MembongkarRahsiaP€ndidikafl Islam Shlteri MohamBd

I. PSNGENAI-AN

l]sia k€rajaan Kel'ltan di bawdh pinpinao ulaina t€rk@at TudGm Nik Aziz sudat lrenjangkau dua puluh tlhu tebih. DalaEt€lapob lersebut pihak Kemjaa! Neg.ri tetah ndbawa Islm sebagaia8m pembahan ke dalam sendi s€odi pmtldbiran datr kehidupamnalyaEl.ot. Drsar Islam yary dibawa itu direbur sbagai'Membangu BersaEa Islam,'. Di altjs proSram keislMnl yangdtalankan oleh k€Ejaan aegei ialab nenshapwkatr usu judi'luial" iaitu jdi terles6, r]!su| nba datam pinja!0an k@je, unsumurskar dalm aktiviti keredan, hibumn do kebudaram, nqsa$"lbslakl[l}? GU rs-a! di kalangd pemiDpir ksriaa( pe8awaireraJ.rn drn egeota baydal,qq nmeaqat uru trEt<srar dalam'6)2Eld. knwurola ftMia- mminet a[s prcsrre sebaj*.nkepadr masyaalri. deDgu].rb]rd bubuqan anbra agam do kalodan sbaaaioya. Prd, Ima yang sma p€noojotaD iinej kepmpiM,uraDa yang hdat mengaur leunrlDga! pedbadi Eetatui iua dEnposeDh senaki! dirasaka oleh masyarakar Namun besitu duaiapolitil daolaasj yalg adi rangar slblll derge pscarllm ornpeflel$8kalu pni-palr politik Segsia perkeDbogd di ahs dikim

Bdg.a Vela)! sebalyEl 94.1%. Ci.o sebsyrk 4.690 dd tndi,sebm,zk 0.50;. lainlaD banesa {ebarydt 0.8a0. wita}€Ipmradbtram)" imgedngi t0 jajahe rad; deilad! Kola BbarqBtcholq ftmpaL. Pasir Plren- Pasr Mas. Macbe& Tanat \4eEb,Kuala Krai, JeLi de cua Musme.

Nesen Kehdd dik€xnali dmgan selaran Negd Serambi Mekah,kerana pmal dftjadi pusar ke Euao Istm yes rerl.fla] diJ,ruslrlrE Vss}Eaklr hLaD dari lud Kelalra! besiru r,mai darangke Keltutln kerua mempelajdj rlEu ags.rD lJam daripsda roksJru-Lok cDru yog oftBendatitan srlem pensajia! potrdok.At"hm),! nerel.a uleob€rila eetaran d.ar iotokd Serutbr Mekalsebagsi satu pEngharsaan kepada sunbansan keitnuan daDkehebatar p@ ulama' me.eka. Sampai ke haj ini jolokd sdarrbiMekah mdih segaf dalarn sanubar; umt Istad da ollyarakltKelantan khnswnya, kerana pada unlmy& peDduduk KelaniaDm&r;h lrsj be6p€naha*.n caE hjdup mereka dergaD buds)€ Islm,'nstrtui pmdok lnuil lagi Mjud ded8s batryEtola di sanpilgKe$aLar te rm@ ymg Ldu tero! hnjatan mncat qepea; kulbnaghrib dan camal aga@ di lxemta ieopat. Sebab iru Kel"nranteru kekal sebaeai pusat ilmua Istam 'hs mehhnktu ramaiulama'.'Di sarnpiDs itu ianar raktet Keldra! yus melanjutkdpengajiu Islalrr dr Timu Telgal.

Dtui segj shuku pentadbiran, pertembagaan legeri m€n€tapkabalaM ketua l<erajaatr adat!tr Menrsi gesd yue dilantik;bhbaginda Sultan.' Pada kebia.saamlE Menteri Bew dilmtit daripadakil3ngdn kdua palr )6ng omenangj p titamla di peringtllneeeD.' Semenlat pilihoo.a)z uhun 1990 bilgga reksang jawatdMenteri Besm Kelaoen disera*an k?ada pegrrutjaya pAS (parti

Sumbangan Kerajaan Kelantan Kepada PerkembanganAktiviti Penyelidikaa Politik Islam Di Universiti

Tempatan & Dalam Masvarakat

Shukeri Mohanad & Mohamad Azrieo Mohamed Adna:r

aoal beDpeoEantj duia akademik da, poyeijdikaD uDrutneDgraji se.a$ dekar dirp pskeEbegan bm yatr8 motuik itus€bagai bahar yary bsotoriti dan belE3rlafaar kepada D$ydatrtsehfuhnya. O]e] itu k€rias id akaD nenirjaI Uaeain"a" k;.ja!rKel.ntan densan sesala nilai dan irej yatg dibawan'" Inenberir$!satu sumbangaD k€pada dhia peDyelidikan itl]ria,h alan penulisr!seDlsa. kerea dlssyrnkaL meosaklrl ada sesuaru yong bm a!!nenarik uDtuk diteliti seoara ilmial dan aDarab Namun keda! iniiiilak mupu m€rgumpllk n selulh Daklmat yug be*nitaa d,risebruh negda kemm batcan wakh! retapi ia diahssap sau usamawal yds akaa bausaha meojelaskd persoald asNya datan skopyaog wajd teruaMy€ di thiversiti Mdaya s.baeai pusarpenyelidiko dan Knjim ilniah.

IL PE]!crN,{-\N RIIGKAS K!R_4JAANK!I-4I,r^N

Kelmtatr merupako sal,h sebuai dffilada 13 bush Dcscri diMala)sia yang ierletak di sebelah tinul tad S€menanjlDg Mahysi&Ia nedpulyai kelu6@ 14,922 kaki persegi. Kora Bha$ adatah ibuftgqinrt d&n meropab! psat pmradbiran kerajaan neg€ri scdapl$at ?@iasaan. Pada tahuo 1998 penduduhya s€1lmai 1,484,000ol€D& denSan kadd pdtumbule t?huM sebdyak 2.5%.

lslm Se-Maialsia) Neseri Kelanran iaihr Hj. Nik Abdul Aziz NirMai Pemiuhan beliau dihra selars d€lgjan aEate polirik Malaldaketua beliau aerupakm ketua Parti Islam peringkar NegdiKelatrt!4 malah beliau s€ndiri Demlak n hD88ak uiaDa lrnjrcBebuL di psingkar pBar i.i'u seoaSai al-Musyidut 46 pAS Padirnaa yeg sama b€liau diterima dan nmd.lat kepercq€ansebilaryan bsar atli-al i Dewan Und,ngan Nesd.

Mtuteii Besar mmpatan keiua kepada seblah bade pexoerinhlyans tenhs8r di peritrCkat rcgeri yas din"-,r.," sebagai MrjlitMesyuMi Kaajaan Nes€ri. Majlis iai neniliki ku,sa eksekutifyaiCterialssunsjawrb mdsen&likm petrtadbi.an .€geri yffgrelibattrn soal nc€latsdrkan dasar dr! arahe keraj€s iru seldni.Mer rut perlembagaa!, pada s$lnya kuasa ekrekut'tf t.i!€t lttrlerrk pada Sulta!. Ia dis€rahta! kepad! Majris Mesjal,JdKemjaan Negeli bssi menjalolan kua6a tersebut rmhik n€rdba.tuMenteri Besar meljalankan kuoa pernerintahu.s

Majlis Meqnalat Nes€ri K€lantar Delsandungi ahli-alli y1'Sdlddk oleh SultaD yss rerd;i daripada paa Exco Xeraja,r\eged-o M€reka diLaldt oleh Sulten nels*ur 6ihar MederBesar.T Aili Mesyuarar Nesdi Kelantan jw! terdni dariladr 3pegav?i (ex-officio). M@ka ini ridak ada hrs& meosudi. P€saw,rtersebut ialah: Setiauaha Kerajaan N€sri PegaMi K€w,nganNeg€ri dm Penasjhat Udug-Utrd@g Negeri.'

Manakala Setiauaha Kerajae Nes*i m€rupal@ ketue keladtp€ntadbnan awaD di perinskat ne8eri yane beiilnsgllgjawa,nembant! Majis Mq tarat NeSeri inenjalartan t]fl64!pmtadbirar' Penaihat Unddg-undang datr Pegawai Kcw@ga!

758

Meinbongkar Ralsia Po{didika! Islm

Negai pila bdm d@gb SetiaBaha K@j@ Negri 6.Fb6iladtug@, lsihat de id@ k@5da l4ajlis M*Fdot KeEjaNeg*i bagi moj@u k€jaym p@tadbi@ kd.i@.I0

I, DASd ISJ-A.M DALAM ?ENIO!F,{N

Bemda tahu 1990, baei n*arissikm nil"F t l6lm ddmp@ladbii'aa Lenj@ n€gdj lelah n€nlaken'rr.qnr..n slogd"Medb@elb 86a@ Isld". Slosm u dijadike d6 kepad!lbsrd keislM dald tenloh 1990 hinesa seta@g. KedjEdKelenton di has?h keliBlim PAS t la! odawdkd satu !!ik€jpolitik dd pdtadbird kQad. nk ?t Keldte oebbi nmif*topililamya kel5pe dm kesebbile r@g bqbuyi aTEMBANCUNBERSAMA ISI-AM'. Ia merupaLo stu sloge le amhneraliscittd h$rat lclal(ld@ Islm s@a tunyelmrl &lmuug politik de ldtadbitu, Etu& mju ke hadalm d@gE cda,@g Ddal bercdgga! delgtu atafu bltu aB! ssi detras aj@Allah S.w'T." Dad id dapat ftleiakkd keilDdul{ Illu dal@sibdi ydg selesa, 5.@ 3tb ilalm aspek Deiat@aka! ajde Isla&ata! blgi t!j@ netildulsi keledbce lslm '' Slogd1\,l@begu Bds.m El@" ili adatat s.lffi ddee pJinsipkeiLulate syeah," prileip k bskata de k6da[ter@'" ddpli,sip k€adi!1! de keta*v@,LJ prinsip 'fudl dd

Bagi M@rqi B$r Kelele, seeala pdlldtir ydg dibutldrLl Ee@ra-Eat bdtuj@ utDt mmjat*tu kele ak al-Qud". BcliN 6@j.la6lo balam ndjayakd kehmdak Queituhh ditaieeil 'M@tdgu B*.e Is1a6". PetubsglM legitijddlb lula adalah bdtujro hhrt nmmuli tiea tEruta!lehidute D@uia teg utan , iaitu Pdtle: hmlhi kelel@IFkok (dh4wirdr\, Icdu: n€nduhi kepdl@ pelmgka!

\hajirraD d^ ketier: nmouhi kepdl@ nenyenluh.lltaMliwr. Dqgln itu progr@ keislM ,bg dijea !&bh*ldi di dbr ape! ke@a'M (sdilh ) du r.h-d*nU6@ian). " OLb itu sepejeg teqob lea0-2000 bela!p@b3ho dipdlcla&b di Nesm Kelmh !e sah E@calaif.bafa! "M@lacl]tr 86!@ bld". K@j@ iqin neFbmlxlffiai nEgkir l@si. )dg I@tap ddi 3egi keimtu dfr

Melalui d6r itr! kdj@ piopild Ttd cm NiL Abdul AzizddgrtMrbr pdbdg!@ inro s.bagai !gdd! utab ' dddss€!-ap laldsD hidu!, butan !.kad6 dalm true ibodlt stutd-@ta" Ia Eeolatii@ &tia! !e@ee de p6latie@pdlusmu dapat t@jein k6mpm@ bidup ndgtun gdis

Pihsk kFaj@ berleai slipay& p@bdc]lnd yes didlolti ditlhi. m@,!atm Ec@iu y6g a&& m€nbrlagilttu sLrlt smpaike alSinia isinr pe@begEe y&g Eadalat lstt dd lftdldAttlLz Ds{ iDi l!@pqbeurlt6 decape ba}!w !g@ ldsstidar bok! b.r!.me d.bb 'se pfttldb@.' Piha! tmj@ingh doj.dilon &luoh koeilt n k@j@ sdrs d@sepasaja$o I6lM yog disryakan di Mjid alaB di sekolah asamd!! po lot-?oodok. Ddg& @! itu ldsh b6hqr$ .t3uket lit@ i"ti,r"p ptllM ac!fu <btM leMtzbb d!pa1dipabctulkd.a Seor.glo, ddd ssteD poubt md4 mjudryskrisis dr! p€rteDbuge t@g k€td dd bendus ela. llgiah!teBj@ daed i.stitBi k*g@@ !.!dti @ji4 poDdok dEluat ldgajie lrlm Ini nonyeblbt ! ptuiki@ l@t delD3yarald @jsdi b@lsru dd *hihyd lMokk ldos ag@adold sisten loiitik k@eeal@.

shlkeri Moha@d

Be4odnk"n dad Isiam tersebu! oda-tua l@giar@ptuotugbd e! elononi ruB tid* be(&gcEh dflgtu ala@I6lam tirlak t!se,l@t alan dihatilG4 $talikrya ia ditmska sleniliasa nalah. dib*ikr g61akd ke @I yde lebi! mj!. Isil@sluah pet!i!@ hfistrukb!, lusalpBat !miag@, kilang,perubrhd dd lelabm, tmas* itrdustri lerhot€ld ddleldcongd. Sdu akiviti lent'edbnm da penClatkud@ud{g-udmg }@g sedra ada dil@!k@ 3.lagi lidak bq@gga!d@gu lelendak lsld",

Kenjae nesqi teld! nengdbil langtih bddi menb€tu]}&keglrtu ydg^batu8gab dmge IslM supaya se"Laidtusu al'fu

!) Mewjibl@ kalltlDsm vaira m@utup suat seMsabertugA begitu juea w6na yee bekerjs d' lBat

b) Meryhorilzr ote6i ?.rjudie dd lehcum.c) vdsha@}fl Lms dyblm yu8 mel'bdtk& penrey

@iE yale offi | 2 tab@ Le sb.d) M@clacEhn kegiataD keluddyd ratrg E.libatka usu

oakiat d@ ryjriL.) M@jDd2lte ddlafu teta! kaajam duilad. bdk nba

ke ddd balk Isl@.gMerge*@lke si8r€n pinjda tdpa nba k@ada katidse

!@j@ da lai!-lai! lasi.

Melahi d!@ "M@bmsN BM i!l@" j!€a tdajmmmgmbil ltustlhldelal la€i !@yel'-4r." ckyat ddiladagElobleg k€nbekam yeg lMgnndeS bdbaeai iEpllsai bDruktdhadlp @]@kat pada ma Etd tbl&A. CoDrobrya kdj@I@e!a!$ta! k e1du nb4 jurli dd Dalxiat ket@ gcjala t6ebdIljlmatd nsu! D@uia Ia turoetld kehidloe 6.ts tldakdisedldi'. Begitura! tilgsio)t nilai reg dimiriki aeh dle bbi&lao sebu! pcMili,hu. Ia tiibt terital ltau iEduk kepadat€ld@ kedui@ dtu lebdd@ keterlal@ tfrg Eagec@ dd@agur k*elaEalu !@uis.

Ddip&da huaia di da, did.psti sloge "MeEt&gu BdsamI5ld" D@!a!E @ ldtilg dalM ndoh*d lalitlj! Kd4dKel@tan. Ia nfrpslrn fals&h politil Jrrg dineil< de telahbdja)? mcehald produk-rrcduk teislM dald p@tldbi.os.@a sepdti: paodola Isld scbasai d$d kenj@, r@tlioal-Qu@ do al-sunah eb€sai rojlkd taljle€i. p.ldpd Lo6@l€?iElim rnd d& sebagaiq!. S..@ k elEu!@ya dida!6tiK@jd K6ldt6a tela! ooseqakl@ ?olitiL I!l@ drlao skopbides kus t@g diFrutuUc! lepada kmj@ Nesensebagailm '€rg rmltub drla6 UDddg-@dee ]\.gdar0. S.babiru alabila K@j@ K.la e @b. lMsu&lsaka! Bis!.Elcmdd€e IslaD, i3 telah ndd4prt tenl&ge d&ipad! K@j@

T. K TAN III'TANG KELANTAN

Ddipait! !@elrtie dd p6cdi6 rloe dibu4 did.r$ti rajiekhsu r6reg L@j@ Kel@ra de Fatldbih Isla@,r sdtakopinpnrE dlbi telah dilatah oL! ffidgai pihlktMegu.le bebmpd p@ilclcle, A!l!@}! ?6uli@ polrta

,ug diiahrle oleh !.ngoalisis poiitit y@s bdJrk D@sula jgu-

is Mita! kdj@ Kelola. Kijid jues ililahi&ao dal@ b.nlutksjio ilotuh dile.hsbi sjea Dud4 sj@ d4 dokior tabafs.Ldi Dvdsiri.@iv@iti. Ada pula .hld b6rul tctt$ Iej! sdiid

Flg batlite ddge p€flbd@ lsbD dd@ p@t dlitukq!j@ Kela!i&. l@EUk juga bdila-bdit! mssi @laluitrdia-Eedia c€llk dd .lckEo L

759

Membo4tar Rahsia Pendidikan Islan

Ddm konlek kajiaD iLdah tentang pentadbiid Islan danpelakseadnla di KeldtaD, b€bqspa kajiar tctah dibut ydsberkaita! dengan siklp basy&rklt terhada! plograD keislaM darpencapeiamy! !€ng dibawa oleb Kerajaan N.seri K.lanian. Sebasaicontoh, kajian yae t€lah dibuat oleh Prol M.dya Dr. MnharnadShuhi Salleh dai Unive..liti Saiff l'{alaysia tiga b!lr! s€belumpilihsnraya um kelo (Tahun 1999)3'- Tajuk kajian beliau ialah:Kebe*esdan Islanisti Penba"paan dt Kelant@ (rneEff€ciivenff8 ol &e Islamjsatiotr of Developneff ir Kelantan).Kajim tdebut adaiah tedujum udu! meiihat p€cepsi $l(latIGlaDtsn teftadap Kerajaan "M.mbansD! Bersamr klam" dan!mg"s k€isl!m,nn)6. AntarE lah beliau nengkategorikan progank@je neseri sebagai bluisasi. Responden pula terdin daripadaEkt€t Keladao yang b€rada iL Kelartan dd di luar Kelantan yan8sedans belajar di Urivcrliti Sains Mala'€ir- Secan keseluubinryabeliau lludapati mkyat Kelanta! aeak positif terhada! kasj@y3ne nomperk€nalku slogm 'M€dlatrsu Bqsam Islan". Alp€kllng dikaji tenn srklrb kQirnpinan kelsj@, pros@ kcr4ja4 danpr$ta6i kerajarn. Kajia, beliau yes berbenrrk soal selidik itu lel'hmenberikan bebdapa perunjuk bahawa se.am keseluuharnyan!8'"rakat menerima drn nengalu-ngahkd pembahanan yagdijara*an. Di $lcting itu lerdapet beberapa pembahrrusn yusti&k sarnlai BrHumatnlr ke p€ng€tatDrr maryaral(ar.

Penekaji j$ge nenjalaikan kaj;b lzla ynnE bert^j\!k: lslantatiohof Detelopne,t ii Kelahtah iaitu kaji.o yary ditaja ol€t UtriveBitisajns Malaysia &ri talun 1992 hirss! 1995.

Selain daripada kajib dj alas. .erdapar sq kajiu yee mflinjaup*speltifpegawai kerajaan terhadap Kaajaar Anekat n Pelpadr@UEo!.h (A.PU)". Kajian ,ersebd telah dijalankan oleh Ab. RlnmanB. Hj. Isnail basi meoyiapkan dis€rtasi sarjana pentndbitu Nm diFakilri Ekonomi dsn Pentadbira4 Univenjti Malaya. Hsil ksjianter ebut telah diterbitt$l dalam tenruk artikel pada rahu 1995 otehFahrlli Sairs Kemasyarakntan dan KenadusiaaD, UnivdsitiKebsr$aan Mala'Gia dalad scluah buku yms beriajuk:P€rkebbangan dar P€nbalan Sosio,Polirik Kelanta4 1955,1995.Beliau telah mdskaji lersepsi 309 lcsEwai K€r.jam Kelanisnterhadap Leberk€satlan pefiadbiran kelajaan Ansklltr perpadutuUnnah (Angkat&D/APrD. Secara kluswn'" riga jabatan ielahdipilih seba€ai sm!.l kajian. Tisa jabaran ren€bur dipilihbqdadk3n dua hiieria utamr- Kriieria pedana ialan jabaran-jabatan teB€but adalrh newakili kemja.an lers€kutuaA kdajamnegeri dsn kerajs.n tempatan. S€hubungan dengatr itu, JabaranPembuslrnan Pdsehrtu.an (JPP) dipilih sebasai mee€kili kq&jaanleF€kubrn, Pcjabat Setiaosaha K@jaan Neeeri (SUK) nwekilikelajao neseri dal Majlis Perbddarcn Koia Bharu (MPKB)ne*akili k@jaar temparan. Manakata Eodel Wis@ Pes€kutuandipilih sebasai mewahli konbilali wakil ke€jaatr ldsekDtu n drnkerEam rcseri. Kriteria kedue ialal lerassk@ udaian bahamkesemua jabalan )ans dipilh !1empunlai ke@ndmsan berpolitikydg iersendiri, selerti JPP ditatakm hes"lili BdisuNasioDalruMNo, sUK lebih c€idms kelada PAS da wismPerseloh.un adallh crmpll@ BNruMNO dengatr pAS/ApU.Manakala MPKB dikna meqakili ktrajaan teopatlq meskipulebih b€rpihak kepada PAS tetapi sokongamF tidaklal besibr

Hasil kajiatr beliau menunjuHon mjo.iti resporder berpendaparHj. Nik Abdul Azi" tidak atohalik drrarn mqertukd darmpmtadbiran kenjarn negqi. Keadaan iDi mony€babkan 57%responden berlendapat pedadbir& kerajaan ApU adatal lebih baikd€lipada UMNO. Selain ii! dara juga ndunjlkkd keca'na!

Shukeri Monamao

llMNo/BN ke a1!s btara dan p.nbadi Hj. Nik Abdul Aziz t€lahtrnguegkd sokongan ralq/at kelada UMNO.

Satu lagi kajian ilmiab renlans kesD pelat(salen 'Memb,ngunBersanB Islam I' tdhada! hasil negeri Kerajaan p_AS Kelanran telahdijalalkrD oleh Ercik Abd. R lim Anuar de Cik Azizh MoMYr$ol peffiydah Sekolah Elotromi Universiti Ubra Mala',sia. Hasilkajid t.rs€bui telah dibentanskd dalaxn Majlis W&aoa rslam deKeDak ruran Ekononi di Dewan TeEtai, Kora DarutBi4 KolaBharu pada 16 Mac 1999. Kajian reisebut retah mempaaklh!baham segala pcmtu.an dar perundagan Isld )?ng dil',.M"2r.,nole.h Keraja$ PAS Kelanian membdi k€sa posftif rerhadap harilnegen secan l4$urg dan sec@ tidak logsung. fa dalalnenjelarkan satu hakikar bahrya sebenam)€ siasah kcli"nssr danekonomi yms menepati kehendak Islam rkan m$xterikaD kesdyadg shsat positifkelada lqkeDbangan ekmomi neseri. pmekajid€Dgan itu ielah neDoadDske p€ trdaDgu drn peratu@ yangdi!€lkenalkm di Neg€n KebntlD unruk dikdballgkm k€ pdngkdpersekutu n dan kekm_- 8an-kekaq& Edrng-undals ]@s adahendaktll dihapuskd."

Manakala penulise ydg meogula! tenrag perkemteSa! potititsemasa d?lr ftu-isu yeg berkaitsd dogm Neg€d Kelersll di&pariban,€k eekli dibuar oleh ahl-ahli akademik de lemahati-lemerhari politiL fanalair. Anrqra ahli ak ddik }"rsnembica$katr tateng !€rubahaD de lerkenbalge sosio-?olidlKelanu! ialal Prot Madya Dr. Mobmad Agu B yuod'. prciHu$ain B. Mohan, _ed' dan Prot M6dya Dr. Wa! Abdrn Ri!l@ B.Wan Atdul Latif'. Bagi MohamDad AE1r!, pentadbnso PAs padatdhun 1990 t€lah m€mbavra bebelaps llogam d€stik ratrg jaulb€$eda densan apa ]€Ig dita*a ol€h t 4NO sebelu itu. Basibelia! !€rubald lolitik dalam pe adbiru K€mjaan Kelanrao bhun1990 telah @mbawa perubahu bq& di nana PAS menjsdikinageada k€islane seba.sai ,erkaE pokok dalam pentadbne ?olifikdad sosial, berb€d. dengan peD€ktuau yang diba*a oleh UMNO'ug rebih tErtumpu kepada leobusuDan fizikat. Bagi Hnssair B.Moha&ed prila. Kclantan dikiia uik k€nna mast!.rakahya leranineneriha risiko n€lauplrn agak nEdu dari sesi ek@omi. Scbabitu rdereka berani bqtindak menentane aru dmgu memilih lartipembangkang N€basai kerajaan. B€i wa! Abdul Rahnan puladalar-dsat Islm )u8 dilalc,ana*rn oleh Kerejsan Kelanran tllalmercala' kejayao. Ie dis€labkan du faktor ula!0a, ieitu keazem,lpotitik peminlh lenimpi]ni)€ da shuktu malylrkatl}! jtsnChomogo dd mempt]n}?i badisi k agalrl@ ymg kuai. Bagi beliaudasar dasff keislaman yary diperkmalklo oleh Kerej@ K€lantantela.h EembBrikm kesao yalg bese kepad& pihak lain seperti sistedIdjak ean3j I9IM (dl-Rrhn) )tds kmudiannls ditiru oleh KerajaaiTerEnggaDu dar legeri-negeri lah selelas itu. Begitulab lugedelgar beberapa lrogran keislM lEag lain-

$ru kaiian dilerinsla! crjM lelal dibu,r oleb vudara atmadRupaai bin Manat pada talun 1996 )?ng bertajok nPerkembengan

Uml LIm di Nesen Ke an$n Selepa! Me eka: Kajia dali AspekPolitik dd Kelimpind" Tesis Sarjsna ini diliapkrn di Untvds'nK€bdss@ Mala)sia. Bahasian akhn kajian beliau telah m€nyentuhleDtog perkmbdSan lourik setGa dr Kelel!! de kePidpinanDato' Nik Aziz drri seg d6e ldtadbiraE dan beboapa peDdekata!Islatd )."ng telah dilsk@lkan .

Pdda tahE 200q. sani re$s dr lering]."r Dokor Falsat ! lflald$di|J(d d' Unive6iri Ma aya oieo Siudm Shr*en Mobamadbdajuk Penerimarn Masl";ot Terhadap Pelai(laDaan Sias'!Syd'i)l,EI Di Nege.i Kelaltm dari Tahrm 1990 Hingge 2000:K,jid Dslm Krwtuu VajLis Peftardara! Kola Bhru \elani-ar

760

Membongkar Ransia Pendidikan Islarn

Kajian @sebut berhrjuu m€ngetalui pelerime b,lrnratar dalskar,,sian Majlis PerbaDddan Kota Bharu (MPKB) ierhada! prosmkisla$m y8ng dijalankn oleh Kmjaan Nesqi Kelantar selamse?uhh tahun iaitu bermnla rahu 1990 hingga tjhur 2000. Jadi,tumpuqn r$poDden dikhususka kepada kawasm Majlis p€rbddamKola Bham (MPKB) sebasai smpel kajiu, mdandanerm kaw.sanrdsebuL lebih banval tfrded.b kepada akririri perLadbitu drnpembabmd. Pengkajirelah menyahka batas" kGl@ Kerdrarberjara melakukAtr sant pembahM keislaaan ]us sangat besddan mcnyeluirh kemna Deliluti 4pek-a$ek bdikui: penonjolaDIll!trl sebagai dqsar kdaja.a penakaian €l-Quo dar at-Ssdahsebagai njukan rertinssi, peninskat&n aktiviii kebajik$, progmpe!$affilan dm p€ncegalan Daksiat iem6Dk penglapuekesiatar pel&uran, payelararu akiviri k€buda'"rn dan k€se om€ngik'.t piinsip IslEq penyediasn sisreD pen]ndangan Ist&!penilskatan aktjviti dd$€h da penghalEratr Istall, pery€ldasanaktivili ekonomi de kewange mengikut priNip Islari, leryukrbanskrem pondidikaD klan\ !€ndapan koDscp kepirnpile ulda dansebasainyr Hasil tajiar beliau nerujuk*rn r@ylrakat sangatpositif dan moqim bait sdua p€mbah'rurn k.isla@ tersebut.Malah (sya$ket tersedia me pqt3hankan kepimpimn ll.lanlidagan cata lentadbirar 'be telah dijar.nkn. Bagi penskaji, s€nualenbatajl@ itu adalah nenelari ko$e! siasah syar'i}}€nnagikBt pmsajian politit hlam.

Satu kljian diperinsker sadma telah dihuilkar di Utriv.NitiMalaya tedang pergeuiaan kaedat sadd al-zara'i. dalan!€ftadbim kenjaaD Kelaniln. Kajio rersebut ielah diialankd orelsaudara Mohd Ramizu bin Abdullah @ Zakeia , tajutnt" iatahlDoltio Sadd al-Dhda'i dr! Pebak inlF datm leoenilabdksajaan \eseri Kelatrrar dd lllu tsgo-leeE, Klijm iDi di baqalpenyeLaan &batan Fiqh & Usol, Bahagid pengajia! srEiahAlGdemi Pengajim lrlm Universiri Ms.laya pada iahun 2001

Pc*m$o8aq be dalam potrrit Kelallan iru juga lelah mclarra@ pelajd peringlrt .ar]aaa ouda ulojk Dftgkii berbagd apekyan! terdapat ddam rouan politjt KelanraL perkaa ini dalatdilihat dari!&de seDMi tajuk-tajuk yalg ditaji. Atrteslrmely€ntu! aspek kelinpinan Mmroi Bese Daio, Nik Aziz.p€mikilan politik teliar! konsep pqtadbiraD yans beliau bcwakoasep DegaE IEIan vug direrapks dtr sebagajr)€ Ada puLsyaneftngRaJr tenlang progrM peobahM keisLalM yarg dijaldk nmeDg*ul tempob dd Lalu-t lr tene u. A@juga )"ng be!8lc'jiprcgram pebbanguo tdajau Ketanta! Debgjkor bdanS danseklor paladbitr sepeni pembdguan ekonomr. pmbelgu4a}:hl!k, p€lhubungan asme dan kam. Kajid juga relah dibuatuntuk nelihat metode peniadbilan daD k"€dah-kaedah ijtjtad yargdisunapaftai, teMuk jus! kedudltan al-Ouran de al-SuDnahdalaB pentadbiran. Selain iru rddapar kajian yang diluar unhrkm68uku! da! odge.atui kess.kesa! prograo pdbahru itukepada mas)erala! datr ada juea yog cuba meogulu sih!ba)rar*rl te,badlp pftcapaion kcmjaa! Ketdlan ddMrnmjatardor talggxngiawab !obrr_k, peoladbina du aDtuabkep'6pD.n bbadap rak)"i. Bagi EcndapaL gMbsja! )ag t.bjldeki! dr teDMikan bebeEpa kaJ,o di pemgkar sariua md! )s8Derr.arra! drDg.r perkeDbMga! barr dalam kelaj@ Ketdunsmerja]( hlun 1990 seperr berikurl

L KcEiaa! Perpldd Unmab rAplt d Negeri KetanalrS"nrAraljsb Terbadlp pellbaharud-pmbahan atr yusDiLalss&lrn DM T.lun t990-t994, oleb Mohanud tuu.iBh Mat Ksim, Fal(ulri Srriah A.kadet[i IslaD UdvdjiiMalaya Feb.u.ri 1996.

2. Kerajad Kelfttan Dari Tahun 1995 Hinsga i997: satuAralisis Tenta]1g Pelaksaaaan Politik IslaD, oleh Mohd

Shuleri Mohamad

Faizal P.tul!.li, Balagian pengajie Sy€riah AladelxiPetrgajian Islu Univerisiii Malaya Sesi 1998/99

3. Progra8 PeDbasunan Dakwah Dan Kerohanim Ke.ai@KeLarla! Dsi Talu laao-ts95 DaD Keberkesmffi)a: iaruKaji& Di Kota Bhero, olel Norheina Binti Saleh. JabrtdPdsajid syarjah, Akadeni p€neajian rstam U vditiMahya, S€si 1999/2000

4. Negara Islam MeN.ui Tuan curu Daro' Nik Abdul Aziz NtkMar Satu Analisis, ol€h Zainal Abidin Bin Haji DeraDan,Iabatan Siasah S,€r'iya!, Akademi pensajian rslmUniversiti Malay4 Sesi 19992000

5. Koniik Dalam Peni.rdbnan Kerajaatr Kelantd DanKsMlz Terhada! Potadbim perjawtan, oteh Fm",nira81 Mat Saad ( Jabatt! Siasah Sye ilyah Akad€mi pensajianIslam Universiti Malaya Sesi 2000/2001)

6. Analisis Petrtadtirao Islan Mengikut pandagaD MenreriBerar Keletan Tuan cN Daro' Nik Aziz Nik Mar, olehHapiza Bt€ Ismail Jatalsn Siaat Syar'iyyah, AkadeniPengajim Islan Universiri Malays. 2000 tzw I

7. Analkir Pemakaiu Kredah Malahah Dald p€ntadbirarPrcgrm PenbangM Keraj@ Negoi Kelantan DariTah!! 1990 Hinssa Tahun 2000, oleh Mohd Atrendiotbnaa Bahagie Pogajian syariah Atrdemj peryajianIstan Udverisiti Malaya S.si, 2000/2001

E. Bialaog Kuasa Mencri Besd Keleia!: Satt tuatisisMerurut Politik I6lam, ol€h MuirrDoiz Binti Moham€aLJabatan P€Dsajie S,€iah, Akadehi ?ensajien IstanUnivdsiti Mala'€ 2000/200 I

9. Aralisis Padelltao Du Kebdkerala! prcsramP.mbaneuoa! Pstubusatr Ar|,n KaM Di KelaillnbaiiTabun (1990-19990),oleh Noor ssadat Binti Mohd B.shor-Irbata! Pensajid Syariah, Atadeni pensajitu IstaraUriveBiti Mala)€ 2000/2001

10. Unit Permcus Ekonomi Nesdi Keletan: Satu AralisisPelaaann]la Dale Penbdsusn sosioekonoDi, olehZaleha Binti Mu JabataD Siasah S}t iryah, Akd€miPengajian Islam Universiti Malaya, 2000/2001

11. Program Pembanglllfu A.kilak KdajaaD Negdi Keldtao:S&tu Kajian Dari Tahu 1990-2000 , o1€h Norhayati rdris,Bahlsid Pengajie Syariah Akadehi pnsajiu rsramGiverisiti MalaF S*i 2000/2001

12. Pddirnsan Go€rui Mtrda Terhadap Kepimpinan pAS DiKelantanr Tinjauu Ke Alar Pilibrlraya Umum i999, otehZrleha Bt ZsiDuddir Jabatao Sairs politik Fakulri SaisKcmsya.rkatan D& Kemanuia.4 Univgisiti Kebars6@Mala'si4 2001

13. ?rcsem Pgmbangllnao EkoDoni Ker4ad Neseri K€teran. Da. Penganrh!'€ Terbadap P€nbmgunan rrsd: Sat! Kajie

Dari Tahm 1990 Hirysa 2000, oteh Sutdiatre bintiAbddlah, Jabare Sias€! Sya. iBah, Atademi phsajianIslam Univ6iti Malaya2o0 1,2002

Art ra p€merhaii dan lagealisis lolirik selna. yangboSxlarako berbrgri isu de berkembdga! ),"!g bstaku datmpo[ti] dao pebLadbiran KeLaD|2n ial'] AtrB B. Hi. Mu]annad\o17. Motd L4s B. rsmatt18, Tmizi B. Mobd Jmrq, vohd.Sayuti B. Onar* drn lain-laiD. Mereka nreDgeoeqahtan ulasanberdalarktu bu-isu )ds berLaku dalam Dalyarakar saerti isukAinxlind Tok crEu. Nik Abdul A,ziz, k'lsis dalaD Kelai@Argl,fu. Isu p€tlembubSa! Kerajarn PAS <tengo utana do

Deag€m Dqleliti seDarai b*u-buku )ds ditulis mengenaiberbagai is di Kelantan, artik€l,attjkel )dg diierbitkan, jusa kerraskdja sabar acau b€nskel, ia membdikan sambde bahawa

76r

MeEbongkar Rahsia Pendidikan Islarn

perLdnbe8e polihl KettuLan letah m€mberil!! impal yes bqakepada &hiviri pmJisa! o,n perbircans,n ot kajaneal goloDgdsry"$e de! ps8anatisis Di anlara koteki penulisa! Leuebur

1. Lltfi kmail ( 1990 ) RN Tenos: Redteish pe and Metuen,Kota Bha.ar Mulia Edemrise

2. Mobd saFrLi Ol]lar r I99 i 1 Ketafuon setepa ennng. KuataLumpu: Tbta Merah

3. Kela @ Uatv%ni pohtik Terbutd (1995/ tvlahad ad_Dallah Wal-tidaDAh, Nilas pui, Ketanran

4. Nik Aziz Nik Mat (1995), kldn Bateh, KoraBhe: Ma.ftadad-Dalvah Wal- rmrmrh

5. Mobd Salrri Obar {1996t. pqgotak h poltttk Kctantar,jiapo Inga W deasas s'Iaa. Kueta Iunp*: TE6Me.ah.

6. Ahmad Ilod Orhntu (1996\ t"Ianpukah Tok G,tu peftaheKelantan?1"p1*^i Xu tt sitai UMN7. SetneotlPmsbira! Pemud!,

7. Tamizi Mohd Ju drn Md. Na.tzi! tulob (1995.) I&@ cuzDan * Nik Ab.hl A2i, Nik Mat. Ketanran Are4da Baru tJntu*

^ Und tslM. KuaIsL\tmpr: R lgrajar Milda publishire

8. Alias Munrlxdad \ta71t tstetigcaio Melay Ketaatas,Sat" Pdndqhgan lrat, Kota Bharu: Mohd. Nswi BookSlore. Sladiu! SuluD Mubrmh^drv_

9. Mohd Ardn Yalkob (Hj.) eaoD, Sejdoh pemerintahePAs Kelantan t9 59- 1990, KelarraDr I'usar Knjian Strategift.

10. Hnssm Haru! (1999) Ker44tan pabat Diahik N;8qiSemakia Kenqsalaa. K'ata LudpuI| DD Mediacosuti SdnBhd

I l . JaDal Mobd. lol@Er Sulaiban /rggg). Btosarq T,an AtuDoto Haji Nir AbdutA2E. seot@E uma kna Ahti pottikMAlat'ta di Abad 4c 20. Xula LLroDu: SuLfa HusaRsouc€s & Developtoenr

i2. Mazlm Jusoh. Adil plda yds Buta blm,, dalmDisba! (cd.X2000) ,S?,1,h Tahun MembaaE r BfrsaMiJd. Kola Bhan: p!!ar Kajian Ssatesik Kel;Btr

| 1. tlazld Juson. ,l(€ amh jeiapog Val,.- weg*,OAa,t mD.n (ed.X2000) ,t prlrh Tahun Mmbakaua B*.andbla'a. Kora Bld puar Kn rar SEaLegij( Ket;LaD

la. Vobd Daud InCi (2000j "Kelannn di Bawat rcpillplmurama'", dalaD Hj Hmn raib (ed) ( 2ao0 \, I,rodet,(aaJi?a', ftIan, Dewm pemuda pAS pMr

15. Mohd Dau4 Hj. We Jamil War Marnood. R nli AbdulH,lirh (2000), Stahs Ketaattn p6ti Retubah, Utisf/.ia,

_ _ Pm€msan KqljarD Nesen Keiaotan C TPKNK)16. MohaDod Yacob Dqlma4 'perirur.n KseDian dan

Hibure", dalam Ditr,3nm! {ed) \2oOO\ S.putuh TahuttlenbMsun Bersma tstfu purar Kajjm Su-aregil Neseri

17. Nasiludin Mar Ise (2001), J, Tahun MenDetaDaiP..rddraa Selegor: penerbirsn A-blsf

18. Salra Mai Hurseia. ,"€lancong Semrkh kmai KeI(elaD(4n"datm DBma! (ed.X2000, Seputuh TahunItrenbansn Bersdna /r/ah. Kora Bbaru: pusar Kajia!strategik Kelsntanwan Istrtajt Wd Jusoh (rg9g), KoiekliUcapoa R6ni fAB Tuan Grtu Dato Haji Nth Abdul A2i2flaii Ntk i4aL Di^n Darrnj im

19. Wan.Moh€nad Jamil Wan Malmoo4 'penxbansund yangSeimbAng"dalaD Dhsrotu ied., \z0o1) S?pt tuh TahnM.hbaryun Aqsana bla-. Kora Bharu. pusar KajioStaregik Kelaatan.

20. Wrn Nil We Y6on "posidf Tdbrdap perleobmganBu.laF din Seoi . datan Dinst@ rc 2OOO\ S?putuhTahM Medbansun Bq\ma lj/ah. puar Ksjia! sraregitNegsj K€lbtan

Shukeri MohaEad

2t. zjinuddb, i:Te..rb*J rDls.L- seputur ranutr

r:.T :L.9,,l{y Manusia.. datan Dismtu -(ed r (2000)

reputun rahh,t Menbanguh Blsana {rtarr. pusal Kl i.nSraregik N€€€ri K6tantal(Drs.) & Dinsman, "KQinp;an1T

p*gpbg a,redbareu B€Nam! rsran;, ;ah!oDinsnu (ed) (2000) se"rl,l, r.hn M*b.ns""b.;;;;iiau. Pusar yqian SuaLegil Neg6i Kelar@

22. Zlinrddia Aws-qg Hdrt fDrs.r & Di6mar- ,.,Mebsun6Kewarga! Negen Berdlla Kecil,,d,.a!1 Dilintu(e.d.)(200c) Sep'tuh Tah'n Mqbaasun Beaaao tstanlKoIa Bbaj.rl: Pus.t Kajie Srraleek Kefubr

21. Zairuddi!. AwsrS _Hamr fDrs.J & Dirs[laa ,BaSainala

Vutu! rahn Membahcn Be\ahd ktan, xota nuru:PtJsal Ksjid Straregik Kelatri.tr.

24. Zainuddin ArvEns H&mai & Sdlul Balrin MoharDe4 ..Sotarq.b"e ln$.*:l

pedadrirar", d,ram DiIllIm (ed.)Sepuluh Tahur M.hb@stn Be.sama rstdn Kota Bnuu:Pusat Kajian Straiegjk K.lantar

25. lJdnl Aziz BiD \Iu$t ,"Iers! Moral Datan padidikan

I!. MTJ"t*c 2000, pembangulan rtuan yeg UtDh,,,

(K€das Keda Semid pelaD pembmsl]no SharesilK€rajaro Nesdi K€tdtan Tahun 2000_2010 pada I N;v.1999, di De'Ba Terarai Kora DamNan r).

26. MnharDlld Hj Hurain 'penrbahtu d€n Cabdatr Kcrniadtuekau di KelanraD" (Kara Keli, Majtj\ perhiDluloUnir DakMh Hataqar da! pcnghuiu peringkal Ne8eriKclor.n. di Dewts! Tera6i Kora Dml Nain. Uruei!Pmermgd Kerajaan Negeri K€lmtaq lade 24 Ap.il 196).

27. Utrit Pere_cag Ek@oni Nos€ri, 'ioasep rra"mUngr.Bcrsamn lslm Dalm peniadbhan KsEja3n N€gqi", (Kerta!Kdja l{ajlis Perhtlpulan Uoit Dakwah Hal&qah &Poslulu Pdingkat Neserj Kel€nran, lada 24 April 1996,Dewan Taalli, Kora Da lNa!n).

28. Mlbmud SaEdon Awus OttDAn (profDr..), ..Rarg Undus-udary Kuu Jenalzh S'€riar (tr) 1993r sarr Anatisis;,JMdt Stanah, ttkanni pelgajian IslaD, Jilid 2 Bilansm2, tulai 1994.

Satu pe.k4a yadg t6lal nEDjadi nakrunat trlnD bahswa attbmhariar\ majalah dan l&m.n *eb t€ls,h emberik r tumuaD *tususkepada setiap pnldbarga! polirit di Ketanmn ke@a oeleto@nganggapnla selegai satu Dilai berire }!og n€narik, penring daseruasi )mg .lapal hemrik par. pemb&a 'mg lebih nrnai. Isu-isuKelanb! ne'rjadi lopik besd dan pali!8 hansat sepsnjans nas!seperti )r!g dilakrkan oleh Berita Halim, Berit Mjngg4 UtulanMalaysis dan laiD-lah. Manalala lspolln dan penyebann oddurlattertans porkenbeean ptuiadblm K€lant r juga telah dilakukanoleh me.lia-rnedia be.ikut:

Buletin, Urusefia Paclangan Kerajaan Nes€ri Kelantd(UPKNK), tema-suk v6i InterDd seperti htr!://fly.roAelsdrn,Hankah,http://Eenbus.tipod.c.om/",rostad97, Majatah KfitihKuah Lunlpur: Pmerbier P€nuda, penikn. Utusm Melayu(MalaFia),S@ Ytri YayEsan Irle Kelanian, Badan pefiubunsg!PAS Negeri Keladan scp.ni ems&n pAs Nesen Kehnra' 1990,Membangm BelsaDa hlanr, Oldober 1990), Unir PermcansEkmoni Negeri Kebnt n seled Lapo$n Atlil pelm SralegikPeobarsua! Negoi KeleLs oleb Purar Pedbaneuan Pmjasaa!UDi\dsjli PuEa Mda)ss pad! Ohober J99s. plsat Kalra_o sFalegilNeseri Kelanian sepedi sid Fiksn yAB Tua! curu Hj Nik AbddAziz Nik Mal Asas PeDrsdbi tr Islan, siri l, ( 1995 ) dm taitr-lein

762

Me!ft on€i(ar Rahsia Pendidikan Islam

Itr, FA{TOR YANC I\'IANDORONO K.AJIAN TBTTANC KTL{NITN

Mellbal lep8da.pshatitn yeg aga*.@biaia tepada polrrit deaD€ludbird Keunta! teruLrma-o)€ dahb tedpoh sep un rahun;erflfl! sebaS6mana yalg dibincaryla di ara!. edah tentu terdepar;s.kaft yD8 isbnrya de besru denarik )e8 dimilikj olehkeraltln. Perkara yars dinalsud iN ralab hktor JrMs yrls

dcnjadi lendoronc kepada al:tiviti peadisaa dsD kajian iaitu:

?ertam!: Faktor kepinti.ar ulam! '"ns dibawa oleh Tuan cuDab Nik Azjz da! kepimpinad k€rajaan Neseri. Keresu.nnEnbav{ Isim setasei caE kepimpiDaa imej bmih dan sedqhm4b.rrktidmat kepada raktat, tidak loelakukan ra$ah darp€n]€1€w6gan. K€liopinm ,eperti iiu aksn nembav€ inpak y.ngD€sn tepad, ptrlaftirBi. brsyaEkaL d{o sebagairya. Ia lsril}?mera'il uliuk diteliti dui b€$ag& dinmsr.

I(€dllar laktor da!& Islam yang dhyatskan secua tdbnka otehpftrk ke.ajarn de pelat6anaan prcsran penradbimn dep€nta!$l@ rakyal )ae berpedutan akiM Istd sepsuhnya rur€tsb oeoberiku daya tariktr kepada mas]€rakrl utut xoengetaiuirtatr! b€ntuk peEb,han y.[e relah dipe.koarkln? apakahpmcapair! )Eg dipftlehi? apalah k.sa@yE kepait naqtat rddrn berba8aj sdul? dan bsbagai penosjan lai! Iagi.

Kdigl: Fakto. lrograD pembalffu.rl Istae '3[g dibaw dandnarsalake s€c{a berheds} dan tegas sehinssa membelike dilaibro kepada Inasyeakd yang oelarna ini diga!trtekan batsw Islandd* mampu meDhdbir. Setelat program lqntah{uan Isle ihrd!!d dir$oi kenarismny!, mlk ia rentuiya ntuimbullan mimrDerdalam untuk nelihat secara khu.ru! dan serirs apatd kaedd dm[leiDde ysrs diemakai oleh kerajar! dala$ heDjayrlan disipenbaharu$ islan )ug tidak ?€mah dibuat oteh K€raiaatr tsin dit!,faiq,sia rermssuk k@jaar Pusat sendiri.

Keenpatr Faktor serangm Eedia mass tlng bdhrbi-tubi k a13spaulalan dar proge di Kelaara! t€lah membqi satu c€rrsulepad! lara p€Dslaji utuk utelihar sejauhnaun boanla hrduhede prclasanda yang dituj*an k€pda kerajaan KelaDian. Maka iancnyebabku la!]€k pihak semakin beminat mendekatipe.lrembDgan politik K€lanran sebagai setu bahe ksjian ydg

ry, paNr.nrj?

Melalui perbbcange du penelirja ]"!g klah dtbuat, boteholan^ggap bdlEwa pol:dk KeLanrad dd pedadbi,aruya d4i ilhDnrt u telab Berceruskrn ssru dimen$ balu dalm dlmis pftuUsm darpei'€ljdiltu

_ teians ia ffiber e inpat )tns bsd kepad!d.norbt0, babaD,batran ilmiat dl! s€baElirlr. psked$.ngrn iDrdalab dBebabkar pdobjolai konsep kepinpim ut ba yargttri

, daD rlsjs srolsrtikar lslao *bagai agou aau agm

ooDbablruar. Nmua b.Siru setak l ptuceiar yeg dibual dio€pau!{uqn. 3emind secara seriu! de besd.beEue @E@nglif.byea, p.ti* Ke.anL$ belm diadatE kF oreb io4rc0datr8ktu kepadr emjaan Kslarr6r ltus6Dya da-n pinak tainmnlr

9u* mssadakan s€lninff berkdra! deD;an pskembaleanNUq re|anta! da! hasa depmlr aLru sunbaDgmF kepadaoeE&nguraD D€gra. Akiviri sedins yang di@dogkan itu akuEembobCls lebin banlak penuiilan du rajjan )us i.lab dilakukan'e.[etre! kerajao K.tantaD dEn jusa d.p,t meDetuskd ban)ar{3r ptrun$n da! kajia! bm }mg dspar m€nberu merirgcltanEocaparan politik tsian1 dr htra,hu de lE neraH

Shukeri Mohamad

Harsu Ilann (1999) Kelalan Ralfzt Dinanik N6sdi SeoakinKetinssalan. Kuala Lupur: DD Mediaconsult Sdn Bhd.. h. t6-l?Abduuah Al$,r Halr Hassaa rtqe6) The Adbinismtroo of tstaln$Law In KelaDtan. Kuala Lumlur: Dewe Baha6a Dan pustaka. h.25{ Perubahan-perubaid di Kete|a! di Baqd KeDimDireUlaea' (1999). Uruseria Penerbsd K*a;an Negmi keiaun(UPKNK), h. 1, Ali4 Mohaned (1994), Keianre di Ba!"hPederiftalan PAS, S€lesor: Gatway publishiig HNe Sdn. Bhd

anikel wi (zxa), The Consritution of'ftr€ Srate ofKelantan KuataLunpl]r: Jabatan C6tak Keraj@.Abdullah Sanusi Almad (1980), Keraj@ dan pentadbnan MalalsiaKuala Lmlur: Dewan Bahaa & pustaka h.40AnE ad Moh&mad lbEhiq Ahileneh Joned (1986) Sisiem Undarq-uddg d' Malaysia. Kuala.lunpu: Dew€, Balda & pulr*a i.231Artitel ni (2) (b), Tte Cmstitutiotr of The Srar€ ofKeraata4op.oit.nenFtlkd bahaw jurlah exco yds boleh ditartikm€ngikut pinda€n terabir, Sults! dengan naljhat dslipada MenteriBesar toleh nelantik ndak letih daripada t0 ores exco daD tidakkuraDs deripada 4 o.ang di hldsrn atli DUN.Atdullah Sanusi Almad (1980) op.cit, h. 40. Arritel xvi (2)O)TtBConetitution ofTh€ Siate of Kelmirn.oo.cil.Abdullah Sanui Almad ( 19tO;, op.c;g t. eO.Tem'rbual deogar Aisdi B Alia6, Setiaulahs Kenj @ Neg€riKelantan di pejabatrya pada 15 April2OOTArtikel xni (2) (a) O) & (c) Ihe consriuio! of The star€ ofKelullaop.cit.. Abdullah Srrusi Alrglsd I1980) o!.c;r, h.40. Drtastempob pem€rilllhe An8karadpaj (dari Latu! t990 hingga t999)Kdrjar! NeCEn relafi d;hdbir oteh bebmpa pesawai lerdrggisepelh berikBr: Seti&usaha Rqaja! Negeri psd! ralo 1990dipegag oleh fB Hj. Halsu bir yusul Seleps belara, betiaudiguti oleh YB Hj. Abd'i Raat Bi! Sar.t. Kmud ar dipe8dgolel YB Hj. We H4yim We Daud, Tmsku Shah Buddi! b.Tmgku Mohd Marsu. SUK s€t€rug disandaDg oleh Dato', MohdAiseri AIs. Di alkra Pen$ilal Uideg-rlldeg plta .dah yB tu.Mobd Raus bin. Shmt Beljau lelah digrnn o eh yB Tusn Hi. tdrisbin OLbDeD. Di etzE Pega@ Kewngd Negd pule lerdiridripada YB Abdul R@ak Saleb, yB Hj. Wao Motamad b. warKonok dm sekanng disodang oleh yB Hj. Stkori b. Mohamed.Unit Persnoangan Ekononi N€g€ri, pejabat S€tialrsaha KeraiasrNeeeri KctalraJr- 'KoDsep \4edbegu! Bersm ktm Datampentadliran Kqaj@ nes6.i',, kertas keda yans dibentlDskan pada24hb April 1996 di Dewa Teratzi, Kota Darul N.im. b. 2Bdetir,uPKNK Bil. Kel@a! Kba, April Is95. b jLihat suah a1-Haij (22): 41Lihat Surah al-AfrEf(?: 16.Lihat Sulah (al-tdid€h (5):8.Lihat ladith, "r+J iF d.!- Fls r elr Frs,', at-Buk$ri O 936), sahihal-Bukhari (dic€tsk bersama Fath

at-BEn), Kaherel I Dsr sl-RaryE4 Juz 13, hal 1 19, no. tadith:7134Drs. Zainuddin Arms Hamt, 'Bas&imaoa KelarLn MelniljhKerajaan" dalan DiNne (ed) (2000), sepuluh Tahm MenbangqBersaEa IslaD, op cit, h. 2Bade Perhubusan PAS Neseri Kelaftar ( 1999 ) progrm pASNegcri KelaEla!, Pilihalraya Umurn 1999. pemias@ Fajar Hijmh,h . 1 4 .19 Buletin, UPKNiI{, Bil39, NovenberDisember 1993 h. LEnsknlen no. 8 t hu 1992, artikel 5,6 & 7, Kelanran. Kerajaa!Nese.i tneNbl]hkan Tatuns Amala! Tok Kensli lada tahu 1992,basi nelai€anakatr prcjek !€mbargunatr Dsm, di nana Kerajatu

763

Membonghr Rahsia Pendidikan hlan Shukeri Mohamad

Need mmperlnnrklan sejunlah $,ary ridak rqfans darips<tasepulul.bemrus dtripada ft€ng pMpase yang diterim oleh N;gdio Dswa !€rjanJia! anrara Kerajan \eeen dogar Tenaga Ns.mdBdbad bdkene dengd projer Hidroeleknl persau.Drs. Z"ai,uddi! Asars Hamr, 'Sepuluh

Tahun Men]e,Dtlb MmdaMar$ia" dalan Dinsman (pnyt) (2000), SepDlut Tahln Menban$nAmua klad Kota Bbaru:Pussr KaJia! SEflesil Kelturuh t4.Biedd. UPT,NK Keiua$n Ktss,lebruari 1995. b.8Wan Isnail Bin We JwoL 0999) Kolelsi Ucapa! R smi yABTuan Gur]r Nik Abdul Aziz Nik Mat, M€nt€i Besar Ketartan. KoraBharu: Did Dmlndn Sd! Bh4 h.2?lFiman Allah dalam suEh at-A,raf ayat 96:Makmdq€: SekiraayaEt yat s€suatu neged itu berimatr dan bedaCwa redulah Kmi alanbembuka lcpad! esela Oi!ru p.rgurnj@ I )€og meubpah-tinlshberkatDr€ dei Lansit drn bumi.Fiman A ah dalaD $rah al,Hajj ayar 41, Makudnya: Mereka yesjika Kani berikan merek! kekuasae dem€rid,I bmi. nes@€nereka Dodifika! sembalyaog 3ena beDbayEr alil dd metryurhbe$uat kebaikm serta nelarmg daliplda ilehk'rkd kejahatan deperkm Dungkd.Ay8r al-quran j-oi menguamka! kmseptarggunga%b beEep.du ddm penhdbi.an dan kepmpnaD htanlslpalE- ddak oogrlnaLtu kocep penisaie AgaD darj

Siri Fihh YAB Tuan cm Hj Nik Abdul Aziz Nik Mat Asa!Penf,adbitu Islm, sin I (1995 ), plsar Kajia Sh.begik Neseri

Ubit P*ocal8 Elonomi Negen. Kobsep Memb&lgu BeFAmalslam Dalam Pmtadbird KeEja,I Ncseri-. (Kenas keria. MsjlisPefiiEpus UDit Dsk*ah Hataqah & penglulu perioek l NegeriKelanta!. p&ds 24 April i9s6. Dewe Terarai. KoLs Dsrul Ns'irn)o!.6i1 h.5-6Lihat dohmen rubi Kwjaatr KetI[Iln )us diket@ktu otebUruletra PoelarBs Kerajd \egefl Ketanta! Etu 1999 bemiuk.Pft1lbaho-perubalu di KeleEn di bswah Kepispban UIam,lsu_Eu PerleDboSan PtrEdbjra, pAS Neseri KelaDlaa.c€j.la Daksiat, judi, nba du sebagairya aka! nmjadikm nuusiat€nsselan dalam buian k€duian yans nenyeronokt.an. Dalankeadaa, s€perfi itu, meieka tidak Dayedari kdulnahe danlelancum nenakm sEEtG dd sereruo'€ metetr)apkanKmrmg@ dDrM berekrAhmsd Mohadad lbrahiE, Ahileoxah Joned (1986) op.cir., h. 154Muhannad S,,uki Salleh (2000), .".s dan Islmisasi di Ket&tan..Perikn, No 2I, Jllai Seprenber, h.161-t85Ab. Rlhnan Hj.Ismail" .?erspeldif pesjalrd Kenjaan TsnadapKeiaiad Anerata! Perpadurn UmDrh (Apt : Suatu eslisiskualtibtif. dalan Morpmh'd Asus yuotr red.) (t995)Perkembange dan Perubhan Sosio-politik Ketanhn" 1955_1995.Fakulti Sains Kel6lu.k3lan dan K.iMriaa!. Unile6itiKebbssaatr Malaysia, h. 195-225.Buletin,ltPKNK, Bil 89, Mac 1999,h.4 &.9Moharnmad Agus Yuofi, ."ililanrqr Unum 1990: MensapaRakyat K€l.nt n Mcnolrk Beisan Nsionrl.', ddm MohamdAsus Yuotr (ed.) (1995) pe*enbusan dan perobahrn Sosio_Politjk Kelantu, 1955-1995, Falolri Sains Kenasyamkar& danKeMusiaan, Univftsi(i Kcbaigsaan Mataysi4 h. 149-16E.Hussain Mobmed- '\'ta Budarr da! tusilo Kuala datam polittkMel&)u Ke1etan", dalam Moh&mad Asns yulofi (ed.) (1995)Pe.kembangm dan Penrbahan Sosio-polirik KeladlD. t9j5-1995.Fakultj Saibs Kemas]€Ehr€n dd Kemars m, UnivmidKebangsam Malarsia, h. 25 40.Wu Abd. R -btrD Wan Abd. Ladn..pemba,suu aan pmbahatrSGio.Poliril K€lantan Selep.! I9a0: Saru lDjdurn , datamMobMad AsB Y6oS(ed.) ( t995) pe'kmbeean do perubalr!

Sosio-PoliiikK€luta4 1955-1995, Fakulti SaiN K€nBlrakal,nda! Kemanusi@. Univelsili Kebalgsar Matays:a, h.249_260Alias MJnaDrlad (1s77), InteLigensia MehW Ketallan SatuPadatrgsi AwaL Kora Bhr..u: VobaEad \swi Boot Store,Stadium Muhamd lV.

$pd !16 oihman (tgeo. Manpuklh Tok curu peiratanKeladan? lDptikali Ku Li Sertai UMNO, Selansor: ptuerbiian

Tbrnxizi Mobd Jan dd Mohd Nadzir Jusob (t995r, Tuan cuuDanrl Nil Abdul Aziz Nik Md!. KelanhD Agmd, BaIu utut L E rI3lanl Kusla Lumpu: R"anekaia! Minda pubtishins

I\aohd Saluti obff 0991), Kelauan Selepas panran& KulldLulopur: Tinta Melat