MIKROBIOLOGI PERUBATAN

Ketua Unit DR SALMAH BINTI IDRIS

Telefon 03-26155590

1.0 PENGENALAN

Unit Mikrobiologi Perubatan menyediakan perkhidmatan diagnostik dan perundingan,

latihan,penyelidikan dan pembangunan untuk menyokong pemantauan, diagnosis

dan pemantauan rawatanpenyakit berjangkit yang disebabkan oleh bakteria, kulat,

virus parasit dan satu jenis protein berjangkit dipanggil prion. Perkhidmatan juga

disediakan untuk menyokong penyakit tidak berjangkit seperti penyakit autoimun,

alahan dan immunodeficiency. Perkhidmatan yang komprehensif disediakan sama

ada secara in-house atau dirujuk kepada kemudahan lain dalam agensi kerajaan atau

sumber luar yang bukan daripada Kementerian Kesihatan atau makmal swasta sama

ada di dalam negara atau luar negara.

Unit Mikrobiologi Perubatan bekerjasama dengan Unit Kawalan Infeksi, Pakar

Perubatan Penyakit Berjangkit dan Farmasi untuk pencegahan, pengawalan dan

pengurusan jangkitan penyakit yang bepunca daripada hospital dan rintangan

antibiotik. Selain itu, aktiviti berkaitan dengan pencegahan dan pengawalan penyakit-

penyakit pencegahan vaksin dan lain-lain penyakit berjangkit berjangkit, kolaborasi

dengan jabatan yang berkaitan dan unit-unit lain seperti Jabatan Perubatan, Unit

Pekerjaan dan Keselamatan dan Unit Kesihatan Awam.

2.0 SENARAI PERKHIDMATAN

Unit Mikrobiologi menawarkan perkhidmatan seperti berikut:

2.1 Perkhidmatan mikrobiologi diagnostik yang disediakan oleh pelbagai makmal iaitu

bakteria, mikologi, parasitologi, serologi, imunologi dan virologi.

Perkhidmatan Diagnostik Makmal Mikrobiologi yang ditawarkan adalah seperti

berikut:

Pengesanan langsung bakteria, virus dan kulat daripada spesimen klinikal

melalui kaedah pemeriksaan mikroskopik bagi sapuan (smear) yang berwarna

atau tidak bewarna

Pengasingan, pengenalpastian dan ujian sensitiviti bacteria dan kulat

Penggunaan kaedah imunologi untuk pengesanan antibodi atau antigen

Pengesanan genom virus dan / atau penentuan viral load menggunakan

kaedah molekular seperti tindak balas rantai polimer (PCR) secara manual dan

automatik

2.2 Penglibatan dalam aktiviti berkaitan pengawasan jangkitan penyakit yang

disebabkan oleh hospital dan antibiotik secara besar-besaran seperti pengawasan,

kawalan dan pencegahan jangkitan berkaitan penjagaan kesihatan

2.3 Penyediaan kajian mikrobiologi persekitaran hospital dan ujian steriliti untuk

pematuhan kepada piawaian MSQH untuk pencegahan dan kawalan jangkitan.

2.4 Perkhidmatan perundingan kepada doktor dan penyedia penjagaan kesihatan

yang lain, sumbangan kepada pembangunan dasar yang berkaitan, garis panduan

penjagaan klinikal dan jangkitan hospital dan dokumentasi atau aktiviti kawalan

antibiotik

2.5 Latihan untuk perubatan teknikal, saintifik, sarjana dan pasca siswazah

kakitangan.

3.0 KONSULTASI MAKMAL

Di samping mengawasi ujian diagnostik Pakar Mikrobiologi Klinikal, Pegawai

Perubatandan Pegawai Saintifik Mikrobiologi juga menyediakan perkhidmatan

perundingan kepada doktor dalam menentukan ujian yang paling sesuai, spesimen

dan masa pengumpulan untuk memenuhi keperluan diagnostik tertentu. Pemilihan

ujian yang paling sesuai dan interpertasi keputusan memerlukan maklumat klinikal

tertentu yang perlu diberikan pada borang permintaan, oleh itu, Pakar klinik perlu

mempertimbangkan rundingan apabila:

3.1 Makmal kerap meminta lebih banyak maklumat klinikal atauspesimen tambahan

atau kedua-duanya

3.2 Tidak jelas sama ada prosedur rutin boleh memberikan maklumat yang

dikehendaki

3.3 Tidak diketahui sama ada jangkitan virus tertentu dikaitkan dengansindrom luar

biasa.

3.4 Ia adalah kes medicolegal

3.5 Jika keputusan ujian berulang kali tidak memuaskan atau tidak setara dengan

keadaan klinikal pesakit.

4.0 PERMOHONAN UJIAN

4.1 Semua spesimen mesti disertakan dengan borang permintaan ujian yang

ditetapkan, iaitu PER-PAT 301.(Borang masih diperlukan sehingga capaian LIS

digunakan sepenuhnya)

4.2 Borang mestilah diisi JELAS dan LENGKAP dengan maklumat berikut:

Butiran pesakit: Nama, Nombor Kad Pengenalan, Jantina, Umur, Nama Klinik /

Ward / Hospital, Nombor Bed

Butiran Klinikal dan Ujian Pesakit: Maklumat klinikal yang berkaitan dengan

ujian, diagnosis, ujian yang diperlukan, jenis sampel, masa dan tarikh

persampelan yang berkaitan. Untuk permintaan kultur, maklumat penting

adalah rawatan antimikrobial yang telah diberikan atau dirancang untuk

pengurusan pesakit. Untuk permintaan bukan kultur, adalah penting untuk

mendokumenkan permasalahan penyakit untuk membimbing ujian yang sesuai

untuk dilakukan.

Butiran pemohon ujian: Nama doctor yang memohon ujian, cop rasmi,

tandatangan, nombor telefon. Tandatangan perunding dan cop rasmi

diperlukan bagi ujian khas (kos yang tinggi) dan ujian yang dihantar ke makmal

selain daripada makmal KKM.

4.3 Borang yang tidak lengkap boleh menyebabkan sampel ditolak atau boleh

menyebabkan kelewatan dalam ujian. Atas sebab-sebab perubatan, jika nama

pesakit atau pengenalan unik tidak disahkan atau persetujuan tidak diperolehi,

permintaan itu mungkin ditahan atau ditolak. Contohnya. unknown dan bukan nama.

5.0 PENGUMPULAN DAN PENGENDALIAN SPESIMEN

5.1 Garis panduan umum

5.1.1 Kualiti hasil makmal sangat bergantung pada pengumpulan dan pengendalian

spesimen yang betul serta memperolehi spesimen yang baik untuk pemeriksaan

5.1.2 Spesimen klinikal mestilah diambil dari sumber jangkitan sebenar dan

dikumpulkan dengan pencemaran yang minimum daripada tisu, organ atau

rembesan.

5.1.3 Kuantiti spesimen yang mencukupi diperlukan untuk melaksanakan

peperiksaan.

5.1.4 Alat pengumpulan spesimen yang sesuai, bekas spesimen dan media kultur

mesti digunakan untuk memastikan pemencilan mikroorganisma yang optimum. Sila

rujuk senarai ujian untuk butiran lanjut.

5.1.5 Secara ideal, spesimen mesti dikumpul sebelum terapi antibiotik dimulakan.

5.1.6 Bekas spesimen mestilah dilabel dengan betul, diletakkan di dalam beg plastik

biohazard dan disertai dengan borang permintaan makmal yang lengkap

5.1.7 Spesimen yang paling baik dibawa segera ke makmal.

5.2 Garis panduan spesifik

5.2.1 Bakteria

5.2.1.1 Bahan Autopsi

Darah

i) Aspirate 10ml darah dari jantung kanan sama ada melalui dinding kulit dan

dada atau (melalui jantung yang tidak dibuka) dari ventrikel kanan ke dalam

satu set kultur darah atau tiub steril.

ii) Elakkan pencemaran bakteria daripada faucet water dan bakteria enterik. Satu

blok tisu splenik boleh dihantar sebagai ganti kepada kultur darah.

Tisu

i) Ia baik dikumpulkan sebelum badan dirawat pada tahap yang lebih awal.

Dekontaminasi kulit atau permukaan perut jantung atau organ lain sebelum

memasukkan jarum atau memotong blok tisu.

ii) Kumpulkan tisu dan letakkan dalam bekas steril. Saiz tisu yang besar dipilih

(kerana pengumpulan aseptik adalah sukar). Di makmal, tisu akan dipotong

kiub 1 cm secara aseptik dari kawasan yang mencurigakan termasuk

beberapa tisu biasa untuk diproses.

5.2.1.2 Kultur darah dan aspirate tulang sumsum

Sistem kultur darah automatik dengan pelbagai jenis botol mengikut umur dan ujian

boleh didapati:

Dewasa: Botol kultur aerobik dan anaerobik

Isipadu: 5 - 10 ml ke dalam setiap botol

Pediatrik: botol kultur darah kanak-kanak

Isipadu: 2 -3 ml

Untuk Fungi C & S: Gunakan botol aerobik (Untuk diinkubasi selama 14 hari)

Untuk Kultur Darah TB: Gunakan botol Myco F Lytic (permintaan dari Makmal

Mikrobiologi).

Untuk aspirate tulang sumsum, isipadu sebanyak 1-2 ml diperlukan dan dimasukkan

terus ke dalam botol kultur yang sesuai.

Kaedah pengumpulan:

1. Disinfektan botol kultur dengan 70% isopropil alkohol.

2. Palpate urat terlebih dahulu.

3. Sebelum venepuncture, kulit mestilah disinfektan dengan teliti menggunakan

alkohol 70%.

4. Swab secara membulat bermula di pusat dengan disinfektan kulit. Benarkan

disinfektan kulit, kering sebelum pengambilan darah (jangan palpate urat pada

ketika ini).

5. Kumpulkan darah.

6. Selepas venipuncture,disinfektan kulit dengan alkohol

Catatan:

Sepsis akut: 2 - 3 set dari site berasingan, semua dalam masa 10 minit

Endokarditis: 3 set pada 3 selang sekurang-kurangnya 30 minit

Dalam kesangsian catheter related bacteraemia, darah mesti diambil dari kedua-dua

line dan periferal dan diserahkan serentak.

5.2.1.3 A. Filem Darah untuk Parasit Malaria (BFMP)

i) Bersihkan slaid kaca baru dengan alkohol mutlak

ii) Pilih jari ketiga dari ibu jari (ibu jari kaki boleh digunakan untuk bayi). Bersihkan

jari dengan 70% alkohol. Keringkan jari dengan kapas.

iii) Menggunakan lancet steril, tusukan jari dengan cepat.

iv) Dengan tekanan lembut pada jari, letakkan setitik darah pertama dan

bersihkan jari dengan kapas.

Cara penyediaan filem tebal darah

i) Tekankan jari dengan lembut, titiskan setitik darah pada permukaan slaid

bersih.

ii) Menggunakan sudut slaid kaca lain sebagai spreader, darah disebarkan

dengan sekata untuk membuat filem darah tebal. Sebarkan darah secara

bulatan dengan gerakan 3 - 6, dan menyebarkan lebih daripada diameter

20mm.

iii) Labelkan slaid dengan nombor pendaftaran pesakit dan tarikh filem darah

disediakan dengan pensel gris.

iv) Letakkan filem darah dalam rak slaid untuk dikeringkan pada suhu bilik.

Cara penyediaaan filem darah tipis

i) Tekankan jari dengan lembut, titiskan sedikit darah ke slaid baru kira-kira 5

mm dari tepi slaid.

ii) Letakkan slaid darah pada permukaan yang teguh dan rata. Gunakan slaid lain

sebagai spreader. Sentuh titisan darah dengan spreaderdan biarkan darah

tersebar sepanjang tepinya. Pastikan spreader pada sudut 30 - 45 ˚ dan

dalam gerakan yang cepat, tolak spreader ke hadapan untuk menyediakan

satu sapuan nipis.

iii) Labelkan slaid dengan nombor pendaftaran pesakit dan tarikh filem darah

disediakan dengan pensel gris.

iv) Letakkan filem darah dalam rak slaid untuk dikeringkan pada suhu bilik.

B. Filem Darah untuk Parasit Mikrofilaria (BFMF)

Penyediaan Filem Darah

i) Titiskan setitik darah yang besar daripada jari. Pengambilan darah mesti

dilakukan selepas pukul 9.00 malam.

ii) Buat filem darah tebal membujur pada slaid kaca bersih.

iii) Keringkannya dalam kedudukan mendatar, lindungi filem darah daripada

habuk dan perosak.

iv) Filem darah yang telah kering dihantar segera ke makmal.

Catatan :

Bagi kedua-dua calitan tebal dan nipis, calitan yang baik, ia boleh menunjukkan

bahagian bawah filem darah atau seseorang boleh membaca tulisan dibawah filem

darah tersebut

Disebabkan potensi rintangan ubatan pada sesetengan spesies Plasmodium,

terutamanya P. falciparum, adalah penting bahawa setiap filem darah positif dinilai

dan parasitemia dilaporkan. Dalam kes di mana pesakit dimasukkan ke hospital, ujian

ulangan BFMP perlu dilakukan pada 24, 48, dan 72 jam selepas terapi dimulakan.

5.2.1.4 Cecair Cerebrospinal (CSF)

A. Lumbar puncture

1. Disinfek tempat yang perlu dicucuk dengan 2% iodin.

2. Masukkan jarum dengan stylet di ruang lajur L3 - L4, L4 - L5 atau L5 - S1.

Apabila sampai pada ruang subarachnoid, keluarkan stylet itu dan kumpulkan

1 - 2 ml cecair ke botol bijou steril.

Nota: sentiasa hantar tiub paling keruh ke makmal.

B. Ommaya reservoir fluid

1. Bersihkan Ommaya reservoir site dengan antiseptik dan alkohol.

2. Keluarkan cecair Ommaya melalui Ommaya reservoir sitedan letakkan dalam

botol bijou

Nota: CSF untuk peperiksaan mikroskopik, kiraan sel, ujian antigen bakteria boleh

dikumpulkan ke dalam bekas steril yang kedap.

C. Brain abcess dan biopsi CNS

1. Spesimen yang disedut atau sampel biopsi yang diambil dari luka mestilah

dimasukkan ke dalam botol steril atau picagari dan segera dihantar ke makmal

untuk pengkulturan anaerob.

2. Jangan tambah formalin

* 5.2.1.5 Chlamydia trachomatis direct smear fluorescence

Spesimen yang sesuai: Swab endoservika (wanita)

Swab uretra (lelaki)

Swab mata (bayi)

i) Perlahan-lahan gerakan swab secara membulat ke atas bulatan slaid kaca.

Jangan membuat sapuan swab ke atas bulatan slaid kaca (kerosakan sel

mungkin berlaku)

ii) Periksa slaid secara maksroskopi untuk memastikan semua sel diliputi dengan

baik.

iii) Biarkan slaid kering di udara selama 5 - 10 minit

iv) Label dan hantar slaid dengan segera ke makmal.

Nota: Spesimen yang mempunyai sel epitelia yang sedikit (<10 sel) tidak sesuai dan

tidak boleh diinterpertasi.

A. Endocervical swab

i) Ini adalah spesimen terbaik untuk diagnosis gonorrhea dan sepsis puerperal.

ii) Di bawah penglihatan langsung, perlahan-lahan compress serviks dengan

bilah spekulum dan putar swab gunakan gerakan putar dengan swab,

dapatkan exudates dari kanal endoservik

iii) Inokulasiswab ke dalam media pengangkutan Amies.

B. Urethral discharge

i) Lap urethral dengan kain kasa yang steril atau swab.

ii) Kumpulkan exudate dengan swab steril dan inokulasi ke dalam media

pengangkutan Amies

iii) Jika discaj tidak dapat diperoleh dengan milking uretra, gunakan swab steril

untuk mengumpul material pada kedalaman kira-kira 2 cm di dalam uretra

iv) Letakkan swab ke dalam media pengangkutan Amies.

5.2.1.6 Kultur Helicobacter pylori

Spesimen: Biopsi gastrik

i) Masukkan spesimen biopsi dalam bekas steril dengan kira-kira 1 ml normal

saline

ii) Hantar segera ke makmal. Spesimen mesti diproses dalam masa 2 jam

daripada pengambilan spesimen

5.2.1.7 Indwelling device

Alat yang boleh diterima ialah: kateter IV untuk kultur semi-kuantitatif (kaedah Maki):

central, CVP, Hickmans, Broviac, periferal, arteri, umbilical, hyperalimentation, Swan-

ganz. Spesimen perlu disertai dengan darah yang diambil dari saluran darah periferal.

Tiub Foley tidak boleh diterima untuk kultur

i. Disinfek kulit di sekitar kawasan kateter dengan alkohol.

ii. Secara aseptik, keluarkan kateter dan klipkan 5 cm daripada tip distal kateter

dan masukkan terus ke dalam bekas steril.

iii. Hantar dengan segera ke makmal untuk mengelakkan spesimen kering.

5.2.1.8 Mycobacterium: Acid fast bacilli pewarnaan dan kultur

Spesimen yang boleh diterima:

Rembesan pernafasan, air kencing, CSF, cecair badan, biopsy tisu dan darah.

Spesimen swab tidak boleh diterima.

i. Masukkan rembesan pernafasan, air kencing dan biopsi tisu dalam tiub Falcon

steril (boleh didapati dari kaunter pengedaran umum)

ii. Spesimen diambil hendaklah minimum 3 sputum awal atau spesimen air

kencing pada tempoh 24 jam berturut-turut.

iii. Letakkan spesimen darah, cecair badan dan CSF ke dalam botol kultur darah

TB komersil (boleh didapati dari makmal berdasarkan permintaan)

5.2.1.9 Sterile body fluid C&S (tidak termasuk CSF, air kencing dan darah)

i. Disinfek bahagian kulit untuk tusukan jarum

ii. Secara aseptic lakukan percutaneous aspiration untuk mendapatkan cairan

pleural, pericardial, peritoneal atau sinovial.

i) iii) Kumpulkan bendalir ke dalam bekas yang steril dan tidak mudah bocor.

ii) iv) Untuk kultur anaerobik hantar spesimen dengan segera dalam picagari.

5.2.1.10 Pus / swab / tisu

i) Jika ada, hantar spesimen nanah ke dalam bekas steril dan tidak mudah bocor

atau picagari.

ii) Swab adalah pengganti alternatif dan harus dielakkan, jika dihantar,

menggunakanmedium pengangkutan Amies.

iii) Hantar semua tisu untuk kultur menggunakan bekas yang steril dan tidak

mudah bocor. Jangan tambahkan formalin kepada spesimen.

Nota:

i) Penggunaan swab kering mungkin gagal menumbuhkan organisma bagi

smear dankultur

ii) Swab luka dalaman yang dijangkiti (misalnya, saluran sinus dari

osteomylitis,pressure sore) biasanya menumbuhkan kontaminan

permukaan seperti kolifom dan pseudomonad.

5.2.1.11 Spesimen respiratori

Upper Respiratory

1. Nasal swab

Dihantar untuk pengesanan pembawa MRSA

i) Basahkan swab yang steril menggunakan normal saline yang steril dan

sisipkan ke dalam rongga hidung sehingga rintangan dipenuhi pada tahap

turbinates (kira-kira 1 inci ke dalam hidung)

ii) Putarkan swab dengan lembut ke mukosa hidung

iii) Ulangi proses di atas di sisi lain dengan swab yang sama

2. Nasopharyngeal swab / aspirate

Spesimen yang dihantar untuk mengasingkan Corynebacterium diphteriae untuk

diagnosis diphteria dan mengasingkan Bordetella pertusis untuk diagnosis pertusis.

i) Masukkan dengan teliti swab calcium alginate yang fleksibel melalui hidung ke

nasopharynx posterior

ii) Putar swab (simpan swab berhampiran septum dan lantai hidung)

Jika Nasopharyngeal aspirate

i) Perlahan-lahan lalukan kateter steril ke dalam satu lubang hidung sejauh

nasofarink.

ii) Lekatkan jarum suntikan yang steril ke dalam kateter dan aspirate spesimen

mukus

iii) Masukkan spesimen ke dalam bekas steril dan hantar segera ke makmal

3. Throat swab

Spesimen yang dihantar untuk pengesanan Streptococci group A, Bordetella

pertussis, Corynebacterium diphteria dan Neisseria gonorrhea

i) Lidah ditekan dengan depressor tongue.

ii) Swab dengan meluas antara tiang tonsillar dan belakang uvula (elakkan

menyentuh pipi, lidah, uva, atau bibir.

iii) Sapukan swab di bahagian depan dan belakang pharynx posterior, kawasan

tonsilar, dan mana-mana kawasan yang meradang atau ulser untuk

mendapatkan sampel.

Lower respiratory tract

1. Sputum

i. Kumpulkan spesimen awal pagi selepas membasuh mulut dan berkumur

dengan air

ii. Mengarahkan pesakit batuk dan mengeluarkan sputum sahaja dan bukan air

liur ke dalam bekas steril dan tidak mudah bocor.

2. Tracheal aspirate/ bronchial washing / broncho alveolar lavage / lung aspirate /lung

biopsy

Tracheostomy biasa dikaitkan dengan colonization dalam masa 24 jam tiub

dimasukkan. Keputusan mestilah dikaitkan dengan penemuan klinikal seperti demam

disamping x-ray dada.

5.2.1.12 Stool Culture and Sensitivity / Clostridium difficile C&S / C. difficile toxin

i) Kumpulkan najis ke dalam bekas bermulut lebar / bersih

ii) Jika najis cair, isi bekas sehingga satu pertiga penuh (jumlah yang berlebihan

akan menyebabkan tumpahan apabila dibuka)

Catatan:

1. Swab rektum adalah alternatif yang tidak digalakkan pengambilannya selain najis.

Sekiranya sukar mendapatkan najis, kumpulkan spesimen dengan memasukkan

swab ke dalam rektum dan masukkan ke dalam medium pengangkutan yang

sesuai.

2. Bagi kultur untuk stool clearance dalam kes penyakit demam kepialu dan kolera,

najis harus dihantar selepas mendapatkan rawatan.

3. Ujian toksin Clostridium difficile

a. Kumpulkan maksimum 3 spesimen tinja dengan selang 18-24 jam. Jika 2 atau

lebih spesimen dikumpulkan pada hari yang sama, hanya satu sahaja yang

akan diuji dan dilaporkan.

b. Kumpulkan sekurang-kurangnya 3 hingga 5 ml najis. Najis haruslah berair dan

loose agar sesuai dengan bentuk bekas. Najis yang keras (form) akan ditolak

melainkan jika permintaan itu menunjukkan pesakit mungkin mempunyai kolitis

pseudomembran.

c. Swab rektum bukan alternatif yang boleh diterima dan tidak akan diuji untuk

toksin.

Stool Ova dan Cysts / Cryptosporidium dan Isospora / E. histolytica

i) Kumpulkan najis ke dalam bekas bersih mulut lebar dengan penutup yang

ketat untuk mengelakkan tumpahan tidak sengaja dan mengekalkan

kelembapan.

ii) Spesimen tidak boleh tercemar dengan air dan air kencing.

iii) Tempatkan dalam beg plastik, label dengan betul, disertakan dengan borang

permintaan dan hantar dengan segera.

Catatan:

Spesimen najis yang mengandungi barium dan antibiotik tidak boleh diterima.

Spesimen hanya boleh dikumpulkan 5 - 10 hari selepas bahan ini diberikan kepada

pesakit. Bagi pesakit yang dirawat dengan minyak mineral, bismut, agen anti-malaria

dan penyediaan anti-cirit yang tidak dapat diserap, pengumpulan spesimen perlu

ditangguhkan sekurang-kurangnya selama 2 minggu.

Adalah disyorkan bahawa pemeriksaan biasa untuk stool parasiteadalah sebelum

rawatan termasuk tiga spesimen yang dikemukakan pada hari-hari yang berasingan.

Kumpulkan spesimen setiap hari atau siri 3 spesimen dalam tempoh tidak lebih

daripada 10 hari.

5.2.1.13 Urine

A. Air kencing Midstream

Lelaki

i) Membersihkan kelenjar dan zakar dengan sabun dan air.

ii) Bilas kawasan dengan kain kasa basah.

iii) Mula alirkan air kencing.

iv) Setelah beberapa mililiter dialirkan, kumpulkan bahagian tengah-tengah tanpa

menghentikan aliran air kencing.

Perempuan

i) Bersihkan kawasan urethral secara sempurna dengan sabun dan air.

ii) Bilas kawasan dengan kain kasa basah.

iii) Mula alirkan air kencing

iv) Setelah beberapa mililiter dialirkan, kumpulkan bahagian tengah-tengah tanpa

menghentikan aliran air kencing.

B. Suprapubic aspirate (SPA)

Catatan:

SPA berguna dalam menentukan jangkitan kencing pada orang dewasa di mana

keputusan dari prosedur rutin adalah sama tetapi diagnosisnya kritikal. Juga berguna

untuk pesakit pediatrik apabila air kencing bersih sukar diperoleh.

i) Sebelum mengambil SPA, pesakit harus memaksa bendalir pundi

kencing penuh.

ii) Mencukur dan membasmi kulit suprapubic.

iii) Sedut air kencing daripada pundi kencing menggunakan fine needle

aspiration.

C. Catheter urine

Kateter diletakkan di dalam pesakit yang tidak dapat mengalirkan air kencing

i) Bersihkan bahagian pengumpulan kateter dengan 70% alkohol

ii) Menggunakan teknik steril, tusukan bahagian pengumpulan kateter

dengan jarum yang dipasang pada picagari. Jangan mengumpul air

kencing dari beg.

iii) Sedut air kencing dan letakkan di dalam bekas steril.

iv) Menghantar spesimen segera ke makmal

5.2.2 Mycology

5.2.2.1 Kulit, kuku dan rambut

Bersihkan luka kutaneus dan kepala dengan alkohol 70% sebelum mengambil

spesimen kerana ini akan meningkatkan peluang untuk mengesan kulat pada

pemeriksaan mikroskopik, serta mengurangkan kemungkinan pencemaran kultur

bakteria. Pembersihan terlebih dahulu adalah penting jika krim atau serbuk telah

digunakan untuk luka tersebut.

Kulit, kuku dan spesimen rambut perlu dikumpulkan ke dalam kertas yang dilipat atau

terus diletakkan ke dalam plat agar.

Kulit

Spesimen perlu diambil dari luka kulit dengan mengikis keluar dari margin luka

dengan tepi slaid mikroskop kaca atau pisau tumpul

Rambut

i) Spesimen dari kulit kepala hendaklah termasuk akar rambut, kandungan folikel

yang dipasang dan sisik kulit

ii) Rambut perlu dipotong dari kulit kepala dengan forsep atau kulit kepala disikat

dengan berus rambut plastik dan dikumpulkan ke dalam plat agar.

Kuku

i) Spesimen kuku perlu diambil dari mana-mana bahagian kuku yang

discoloured, dystrophicatau rapuh.

ii) Spesimen hendaklah dipotong sejauh mungkin dari tepi kuku dan hendaklah

termasuk keseluruhan ketebalan kuku.

5.2.2.2 Mulut dan faraj

i) Swab dari mukosa buccal harus dibasahkan dengan air steril sebelum

mengambil sampel dan dimasukkan ke dalam media pengangkutan Amies

ii) Untuk jangkitan vagina, swab hendaklah diambil dari discaj vagina dan dari

dinding lateral vagina. Swab akan dihantar ke makmal menggunakan media

pengangkutan Amies.

5.2.2.3 Telinga

Pemotongan material dari kanal telinga harus diutamakan, walaupun swab juga boleh

digunakan.

5.2.2.4 Spesimen okular

i) Material dari pesakit yang disyaki jangkitan kulat kornea (Keratomycosis) harus

dikumpulkan dengan mengikis ulser. Seluruh asas ulser, serta tepi harus

dikikis. Swab tidak sesuai untuk mengambil sampel luka kornea.

ii) Material dikumpulkan terus diletakkan ke dalam plat agar untuk kultur dan slaid

kaca untuk peperiksaan mikroskopik.

5.2.2.5 Darah

Kultur darah untuk kulat dikumpulkan secara aseptik seperti dalam kultur bakteria

aerobik tetapi menggunakan botol kulat komersial.

Permintaan untuk kulat harus ditunjukkan dengan jelas pada borang permintaan dan

jumlah inkubasi selama dua minggu akan dilaksanakan.

5.2.2.6 Cecair Cerebrospinal

Spesimen CSF (3-5mls) hendaklah dikumpulkan dalam bekas steril untuk mikroskopi

dan budaya.

5.2.2.7 Tulangsumsum

Spesimen ini berguna untuk membuat diagnosis dalam beberapa jangkitan kulat

mendalam, termasuk histoplasmosis dan cryptococcosis.

3 - 5 ml spesimen aspirasi dikumpulkan dan dipindahkan ke dalam botol kultur

komersil

5.2.2.8 Pus

i) Pus dari abses subkutaneus atau saluran sinus tidak boleh dikumpulkan

dengan jarum steril dan jarum suntikan

ii) Jika grains dapat dilihat dalam nanah (seperti dalam mycetoma), ia

mesti dikumpulkan. Kes mycetoma, jika kerak pada pembukaan

saluran sinus dibuka, grains sering boleh didapati di bawah nanah.

5.2.2.9 Tisu

iii) Jika boleh, spesimen harus diperolehi dari kedua-dua bahagian tengah

dan pinggir luka

iv) Luka kulit subkutaneus yang kecil boleh sering diasingkan sepenuhnya

v) Spesimen tisu perlu diletakkan di dalam bekas steril tanpa formalin.

5.3 Spesimen untuk ujian serologi

Ini terdiri daripada ujian bakteria, virologi, parasitologi dan imunologi.

Kaedah pengumpulan darah:

i) Ambil sebanyak 3 - 5 ml darah ke dalam tiub kosong tanpa antikoagulan

ii) Spesimen akan beku (clot) pada suhu ambien

iii) Menghantar spesimen ke makmal dalam tempoh 4 jam untuk pengemparan

darah.

iv) Sekiranya kelewatan penghantaran melebihi 4 jam dijangkakan, darah

diemparkan pada 3,000 rpm selama 10 minit, serum pek dengan ais kering

/ basah dan hantar ke makmal melalui perkhidmatan kurier.

Catatan:

Spesimen haemolysed, icteric atau lipaemic menggangu proses ujian tertentu. Jika

spesimen tersebut diterima, sampel akan ditolak untuk memastikan keputusan

mempunyai nilai klinikal.

5.4. Ujian Khas Virologi

i) ImmunoFlourescence Antibody (IFA)

a) Spesimen ujian respiratori

i) Sputum:

- Jika pesakit batuk secara mendalam dan masukkan sputum ke dalam

bekas steril. Pengeluaran sputum haruslah rembesan dari bronkus dan

bukan hanya air liur.

ii) Tracheal aspirate / Nasopharyngeal aspirate and Bronchial alveolar lavage

(BAL):

- Letakkan spesimen yang diperolehi melalui kaedah di atas ke dalam

bekas steril.

b) Virus Herpes Simplex I & II, virus Varicella Zoster dan spesimen ujian Enterovirus.

i) Lesi – spesimen yang sesuai daripada kawasan lesi pada oral, alat

kelamin, kulit serviks dan kornea.

Spesimen perlu dikumpul dengan berhati-hati untuk mengelakkan sebarang

kontaminsai tempat persampelan dan semasa prosedur penyediaan slaid.

Lembapkan swab dengan air atau normal saline yang steril sebelum mengambil

sampel dan sediakan slaid.

Lesi vesikular:

Buka lesi vesikular dengan swab steril. Untuk lesi di bahagian oral, alat

kelamin dan kulit gunakan jarum steril dan swab steril untuk

pensampelan. Cecair vesicular boleh dikumpulkan dalam jarum

suntikan, dan dihantar ke makmal.

Lesi ulser:

Keluarkan nanah dari lesi dengan swab steril untuk pensampelan.Lesi

kornea mesti disisip dari bahagian tepi untuk mengumpul sel-sel yang

dijangkiti.

Lesi kering:

Alihkan kerak dari lesi kering dengan jarum steril dan sampel dimasukkan

ke dalam bekas.

*Prosedur penyediaan slaid:

i. Sediakan sekurang-kurangnya 5 calitan pada slaid bersalut Daflon yang

merupakan jenis slaid yang paling sesuai untuk IFAT.

ii. Sekiranya menggunakan slaid biasa, buat 3 calitan di atasnya, masing-masing

saiz syiling lima sen, dan bulatkan kawasan calitan di bawah permukaan slaid

dengan pen berwarna.

iii. Dengan perlahan pusingkan swab dalam bulatan atas slaid.

iv. Keringkan slaid di udara selama 5-10 min.

v. Label dan masukkan di dalam kotak slaid dan dihantar ke makmal.

Nota: Spesimen lesi vesikular adalah lebih baik daripada sampel ulser dan lesi kering

kerana titer virus berkurangan sebagai ulserat, kerak dan penyembuhan luka.

ii) Ujian Diagnosis Khas untuk Transplan

a) Imunoblot (ujian berasaskan ELISA):

1) Darah - Kumpulkan darah 3ml-5ml dalam plain tube. Biarkan sampel pada

suhu bilik selama 10 minit untuk dihantar ke Makmal Virologi dalam masa 4

jam.

2) Serum - ikut prosedur seperti pengumpulan darah di atas, dan putar darah

yang dikumpul oleh centrifuge pada 3,000 rpm selama 10 minit. dan hantar

serum ke makmal dalam masa 4 jam.

iii) Pengesanan Genom Virus (PCR)

a) Darah:

Kumpulkan 3-5ml darah ke plain tube untuk genotyping virus HCV, HCV RNA,

HBV DNA dan BK kuantitatif.

Gunakan tiub EDTA untuk kuantitatif CMV DNA dan HIV RNA. Jangan

melebihi paras darah yang ditandakan pada tiub EDTA.

Spesimen dihantar dalam keadaan berais ke Makmal Virologi dalam masa 4

jam selepas spesimen diambil.

b) CSF:

Kumpulkan sekurang-kurangnya 0.3 ml CSF ke dalam bekas steril yang ketat.

c) Spesimen respiratori

Kumpulkan spesimen lower respiratory (deep cough sputum, bronchoalveolar

lavage, tracheal aspirate, pleural fluid) ke dalam bekas steril yang ditutup ketat.

Sekiranya spesimen lower respiratory idak dapat diperolehi, spesimen upper

respiratory boleh diambil:

GABUNGKANswabnasopharyngeal dan oropharyngeal(swab NP /

OP),nasopharyngeal aspirate/wash dikumpul ke dalam media

pengangkutan virus

Hantar spesimen dalam ais ke makmal SEGERA. Jika kelewatan dijangka,

pastikan spesimen pada suhu 4 ° C. JANGAN BEKUKAN.

Pastikan spesimen dibungkus sebanyak tiga lapisan jika patogen yang disyaki

terdiri daripada kumpulan risiko 3 patogen dan hantar dalam ais

d) Biopsi Tisu:

Jika boleh, sampel hendaklah terdiri daripada bahagian tengah dan tepi tisu.

Saiz kecil kira-kira 0.3cm adalah sesuai.

Masukkan tisu dalam bekas steril kosong dan dilempabkan dengan media

pengangkutan virus. JANGAN tambah formalin ke dalam spesimen.

e) Cecair vesikel:

Kumpulkan sekurang-kurangnya 0.3ml sampel daripada bahagian lesi

menggunakan jarum steril.

Masukkan spesimen ke dalam botol Bijou yang steril.

f) Sum-sum tulang:

Kumpulkan minimun daripada 0.3ml sampel aspirate.

Masukkan spesimen ke dalam botol Bijou yang steril.

Catatan:

Jika perlu, sampel bukan darah untuk ujian molekular virologi, mesti disertakan

dengan 3 ml sampel darah dalam plain tube untuk serologi atau ujian lain.

Hantar semua sampel bukan darah ke kaunter penerimaan sampel dalam

masa 2 jam dari masa pengambilan spesimen.

5.5 Medicolegal kes

Garis panduan spesifik

i) Spesimen hendaklah dimeteraikan dan dihantar terus ke makmal

mikrobiologi

ii) Spesimen perlu dihantar ke makmal oleh kakitangan yang ditetapkan

iii) Chain of custody hendaklah dikekalkan pada setiap masa dan buku rekod

harus dibawa bersama spesimen.

Pengambilan spesimen untuk pelbagai ujian harus mengikuti garis panduan

keperluan mikrobiologi.

6.0 PERKHIDMATAN SELEPAS WAKTU BEKERJA

a) Ujian darah untuk Parasit Malaria dan kultur bakteria dan kulat adalah

perkhidmatan 24 jam dan 7 hari seminggu.

b) Sampel dari kes-kes yang segera dan Transplan akan dikendalikan dan

diproses selepas waktu pejabat dan cuti umum. Beberapa perkhidmatan

virologi rutin juga boleh didapati pada cuti umum berdasarkan keperluan

seperti dalam hal wabak, atau sekiranya musim cuti panjang.

c) Sampel darah dari kes needle stick injury akan diproses jika kedua-dua sampel

dari sumber dan pekerja / mangsa tertusuk yang terjejas diterima serentak.

Jika hanya contoh sampel pekerja / mangsa tertusuk yang diterima, sampel

akan diproses jika status sumber diketahui positif. Sekiranya sumber jangkitan

tidak diketahui dan hanya pekerja / sampel mangsa diterima, sampel akan

diproses pada hari kerja berikutnya.

d) Spesimen untuk ujian virologi rutin yang diterima semasa waktu pejabat dan

pada hari cuti umum akan disimpan di peti sejuk kaunter penerimaan sampel

dan akan diproses pada hari kerja yang akan datang.

7.0 PELAPORAN KEPUTUSAN

Pelaporan Keputusan

Untuk keputusan preliminary, keputusan akan dimaklumkan ke wad/lokasi

berkenaan menerusi telefon.

Semua keputusan makmal divalidasi oleh Pakar Klinikal Mikrobiologi/Pegawai

Sains sebelum dikeluarkan.

Bagi lokasi luar, keputusan dihantar menerusi pos/emel.

Pertanyaan Keputusan

Untuk keputusan makmal bagi HKL boleh menghubungi talian berikut atau

membawa salinan borang mengesan keputusan.

Untuk lokasi luar daripada HKL, surat bertulis melalui Jabatan Patologi

diperlukan.

Makmal No. Sambungan

Bakteriologi 5615

Parasitologi 5627

AFB smear microscopy 6860

Serologi 7436

Virologi 6852