modul 3110-nota sintaksis

BMM3110 SINTAKSIS BAHASA MELAYU

TAJUK 1 Sintaksis

SINOPSIS

Tajuk ini akan membolehkan anda mengetahui perkara-perkara yang berikut:

Struktur binaan ayat

Pembahagian subjek dan predikat;

Ayat dasar dan ayat terbitan ;

Susunan dalam ayat

Ayat ialah unit pengucapan yang paling tinggi letaknya dalam susunan

tatabahasa dan mengandungi makna yang lengkap.

Binaan sintaksis pula merujuk kepada binaan yang dibentuk oleh

perkataan yang berfungsi sebagai binaan ataupun konstituen dalam ayat, iaitu

klausa dan frasa.

Selain itu, perkataan daripada sudut binaan sintaksis ialah bentuk bebas

yang minimum yang menjadi unsur setiap binaan sintaksis, iaitu ayat, klausa dan

frasa. Ayat dan klausa mengandungi dua konstituen utama, iaitu frasa subjek

dan frasa predikat. Sehubungan itu, frasa subjek dibentuk oleh frasa nama,

manakala frasa predikat dibentuk oleh empat jenis frasa, iaitu frasa nama (FN),

frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FS). Hasil dari binaan

perkataan, frasa. klausa, ialah satu ayat.

1


HASIL PEMBELAJARAN

Pada akhir unit ini, anda seharusnya dapat:

1. Menjelaskan definisi ayat, ayat dasar, ayat terbitan, struktur binaan ayat,

binaan subjek dan predikat

2. Menganalisis binaan ayat, binaan ayat dasar, binaan ayat terbitan dan

struktur subjek dan predikat dalam ayat.

KERANGKA TAJUK-TAJUK

=> Ayat merupakan unit binaan yang terdiri daripada subjek dan predikat

=> Ayat dasar : ayat yang mengandungi satu subjek dan satu predikat.

Ayat dasar juga disebut sebagai ayat inti , iaitu ayat yang menjadi

sumber bagi pembentukan ayat-ayat yang lain.

=> Ayat terbitan : ayat yang terhasil daripada proses penerbitan sesuatu

ayat dengan mematuhi hukum tatabahasa atau rumus transformasi.

=> Proses penerbitan ayat berlaku sama ada secara pengguguran,

penyusunan semula dan peluasan.

Struktur binaan ayat : subjek dan predikat boleh berubah-ubah kedudukan

mengikut kesesuaian dalam proses penerbitan ayat.

1.0 KANDUNGAN ISI

Kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang konsep ayat dan

binaannya. Seterusnya, perbincangan difokuskan kepada struktur binaan ayat

serta struktur binaan subjek dan predikat dalam ayat.

1.1 Definisi Ayat (Sintaksis)

Ayat ialah unit pengucapan yang paling tinggi letaknya dalam susunan

tatabahasa dan mengandungi makna yang lengkap. Ayat boleh terbentuk

daripada satu perkataan atau susunan beberapa perkataan yang

2


pengucapannya dimulakan dan diakhiri dengan kesenyapan, serta mengandungi

intonasi yang sempurna (Nik Safiah Karim et.al, 2006).

Sintaksis dapat ditakrifkan sebagai bidang ilmu bahasa yang mengkaji

bentuk,struktur dan binaan atau konstruksi ayat (Siti Hajar Abdul Aziz . 2008).

Contoh binaan ayat:

Subjek Predikat

(1). Ali (FN) peniaga (FN)

(2). Pemburu itu (FN) melontar lembing (FK)

(3). Bajunya (FN) cantik sekali (FA)

(4). Rumah itu (FN) di tepi sawah (FS)

1.2 Struktur Binaan Subjek dan Predikat

Subjek Konstituen yang terdiri daripada sama ada satu perkataan atau

beberapa perkataan, yang menjadi judul atau unsur yang

diterangkan.

Predikat Kumpulan perkataan yang tergolong dalam satu frasa dan

menjadi unsur yang menerangkan subjek.

Contoh:

Subjek Predikat

(5). Amin

(6). Abang kandungku

(7). Pegawai kastam itu

guru besar di sekolah baru itu.

sedang berehat di bilik sebelah.

amat cekap.

Ayat di atas boleh juga disongsangkan dengan melakukan pendepanan predikat

dan meletakkan subjek di belakang.

Subjek Predikat

(8). Guru besar di sekolah baru itu

(9). Sedang berehat di bilik sebelah

(10). Amat cekap

Amin.

abang kandungku.

pegawai kastam itu.

3


1.3 Ayat Dasar dan Ayat Terbitan

Ayat dasar : ayat yang mengandungi satu subjek dan satu predikat. Ayat

dasar juga disebut sebagai ayat inti , iaitu ayat yang menjadi sumber bagi

pembentukan ayat-ayat lain (Raminah Hj.Sabran, Rahim Syam ,1987).

Ayat terbitan : ayat yang terhasil daripada proses penerbitan sesuatu ayat

dengan mematuhi hukum atau rumus transformasi.

Proses penerbitan ayat berlaku sama ada secara pengguguran, penyusunan

semula atau peluasan.

Contoh :

Ayat Dasar -------- Ayat terbitan (perluasan)

(11) Faridah guru (FN+FN) => Faridah guru yang sabar.

(12) Ah Meng berlari (FN+FK) => Ah Meng berlari dengan pantas.

(13) Pak Cik membaca(FN+FK) => Pak Cik membaca surat khabar.

(14) Kucing comel (FN+FA) => Kucing comel itu kesayangan Mama.

(15) Mak Limah ke sawah (FN+FS) => Mak Limah ke sawah untuk menuai padi.

AKTIVITI

(i). Bina 5 ayat tunggal dan 5 ayat terbitan.

LATIHAN

(i). Nyatakan kepentingan membuat analisis sintaksis dalam kalangan guru

bahasa.

4


(ii). Bincangkan pola-pola ayat dasar dalam bahasa Melayu

BAHAN BACAAN

Siti Hajar Abdul Aziz (2008). Bahasa Melayu II. Petaling Jaya: Oxford Fajar

Sdn.Bhd.

Nik Safiah Karim et.al (2006). Tatabahasa Dewan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.

Raminah Hj.Sabran,Rahim Syam (1987). Kaedah Pengajaran Bahasa Malaysia.

Kuala Lumpur: Fajar Bakti.

5


TAJUK 2 Sintaksis: Urutan Kata, Perpindahan Ayat Ragam Ayat, Jenis Ayat

SINOPSIS

Tajuk ini akan membolehkan anda mengetahui perkara-perkara berikut:

Konsep kata dan perpindahan ayat dalam Bahasa Melayu;

Ragam ayat , jenis ayat

Sintaksis dan aspek tatabahasa bahasa Melayu

Kata ialah satu unit ujaran yang bebas dan mengandungi

makna, yang terdiri daripada satu atau gabungan beberapa bentuk

bunyi bahasa. Perkataan dimulai dan diakhiri oleh sempadan

perkataan. (Marzukhi Nyak Abdullah,1997).

Perpindahan ayat merupakan satu proses pembentukan ayat

berdasarkan binaan subjek dan predikat sama ada secara susunan

biasa atau susunan songsang. Selain itu, konsep ragam ayat, jenis

ayat serta aspek tatabahasa bahasa Melayu akan disentuh dalam bab

ini.

HASIL PEMBELAJARAN


1. Menjelaskan jenis-jenis ayat, ragam ayat serta aspek tatabahasa

dalam binaan ayat.

2. Menyatakan konsep ayat berdasarkan jenis dan ragam ayat.

6


KERANGKA TAJUK

2.0 KANDUNGAN ISI

Untuk pengetahuan anda, kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian tentang

konsep sintaksis yang merangkumi konsep kata dan perpindahan ayat, ragam

ayat, jenis ayat serta aspek tatabahasa yang lain. Aspek-aspek tatabahasa yang

menjurus kepada bidang sintaksis merupakan aspek penting dalam melengkapi

kajian bahasa.

2.1 Konsep kata dan Perpindahan Ayat

Perkataan atau kata merupakan unsur yang terdapat dalam salah satu binaan

ayat. Frasa pula boleh terbina daripada satu atau beberapa perkataan yang

mengandungi kata sama ada kata nama, kata kerja,adjektif atau kata sendi

nama. (Lutfi Abas ,1975).

Terdapat unsur lain seperti kata bantu atau kata penguat dalam sesuatu

ayat. Sebagai contoh, terdapat ayat yang mempunyai kata adjektif seperti

berikut:

7

Sintaksis

Konsep kata dan perpindahan ayat

Ragam Ayat, Jenis Ayat

Aspek Tatabahasa


(1). Ramli sangat pandai bermain skuasy.

(2). Maniam itu baik sungguh.

(3). Kek lapis itu enak sekali.

Konsep perpindahan ayat pula adalah berasaskan pola ayat dasar yang

jelas terdapat perbezaan urutan dalam pelbagai bahasa. Kedudukan sesuatu

perkataan atau kelompok perkataan dan kebolehan berubah tempat dalam

sesuatu binaan ayat juga memperlihatkan ciri perbezaan (Nik Safiah Karim et.al

2008). Sebagai contoh, perbandingan antara bahasa-bahasa di bawah:

a) Paulus Mariam Vidit (bahasa Latin)

Paulus = Paul

Mariam =Mary

vidit = melihat

Dalam hubungan tersebut, akhiran –us dan –am menentukan kata nama

subjek dan kata nama objek. Oleh itu, kedudukan kata kerja tidak menjadi

persoalan dan tidak menjejaskan makna ayat bahasa Latin tersebut.

Sebaliknya, dalam bahasa Melayu, ayat Melihat Paul, Mary akan mengubah

makna asal daripada bahasa Latin tersebut.

b) Min aina anta ? (bahasa Arab)

Min = daripada / dari

aina = mana

anta = kamu (lelaki)

Maksud terjemahan langsung [daripada mana kamu] kurang memberikan

makna yang tepat dan gramatis dalam bahasa Melayu. Ayat bahasa Melayu

yang lebih sesuai bagi bahasa Arab tersebut ialah kamu datang dari mana?

Oleh itu ,perbezaan urutan dalam pelbagai bahasa serta sistem bahasa

yang berbeza-beza menjadikan bahasa itu sesuatu yang unik untuk dikaji dan

digunakan.

8


2.2 Ragam Ayat

Konsep ayat telah pun diperkenalkan dalam penerangan sebelum ini. Dengan

perkataan lain, ayat boleh terdiri daripada pelbagai bentuk variasi mengikut pola-

pola yang tertentu.

Seterusnya, kita akan bincangkan tentang ragam ayat yang menjadi salah

satu unsur dalam ayat. Terdapat dua jenis ragam dalam ayat. Ragam ayat

terdiri daripada ayat aktif dan ayat pasif. Ayat aktif mengandungi kata kerja yang

mengutamakan subjek asas sebagai judul. Ayat pasif pula mengutamakan

subjek terbitan sebagai judul.

Hubungan antara ayat aktif dengan ayat pasif ialah perpindahan tempat

frasa nama yang menjadi subjek dan objek ayat berkaitan.

Contoh:

(4) Amar menendang bola itu. (ayat aktif)

(5) Bola itu ditendang oleh Amar. (ayat pasif)

(6) Saya menendang bola itu. (ayat aktif)

(7) Bola itu saya tendang. (ayat pasif)

(8) Saya tendang bola itu. (ayat pasif yang mengalami pendepanan predikat)

2.2.1 Ayat aktif

Ayat aktif ialah ayat yang mengandungi kata kerja yang mengutamakan subjek

asal sebagai unsur yang diterangkan. Ayat aktif terdiri daripada ayat aktif

transitif dan ayat aktif tak transitif. Ayat aktif transitif ialah ayat yang

mengandungi kata kerja transitif yang diikuti oleh frasa nama atau klausa

komplemen sebagai objek atau unsur penyambut. Ayat aktif tak transitif ialah

9


ayat yang mengandungi kata kerja yang tak transitif iaitu yang tidak diikuti oleh

objek sebagai penyambut.

Contoh :

a) Ayat Aktif Transitif

Subjek Predikat

Kata Kerja Transitif Objek

(9). Pekerja

(10). Budin

(11). Air mata

membaiki

membeli

membasahi

jalan itu.

buah durian.

pipinya.

b) Ayat Aktif Tak Transitif

Subjek Predikat

Kata Kerja Tak Transitif Objek

(12). Kanak-kanak

(13). Ombak

(14). Diana

sedang mandi

memutih

menangis

di kolam itu.

di pantai Damai.

sepanjang malam.

2.2.2 Ayat Pasif

Ayat pasif ialah ayat yang asalnya daripada ayat aktif transitif iaitu yang

mengandungi kata kerja tetapi mengutamakan objek asal sebagai unsur yang

diterangkan. Ayat pasif dalam bahasa Melayu digolongkan kepada tiga jenis

iaitu:

a) Ayat pasif dengan imbuhan kata kerja pasif

b) Ayat pasif dengan kata ganti nama diri pertama dan kedua

c) Ayat pasif dengan perkataan kena yang hadir sebelum kata kerja.

i) Ayat pasif dengan imbuhan kata kerja pasif

Subjek Kata Kerja

Pasif

Oleh + Frasa

Nama

Keterangan

(15). Kereta itu sudah dibeli oleh Amin minggu lepas

10


(16).Semak samun dibersihkan oleh pekerja setiap bulan.

ii) Ayat pasif dengan kata ganti nama diri pertama dan kedua

Subjek Frasa Kerja Pasif dengan Ganti Nama Diri Pertama atau kedua

Keterangan

(17). Kereta itu

(18). Kuih itu

sudah saya bersihkan

belum awak makan

pagi tadi.

lagi.

iii) Ayat pasif dengan perkataan kena yang hadir sebelum kata kerja

Subjek Kena Kata Kerja Dasar Oleh+Frasa

Nama

(19). Rusa itu

(20). Budak itu

kena

kena

tembak

kejar

oleh pemburu.

oleh anjing.

3. Jenis Ayat

Ayat dapat dibahagikan kepada empat jenis;

i) Ayat penyata

ii) Ayat tanya

iii) Ayat perintah

iv) Ayat seruan

a) Ayat Penyata

Ayat yang diucapkan dengan maksud membuat satu pernyataan. Ayat penyata

mempunyai tujuan menyatakan atau memberi keterangan tentang sesuatu hal.

Ayat penyata juga dikenali sebagai ayat keterangan.

Contoh:

11


(21). Saya sudah memiliki kereta baru.

(22). Dunia ini penuh dengan dugaan.

(23). Dia pandai mengawal emosinya.

b) Ayat Tanya

Ayat tanya ialah ayat yang digunakan untuk menanyakan sesuatu hal dengan

berdasarkan nada suara dan penggunaan perkataan tertentu. Ayat tanya boleh

wujud dengan kata tanya atau tanpa kata tanya.

c) Ayat Perintah

Ayat perintah ialah ayat yang diucapkan bertujuan untuk menimbulkan sesuatu

tindakan. Perintah ditujukan kepada orang kedua dengan menggunakan kata

ganti nama orang kedua seperti awak, kamu, anda, engkau dan sebagainya.

d) Ayat Seruan

Ayat seruan ialah ayat yang diucapkan dengan membawa nada atau intonasi

seruan dengan tujuan melahirkan sesuatu keadaan perasaan seperti

marah,takut,gembira,sedih dan sebagainya. Contoh kata seru ialah oh, amboi,

wah, cis, aduh dan sebagainya. Menurut Abdullah Hassan (2005), ayat seruan

lazimnya tidak sempurna dan menyatakan perasaan sedih, suka, gembira,

duka , terkejut, marah, hairan dan lain-lain.

AKTIVITI

1. Nyatakan 4 jenis ayat dalam bahasa Melayu dengan memberikan contoh-

contoh yang sesuai.

LATIHAN

12


1. 2. Bincangkan pola-pola ayat pasif dalam bahasa Melayu

BAHAN BACAAN

Abdullah Hassan (2005) Linguistik Am. Pahang:PTS Professional Publishing Sdn.Bhd.

Marzukhi Nyak Abdullah. (1997)Kamus Tatabahasa Bahasa Melayu. Shah

Alam:Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.


dan Pustaka.

Raminah Hj.Sabran,Rahim Syam (1987). Kaedah Pengajaran Bahasa Malaysia.

Kuala Lumpur: Fajar Bakti.

13


TAJUK 3 Frasa Nama Bahasa Melayu

SINOPSIS


Konsep Frasa Nama;

Binaan Frasa Nama bahasa Melayu;

Tahukah anda bahawa dalam bahasa Melayu, terdapat unsur frasa nama

yang menjadi salah satu binaan dalam satu-satu ayat. Tanpa unsur frasa, maka

sesuatu ayat itu tidak akan dapat wujud dengan sempurna.

Frasa nama juga menjadi tonggak dalam binaan sintaksis. Binaan

sintaksis pula didasari oleh pola-pola ayat yang mengandungi pola-pola frasa

yang menjadi tunjang dalam ayat sama ada sebagai subjek atau predikat.

Malah, ayat dan klausa mengandungi dua konstituen utama, iaitu frasa subjek

dan frasa predikat. Sehubungan itu, frasa subjek dibentuk oleh frasa nama,

manakala frasa predikat dibentuk oleh empat jenis frasa, iaitu frasa nama (FN),

frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FS).

14


HASIL PEMBELAJARAN


1. menjelaskan definisi frasa nama dan;

2. menjelaskan binaan frasa nama.


3.0 KANDUNGAN ISI

Anda perlu mengetahui bahawa, kandungan isi untuk topik ini meliputi huraian

tentang konsep frasa nama berdasarkan pendapat ahli-ahli bahasa. Seterusnya,

perbincangan ditumpukan kepada ciri-ciri dan jenis-jenis frasa nama bahasa

Melayu.

15

Frasa Nama

inti + inti inti + penerang


3.1 Konsep Frasa Nama Bahasa Melayu

Frasa Nama menurut Nik Safiah Karim et.al. (2008) ialah konstituen atau unsur

yang menjadi pengisi frasa nama yang terdiri daripada kata nama sebagai unsur

intinya. Unsur inti boleh wujud secara sendiri atau dengan sederetan penerang

yang hadir sebelum frasa nama atau sesudahnya, atau sebelum dan sesudah

frasa nama.

Frasa nama ialah frasa yang boleh berdiri pada subjek dan objek ayat

dan predikat nama, disamping boleh menggantikan kata nama (Asmah Hj.Omar,

1986)

Contoh :

Subjek Frasa Nama Predikat Frasa Nama

(1). Emak

(2). Emak Wan Seng

(3). Putrajaya

(4). Bandar Putrajaya

peniaga.

peniaga sayur.

bandar selamat.

bandar selamat.

Struktur Frasa Nama (inti + inti)

Frasa Nama

PredikatInti Inti

(5). Ibu bapa saling bantu-membantu.

(6). Keluar masuk untuk pekerja sahaja.

Struktur Frasa Nama (inti + penerang)

Frasa Nama

16


PredikatInti Penerang

(7). Atlet

(8). Pelajar

(9). Pegawai

(10). Anak

(11). Kucing

paralimpik

semester akhir

Jabatan Haiwan

yang soleh itu

jinak itu

meraih pingat emas.

menduduki ujian.

memberi ceramah.

baik akhlaknya.

menggigit makanan.

3.2 Binaan Frasa Nama Dalam Bahasa Melayu

Binaan frasa nama boleh terbentuk daripada satu perkataan atau lebih (Abdullah

Hassan et.al, 2006). Frasa ialah unsur terkecil dalam bidang sintaksis. Frasa

digunakan bagi membina ayat. Dalam struktur binaan ayat, frasa didapati

merupakan unsur yang terletak di bawah klausa. Binaan frasa dapat dibentuk

daripada satu kata atau lebih. Walaupun terdapat beberapa pendapat tentang

binaan frasa nama bahasa Melayu, namun perbincangan dalam topik 3 ini

menjurus kepada dua struktur frasa dan binaan frasa nama. (Abdullah

Hassan,1983).

Binaan frasa nama dapat digambarkan seperti berikut:

Binaan Frasa

Nama

Penerang Inti Penerang

Inti + Penerang

Nama

Penerang nama

keturunan

askar

Suku bangsa

British.

Jawa.

Penerang nama

jenis

kucing

bunga

parsi.

mawar.

Penerang nama

kegunaan

serbuk

minyak

kari

pelincir

Penerang nama pemutar skru

17


penyambut penjaga

pintu

Penerang nama kelamin

pelakon

guru

lelaki.

wanita.Penerang nama tempat

pinggiran pantai

Binaan Frasa

Nama

Penerang

(Penentu

Hadapan)

Inti

(Bilangan+penjodo

h bilangan)

Penerang

(Inti)

tiga orang guru

lima buah kereta

tujuh dulang nasi minyak.

Penerang

(Penentu

belakang)

Inti Penerang

orang

rumah

itu

ini

Penerang kata

kerja

mesin

bilik

kira

menunggu

Penerang kata

adjektif

pengemis

kereta

muda

antik

Penerang frasa

sendi nama

baju

banglo

di jemuran

di desa.

Penerang

bilangan ordinal

tempat

tingkat

kedua

ketiga

Inti + inti

Inti + inti

dengan maksud

sama erti

tubuh

bukit

badan

bukau

18


Inti + inti

dengan maksud

berlawanan

tuan

atas

hidup

puan

bawah

mati

AKTIVITI

1. Tulis 10 contoh frasa nama bagi binaan inti + penerang nama.

LATIHAN

1. Senaraikan 20 binaan frasa nama berdasarkan sebuah cerpen atau

rencana yang terdapat dalam majalah terbitan Dewan Bahasa dan

Pustaka, atau akhbar tempatan.

2. Apakah ciri-ciri yang dapat membezakan frasa daripada ayat?

BAHAN BACAAN


Abdullah Hassan et.al (2006) Sintaksis. Kuala Lumpur. PTS Professional Publishing Sdn.Bhd.

Asmah Hj.Omar (1986) Nahu Melayu Mutakhir. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.


19


dan Pustaka.

TAJUK 4 Susunan Konstituen Frasa Nama Bahasa Melayu Peraturan D-M Kekecualian Hukum D-M Bilangan dan Panggilan

4.0 Konstituen Frasa Nama

Konstituen Frasa Nama dalam tatabahasa Bahasa Melayu mengandungi aspek-

aspek yang telah disusun secara sistematik berdasarkan rumus-rumus

tatabahasa bahasa Melayu :

Peraturan D-M (Hukum D-M)

Kekecualian Hukum D-M

Bilangan dan panggilan

4.1 Peraturan D – M (Hukum D - M)

Dalam tatabahasa bahasa Melayu, D-M membawa maksud diterangkan (D) dan

menerangkan (M). Dalam peraturan ini, unsur yang diterangkan merupakan

unsur inti yang hadir pada kedudukan pertama dan unsur menerangkan

merupakan unsur penerang yang hadir pada kedudukan yang kedua.

Contoh :

Frasa Nama

Diterangkan (Inti) Menerangkan (Penerang)

Askar

Budak

Melayu

lelaki

20


Pemain

Penarik

Penghantar

Pensyarah

Pakar

Doktor

boling

beca

surat

wanita

psikologi

veterinar

Contoh-contoh lain:

- sos cili (bukan cili sos)

- Restoran Ali ( bukan Ali Restoran)

- Kedai Makanan Rahim ( bukan Rahim Kedai Makan / Kedai Makan Rahim)

- pisang goreng (bukan goreng pisang)

- kentang goreng ( bukan goreng kentang)

- cakera padat (bukan padat cakera/compact disc)

- sup kambing ( bukan kambing sup)

- nasi goreng (bukan goreng nasi)

4.2 Kekecualian Hukum D - M

Konsep kekecualian wujud dalam kebanyakan bahasa di dunia bagai

merasionalkan penggunaan sistem bahasa yang sudah lazim dipakai secara

mantap dalam masyarakat pengguna bahasa. Hal yang demikian berlaku

disebabkan oleh kecenderungan pengguna bahasa menggunakan sistem

bahasa lain bagi bahasa sendiri , seperti sesetengan penguna bahasa Melayu

yang gemar menggunakan sistem bahasa Inggeris sebagai kayu ukur

berbahasa. Lama-kelamaan, keadan itu menjadi perkara lazim dan terhasillah

satu fenomena bahasa yang menyimpang dari rumus tatabahasa dalam

konteks hukum D - M.

21


Selain itu, kekecualian hukum D - M juga wujud akibat kebiasaan dalam

penggunaan, terutama sekali yang melibatkan pada nama-nama jawatan.

Kebiasaan ini mewujudkan kelaziman yang semakin diterima penggunaannya

dalam masyarakat pengguna bahasa.

Contoh:

Penerang (M) Diterangkan (D)Perdana

Ibu

Naib

Ketua

Timbalan

Naib

Pembantu

Menteri

Pejabat

Presiden

Hakim

Perdana Menteri

Presiden

Penyelaras

Namun, hal ini tidak berlaku pada frasa menteri besar, menteri kanan, menteri

pengangkutan, imam besar, dan seumpamanya.

Contoh penggunaan dalam ayat:

(12). Perdana Menteri Malaysia yang pertama ialah YTM Tunku Abdul Rahman.

(13). Ibu pejabat Kastam daerah Johor Bahru dipindahkan ke Jalan Aman.

(14). Ketua Hakim Negara telah bercuti selama dua hari.

(15). Timbalan Perdana Menteri membuat lawatan kerja ke Syria.

(16). Jawatan Naib Presiden disandang oleh Dato Hj. Mohd.Ali.

22


(17). Naib presiden yang baharu telah berucap dalam majlis perasmian.

(18). Pembantu penyeldik sedang membuat penganalisisan data kajian.

4.3 Bilangan dan Panggilan

Kata bilangan yang berfungsi sebagai penerang dalam frasa nama boleh

wujud di hadapan katan nama inti. (Abdullah Hassan, 2006) Dalam konteks ini,

bilangan yang digunakan merujuk kepada unsur numerik yang menjadi penanda

kepada jumlah yang difokuskan dalam frasa.

Contoh :

lima ekor kuda

segolongan kecil peneroka

kelima-lima pendekar silat

sekumpulan penyelidik

segelintir pengundi

sejumlah wang

sebilangan besar pekerja

Contoh ayat:

(19) Lima ekor kuda telah dibeli oleh Haji Tahir.

(20). Segolongan kecil peneroka sudah menanam pokok gaharu.

(21). Kelima-lima pendekar silat itu menunjukkan gaya kepahlawanan.

(22). Sekumpulan penyelidik sudah mendapat elaun khas.

(23). Segelinitr pengundi pilihanraya dilihat berlegar-legar di situ.

(24). Sejumlah wang yang besar diperlukan untuk kos perubatan.

(25). Sebilangan besar pekerja sudah pulang ke kampung.

23


Secara lebih khusus, kata bilangan boleh dibahagikan kepada enam kumpulan

berdasarkan makna (Hashim Hj.Musa, 1993);

i. Kata bilangan tentu

ii.Kata bilangan tak tentu

iii.Kata bilangan himpunan

iv.Kata bilangan pisahan

v.Kata bilangan pecahan; dan

vi.Kata bilangan tingkatan

Kata Bilangan Tentu

Kata bilangan yang mendukung makna tentu yang menjurus kepada bilangan

khusus terdiri daripada angka yang boleh dilambangkan dengan simbol atau

huruf abjad.

Contoh:

satu = 1 empat = IV

dua = 2 sepuluh = X

Contoh ayat:

(26). Konvokesyen ke-2 telah dilaksanakan pada hari semalam.

(27). Sukan Asia ke-XIV telah mencatat satu sejarah kegemilangan atlet

Malaysia.

(28). Dollah mendapat tempat ketiga dalam pertandingan nyanyian.

(29). Shakira mempunyai empat ekor anak kucing.

(30) Hang Tuah memiliki dua ekor kuda putih .

Kata Bilangan Tak Tentu

Kata bilangan yang merujuk kepada jumlah bilangan yang tidak khusus .

Contoh:

Segala, semua , banyak ,sedikit, beberapa, sekalian, sekelompok.

Contoh ayat:

(31). Beberapa orang guru telah ditukarkan ke sekolah pedalaman.

(32). Kegiatan gotong-royong itu disertai oleh semua penduduk kampung.

24


(33). Segala bantuan yang diberikan oleh pihak sekolah amat dihargai.

Kata Bilangan Himpunan

Kata bilangan yang merujuk kepada jumlah bilangan yang terhimpun atau

terkumpul.

Contoh:

berpuluh-puluh, berbelas-belas, beratus-ratus, beribu-ribu, kedua-dua, kelima-

lima, kesemua.

Contoh ayat:

(34). Berpuluh-puluh kenderaan tentera telah bergerak ke sempadan negara.

(35). Kedua- dua peninju itu telah diberi penghargaan oleh pihak persatuan.

(36). Kesemua mangsa banjir telah dipindahkan ke tempat yang selamat.

Kata Bilangan Pisahan

Kata bilangan jenis pisahan merujuk kepada unsur pemisahan dalam proses

memerihalkan bilangan yang menjadi dasar pokok pernyataan. Kata jenis ini

juga adalah sejumlah perkataan yang menyokong makna bilangan yang

terasing.

Contoh:

masing-masing, setiap, tiap-tiap

Contoh ayat:

(37). Masing-masing ada pendapat yang tersendiri dalam isu pembangunan

sukan.

(38). Setiap hari dilalui oleh Pak Malau dengan hati yang tabah.

(39). Tiap-tiap pasukan mempunyai ketua yang dilantik oleh pihak pengurusan.

Kata Bilangan Pecahan

Kata bilangan jenis pisahan merujuk kepada unsur pecahan atau pembahagian

daripada jumlah keseluruhannya.

Contoh:

setengah, separuh, sepertiga, segelintir, sebahagian

Contoh ayat:

25


(40). Setengah daripada kawasan ini adalah milik Tuan Haji Ali.

(41). Sabar itu adalah separuh daripada iman.

(42). Sebahagian daripada ahli-ahli persatuan tidak hadir.

Kata Bilangan Tingkatan

Kata bilangan tingkatan merujuk kepada sejumlah perkataan yang mendukung

makna taraf tingkatan bilangan.

contoh:

pertama, kedua, ketiga , keseribu.

contoh ayat:

(43). Gerai pertama menjadi perhatian pembeli.

(44). Dia mampu meraih tempat kedua sahaja dalam pertandingan tersebut.

(45). Pengunjung keseribu akan diberi hadiah cepu emas.

4.4 Panggilan / Kata Panggilan

Sementara itu, konsep panggilan ( kata panggilan) merupakan unsur frasa nama

yang hadir sebelum kata nama inti ( Abdullah Hassan, 2008). Jenis-jenis kata

panggilan seperti Tuan, Puan , Tunku, Tun, Haji, Datuk dan seumpamanya lazim

digunakan sebelum kata nama inti. Kata panggilan merupakan satu sistem yang

digunakan dalam bahasa Melayu bagi tujuan penghormatan, pengiktirafan

ataupun penentuan identiti secara lebih khusus.

Contoh:

Datuk Maharaja Lela Profesor Ungku Aziz

Datuk Sagor Tunku Kamalia

Haji Abdul Rahman Limbong Syed Zain Barakbah

Tuan Adam Sharifah Mona Alsagoff

Puan Mastura Chong Tan Sri Malik Kamal

Contoh ayat :

(46). Datuk Maharaja Lela ialah seorang pejuang yang menentang Inggeris di

Perak.

26


(47).Profesor Ungku Aziz merupakan seorang pencetus idea penubuhan tabung

pengurusan haji di Malaysia.

(48). Datuk Sagor harus diingati sebagai seorang pahlawan.

AKTIVITI

1. Bina carta atau pengurusan grafik untuk menunjukkan peraturan D – M.

LATIHAN

1. Apakah maksud hukum D-M?

2. Tulis semula ayat- ayat di bawah dengan ayat-ayat yang sesuai berdasarkan Hukum D- M.

a) Ahmad punya kedai terletak di sebelah bas terminal.

b) Cili sos jenama lada dijual di Aminah Mini Market.

c) Kenderaan mini bas sudah semakin dilupakan.

d) Lain-lain hal boleh dibincangkan pada lain hari.

e) Itu hari kita sudah bercadang melawat mini zoo.

f) Lain masa, anda boleh bayar bil awal.

g) Sport rim kereta itu milik Romli.

BAHAN BACAAN

27




Hashim Hj.Musa ( 1993) Binaan dan Fungsi Perkataan dalam Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.

Siti Hajar Abdul Aziz (2008). Bahasa Melayu II. Petaling Jaya: Oxford Fajar Sdn.Bhd.

Nik Safiah Karim et.al (2008). Tatabahasa Dewan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

TAJUK 5 Frasa Kerja Bahasa Melayu Binaan Frasa Kerja Binaan Frasa Kerja Tanpa Objek Binaan Frasa Kerja Dengan Objek

SINOPSIS


Menjelaskan definisi frasa kerja dan binaan frasa kerja

Menganalisis binaan frasa kerja, binaan frasa kerja tanpa objek dan dengan objek

Tahukah anda bahawa dalam bahasa Melayu, terdapat unsur frasa kerja

yang menjadi salah satu binaan dalam satu-satu ayat. Frasa kerja juga menjadi

salah satu tonggak dalam binaan sintaksis. Frasa kerja binaan sintaksis pula

didasari oleh pola-pola ayat yang mengandungi pola-pola frasa yang menjadi

tunjang dalam ayat sama ada sebagai subjek atau predikat. Malah, ayat dan

klausa mengandungi dua konstituen utama, iaitu frasa subjek dan frasa predikat.

Sehubungan itu, frasa subjek dibentuk oleh frasa nama, manakala frasa predikat

dibentuk oleh empat jenis frasa, iaitu frasa nama (FN), frasa kerja (FK), frasa

adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FS).

28


HASIL PEMBELAJARAN


Menjelaskan definisi frasa kerja dan binaan frasa kerja (1.1)

Menganalisis binaan frasa kerja, binaan frasa kerja tanpa objek dan dengan objek (1.6)


5.0 KANDUNGAN ISI


tentang konsep frasa kerja berdasarkan pendapat ahli-ahli bahasa. Frasa kerja

dalam bahasa Melayu terdiri daripada kata kerja sebagai dasarnya. Dalam

susunan ayat biasa, frasa kerja berfungsi sebagai predikat.

29

Frasa Kerja(Predikat)

Frasa kerja (tanpa objek)

Frasa Kerja(dengan objek)


5.1 Konsep Frasa Kerja Bahasa Melayu

Frasa Kerja menurut Siti Hajar Abdul Aziz. (2008) ialah frasa yang terdiri

daripada kata kerja sebagai unsur intinya. Frasa kerja bertugas sebagai predikat

dalam susunan ayat biasa.

Menurut Abdullah Hassan et.al (2006), frasa kerja terdiri daripada satu atau

beberapa perkataan dengan kata kerja berfungsi sebagai fungsinya. Frasa kerja

wujud dalam sesuatu ayat dalam binaan predikat.

Contoh :

Ayat

Subjek Predikat Frasa Kerja

(1). Emak

(2). Emak Ahmad

(3). Pemuzik itu

(4). P.Ramlee

menjemur kain.

menjual sayur di pasar.

meniup saksofon.

mencipta lagu itu.

5.2 Binaan Frasa Kerja

Binaan kata kerja terdiri daripada kata kerja tak transitif atau kata kerja transitif.

Kata kerja tak transitif ialah kata kerja yang tidak memerlukan objek sebagai

penyambut. Kata kerja tak transitif juga dikatakan sebagai kata kerja yang tidak

memerlukan frasa nama sebagai objek (penyambut) untuk melengkapkannya.

5.2.1 Frasa Kerja Tanpa Objek

Frasa kerja tanpa objek merupakan jenis frasa yang tidak memerlukan

penyambut (objek) dan boleh berdiri sendiri dalam sesuatu binaan predikat.

Contoh :

(5). Faisal tidur lena.

(6). Budak nakal itu terjatuh lagi.

(7). Dia selalu bergaduh.

30


Berdasarkan contoh ayat di atas, ayat (91) , (92) dan (93) menunjukkan kata

kerja tidur, terjatuh dan bergaduh. Kata kerja tersebut tidak memerlukan atau

tidak tidak diikuti oleh frasa nama sebagai objek atau penyambut. Namun kata

kerja ini boleh diikuti oleh unsur pelengkap dan penerang.

Contoh:

(8). Faisal tidur lena di bilik tidur.

(9). Budak nakal itu terjatuh lagi setelah terpijak kulit pisang.

(10). Dia selalu bergaduh sesama rakan sekolah.

Dalam ayat (94), (95), dan (96), kata kerja telah diberi unsur pelengkap dan

penerang. Biarpun begitu, ayat ini masih mengekalkan konsep kata kerja tak

transitif (tanpa objek)

Pelengkap ialah perkataan yang hadir selepas kata kerja transitif dan berfungsi

untuk melengkapkan kata kerja tersebut.

5.3 Frasa Kerja Dengan Objek

Frasa kerja dengan objek dikenali juga sebagai frasa kerja transitif. Frasa kerja

transitif mempunyai dasar kata kerja transitif. Kata kerja transitif pula ialah kata

kerja yang memerlukan objek, Kata kerja jenis ini mesti diikuti oleh frasa nama

sebagai objek atau penyambut untuk melengkapkan kata kerja tersebut.

Contoh:

Frasa Kerja

Kata Kerja Transitif Penyambut

Menaikkan bendera

menganyam tikar

membaiki radio

Contoh ayat lengkap:

(11). Pelajar itu menaikkan bendera semasa perhimpunan.

(12). Ibu menganyam tikar setiap hari.

(13). Mahmud membaiki radio yang telah rosak.

31


Frasa kerja juga boleh menerima unsur keterangan. Dalam ayat (11), (12) dan

(13), frasa yang bergaris ialah unsur keterangan yang mengikuti objek. Unsur

keterangan juga boleh terdiri daripada frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif dan

frasa sendi nama.

Dalam konteks ini , kadang-kala terdapat kekeliruan dalam kalangan pengguna

bahasa menggunakan frasa kerja sebagai predikat. Hal yang demikian berlaku

dalam proses membina sesuatu ayat.

Contoh kesilapan dapat dilihat dalam ayat (15) hingga ayat (19).

(15). Zamani akan melaporkan kepada warden asrama tentang kejadian itu.

(16).Halijah menggenggam erat tangan suaminya.

(17).Datuk Amran menghasilkan banyak produk berasaskan herba.

(18). Lee Chong Wei menghantar dengan tenang bulu tangkis ke jaring.

(19). Tuan Pengarah sedang membincangkan tentang isu pendidikan.

Semua ayat di atas tidak menepati sistem penggunaan kata/frasa kerja transitif.

Ayat-ayat yang tersebut di atas harus ditulis begini: (rujuk ayat 20 – 24)

(20). Zamani akan melaporkan kejadian itu kepada warden asrama

(21). Halijah menggenggam tangan suaminya dengan erat.

(22). Datuk Aman menghasilkan produk berasaskan herba.

(23). Lee Chong Wei menghantar bulu tangkis ke jaring dengan tenang.

(24). Tuan Pengarah sedang membincangkan isu pendidikan.

Catatan: kejadian’, ‘tangan’, ‘produk ’, ‘bulu tangkis’ dan ‘isu pendidikan’ ialah

objek yang mesti hadir selepas kata kerja transitif.

32


AKTIVITI

1. Tulis 10 contoh frasa kerja tanpa objek

LATIHAN

1. Buat analisis binaan frasa kerja berdasarkan sebuah cerpen atau

rencana yang terdapat dalam majalah terbitan Dewan Bahasa dan

Pustaka, atau akhbar tempatan.

BAHAN BACAAN




Sdn.Bhd.

33


TAJUK 6 Frasa Kerja Bahasa Melayu Frasa Kerja dengan Kata Bantu Frasa Kerja dengan Ayat Komplemen Unsur Keterangan dalam Frasa Kerja

SINOPSIS


frasa kerja dengan kata bantu, frasa kerja dengan ayat komplemen dan

unsur keterangan dalam frasa kerja.

Frasa kerja dalam bahasa Melayu mempunyai elemen kata bantu dalam

predikat. Hal yang demikian membuktikan bahawa kepelbagaian elemen kata

dalam sesuatu frasa bahasa Melayu menghasilkan satu sistem yang

komprehensif. Kata bantu boleh hadir di hadapan predikat kata kerja. Terdapat

dua jenis kata bantu iaitu kata bantu aspek dan kata bantu ragam. Dalam

perbincangan ini, kita akan melihat pola-pola frasa kerja yang menggunakan

kata bantu dalam predikat. Selain itu, aspek penggunaan ayat komplemen dan

unsur keterangan akan dibincangkan juga dalam tajuk frasa kerja bahasa

Melayu.

HASIL PEMBELAJARAN


34


Menghurai frasa kerja dengan kata bantu, frasa kerja dengan ayat

komplemen dan unsur keterangan dalam frasa kerja(1.1)


6.0 Kandungan Isi


tentang konsep frasa kerja berdasarkan pendapat-pendapat ahli bahasa. Frasa

kerja dalam bahasa Melayu terdiri daripada kata kerja sebagai dasarnya. Dalam

susunan ayat biasa, frasa kerja berfungsi sebagai predikat.

6.1 Frasa Kerja Dengan Kata Bantu Aspek

Menurut Siti Hajar Abdul Aziz. (2008) Frasa kerja terdiri daripada kata

kerja sebagai unsur intinya. Frasa kerja bertugas sebagai predikat dalam

susunan ayat biasa. Dalam hal ini, frasa kerja yang melibatkan kata bantu aspek

35

Frasa Kerja(Predikat)

Frasa kerja (didahului kata bantu aspek, dan

kata bantu ragam)

Frasa kerja (dengan ayat komplemen)


merupakan keperihalan tentang aspek masa lampau, ini atau masa hadapan.

Hal yang demikian bersesuaian dengan fungsi kata bantu aspek.

Bagi menjelaskan fungsi kata bantu dalam frasa, diberikan contoh ayat

berkaitan.

Contoh (fungsi menunjukkan masa yang telah berlaku: sudah , telah ,pernah)

(1). Amirul sudah mencapai kejayaan dalam peperiksaan yang lepas.

(2). Dia telah menulis puisi sejak di bangku sekolah.

(3). Michael pernah mendapat pengiktirafan sebagai guru cemerlang.

Contoh (fungsi menunjukkan perbuatan yang belum dilakukan: akan dan

belum)

(4). Wan Malini akan memetik bunga di taman.

(5). Adi Kencana belum lagi berminat untuk merantau ke kota.

Kata Bantu

Kata Bantu Aspek Kata Bantu Ragam

Memerihalkan masa lampau, kini, atau masa hadapan.

Contoh :

telah, sudah, sedang, masih, akan, belum

Memerihalkan perasaan ketika melakukan perbuatan.

Contoh:

hendak, mahu, harus, mesti, boleh, dan dapat

6.2 Frasa Kerja Dengan Kata Bantu Ragam

Frasa kerja yang melibatkan kata bantu ragam merupakan keperihalan tentang

aspek perasaan. Hal yang demikian bersesuaian dengan fungsi kata bantu

aspek yang memerihalkan perasaan ketika melakukan perbuatan.

Contoh ayat:

(6). Dia hendak bekerja di Kuala Lumpur.

(7). Maslina mahu membuktikan bahawa dia juga mampu menjadi juara.

(8). Dia harus pulang ke kampung segera.

(9). Anda mesti belajar untuk menguasai kemahiran mengajar.

(10). Yatim boleh berjaya jika dia berusaha bersungguh-sungguh.

(11). Daud dapat menyertai program sukan berkuda di Johor Bahru.

36


6.3 Frasa Kerja Dengan Ayat Komplemen

Frasa kerja dengan ayat komplemen merupakan jenis frasa yang boleh

menerima pelengkap atau sebaliknya yang dipancangkan ke dalam klausa

utama bagi binaan sesuatu ayat. Menurut Nik Safiah Karim et.al (2008), frasa

kerja sama ada jenis transitif atau tak transitif, boleh menerima ayat komplemen.

Dalam binaan predikat, frasa kerja jenis ini ditandai dengan penggunaan kata

kata hubung bahawa, demi, supaya, semoga dan untuk. Apabila keadaan

sedemikian berlaku, maka ayat yang terbentuk ialah ayat majmuk

Contoh :

(i) Frasa kerja transitif dengan ayat komplemen

(12). Cikgu Normah menegaskan bahawa tidur yang berkualiti adalah perlu

untuk kesihatan minda.

(13). Pak Mat mengakui bahawa dia pernah berkhidmat dalam pasukan

komando.

(14). Pemandu bas itu memaklumkan bahawa semua penumpang selamat

sampai ke destinasi.

Berdasarkan contoh ayat di atas, ayat (12) , (13) dan (14) menunjukkan kata

kerja tidur, terjatuh dan bergaduh. Kata kerja tersebut menerima ayat

komplemen yang akhirnya membentuk ayat majmuk.

(ii) Frasa kerja tak transitif dengan ayat komplemen

(15). Haji Amin percaya bahawa mangsa kebakaran itu boleh diselamatkan.

(16). Kim Seng faham bahawa jirannya terpaksa berpindah ke kampung.

(17). Jasmin berpendapat bahawa kerjaya guru sangat mencabar.

Dalam ayat (15), (16), dan (17), frasa kerja tak transitif telah menerima ayat

komplemen. Biarpun begitu, ayat ini masih mengekalkan konsep kata kerja tak

transitif dan akhirnya membentuk ayat majmuk.

6.4 Unsur Keterangan dalam Frasa Kerja

37


Unsur keterangan dalam frasa kerja diwakili oleh unsur-unsur penerang yang

memerihalkan atau menerangkan kata kerja tersebut dengan lebih lanjut. Unsur

–unsur biasanya hadir selepas kata kerja. Bagi kata kerja transitif, unsur

keterangan hadir selepas objek (penyambut). Unsur-unsur keterangan boleh

terdiri daripada binaan frasa sendi nama, frasa adjektif, dan frasa nama. Yang

pasti, unsur keterangan ini dapat memberikan gambaran yang lebih jelas

tentang maksud dan sasaran makna dalam sesuatu frasa yang menjadi struktur

binaan dalam satu-satu frasa.

Berdasarkan aspek makna yang hadir dalam frasa kerja, unsur keterangan

dapat dibahagikan kepada lapan jenis:

(i) Keterangan tempat atau arah

(ii) Keterangan waktu

(iii) Keterangan cara

(iv) Keterangan tujuan atau harapan

(v) Keterangan alat

(vi) Keterangan penyertaan

(vii) Keterangan hal

(viii) Keterangan bagai

Huraian:

(i) Keterangan tempat atau arah

Unsur keterangan tempat atau arah membincangkan tempat berlakunya

peristiwa. Penggunaan kata sendi nama di,ke,dari,daripada,kepada ,pada jelas

terdapat dalam unsur keterangan ini.

Contoh:

(18) Dia belajar di universiti.

(19) Abang Malik memanjat ke atas bumbung rumah.

(20) Swee Ling berasal dari Negeri Sembilan.

(21) Emak Shafik menerima hadiah cenderamata daripada guru besar.

(ii) Keterangan waktu

Dua bentuk keterangan waktu wujud dalam frasa kerja iaitu

38


bentuk frasa sendi nama yang mengandungi kata sendi nama iaitu

pada, dalam , sejak dan hingga

bentuk frasa nama seperti semalam, tahun lepas,

Contoh :

(22) Pensyarah itu menamatkan kuliah pada jam 9 malam.

(23) Pameran kesenian itu bermula sejak semalam.

(24) Aiman menunggu kepulangan ayahnya hingga pukul 12 malam.

(iii) Keterangan cara

Keterangan cara boleh bersumberkan daripada kata adjektif.

Keterangan cara boleh terbina daripada frasa sendi nama yang

mengandungi kata sendi nama dengan diikuti kata adjektif yang

menerima kata pembenda –nya.

Contoh :

(25) Air sungai mengalir deras.

(25) (a) Air sungai mengalir dengan derasnya.

(26) Azman berlari pantas.

(26) (a) Azman berlari dengan pantasnya.

(27) Menteri berjalan megah.

(27) (a) Menteri berjalan dengan megahnya.

(iv) Keterangan tujuan atau harapan

Keterangan tujuan atau harapan ialah unsur yang menerangkan sesuatu

perbuatan atau kejadian.

Keterangan tujuan menggunakan kata sendi nama : demi, untuk dan bagi.

Contoh :

(28) Muhamad belajar bersungguh-sungguh demi masa depan.

(29) Mereka berkahwin untuk mencapai kebahagiaan hidup.

(30) Penghulu berucap di perhimpunan itu bagi menjelaskan isu sebenar.

(v) Keterangan alat

39


Unsur yang menerangkan peralatan, perkakas atau benda yang

digunakan dalam sesuatu proses atau peristiwa. Kata sendi nama yang

digunakan ialah dengan.

Contoh:

(31) Guru pelatih itu datang dengan menaiki kereta api

(32) Encik Ahmad memotong kek dengan pisau.

(33) Harjit Singh memukul bola dengan kayu hoki.

(vi) Keterangan penyertaan

Unsur yang menerangkan maksud ikut serta, ikut bersama-sama atau

melibatkan diri.

Kata sendi nama yang digunakan ialah dengan.

Contoh:

(34) Aminah datang ke masjid dengan suaminya.

(35) Pegawai kebajikan melawat kampung contoh dengan ahli jawatankuasa

surau.

(36) Muniandy masuk ke pejabat dengan pembantunya.

(vii) Keterangan hal

keterangan hal berfungsi menerangkan keadaan

kata sendi nama yang digunakan ialah tentang, mengenai, terhadap.

Contoh:

(37) Tuan pengurus sedang memikirkan tentang masalah itu.

(38) Panel disiplin membuat teguran terhadap kes itu.

(39) Jurutera perunding membuat penilaian semula tentang projek tersebut.

(viii) Keterangan bagai

Unsur yang menerangkan keserupaan,kesamaan atau hampir sama.

Kata sendi nama yang digunakan ialah seperti, bagai, sebagai, bak.

Contoh :

(40) Amran berlagak seperti pegawai tinggi .

40


(41) Kepantasan lelaki itu bertindak bagai lipas kudung .

(42) Diana berlakon sebagai Puteri Gunung Ledang.

(43) Hidungnya mancung bak seludang.

6.5 Kesimpulan

Frasa kerja merupakan satu bentuk frasa yang kompleks dan mampu menerima

unsur-unsur perkataan yang menjadi struktur asas dalam binaan predikatnya.

Hal yang demikian bergantung kepada situasi dan rumus yang menjadi dasar

dalam pembentukan frasa yang akhirnya menghasilkan satu ayat yang lengkap.

AKTIVITI

1. Bincangkan fungsi kata bantu ragam dan kata bantu aspek dalam frasa

kerja.

LATIHAN

1. Berdasarkan perkataan di bawah, bina ayat yang menggunakan

predikat frasa kerja dengan kata bantu ragam atau kata bantu aspek.

i. melagukan ii. bertolak iii. memancing iv. berupaya

v. mengalami vi. bersedia vii. memutuskan viii. berjumpa

ix. memikirkan x. mendirikan

BAHAN BACAAN


Abdullah Hassan et.al (2006) Sintaksis. Kuala Lumpur. PTS Professional

41


Publishing Sdn.Bhd.

Hashim Hj.Musa (1993), Binaan Dan Fungsi Perkataan Dalam Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.

Nik Safiah Karim et.al (2008) Tatabahasa Dewan. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.


Sdn.Bhd.

TAJUK 7 Frasa Adjektif Bahasa Melayu- Binaan Frasa Adjektif: Unsur Pengisi Frasa Adjektif- Penguat

- Kata Bantu dalam Frasa Adjektif

SINOPSIS


Binaan frasa adjektif : unsur pengisi frasa adjektif Penguat Kata bantu dalam frasa adjektif

Frasa adjektif dalam bahasa Melayu mempunyai elemen kata yang terdiri

daripada satu atau beberapa perkataan yang mewakili kata sifat atau kata

adjektif sebagai kata intinya. Hal yang demikian membuktikan bahawa

kepelbagaian elemen kata sifat atau kata adjektif memberikan impak dalam

pembentukan frasa adjektif yang berfungsi sebagai predikat dan juga unsur

keterangan dan unsur penerang dalam predikat.

Harus dijelaskan bahawa kata adjektif yang hadir selepas kata kerja

disebut sebagai keterangan. Sementara, kata adjektif yang hadir selepas kata

nama disebut sebagai penerang. Dalam perbincangan ini, kita akan melihat

pola-pola frasa adjektif yang berkaitan dengan binaan frasa, kata penguat dan

42


kata bantu dalam frasa. Selain itu, unsur pengisi yang wujud dalam frasa adjektif

akan dibincangkan juga dalam tajuk frasa adjektif bahasa Melayu ini.

HASIL PEMBELAJARAN


Menjelaskan definisi frasa adjektif. (1.1)

Menghuraikan binaan frasa adjektif dengan unsur pengisi, penguat dan kata bantu. (1.2)


7.0 Kandungan Isi

43

Frasa Adjektif

Binaan Frasa Adjektif :Unsur Pengisi Frasa Adjektif Penguat

Kata Bantu dalam Frasa Adjektif



tentang konsep frasa adjektif berdasarkan pendapat ahli-ahli bahasa. Frasa

adjektif dalam bahasa Melayu terdiri daripada satu atau beberapa perkataan

yang mewakili kata sifat atau kata adjektif sebagai kata intinya. Dalam susunan

ayat biasa, frasa adjektif berfungsi sebagai predikat.

7.1 Binaan Frasa Adjektif : Unsur Pengisi Frasa Adjektif

Frasa adjektif ialah frasa yang terdiri daripada kata adjektif sebagai unsur

intinya. Frasa adjektif bertugas sebagai predikat dalam susunan ayat biasa.

Dalam hal ini, frasa adjektif boleh terdiri daripada satu kata adjektif atau

beberapa kata yang mengandungi kata adjektif dengan kata bantu dan penguat

sama ada dihadapan atau di belakangnya. Hal yang demikian bersesuaian

dengan fungsi kata bantu dan penguat sebagai binaan dan unsur pengisian

dalam frasa adjektif.

Contoh :

(1) . Wak Samad sudah terlalu tua

Dalam ayat (1) [Wak Samad] merupakan subjek frasa nama yang diikuti oleh

predikat frasa adjektif.

Dalam binaan predikat, [sudah + terlalu + tua] merupakan predikat yang terbina

daripada unsur-unsur berikut :

[kata bantu + penguat + kata adjektif]

Unsur pengisi dalam frasa adjektif juga dapat dilihat dalam contoh-contoh di

bawah:

Kata Bantu Penguat Kata Adjektif Penguat

sudah

-

belum

masih

-

terlalu

sangat

-

terlalu

amat

tua

prihatin

masak

awal

baik

-

-

benar

-

-

44


Dalam contoh-contoh di atas, kata bantu boleh hadir bersama-sama penguat

hadapan mendahului kata adjektif. Namun, penguat juga boleh hadir sama ada

di belakang atau di belakang kata adjektif. Bentuk sedemikian boleh berubah-

ubah berdasarkan rumus tatabahasa dan pola dalam ayat berkaitan.

7.1.1 Binaan Kata Adjektif Satu Perkataan

Binaan jenis ini merupakan asas kepada pembentukan frasa adjektif yang

menggunakan satu kata adjektif dalam ayat.

Contoh:

(2) . Salim sangat rajin.

(3) . Guru pelatih itu cergas

(4) . Dia kelihatan ceria.

(5) . Penglihatannya kabur.

(6) . Tanamannya subur.

7.1.2 Binaan Kata Adjektif Dua Perkataan

Binaan dua perkataan adjektif merupakan asas kepada pembentukan frasa

adjektif yang menggunakan dua kata adjektif dalam ayat

Pola binaannya boleh terdiri daripada yang berikut:

(i) kata adjektif + kata adjektif (unsur keserasian makna)

contoh :

letih lesu

cantik molek

lemak manis

penat lelah

(i) kata adjektif + kata adjektif (makna berlawanan)

contoh:

jatuh bangun

45


hidup mati

baik buruk

susah senang

pahit maung

7.2 Penguat

Kata penguat boleh hadir dalam frasa adjektif berdasarkan jenis-

jenisnya. Terdapat tiga jenis penguat:

(i) Penguat hadapan

(ii) Penguat belakang

(iii) Penguat bebas

Penguat hadapan merupakan kata yang terletak di hadapan kata adjektif.

Penguat hadapan terdiri daripada kata terlalu dan paling.

Contoh:

(7) . Rumahnya terlalu besar.

(8) . Lukisan itu paling cantik.

Penguat belakang pula merupakan kata yang terletak di belakang kata

adjektif seperti sekali, benar, nian

(9) . Pakaian puteri itu cantik sekali.

(10) . Kereta lembu itu lambat benar.

(11) . Taman Bunga di istana itu indah nian.

Penguat bebas ialah perkataan yang kedudukannya bebas, iaitu boleh

hadir di hadapan atau di belakang kata adjektif. Contoh: amat dan

sungguh.

(12) . Kubah masjid itu amat besar.

(13) . Gerakan dan gaya pesilat Malaysia tangkas sungguh.

46


Unsur penguat yang hadir berderetan sebelum kata adjektif juga wujud dalam

binaan frasa adjektif. Contoh : sungguh amat, terlalu amat, seperti dalam ayat-

ayat berikut:

(14). Percakapan orang tua itu sungguh amat kasar .

(15). Perangai anaknya terlalu amat sopan.

7.3 Kata Bantu Dalam Frasa Adjektif

Kata bantu merupakan unsur yang boleh hadir dalam frasa adjektif. Ada kata

bantu tertentu yang boleh hadir sebelum atau sesudah penguat. Frasa adjektif

jelasnya boleh disertai oleh kata bantu sudah, belum, masih, harus berdasarkan

kesesuaian konteks ayat.

Contoh:

(16). Anaknya sudah besar.

(17). Sayur-sayuran dikebun itu masih belum subur.

(18). Pekerja yang berkualiti harus cekap.

Terdapat juga kata bantu yang boleh hadir sebelum atau selepas penguat,

misalnya: masih amat jauh, belum terlalu lewat, belum sangat cekap, sungguh

masih muda, sungguh telah pandai

Contoh:

(19). Kedudukan khemah itu masih amat jauh.

(20). Kehadiran pelajar itu belum terlalu lewat.

(21). Pekerja baru itu belum sangat cekap.

(22). Anak sulungnya itu sungguh masih muda.

(23). Pelajar kelas peralihan itu sungguh telah pandai.

AKTIVITI

47


1. Bincangkan fungsi kata bantu dalam frasa adjektif.

LATIHAN

1. Senaraikan frasa adjektif dalam petikan sajak di bawah.

SAJAK : SEBUAH PERSOALAN

Mengapa harus kau pijak kaki anak kecil itu?yang hanya semalam belajar bertatihdan jatuh kembali, di bumi Gaza ini,

jatuh bangunnya,letih lesunya,penat lelahnya dihiasi air matanya berderaitangisnya mohon belas kasihansedu-sedannya tanda kesedihanwajahnya pucat, hatinya cemas langkahnya kian tidak cergas.

Barangkali kau sudah lupa wahai rejim zionis,bahawa kau juga pernah jadi anak kecil hidupmu sangat sederhanakautidur berselimutkan langit gelapimpianmu sangat suram.

Mungkin rasa ihsan

48


sudah terhakis dari dalam dirimuhingga kau mudah keliru antara langkah, injak, sepak, dan pijaklantaran amarah yang membakar hatilantas kau tegar menyusun langkah pantas,untuk memijak sesiapa juadengan mata yang merah menyinga,menampar muka mendabik dadalangkahmu pantas sungguh,hingga akhirnyakau terpijak kakimu sendiridan jatuh tersungkur menyembah bumi.

Oleh:ESA ALHAJJohor Bahru.

BAHAN BACAAN



Hashim Hj.Musa (1993), Binaan Dan Fungsi Perkataan Dalam Bahasa Melayu. Kuala Lumpur : Dewan Bahasa dan Pustaka.



Sdn.Bhd.

49


TAJUK 8 Frasa Adjektif Bahasa Melayu Susunan Frasa Adjektif dalam Ayat

Frasa Adjektif dan Ayat Komplemen

SINOPSIS


Frasa Adjektif Bahasa Melayu

Susunan Frasa Adjektif dalam Ayat


Frasa adjektif dalam bahasa Melayu seterusnya mempunyai peranan yang

besar dalam mengungkapkan kata sifat secara luaran dan dalaman berdasarkan

konteks kata-kata adjektif tertentu dalam binaan frasa dan ayat. Hal yang

demikian membuktikan bahawa kepelbagaian elemen kata sifat atau kata

adjektif memberikan impak dalam pembentukan frasa adjektif yang berfungsi

sebagai predikat dan juga unsur keterangan dan unsur penerang dalam

predikat.

50


Harus dijelaskan bahawa frasa adjektif mempunyai ketentuan sama ada

boleh hadir selepas subjek sebagai predikat, boleh hadir selepas kata kerja

sebagai keterangan dan, boleh hadir selepas frasa nama sebagai penerang.

Dalam perbincangan ini, kita akan melihat pola-pola frasa adjektif yang berkaitan

dengan susunan frasa dalam ayat serta frasa adjektif dan ayat komplemen.

Selain itu, unsur predikat yang terdapat dalam frasa objektif dapat diikuti oleh

ayat komplemen yang mewujudkan ayat majmuk.

HASIL PEMBELAJARAN


Menghuraikan binaan frasa adjektif dengan unsur pengisi, penguat dan kata bantu.(1.2)

Menghuraikan ayat komplemen.(1.2)


51


8.0 Kandungan Isi


tentang konsep frasa adjektif dan elemen berkaitan dengan susunan frasa

serta ayat komplemen. Frasa adjektif dalam bahasa Melayu terdiri daripada

satu atau beberapa perkataan yang mewakili kata sifat atau kata adjektif sebagai

kata intinya. Dalam susunan ayat biasa, frasa adjektif berfungsi sebagai

predikat.

8.1 Susunan Frasa Adjektif dalam Ayat

Frasa adjektif ialah frasa yang terdiri daripada kata adjektif sebagai unsur

intinya. Frasa adjektif merupakan komponen penting dalam proses

melengkapkan sesuatu ayat. Dalam hal ini, frasa adjektif boleh terdiri daripada

satu kata adjektif atau beberapa kata yang mengandungi kata adjektif dengan

kata bantu dan penguat sama ada di hadapan atau di belakangnya. Hal yang

demikian bersesuaian dengan fungsi kata bantu dan penguat sebagai binaan

dan unsur pengisian dalam frasa adjektif.

52

Frasa Adjektif

Susunan Frasa Adjektif dalam Ayat



Contoh :

8.1.1 Frasa Adjektif Sebagai Predikat

Predikat dalam sesuatu ayat boleh terbina daripada frasa adjektif. Dalam

hal ini, frasa adjektif juga boleh hadir selepas subjek sebagai predikat.

Contoh:

(1) . Stadium itu sudah usang.

Dalam ayat (1) [stadium itu ] merupakan subjek frasa nama yang diikuti oleh

predikat frasa adjektif.

Dalam binaan predikat, [sudah + usang] merupakan predikat yang terbina

daripada unsur-unsur berikut :

[kata bantu + kata adjektif]

Ayat (1) boleh disongsangkan menjadi seperti berikut:

(1) (a) Sudah usang stadium itu. [predikat + subjek]

Frasa predikat yang mendepani subjek sudah berpindah tempat melalui proses

penyongsangan.

Contoh-contoh lain:

(2). Kulitnya putih bersih. (susunan biasa)

(2) (a) Putih bersih kulitnya (susunan songsang) [predikat + subjek]

(3). Warna bola itu merah tua. (susunan biasa )

(3) (a) Merah tua warna bola itu. (susunan songsang) [predikat + subjek]

8.1.2 Frasa Adjektif Sebagai Keterangan

Frasa adjektif yang hadir selepas frasa kerja akan berfungsi sebagai

keterangan. Hal yang demikian merupakan fungsi asas kata adjektif yang

memerihalkan sifat dan adjektif bagi keterangan kata kerja.

Contoh:

Subjek Predikat

53


(4). Amira

(5). Pelajar itu

(6). Air sungai itu

(7). Pemuzik

(8). Kucing itu

Frasa Kerja Keterangan

(Frasa Adjektif)

berenang

berpidato

mengalir

beraksi

berlari

sangat pantas.

lancar sekali.

deras sekali.

hebat sekali.

laju.

8.1.3 Frasa Adjektif Sebagai Penerang Kata Nama

Frasa adjektif boleh hadir selepas kata nama dan frasa nama. Fungsinya

ialah sebagai penerang kepada kata nama.

Frasa Nama

Kata Nama Kata Adjektif

kereta

warna

baju

madu

pangkat

kain

benang

kelapa

pinang

kitab

besar

merah

kelabu

asli

tinggi

licin

kasar

muda

masak

tebal

8.2 Frasa Adjektif dan Ayat Komplemen

Frasa adjektif yang berperanan sebagai predikat dalam ayat boleh diikuti

oleh ayat komplemen. Kesannya, ayat tersebut akan menjadi ayat

komplemen.

Contoh:

54


(9). Ketua kampung itu percaya bahawa anak buahnya memberikan

sokongan padu.

(10). Zulmazran Zulkifli yakin bahawa pasukan Malaysia akan meraih pingat

emas dalam acara boling.

(11). Peserta kursus sedar bahawa mereka harus tidur di khemah

sementara.

(12). Dia insaf bahawa dia perlu meningkatkan kualiti ibadahnya.

AKTIVITI

1. Bincangkan fungsi susunan frasa adjektif dalam sesuatu ayat.

LATIHAN

1. Bina 10 ayat berdasarkan pola binaan ayat di bawah ini.

Subjek

Predikat

Frasa Kerja Keterangan

(Frasa Adjektif)

BAHAN BACAAN

Abdullah Hassan (2005) Linguistik Am. Pahang:PTS Professional Publishing

55


Sdn.Bhd.




Sdn.Bhd.

TAJUK 9Frasa Sendi Nama Bahasa Melayu

Binaan Frasa Sendi Nama Kedudukan Frasa Sendi Nama dalam Ayat Penggunaan Kata Sendi Nama Secara Umum

SINOPSIS

56



Frasa Sendi Nama

Binaan Frasa Sendi Nama

Kedudukan Frasa Sendi Nama dalam Ayat

Penggunaan Kata Sendi Nama Secara Umum

Frasa sendi nama dalam bahasa Melayu seterusnya mempunyai peranan yang

utama dalam melengkapkan satu binaan dalam ayat yang terdiri daripada satu

kata sendi nama dan satu frasa nama dalam ayat. Ini membuktikan bahawa

kepentingan elemen kata sendi nama menjadikan fungsi frasa sendi nama

sebagai asas pembentukan predikat yang mempunyai pola FN+ FSN ( Frasa

Nama + Frasa Sendi Nama).

Frasa sendi nama mempunyai mempunyai potensi untuk hadir sebelum

frasa nama atau sebelum kata nama arah diikuti oleh frasa nama. Dalam

perbincangan ini, kita akan melihat pola-pola frasa sendi nama yang berkaitan

dengan susunan frasa dalam ayat . Selain itu, unsur predikat frasa sendi nama

juga akan dibincangkan dalam bab ini.

HASIL PEMBELAJARAN


Menjelaskan definisi dan binaan frasa sendi nama(1.1)

Menganalisis binaan dan kedudukan frasa sendi nama dalam ayat.(1.6)

57



9.0 Kandungan Isi


tentang konsep frasa sendi nama dan elemen berkaitan dengan binaan frasa

sendi nama dalam ayat. Frasa sendi nama dalam bahasa Melayu terdiri

daripada beberapa perkataan yang mewakili kata sendi atau kata adjektif

sebagai unsur binaan frasanya.

9.1 Binaan Frasa Sendi Nama

Frasa sendi nama ialah frasa yang terdiri daripada kata sendi nama yang

boleh bergabung dengan kata nama dalam membentuk kesatuan frasa. Frasa

sendi nama terbina daripada ayat yang mempunyai satu kata sendi nama dan

satu frasa nama yag menjadi pelengkap dalam binaan frasa sendi nama itu.

(Nik Safiah Karim et.al,2008)

58

Frasa Sendi Nama

Binaan Frasa Sendi Nama

Kedudukan Frasa Sendi Nama dalam Ayat

Penggunaan Kata Sendi Nama


Frasa sendi nama pada asasnya terbina apabila sesuatu kata sendi diikuti oleh

kata nama. (Abdullah Hassan et.al 2006).

Antara kata sendi nama yang sering digunakan ayat ialah di, ke, dari,

daripada ,kepada , pada, untuk, akan bagi, hingga,oleh, dengan, tentang,

sampai, dan sebagainya. Frasa sendi nama juga boleh didahului oleh kata bantu

sama ada kata bantu ragam atau kata bantu aspek.

Contoh :

9.1.1 Kata Sendi Nama + Frasa Nama

Frasa dalam sesuatu ayat boleh terbina daripada frasa sendi nama

dengan pola kata sendi nama + frasa nama ( KN+ FN). Dalam hal ini, kata sendi

nama hadir sebagai satu perkataan di hadapan suatu frasa nama.

Contoh:

Frasa Sendi Nama

Kata Sendi Nama Frasa Nama

di

ke

dari

daripada

kepada

untuk

dengan

sejak

tentang

sampai

bagi

gimnasium

sekolah

pusat tuisyen

aluminium

Tuan Jana Khatib

ibu

kemewahan

semalam

klorofil

siang

ayah

9.1.2 Kata Sendi Nama + (Kata Nama Arah) + Frasa Nama

Frasa sendi nama boleh wujud di hadapan frasa nama (didahului satu

unsur kata nama arah). Selain itu, frasa sendi nama juga berpotensi untuk hadir

tanpa kata nama arah.

Frasa Sendi Nama

59


Kata Sendi Nama

Frasa Nama

Kata Nama Arah Frasa Nama

(i) di

(i) di

(ii) ke

(ii) ke

(iii) dari

(iii) dari

dalam

-

dalam

-

belakang

-

takungan

takungan

kolam

kolam

pentas

pentas

9.1.3 Kata Sendi Nama + (Kata Nama Arah) + Frasa Nama + (Keterangan)

Binaan frasa nama boleh juga terdiri daripada kata sendi nama diikuti oleh frasa

nama dan keterangan. Kata nama arah dan keterangan boleh hadir dan boleh

digugurkan mengikut kesesuaian ayat.

Frasa Sendi Nama

Kata Sendi Nama Frasa Nama

KeteranganKata Nama Arah Frasa Nama

(i) di

di

(ii) ke

ke

(iii) dari

dari

atas

-

luar

-

bawah

-

pentas

pentas

garisan

garisan

rumah

rumah

pada saat itu.

-

dengan bergaya

-

dengan kayu

-

9.2 Kedudukan Frasa Sendi Nama dalam Ayat

Frasa sendi nama mempunyai fungsi dalam predikat sesuatu ayat. Dalam

sesetengah ayat lain, frasa sendi nama berfungsi sebagai unsur keterangan.

9.2.1 Predikat Frasa sendi Nama

Dalam susunan ayat biasa, frasa sendi nama hadir selepas subjek.

60


Contoh:

(1). Ahmad ke sekolah setiap hari.

(2). Kolam ikan di tepi taman.

(3). Yushiro dari bandar raya Tokyo.

(4). Kerusi itu daripada kayu jati.

(5). Hadiah ini untuk ibu Zarina.

(6). Bahaman daripada keluarga seni.

9.2.2 Frasa Sendi Nama sebagai Keterangan

Unsur keterangan dalam sesuatu ayat boleh diwakili oleh frasa sendi nama.

Unsur keterangan ini pada asasnya bertindak menerangkan keperihalan maksud

predikat frasa kerja, frasa adjektif dan frasa nama. Namun, unsur keterangan ini

boleh hadir secara pilihan mengikut kesesuaian konteks ayat berdasarkan

rumus tatabahasa.

Contoh:

(i) Keterangan bagi frasa kerja

Contoh:

(7) Budin meniup saksofon seperti pemuzik profesional. (keterangan

bandingan)

(8) Dahlan memasak pada waktu petang. (keterangan masa)

(9) Marini berehat di tepi pantai.(keterangan tempat)

(10).Ayah berbincang tentang hal pertunangan.(keterangan hal)

(11).Sultan Mansur Syah hadir dengan permaisurinya.(keterangan penyertaan)

(12) Anda wajar mengawal emosi demi kesejahteraan diri.(keterangan tujuan)

(13).Hang Tuah menikam lanun dengan keris.(keterangan cara)

(ii) Keterangan bagi frasa adjektif

Contoh :

(14) John segak seperti model. (keterangan bandingan)

(15) Profesor itu cekap dalam bidang bioteknologi. (keterangan hal)

(16) Dia rabun pada waktu malam. (keterangan masa)

61


(17) Kita harus pantas supaya tidak ketinggalan. (keterangan tujuan)

(iii) Keterangan bagi frasa nama

Contoh:

(18) Bangunan di Kuala Lumpur sungguh tinggi. (keterangan tempat)

(19) Batu permata itu adalah dari zaman Dinasti Ming (keterangan asal)

(20) Ridwan sudah membeli songkok untuk majlis tersebut.(keterangan tujuan)

(21) Keris itu diperbuat daripada besi. (keterangan sumber)

(22) Lagu oleh Dato’ Mokhzani telah menarik perhatiannya. (keterangan

pembuat)

9.3 Penggunaan Kata Sendi Nama

Dalam penggunaan kata sendi nama dalam ayat, terdapat dua unsur

kata sendi nama yang serupa boleh digabungkan dalam bentuk setara dengan

menggunakan kata hubung dan, atau, tetapi.

Contoh:

(23) Dia mundar-mandir di dalam dan di luar bangunan itu.

(24) Zulfadli makan dengan adiknya atau dengan abangnya?

(25) Pak Cik Ali bekerja bukan di kebun tetapi bekerja di pejabat peguam.

(26) Nadia Chin Abdullah bukan ke Australia tetapi ke Austria.

Dalam ayat (23), frasa sendi nama dengan kata hubung dari boleh digugurkan

secara pilihan unsur kedua.

Ayat baharu setelah pengguguran kata sendi nama pada unsur kedua ialah:

(27) Dia mundar- mandir di dalam dan luar bangunan.

(28) Zulfadli makan dengan adiknya atau abangnya?

(29) Tuan Haji Ali bekerja bukan di kebun tetapi di pejabat peguam.

(30) Nadia Chin Abdullah bukan ke Australia tetapi Austria.

Namun dalam beberapa keadaan, terdapat kata sendi yang boleh berfungsi

sebagai kata bantu aspek. Ini berlaku pada perkataan ’akan’.

Contoh :

(31) Diana akan ke Kuala Lumpur. (akan sebagai kata bantu aspek)

(32) Diana sayang akan kucingnya. (akan sebagai kata sendi)

62


Namun, dalam perbincangan ini, perkara tersebut ditunjukkan sebagai contoh

penggunaan kata sendi yang boleh hadir dalam keadan lebih daripada satu

situasi. Keadaan ini dapat dipermudahkan dengan melihat kedudukan dan

fungsinya dalam ayat. Pada asasnya, frasa sendi boleh berfungsi sebagai

predikat dan keterangan dalam ayat.

AKTIVITI

(Aktiviti kumpulan)

1. Bincangkan unsur-unsur yang terdapat dalam frasa sendi nama.

LATIHAN

(Aktiviti individu)

1. Bina 10 frasa dengan pola binaan frasa sendi nama berdasarkan

jadual di bawah.

63


Frasa Sendi Nama

Kata Sendi Nama

Frasa Nama

KeteranganKata Nama Arah Frasa Nama

BAHAN BACAAN


64





Sdn.Bhd.

TAJUK

10

Ayat Bahasa Melayu Ayat, Klausa, Frasa, Perkataan Ayat Dasar Ayat Tunggal

SINOPSIS

65



Ayat, Klausa, Frasa, Perkataan Ayat Dasar Ayat Tunggal

Ayat Bahasa Melayu

Ayat dalam bahasa Melayu boleh terbentuk daripada satu perkataan atau

beberapa perkataan yang pengucapannya dimulakan dan diakhiri dengan

kesenyapan, serta mengandungi intonasi yang sempurna. (Nik Safiah Karim

et.al. 2008).

Ayat terdiri daripada binaan klausa, frasa ,dan perkataan.

Kajian tentang ayat membuktikan bahawa kepentingan klausa, frasa dan

perkataan mempunyai fungsi yang utama dalam pembentukan ayat.

Selain itu, ayat dasar atau ayat inti merupakan ayat yang terdiri daripada

ayat penyata. Ini berbeza dengan ayat tunggal yang terdiri daripada ayat tanya,

perintah dan seruan dan sebagainya.

Dalam perbincangan ini, kita akan melihat pola-pola ayat dasar, ayat

tunggal dan tidak ketinggalan unsur yang berkaitan dengan susunan klausa,

frasa, dan perkataan dalam ayat .

HASIL PEMBELAJARAN


Menjelaskan definisi klausa, frasa, ayat dasar dan ayat tunggal (1.1)

Menganalisis binaan ayat dasar dan ayat tunggal.(1.6)


66


10.0 Kandungan Isi


tentang konsep ayat, klausa, frasa dan perkataan. Perbincangan juga akan

berkisar pada aspek ayat dasar (ayat inti) dan juga ayat tunggal.

10.1 Ayat

Ayat boleh terbentuk daripada satu perkataan atau susunan beberapa perkataan

yang pengucapannya dimulakan dan diakhiri dengan kesenyapan, serta

mengandungi intonasi yang sempurna. (Nik Safiah Karim et.al. 2008).

Menurut Abdullah Hassan et.al (2006), ayat terdiri daripada perkataaan-

perkataan yang disusun dalam susunan dan kelompok-kelompok tertentu.

Setiap kelompok perkataan disusun dengan lengkap. Susunan yang lengkap

mempunyai makna yang lengkap. Setiap satu kelompok tersebut mengandungi

sekurang-kurangnya dua bahagian iaitu subjek dan predikat. Subjek menyebut

sesuatu perkara, seperti rumah, baju, kereta dan seumpamanya. Predikat pula

67

Ayat Bahasa Melayu

Ayat, Klausa, Frasa, Perkataan Ayat DasarAyat Tunggal


menerangkan tentang perkara yang telah disebutkan dalam predikat iaitu

menerangkan tentang rumah, baju, kereta dan seumpamanya.

Contoh :

(1). Sekolah di tepi laut.

Dalam ayat (1) sekolah terdiri daripada kelompok perkataan yang menjadi pokok

perbincangan. Malah sebenarnya, sekolah ialah komponen subjek ayat. Dalam

kumpulan perkataan kedua, di tepi laut,menceritakan tentang subjek

ayat.Maksud ayat tersebut ialah hal sebuah sekolah yang terletak di tepi laut.

(2) Rumah langsir biru.

Dalam ayat (2) rumah ialah kelompok perkataan yang menjadi subjek dalam

ayat tersebut. Sementara, langsir biru yang tergolong dalam kelompok kedua

ialah predikat bagi ayat tersebut yang menerangkan tentang keadaan rumah

besar tersebut.

10.2 Klausa

Klausa ialah satu rangkaian perkataaan yang mengandungi subjek dan

predikat , yang menjadi konstituen dalam ayat. (Nik Safiah Karim et.al. 2008)

Klausa tergolong kepada dua jenis iaitu:

(i) Klausa bebas

(ii) Klausa tak bebas

Klausa bebas ialah klausa yang terdiri daripada sekumpulan perkataan yang

maknanya boleh berdiri sendiri dan boleh bersifat sebagai ayat lengkap apabila

diujarkan dengan intonasi yang sempurna. Klausa boleh diumpamakan ayat

dalam ayat (Abdullah Hassan et.al 2006).

Contoh :

klausa 1 : Majid kaya (klausa bebas)

klausa 2 : kerana cekap menguruskan perniagaan (klausa tak bebas)

Ayat sempurna:

klausa 1 + klausa 2 = Majid kaya kerana cekap menguruskan perniagaan.

Klausa bebas juga disebut sebagai klausa utama.

68


Berdasarkan contoh :

Majid kaya kerana cekap menguruskan perniagaan.

[klausa bebas] [ klausa tak bebas]

[klausa utama]

Oleh itu, pembentukan klausa bebas adalah berdasarkan ciri klausa yang

mampu mendokong makna lengkap serta mendokong ciri –ciri ayat yang

sempurna.

10.3 Frasa

Frasa ialah unit yang boleh terdiri daripada satu susunan yang

mengandungi sekurang-kurangnya dua perkataan, ataupun satu perkataan yang

berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan atau lebih. (Nik Safiah karim,

et.al 2008) Frasa nama boleh terbentuk daripada satu perkataan atau lebih

(Abdullah Hassan et.al, (2006). Frasa ialah unsur terkecil dalam bidang

sintaksis. Frasa digunakan bagi membina ayat. Dalam struktur binaan ayat,

frasa didapati merupakan unsur yang terletak di bawah klausa.

Contoh ayat : sehelai baju kurung di dalam almari. Ayat ini akan dipenggal

sebahagiannya untuk melihat rumus struktur frasa.

Frasa

baju

sehelai baju

baju kurung

sehelai baju kurung

Frasa di atas berasaskan satu binaan ayat (FN+FS) :Sehelai baju kurung di

dalam almari. Bentuk frasa satu perkataan ialah baju. Bentuk tersebut diperluas

menjadi sehelai baju, baju kurung, sehelai baju kurung, dan sebagainya.

Jadi, frasa yang asas iaitu baju kurung telah diperluaskan melalui pancangan ke

dalam sebuah frasa yang lain hingga terbentuknya frasa sehelai baju kurung.

10.4 Perkataan

69


Perkataan ialah konstituen kepada frasa. Perkataan adalah bentuk

bahasa yang mengandungi makna atau fungsi nahu (Abdullah Hassan et.al ,

2008)

Bentuk-bentuk perkataan seperti sekolah, baju, orang, kereta adalah perkataan

yang mendokong makna tertentu. Perkataan mempunyai beberapa golongan

tertentu seperti kata nama, kata kerja, kata adjektif, kata sendi nama, kata

hubung, kata tugas dan sebagainya.

Contoh:

kata nama: pelajar, ayah, Seremban, taman

kata kerja : makan, tidur, melukis, menendang

Kata adjektif : kurus, pucat, gempal, tampan

kata sendi nama : di rumah, ke kedai, dari Johor, daripada besi

10.5 Ayat Dasar

Ayat dasar ialah ayat yang menjadi sumber atau dasar bagi pembentukan ayat-

ayat lain berdasarkan rumus-rumus tatabahasa.

Semua ayat yang terbina secara lengkap sebenarnya dapat dikesan dasar atau

inti ayat yang menjadi landasan dalam sesuatu binaan ayat.

Ayat dasar mempunyai empat pola asas iaitu:

Pola 1 : FN + FN

Pola 2 : FN + FK

Pola 3 : FN + FA

Pola 4 : FN + FS

Pola Subjek Predikat

Pola 1 (FN + FN) Harun pesilat amatur.

Pola 2 (FN + FK) Jurulatih sedang berehat.

Pola 3 (FN + FA) Marlina sungguh pandai

Pola 4 ( FN + FS) Muzium di Pusat Islam.

Komponen frasa boleh mengandungi satu perkataan atau lebih. Namun, binaan-

binaan tersebut harus masih tergolong dalam bentuk frasa.

Contoh:

70


Pola Subjek Predikat

Pola 1 (FN + FN) Harun pesilat amatur negara.

Pola 2 (FN + FK) Jurulatih sedang berehat di bilik

Pola 3 (FN + FA) Adik Marlina sungguh pandai

Pola 4 ( FN + FS) Muzium warisan di Pusat Islam Kuala

Lumpur.

10.6 Ayat Tunggal

Ayat tunggal ialah ayat yang mempunyai satu subjek dan satu predikat.

Ayat tunggal juga sebenarnya mempunyai satu klausa yang hadir mewakili satu

subjek dan satu predikat tersebut. Ayat tunggal terbina daripada ayat dasar.

Malah binaan ayat tunggal mempunyai persamaan dengan ayat dasar. Namun,

yang membezakan ayat tunggal dengan ayat dasar ialah ayat tunggal terdiri

daripada ayat tanya, ayat perintah ayat seruan dan sebagainya. Sementara,

ayat dasar terdiri daripada ayat penyata.

Jelas bahawa ayat tunggal terbina secara mudah dengan hanya mempunyai

konstituen satu subjek dan satu predikat.

Contoh:

Subjek Predikat

(1). Bapa saudara Ali

(2) Peninju itu

(3) Darwis

(4) Wahab

pensyarah.

sangat tangkas.

membaca kitab jawi.

ke kedai runcit.

Dalam proses binaan ayat tunggal ini , terdapat juga proses penyongsangan

seperti predikat mendahului subjek seperti dalam ayat songsang.

Contoh:

(5) (a) Mariam ke pasar raya hari ini.

(b) Ke pasar raya Mariam hari ini.

(6) (a) Baju itu di dalam almari.

(b) Di dalam almari baju itu.

(7) (a) Kuih itu dimakannya.

71


(b) Dimakannya kuih itu.

(8) (a) Pokok kayu itu ditebangnya.

(b) Ditebangnya pokok kayu itu.

Berdasarkan contoh-contoh ayat tersebut, jelas didapati bahawa subjek dan

predikat dalam ayat dasar boleh bertukar ganti mengikut keperluan dan

keutamaan penutur bahasa. Jelas, proses sedemikian menggambarkan sifat

bahasa Melayu yang dinamik dalam pelbagai aspek bahasa dan rumus

tatabahasa.

AKTIVITI

1. Bina lima ayat aktif dan tukarkan ayat tersebut menjadi ayat pasif

LATIHAN

1. Nyatakan perbezaan antara ayat dasar dan ayat tunggal.

2. Nyatakan unsur-unsur klausa dalam ayat bahasa Melayu dengan memberikan contoh-contoh yang sesuai.

BAHAN BACAAN


Abdullah Hassan et.al (2006) Sintaksis. Kuala Lumpur. PTS Professional

72


Publishing Sdn.Bhd.



Sdn.Bhd.

73

modul 3110-nota sintaksis

Documents