer semula jadi yang ditunjukkan

dalam &ajah 1#.!.

19

8/12/2019 Modul Sce 3103

20/40


,

Raja! 10/, enis-jenis olimer Semula adi

Akses Internet (1 jam)

Akses internet untuk mengumpul maklumat bagi membandingkan

polimer asli dan polimer sintetik.

20

8/12/2019 Modul Sce 3103

21/40


1#.! Sutera

Sutera merupakan gentian protein semula jadi yang diperolehi dari kokon yang

dibuat oleh lar6a ulat sutera yang diternak dalam kurungan. Sutera sebenarnya

diperbuat daripada protein yang dirembeskan dalam keadaan bendalir ulatsutera. akanan ulat sutera ini terdiri daripada tumbuhan terpilih iaitu daun

malberi. @lat sutera membuat putaran kokon sebagai lapisan pelindung untuk

mengekalkan kehidupannya.

Raja! 10/. @lat sutera memakan daun malberiSumber* http*images.google.com/

Sifat-sifat sutera adalah seperti berikut*+ bersinar semula jadi

+ mempunyai tekstur licin dan lembut

+ tahan asid mineral

+ mempunyai kelembapan yang baik

+ rintangan rendah terhadap pendedahan cahaya matahari

+ keanjalan sederhana dan rintangan kedutan

+ paling kuat antara semua gentian semula jadi tetapi kehilangan !>: kekuatan

apabila basah

21
http://images.google.com/http://images.google.com/

8/12/2019 Modul Sce 3103

22/40


Raja! 10/0 'ain suteraSumber* http*images.google.com/

&ajah 1#.# menunjukkan sebahagian kegunaan sutera

Raja! 10/0 'egunaan sutera7arta aliran di ba)ah menerangkan pemprosesan sutera*

22

8/12/2019 Modul Sce 3103

23/40


'okon yang telah diputar oleh ulat sutera dipilih dan diletakkan di dalam

ketuhar

M

5aba ketuhar cukup untuk membunuh ulat sutera tetapi tidak merosakkan

sutera dalam kepompong

M

'okon direndam dalam air

M

Benang berganda dari kokon yang direndam dibuka untuk membentuk satu

benang tunggal

M

Benang sutera seterusnya digabungkan untuk membentuk helaian yang tebal

dan dicelup bagi membentuk )arna yang diingini

Raja! 10/ roses embuatan Sutera

1#." 'apas

23

8/12/2019 Modul Sce 3103

24/40


'apas adalah serat lembut yang tumbuh di sekitar biji benih pokok kapas, pokok

renek yang berasal dari ka)asan tropika dan subtropika di seluruh dunia,

termasuk Afrika, 3ndia dan Amerika. 'apas adalah tanaman musim panas, jadi ia

mesti ditanam di ka)asan-ka)asan yang mempunyai kurang taburan hujan.

0entian yang paling popular diputar ke dalam benang dan digunakan untuk

membuat tekstil yang lembut, di mana ianya merupakan gentian kain semulajadi

yang paling meluas digunakandalam pakaian hari ini.

Raja! 10/ okok kapasSumber* http*images.google.com/

Sifat-sifat kapas adalah seperti berikut*

+ kuat

+ tahan 2ama

+ baik unuk mencetak

+ selesa

+ penyerap kelembapan yang baik

+ daya tahan rendah mudah berkedut/

+ rintangan tinggi terhadap pelarut organik dan alkali

24

8/12/2019 Modul Sce 3103

25/40


Raja! 10/3 'apasSumber* http*images.google.com/

Bagaimana kapas diproses?

+ 0entian kapas yang diproses untuk mengeluarkan benih ginning/, terdiri

daripada selulosa hampir tulen yang merupakan polimer semula jadi.

+ Setiap gentian kapas dibuat sehingga !>-"> lapisan bergelung selulosa

yang teratur secara semula jadi.

+ Apabila bola kapas dibuka, gentian kering menjadi rata, terpusing,

berbentuk seperti riben-riben saling bersilang antara satu sama lain .

+ Bentuk ini adalah ideal untuk dijadikan benang halus.

+ engeluaran kapas amat berkesan, hanya sepuluh peratus atau kurang

dari beratnya hilang dalam pemprosesan penukaran bebola kapas mentah

kepada gentian tulen.

+ selulosa dalam gentian kapas disusun untuk memberikan darjah

kekuatan, ketahanan dan daya penyerapan yang tinggi.

25

8/12/2019 Modul Sce 3103

26/40


Raja! 10/4 Seorang pekerja memba)a &ajah 10/5utik kapas dan s)ap kapas yang dituai

Sumber* http*images.google.com/

'apas digunakan dalam pembuatan*

+ (uala

+ Stokin

+ 7adar

+ Baju-(

+ enapis kopi

+ Seluar eans

+ utik kapas dan s)ab

Akses internet (2 jam)

Akses internet untuk mengumpul maklumat mengenai jenis kapas.

1#.# Benang bulu Fool/

26

8/12/2019 Modul Sce 3103

27/40


Benang bulu adalah gentian yang berasal dari sel-sel kulit yang khusus, yang

dipanggil folikel. 3a diperolehi dari hai)an dalam keluarga Caprinae,

terutamanya kambing biri-biri, tetapi rambut dari sesetengah spesis mamalia lain

seperti kambing, llamas dan arnab juga boleh dipanggil benang bulu. Benang

bulu mempunyai beberapa kualiti yang membezakan dari rambut atau bulu* ia

kerinting, mempunyai tekstur yang berlainan, anjal dan tumbuh dalam kelompok.

Raja! 10/6 Benang bulu dari kambing biri-biriSumber* http*images.google.com/

Sifat-sifat dari benang bulu adalah seperti berikut *

+ bahan-bahan panas

+ gentian ketat berkerut

+ Sel-sel luar gentian menangkis air sementara sel-sel dalaman menyerap

lembapan

+ 'eanjalan-)ol yang tinggi memiliki keupayaan yang lebih besar untuk kembali

ke panjang asal selepas diregangkan berbanding dengan mana-mana gentian

tiruan.

+ 'eupayaan penyerap yang tinggi, mampu mengekalkan sehingga !$ peratus

27

8/12/2019 Modul Sce 3103

28/40


daripada berat dalam kelembapan.

+ e)arnaan benang bulu lebih unggul berbanding dengan gentian tumbuhan

dari segi kekayaan dan kecerahan )arna.

emprosesan dari benang bulu adalah seperti yang disenaraikan di ba)ah*

+ Selepas diricih, benang bulu mengandungi tahap gris yang tinggi mengandungi

lanolin berguna serta kotoran, kulit mati, sisa-sisa peluh dan bahan sayuran.

+ Sebelum )ul boleh digunakan untuk tujuan komersil, ia mesti dicuci dalam air

panas atau dibersihkan.

+ engerukan mungkin semudah mandi dalam air suam, atau satu proses

industri yang rumit menggunakan detergen dan alkali.

+ Selepas itu, )ul dibahagikan kepada lima kategori utama*

bulu, pecah, keping,bellies

danlocks

.

+ 'ualiti bulu ditentukan oleh teknik yang dikenali sebagai mengkelaskan )ul.

R"j"kan ( . jam

emprosesan dari kapas melibatkan*

berputar, gulungan, menganyam, menyikat, me)arna dan mengait.

(erangkan setiap proses dan tujuan proses-proses ini dalam

pembuatan benang bulu. Anda boleh merujuk kepada

http*))).austech.unimelb.edu.autin!%9.html

28

8/12/2019 Modul Sce 3103

29/40


Raja! 10/17 Benang bulu Raja! 10/11Skaf yang dibuat

daripada benang bulu

Sumber* http*images.google.com/

Benang bulu diukur secara objektif dalam unit mikron. anjang ruji,

kekuatan ruji dan kadang-kadang )arna serta faktor keselesaan juga

diukur.

Benang bulu digunakan secara meluas dalam pembuatan*

+ akaian seperti baju sejuk

+ Selimut, permaidani kuda, kain pelana, permaidani, merasakan, penebat

)ol dan kain pelapis.

+ menyerap bau dan bunyi bising di dalam jentera berat dan pembesar

suara stereo

+ Secara tradisinya, ia digunakan untuk menutup kain lampin.

+ Sesetengah lampin kain moden menggunakan fabrik benang bulu untuk

menutupi, dan terdapat beberapa komersial moden yang mengait corak

untuk menutupi lampin benang bulu.

29

8/12/2019 Modul Sce 3103

30/40


Ber+&k&r (, jam

Berdasarkan kepada kajian anda, bina pengurusan grafik untuk

membanding-bezakan sifat-sifat dan penggunaan sutera, kapas

dan benang bulu.

R"j"kan

http*en.)ikipedia.org)ikisilksilk/

))).fabrics.netsilk.aspsilk/

http*en.)ikipedia.org)ikicottoncotton/

))).fabrics.net)ool.asp)ool/

http*en.)ikipedia.org)iki)ool)ool/

30
http://en.wikipedia.org/wiki/silkhttp://www.fabrics.net/silk.asphttp://en.wikipedia.org/wiki/cottonhttp://www.fabrics.net/wool.asphttp://en.wikipedia.org/wiki/woolhttp://en.wikipedia.org/wiki/silkhttp://www.fabrics.net/silk.asphttp://en.wikipedia.org/wiki/cottonhttp://www.fabrics.net/wool.asphttp://en.wikipedia.org/wiki/wool

8/12/2019 Modul Sce 3103

31/40


TOPIK 1 BAHAN SEMULA JADI - KERTAS

SINOPSIS

'ita menggunakan banyak produk yang diperbuat dari kertas. Dalam topik ini

anda akan mempelajari tentang jenis kertas, sifat kertas, proses pembuatan

kertas dan kegunaan kertas dalam kehidupan harian kita.

HASIL PEMBELAJARAN

1. enyatakan jenis-jenis kertas

!. enyatakan sifat-sifat kertas". enerangkan proses membuat kertas

#. enyatakan kegunaan kertas dalam kehidupan harian kita


Raja! 1/1 'erangka (ajuk-tajuk

31

8/12/2019 Modul Sce 3103

32/40


ISI KANDUNGAN

erkataan kertas berasal daripada istilah Nunani untuk bahan penulisan purba

esir yang dikenali sebagaipapyrus, yang terbentuk daripada jalur pukulan

tumbuhan papyrus. 'ertas adalah helaian nipis yang digunakan terutamanya

untuk menulis, mencetak atau pembungkusan.

1$.1 enis-jenis 'ertas

'ertas adalah bahan yang boleh didapati dalam pelbagai jenis ketebalan dan

berat yang berbeza. Beberapa jenis kertas termasuk*

+ kertas bank

+ kertas buku

+ kertas inkjet

+ kertas penunjuk p5

+ kertas fotografi

+ kertas biasa

+ kertas kitar semula

+ kertas beras

+ kertas tuala

+ kertas dinding

+ kertas lilin

+ kertas pasir

+ kertas bersalut permukaan berkilat dan matt/

+ kertas biasa

+ 'ertas akhbar

32

8/12/2019 Modul Sce 3103

33/40


1/, S&+at-s&+at Kertas

'ita perlu menggunakan kertas setiap hari. 'egunaannya adalah

disebabkan oleh sifat-sifat uniknya seperti*

+ Berat Asas 0S/

+ 'ecerahan, keputihan dan )arna

+ 'estabilan dimensi

+ 'ebolehan dilipat lipatan Double/

+ embentukan

+ 'ilat 0loss/

+ esin dan 5aluan melintang

+ 2embapan+ 'elegapan

+ ketelapan porosity/

+ pelbagai saiz 7obb

+ kelicinan

+ 'ekukuhan

+ 'enyal emanjangan/

+ &intangan mengoyak

+ Suhu dan 'elembapan* keadaan 'ertas

+ 'etebalan

+ 'ekuatan permukaan FaO ick

8/12/2019 Modul Sce 3103

34/40


1$." roses membuat kertas

'ertas dihasilkan dengan menekan bersama serat lembab, biasanya gentian

selulosa sayur-sayuran yang diikat bersama oleh ikatan hidrogen, dan kemudian

dikeringkan menjadi kepingan yang fleksibel. 0entian yang digunakan biasanya

gentian semula jadi berasal dari pelbagai jenis serat sintetik, seperti polipropilena

dan polietilena. 3a boleh dimasukkan ke dalam kertas sebagai satu cara untuk

menyampaikan sifat-sifat fizikal yang )ajar. Sumber yang paling popular adalah

jenis gentian pulpa kayu daripada pokok kayu pulpa, sebahagian besarnya kayu

lembut dan kayu keras seperti spruce dan Aspen. Bahan serat sayur-sayuran

yang lain termasuk kapas, hem, linen, dan beras boleh digunakan.

2angkah-langkah dalam proses membuat kertas*

+ emprosesan pulpa menggunakan kimia atau mekanikal

+ enambahan bahan tambah

+ engeringan

+ roses Akhir

emprosesan gentian pulpaDinding sel kayu atau tumbuh-tumbuhan terdiri daripada gentian yang terikat

bersama-sama. Semasa pulpa, gentian ini dipisahkan antara satu sama lain-lain

permukaan dan karbohidrat, terutamanya selulosa atau setengah-selulosa

terdedah. 3katan hidrogen antara kedua-permukaan karbohidrat memberikan

kertas kekuatannya. 0entian boleh dipisahkan kimia, mekanikal, atau melalui

gabungan kedua-duanya.

roses 'imia pulpa

(ujuan proses kimia pulpa adalah untuk memecahkan struktur kimia lignin dan

menjadikan ia larut dalam pelarut supaya ia boleh dibasuh dari gentian selulosa.

2ignin yang mengikat sel-sel tumbuhan, roses kimia pulpa membebaskan

gentian dan menghasilkan pulpa. ulpa mesti diluntur supaya menghasilkan

34

8/12/2019 Modul Sce 3103

35/40


kertas putih untuk cetakan, lukisan dan penulisan. roses pulps kimia

memerlukan kos lebih daripada proses mekanikal pulpa kerana hasil yang

rendah iaitu #>-$>: daripada kayu asal. 4leh kerana proses kimia memelihara

panjang gentian, ia digunakan untuk membuat kertas yang lebih kukuh. Satu lagi

kelebihan proses kimia pulpa ialah kebanyakan haba dan elektrik yang

diperlukan untuk menjalankan proses yang dihasilkan oleh membakar lignin

dalam proses kimia pulpa.

roses ekanikal ulpa

(erdapat dua proses utama iaitu, proses termomekanikal pulpa &(/ dan

proses mekanikal pulpa. Nang terakhir ini dikenali di Amerika Syarikat sebagai

pulpa Gground)oodH

Dalam proses &(, kayu diracik dan kemudian dimasukkan ke dalam pemanas

berlapis stim yang besar di mana lapisan kayu diperah dan dihancur antara dua

cakera keluli. Dalam proses Gground)oodH, batang tanpa kulit dimasukkan ke

dalam pengisar di mana ia ditekan dan dihancur dengan batuan berputar. roses

mekanikal pulpa tidak menyingkirkan lignin supaya memperolehi hasil yang

sangat tinggi iaitu lebih daripada 8$:, tetapi juga menyebabkan kertas yangdibuat daripada pulpa ini rapuh dan kuning apabila sudah lama disimpan. ulpa

mekanikal mempunyai panjang gentian yang agak pendek dan menghasilkan

kertas yang lemah. Falaupun jumlah tenaga elektrik yang besar diperlukan

untuk menghasilkan pulpa mekanikal, kos kurang daripada pulpa kimia.

Aditif

Selain daripada gentian, pulpa mungkin mengandungi kandungan seperti kapur

atau tanah liat, yang akan memperbaiki ciri-ciri kertas untuk mencetak atau

menulis. Bahan-bahan tambahan boleh dicampur ke dalam pulpa dan atau

digunakan kepada )eb kertas kemudian dalam proses pembuatan. (ujuannya

adalah me)ujudkan permukaan yang sesuai untuk menyerap dak)at atau cat.

35

8/12/2019 Modul Sce 3103

36/40


engeringan

Selepas )eb kertas dihasilkan, air mesti dikeluarkan daripada kertas untuk

mencipta produk yang boleh diguna. 3ni dapat dicapai dengan menekan dan

pengeringan. 'aedah-kaedah untuk berbuat sedemikian berbeza-beza.

Falaupun proses yang berbeza-beza digunakan untuk membuat kertas,

konsepnya tetap sama. enekan helaian untuk membuang air dengan

menggunakan kekerasan. Sebaik sahaja air dipaksa dari helaian, satu lagi bahan

penyerap mesti digunakan untuk mengumpul air ini. Apabila membuat kertas

dengan tangan, penyerap air digunakan. engeringan melibatkan penggunaan

haba dan udara untuk membuang air dari helaian kertas.

ada zaman dulu, penghasilan kertas dilakukan dengan memyidai helaian kertas

seperti menyidai baju. ada zaman yang lebih moden, pelbagai mekanisme

pengeringan telah digunakan. Nang paling biasa adalah pengering pemanas

stim. engering ini menghasilkan suhu melebihi !>> P K 8" P 7/ dan digunakan

dalam urutan panjang lebih #> buah bekas. 5aba yang dihasilkan oleh

pengering dapat dengan mudah mengurangkan kandungan kelembapan kertas

sehingga kurang daripada %:.

roses Akhir

'ertas kemudian boleh diubahsuai saiznya mengikut sifat-sifat fizikal yang

sesuai untuk digunakan dalam pelbagai aplikasi. 'ertas pada takat ini adalah

tidak bersalut. 'ertas bersalut mempunyai lapisan nipis bahan seperti lapisan

tanah liat pada satu atau kedua-dua permukaan supaya me)ujudkan permukaan

yang lebih sesuai untuk skrin beresolusi tinggi skrin. 'ertas bersalut atau tidak

bersalut mungkin mempunyai permukaan yang digilap oleh GcalendaringH. 'ertas

bersalut dibahagikan kepada matt, semi-matt atau sutera, dan kilatHglossH.

'ertas ini kemudian dimasukkan ke gelendong jika ia digunakan untuk mesin

cetak , atau dipotong menjadi helaian untuk proses percetakan lain atau tujuan

36

8/12/2019 Modul Sce 3103

37/40


lain. 0entian dalam kertas pada dasarnya mengikut arah pergerakan

mesin. 5elaian ini biasanya dipotong secara memanjang, iaitu mengikut zarah-

zarah yang selari dengan dimensi yang lebih panjang. Semua kertas yang

dihasilkan oleh mesin jenis Kourdrinier ialah kertas jenis Fo6e, iaitu jejaring

kertas meninggalkan corak yang mempunyai ketumpatan yang sama sepanjang

zarah kertas dan seluruh zarah-zarah. 'ertas Fo6e tidak mempamerkan

QlaidlinesQ, iaitu merupakan garisan kecil yang ditinggalkan di atas kertas buatan

tangan dengan acuan yang dibuat daripada )ayar logam atau buluh. 'ertas

buatan tangan yang sama mempamerkan Qkesan pinggir kertasQ, atau sempadan

kasar.

1$.# enggunaan 'ertas

'ertas adalah bahan serba guna dengan banyak kegunaan. 'ertas biasa

digunakan untuk penulisan dan percetakan. 3a juga digunakan secara meluas

sebagai bahan pembungkusan, dalam banyak produk pembersihan, dalam

beberapa proses industri dan pembinaan dan kadang-kadang sebagai

pembungkus makanan terutamanya dalam budaya Asia.

'ertas boleh digunakan berdasarkan kepada pelbagai cirinya bergantung

kepada tujuan pengunaannya, seperti*

+ @ntuk menulis atau mencetak* sehelai kertas boleh menjadi dokumenI ini

mungkin untuk menyimpan rekod atau dalam keadaan mencetak dari

komputer atau menyalin dari kertas lain* sebagai rekod tambahan/ dan untuk

komunikasi.

+ @ntuk me)akili nilai* )ang kertas, nota bank, cek, baucar, tiket

+ @ntuk hiburan* buku, majalah, surat khabar, lukisan, seni

+ @ntuk pembungkusan* kotak beralur, beg kertas, sampul surat, tisu pembalut,

kertas dinding

+ @ntuk pembersihan* kertas tandas, sapu tangan, tuala kertas, tisu muka

37

8/12/2019 Modul Sce 3103

38/40


+ @ntuk pembinaan* kertas GmacheH paper mache/, origami, uiling, kertas

kejuruteraan, pakaian

+ 2ain-lain kegunaan* kertas pasir, kertas penyerap, kertas litmus, kertas

penunjuk uni6ersal, kertas kromatografi, kertas penebat elektrik, kertas turas

&ajah 1$.# enggunaan kertasSumber* http*images.google.com/

Latihan (2 jam)

Akses internet untuk mengumpul maklumat dan membandingBezakan ciri-ciri pelbagai jenis kertas dan kegunaannya dalam

kehidupan seharian.

38
http://images.google.com/http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.misr-italia.com/images/idro_sample.jpg&imgrefurl=http://www.misr-italia.com/idro.html&usg=__s0mlHX5Smy2ABch_gO0CU5iymKI=&h=300&w=300&sz=55&hl=en&start=43&tbnid=Z1mK-qy9l1_XQM:&tbnh=116&tbnw=116&prev=/images%3Fq%3Dtypes%2Bof%2Bpaper%26gbv%3D2%26ndsp%3D20%26hl%3Den%26sa%3DN%26start%3D40http://images.google.com/imgres?imgurl=http://blog.craftzine.com/tissue.jpg&imgrefurl=http://blog.craftzine.com/archive/2007/09/acidfree_tissue_paper.html&usg=__MBMAuM33pIO4cS41CR997_6yLTE=&h=400&w=400&sz=64&hl=en&start=3&tbnid=JKNOVQkWSB0q_M:&tbnh=124&tbnw=124&prev=/images%3Fq%3Dtissue%2Bpaper%26gbv%3D2%26hl%3Den%26sa%3DGhttp://images.google.com/imgres?imgurl=http://img.alibaba.com/photo/104907294/Copy_Paper.jpg&imgrefurl=http://www.alibaba.com/product/id105235084-104907294-0/Copy_Paper.html&usg=__jbuENNsWDtVZDUeRnJ-YAPTpIvE=&h=450&w=600&sz=40&hl=en&start=160&tbnid=8WHnCbsBafPFmM:&tbnh=101&tbnw=135&prev=/images%3Fq%3Dpaper%26gbv%3D2%26ndsp%3D20%26hl%3Den%26sa%3DN%26start%3D140http://images.google.com/imgres?imgurl=http://www.germes-online.com/direct/dbimage/50258655/Paper_Tea_Cups.jpg&imgrefurl=http://www.germes-online.com/catalog/54/56/1100/paper_cups_plates_food_trays.html&usg=__N1InzFbunJSKcMKhlYfKQ3aPVxY=&h=360&w=360&sz=16&hl=en&start=7&tbnid=FwgeVI_mWpndIM:&tbnh=121&tbnw=121&prev=/images%3Fq%3Dpaper%26gbv%3D2%26hl%3Den%26sa%3DGhttp://images.google.com/

8/12/2019 Modul Sce 3103

39/40


Ber+&k&r (17 jam

'ita boleh menggunakan semula kertas dengan mengitar semula. 'itarkansemula kertas anda sendiri. Akses internet untuk mendapatkan cadangan-

cadangan tentang bagaimana untuk mengitar semula kertas. 2aman )eb ini

dapat membantu. 5ttp*))).recycleno).com)hy=recycling=mattersho)=is=it=

recycledpaper.

Buat item yang berguna menggunakan kertas kitar semula yang anda telah

buat. Anjurkan pameran sains mini untuk mempamerkan proses mengikitar

semula kertas dan produk yang dibuat daripada kertas kitar semula. Simpan

jurnal gambar pameran.

ada akhir akti6iti, ja)ab soalan-soalan berikut*

Apa yang telah anda pelajari dari akti6iti ini?

Bahagian mana daripada kurikulum sains sekolahrendah mengajar topik tentang kertas?

Bincangkan bagaimana anda boleh menggunakan akti6iti ini dalam pengajaran dan pembelajaran anda .

Apakah peranan guru dalam akti6iti ini?

R"j"kan

39

8/12/2019 Modul Sce 3103

40/40


http*en.)ikipedia.org)ikiaperpaper/

http*))).)ritersser6ices.com)bscare=history=paper.htm

5istory of paper making/

http*))).)ritersser6ices.com)bscare=storing=books.htmho) to store books/

http*))).biltpaper.comatoz!.aspproperties of paper/

http*))).recycleno).com)hy=recycling=mattersho)=is=it=recycledpaperrecycling of paper/

http*))).paperon)eb.compmake.htmprocessing paper/

http*))).geocities.comkirktaylho) to organise a science eOhibition/

http*))).paperon)eb.comdensity.htmproperties of paper/
http://en.wikipedia.org/wiki/Paperhttp://www.writersservices.com/wbs/care_history_paper.htmhttp://www.writersservices.com/wbs/care_storing_books.htmhttp://www.biltpaper.com/atoz2.asphttp://www.recyclenow.com/why_recycling_matters/how_is_it_recycled/paper/http://www.paperonweb.com/pmake.htmhttp://www.geocities.com/kirktayl/http://www.paperonweb.com/density.htmhttp://en.wikipedia.org/wiki/Paperhttp://www.writersservices.com/wbs/care_history_paper.htmhttp://www.writersservices.com/wbs/care_storing_books.htmhttp://www.biltpaper.com/atoz2.asphttp://www.recyclenow.com/why_recycling_matters/how_is_it_recycled/paper/http://www.paperonweb.com/pmake.htmhttp://www.geocities.com/kirktayl/http://www.paperonweb.com/density.htm

modul sce 3103

Documents