manual pencegahan dan kawalan hiv/aids dipusat serenti

i

MANUALPENCEGAHAN DAN KAWALAN HIV/AIDS

DIPUSAT SERENTI

CAWANGAN AIDS/STIBAHAGIAN KAWALAN PENYAKIT

KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA

BAHAGIAN PEMULIHAN DAN RAWATANAGENSI DADAH KEBANGSAAN

ii

PENASIHAT

Dato’ Dr Faisal IbrahimEn. Lasimon Matokrem

SIDANG PENGARANG

Dr Rohani AliDr Teo Gim SianDr Khalijah Mohd YusofDr Zahariah YakobDSP Sharifah Aini Syed BabEn Mohd Fudzi Hj IbrahimSuriani MustaphaChe Mah Mat Nor

OLAHAN DAN SEMAK SEMULA OLEH

Dr Abdul Rasid KasriDr Shaari NgadimanDr Rohani AliDr Anita SuleimanDr Mahanim Md YusufDr Khalijah Mohd YusofDr Balkis Ab Karim

Pihak kami mengucapkan setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih di atas sumbangan mereka yang terlibatdalam penyediaan manual ini.

iii

SEKAPUR SIREH

AIDS merupakan cabaran utama kesihatan awam dekad ini. Sehingga kini masih belumlagi ditemui vaksin untuk mencegah jangkitan dan ubat untuk menyembuhkannya.Pengetahuan tentang AIDS, pengesanan awal kes, penjagaan kesihatan dan amalan carahidup sihat merupakan benteng utama menghadapi ancaman wabak AIDS. AIDS berkaitrapat dengan isu moral serta sosial, maka kerjasama pelbagai agensi adalah sangat pentingdalam mengawal dan mencegah penularan penyakit ini.

Penagihan dadah merupakan satu ancaman utama kepada keselamatan dan kesihatan negara.Statistik Kementerian Kesihatan menunjukkan lebih daripada 70% pengidap HIV di negaraini adalah dari kalangan penagih dadah. Ramai juga dari kalangan penagih dadah inidimasukkan ke pusat-pusat serenti selama 1-2 tahun di seluruh negara untuk menjalanirawatan dan pemulihan. Semasa mereka menjalani pemulihan, pendidikan AIDS sertapenjagaan kesihatan perlu diberikan supaya mereka dapat mengamalkan cara hidup yangsihat dan membendung merebaknya HIV.

Saya ingin merakamkan penghargaan kepada Agensi Dadah Kebangsaan di atas segalakerjasama dan komitmen dalam memerangi masalah HIV/AIDS di negara ini. Saya jugamengucapkan setinggi-tinggi penghargaan dan terima kasih di atas sumbangan daripadapegawai-pegawai Agensi Dadah Kebangsaan dan Kementerian Kesihatan Malaysia yangtelah menyediakan manual ini. Saya berharap manual ini dapat membantu anggota AgensiDadah Kebangsaan khususnya di Pusat Serenti dan Kementerian Kesihatan dalammelaksanakan Program Pencegahan Dan Kawalan HIV/AIDS di Pusat Serenti di seluruhnegara.

Sekian Terima Kasih.

Tan Sri Datu’ Dr Hj. Mohamad Taha ArifKetua Pengarah Kesihatan

iv

SEULAS PINANG

Terlebih dahulu saya ingin mengucapkan terima kasih kepada Kementerian Kesihatan Malaysia keranamemberi peluang dan ruang kepada saya untuk merakamkan Seulas Pinang di dalam Manual ProgramPencegahan dan Kawalan HIV/AIDS Di Pusat Serenti ini. Penerbitan manual ini sememangnyabertepatan dengan usaha-usaha dan langkah-langkah yang sedang diambil untuk mengawal danmencegah jangkitan penyakit HIV/AIDS terutamanya di kalangan penagih-penagih yang sedangmengikuti rawatan dan pemulihan di Pusat-pusat Serenti.

Sejak jangkitan HIV/AIDS yang pertama dikesan di negara ini pada tahun 1986, jumlah yang dijangkitipenyakit tersebut terus menunjukkan peningkatan yang amat ketara. Ianya kini telah menjadi wabaksehingga mengakibatkan masalah kesihatan yang serius dan sukar untuk dibendung. Penagih-penagihdadah di negara ini merupakan golongan yang paling berisiko di jangkiti HIV kerana tabiat merekayang suka berkongsi jarum suntikan untuk pengambilan dadah. Justeru, tidak hairanlah mengapasebahagian besar daripada pesakit-pesakit HIV/AIDS yang dikesan di negara ini merupakan penagih-penagih dadah yang menggunakan jarum suntikan (IVDU). Menyedari bahawa penawar penyakit HIV/AIDS ini masih belum ditemui, oleh yang demikian kawalan dan pencegahan jangkitan penyakit tersebutmerupakan satu-satunya pendekatan yang bersesuaian dan berkesan.

Penagih-penagih yang sedang menjalani rawatan dan pemulihan di Pusat Serenti berada dalam keadaanyang terkawal dan ini sudah pasti memudahkan usaha-usaha untuk memberi pendidikan mengenaiHIV/AIDS dengan secara sistematik terutama dari aspek kawalan dan pencegahannya. Namun begitu,sikap yang prihatin, komited dan profesional di kalangan pegawai-pegawai dan kakitangan amatdiperlukan untuk memberi sokongan psikologi dan emosi yang berterusan kepada penghuni-penghunikhasnya yang telah dijangkiti HIV/AIDS.

Saya percaya manual ini memberi garispanduan dan prosedur yang menyeluruh kepada pegawai-pegawai dan kakitangan untuk melaksanakan program pencegahan dan kawalan HIV/AIDS di PusatSerenti. Saya juga berharap manual ini dijadikan rujukan utama dan dimanfaatkan sepenuhnya dalamsebarang usaha dan aktiviti yang berkaitan dengan kawalan dan pencegahan HIV/AIDS di Pusat Serenti.

Akhir sekali saya juga ingin merakamkan perhargaan kepada Kementerian Kesihatan Malaysia terutamacawangan AID/STD dan pegawai-pegawai dari Agensi Dadah Kebangsaan sendiri yang telah berusahabersungguh-sungguh melahirkan manual ini.


DATO SALLEH BIN MAT SOMKetua PengarahAgensi Dadah KebangsaanKementerian Dalam Negeri

v

PRAKATA

Saya ingin merakamkan penghargaan kepada Agensi Dadah Kebangsaan, Jabatan KesihatanNegeri dan Cawangan AIDS/STD di atas inisiatif dan komitmen dalam melaksanakanusaha-usaha pencegahan dan kawalan HIV/AIDS di pusat-pusat serenti di seluruh negara.Melalui usaha-usaha ini, pengetahuan pelatih-pelatih serta staf di pusat-pusat serenti dinegara ini tentang HIV/AIDS dapat ditingkatkan. Penularan jangkitan HIV dikalanganpelatih didalam pusat serenti juga dapat dikurangkan dan penjagaan kesihatan terutamanyabagi pelatih yang dijangkiti HIV/AIDS di pusat serenti dapat disediakan.

Di negara kita gejala sosial iaitu penagihan dadah secara perkongsian jarum suntikanmerupakan faktor penyumbang utama meningkatnya wabak HIV diikuti dengan tingkahlaku seks berisiko tinggi. Memandangkan pelatih mempunyai tingkahlaku berisiko tinggiterhadap HIV, beberapa garispanduan tentang pencegahan HIV/AIDS di institusi pemulihantelah dikeluarkan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia semenjak tahun 1989. Pada tahun1996 satu Pasukan Petugas (task force) telah ditubuhkan untuk mengkaji semulaperlaksanaan aktiviti ini.

Kajian semula ini telah menghasilkan manual baru bagi membantu anggota Agensi DadahKebangsaan dan Kementerian Kesihatan Malaysia untuk melaksanakan program ini denganlebih berkesan.


DR SHAFIE OOYUBPengarah Kawalan PenyakitKementerian Kesihatan Malaysia

vi

KANDUNGAN MUKASURAT

Sekapur sireh iii

Seulas pinang iv

Prakata v

1. Situasi semasa 1

2. Objektif 2

3. Strategi 2

4. Aktiviti dan perlaksanaan 3

PROSES KERJA

5. Saringan HIV 5

6. Pengurusan kes penghuni HIV positif 8

7. Rujukan penghuni HIV positif yang dibebas/dipindah dari Pusat Serenti 10

8. Pengurusan Data Asas Dan Aktiviti Pencegahan dan Kawalan AIDSDi Pusat Serenti 10

ORGANISASI

9. Carta organisasi 14

10. Tugas dan tanggungjawab 16

LAMPIRAN

1. Format pemantauan maklumat asas Pusat Serenti 18

2. Format pemantauan aktiviti pencegahan dan kawalan HIV/AIDS 19

3. Format laporan jangkitan HIV/AIDS/kematian AIDS (HIV-97) 22

4. Borang pemberitahuan kes HIV/AIDS yang dibebas/dipindah 25

5. Borang akuan pembebasan 24

6. Senarai pusat serenti dan pejabat kesihatan 26

7. Senarai Pegawai AIDS dan Pegawai Pendidikan Kesihatan 28

8. Senarai Klinik Kesihatan yang mempunyai pasukan pengurusan HIV 29

9. Glosari 30

10. Senarai penyumbang 32

11. Terminalogi dan definasi 33

12. Perintah Tetap Ketua Perintah Bilangan 11 Tahun 1998 34

1

MANUAL PENCEGAHAN DAN KAWALAN HIV/AIDS

PROGRAM PENCEGAHAN DPROGRAM PENCEGAHAN DPROGRAM PENCEGAHAN DPROGRAM PENCEGAHAN DPROGRAM PENCEGAHAN DAN KAAN KAAN KAAN KAAN KAWWWWWALAN HIV/AIDSALAN HIV/AIDSALAN HIV/AIDSALAN HIV/AIDSALAN HIV/AIDSDI PUSADI PUSADI PUSADI PUSADI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

1.1.1.1.1. SITUSITUSITUSITUSITUASI SEMASAASI SEMASAASI SEMASAASI SEMASAASI SEMASA

AIDS merupakan cabaran kesihatan masa kini. AIDS adalah satu penyakitberjangkit yang berkait rapat dengan tingkahlaku yang berisiko. Justeru itu, AIDSboleh dicegah sekiranya manusia mengawal tingkahlaku yang berisiko tinggi sepertiberkongsi jarum suntikan terutamanya di kalangan penagih dadah danmengadakan hubungan seks dengan mereka yang telah dijangkiti HIV.

Semenjak kes pertama dilaporkan pada tahun 1981, AIDS terus meningkat danmenyebabkan kematian tidak kira bangsa, umur dan status sosial. Dianggarkanlebih 40 juta manusia seluruh dunia telah dijangkiti HIV dan masih hidup sehinggapenghujung tahun 2001. Seramai 3 juta pula telah meninggal dunia sepanjangtahun 2001. Pada tahun yang sama, dunia menyaksikan lebih kurang 14,000jangkitan HIV baru berlaku setiap hari dan 95% daripadanya adalah di negaramembangun.

Di Malaysia, sehingga penghujung tahun 2001, seramai 44,278 orang telahdilaporkan mengidap HIV dengan 6,025 kes AIDS. Lelaki masih lagi menjadimangsa utama jangkitan ini. Penyebab utama jangkitan HIV adalah melaluipengambilan dadah secara berkongsi jarum suntikan (IDU), iaitu sebanyak 74%.Lebih kurang 80% daripada mereka adalah terdiri dari golongan yang produktifiaitu yang berusia di antara 20 – 40 tahun.

Pada tahun 1998 satu kajian di kalangan pelatih di 26 buah pusat serenti seluruhnegara, mendapati 84.7% dari jumlah kes HIV mendapat jangkitan melaluiperkongsian jarum suntikan dan hanya 5.8% sahaja melalui hubungan seksual.Kajian ini juga mendapati hampir 50% kes HIV berkongsi jarum suntikan danmelakukan hubungan seks dengan teman wanita dan hampir 40% kes HIV pulaberkongsi jarum suntikan dan melakukan hubungan seks dengan pelacur.

Penagih dadah yang diperintahkan oleh mahkamah di bawah seksyen 6(1) (a)Akta Penagih Dadah (Rawatan dan Pemulihan) akan ditempatkan di Pusat Serentibagi tujuan rawatan dan pemulihan. Dalam tempoh rawatan ini, aktiviti pencegahandan kawalan HIV/AIDS perlu dimanafaatkan sepenuhnya. Program sediada perludiperkukuhkan dan peranan anggota pusat serenti dipertingkatkan sertamemungkinkan penglibatan agensi-agensi lain termasuk agensi bukan kerajaan.

Walaupun telah terdapat garispanduan tentang Pencegahan dan Kawalan HIV/AIDS ianya tidak berjalan dengan lancar. Adalah diharapkan manual ini dapatmemperkukuhkan Program Pencegahan dan Kawalan HIV/AIDS di Pusat Serenti.

2


2.2.2.2.2. OBJEKOBJEKOBJEKOBJEKOBJEKTIFTIFTIFTIFTIF

a. Meningkatkan pengetahuan dan kesedaran tentang cara jangkitan,pencegahan dan kawalan HIV/AIDS.

b. Saringan HIV di kalangan pelatih pusat serenti.

c. Mencegah penularan jangkitan HIV di kalangan pelatih.

d. Penjagaan kesihatan, rawatan dan sokongan semasa dalam pusat serenti.

3.3.3.3.3. STRASTRASTRASTRASTRATEGITEGITEGITEGITEGI

Pengukuhan Program Pencegahan Dan Kawalan HIV/AIDS Di Pusat Serenti sertakerjasama kedua-dua agensi terlibat melalui :

• Meningkatkan pendidikan dan promosi kesihatan.

• Pengesanan awal kes HIV.

• Mengelakkan penularan melalui seks dengan mengasingkan tempat tinggalpelatih HIV.

• Menyediakan perkhidmatan kesihatan dan perubatan yang mudah diperolehi.

• Latihan kaunseling HIV/AIDS untuk kaunselor dan anggota lain yang terlibat.

• Meningkatkan Integrasi dan kolaborasi dengan agensi-agensi berkaitan.

4. AKAKAKAKAKTIVITI-AKTIVITI-AKTIVITI-AKTIVITI-AKTIVITI-AKTIVITI DTIVITI DTIVITI DTIVITI DTIVITI DAN PERLAKSANAANNYAN PERLAKSANAANNYAN PERLAKSANAANNYAN PERLAKSANAANNYAN PERLAKSANAANNYAAAAA

4.14.14.14.14.1 Pendidikan KesihatanPendidikan KesihatanPendidikan KesihatanPendidikan KesihatanPendidikan Kesihatan

Kaunselor di pusat serenti perlu menyedia, menyelaras dan melaksanakanpelan tindakan bagi aktiviti promosi dan pendidikan kesihatan (AIDS)sepanjang tahun. Aktiviti pendidikan boleh dalam bentuk ceramah, dialog,perbincangan kumpulan kecil kepada penghuni dan anggota. Bantuanteknikal termasuk sumber rujukan boleh diperolehi daripada Pegawai AIDSNegeri, Pegawai Pendidikan Kesihatan Negeri atau Pegawai KesihatanDaerah berhampiran (rujuk lampiran 7).

Pusat serenti perlu menyediakan pusat sumber yang dilengkapi denganbahan-bahan pendidikan kesihatan termasuk HIV/AIDS, alat pandangdengar sebagai media pendidikan kesihatan. Bantuan bahan pendidikanboleh didapati daripada Pejabat Kesihatan Daerah berhampiran.

3


4.24.24.24.24.2 Ujian Saringan HIVUjian Saringan HIVUjian Saringan HIVUjian Saringan HIVUjian Saringan HIV.....

Ujian saringan HIV perlu dilaksanakan ke atas semua pelatih. Ujian HIVperlu dibuat semasa kemasukan, enam bulan selepas kemasukan dansebelum dibebaskan. Selepas kaunseling pra ujian, pelatih boleh memilihuntuk tidak menjalani ujian saringan HIV (opt out).

Kaunseling Pra Ujian HIV dan Selepas Ujian perlu diberikan dalammelaksanakan aktiviti ini (rujuk carta alir ujian saringan).

4.34.34.34.34.3 Pencegahan penularan HIVPencegahan penularan HIVPencegahan penularan HIVPencegahan penularan HIVPencegahan penularan HIV

a. Pengasingan pelatih HIV positif

Pelatih yang didapati HIV positif perlu ditempatkan berasingandaripada pelatih HIV negatif. Langkah ini bertujuan untukmengurangkan kemungkinan penularan jangkitan HIV melalui kegiatanseks (homoseks) sekiranya berlaku.

b. Hadkan aktiviti berisiko kepada kecederaan

Untuk mengelakkan penularan jangkitan HIV melalui darah, aktivitiyang melibatkan penggunaan peralatan tajam hendaklah dihadkanbagi pelatih HIV positif.

c. Langkah Pencegahan Umum

Anggota dan pelatih di pusat serenti hendaklah mengamalkan langkah-langkah pencegahan (Rujuk Garis Panduan KKM Siri 6) untukmengelakkan penularan jangkitan HIV/AIDS.

4.44.44.44.44.4 PPPPPerkhidmatan Kerkhidmatan Kerkhidmatan Kerkhidmatan Kerkhidmatan Kesihatan dan Pesihatan dan Pesihatan dan Pesihatan dan Pesihatan dan Perubatanerubatanerubatanerubatanerubatan

Bagi tujuan penjagaan kesihatan pelatih, pihak pusat serenti perlumenyediakan perkhidmatan kesihatan di dalam pusat serenti atau merujukkepada klinik kesihatan berhampiran.

Disamping itu, semua pelatih yang dijangkiti HIV perlu menjalanipemeriksaan saringan jangkitan Tibi paru-paru (rujuk GarispanduanAmalan Untuk Kawalan dan Penjagaan Tuberculosis- edisi kedua 2002).Sekiranya perkhidmatan ini tiada di pusat serenti berkenaan, pesakit perludirujuk kepada hospital kerajaan atau klinik kesihatan terdekat yangmempunyai kemudahan X-Ray.

Pihak Pusat serenti perlu memaklumkan pelatih HIV yang akan dibebaskankepada Pegawai Kesihatan Daerah di mana kes HIV akan dibebaskan(lampiran 4). Maklumat ini perlu bagi membolehkan Pegawai KesihatanDaerah mengambil tindakan susulan bagi memastikan penjagaan kesihatanyang berterusan diberi kepada bekas pelatih tersebut.

4


4.54.54.54.54.5 LLLLLatihan Katihan Katihan Katihan Katihan Kaunseling HIV/AIDSaunseling HIV/AIDSaunseling HIV/AIDSaunseling HIV/AIDSaunseling HIV/AIDS

Kaunselor, pembantu kaunselor, pembantu perubatan dan pegawai-pegawai yang terlibat dengan pengurusan pelatih di pusat serenti perludiberi latihan kaunseling HIV/AIDS bagi mempertingkatkan pengetahuandan memahami isu-isu berkaitan HIV/AIDS.

Pihak pusat serenti perlu mengkoordinasi serta mengurus latihan kaunselinguntuk anggota-anggota terlibat dengan kerjasama Kementerian Kesihatansamada di peringkat ibu pejabat, negeri atau pun daerah.

5


5.5.5.5.5. PROSES KERJA SARINGAN HIVPROSES KERJA SARINGAN HIVPROSES KERJA SARINGAN HIVPROSES KERJA SARINGAN HIVPROSES KERJA SARINGAN HIV

PROSES KERJAPROSES KERJAPROSES KERJAPROSES KERJAPROSES KERJA TTTTTANGGUNGANGGUNGANGGUNGANGGUNGANGGUNGJAJAJAJAJAWWWWWABABABABAB

1 Bagi setiap pelatih baru masuk ke Pusat Serenti,ambil sejarah samada pernah di diagnosa sebagai Ketua KaunselorHIV positif. Jika mengaku HIV positif, maklumatini perlu disahkan daripada pusat serenti lainatau pusat serenti.

2 Pastikan semua pelatih baru (kecuali yang telahdisahkan HIV positif) menjalani ujian saringan KomandanHIV samada menggunakan kaedah ‘rapid-test’atau ELISA.

3 Pastikan semua pelatih baru diberikan kaunselingKetua Kaunselorpra-ujian sebelum menjalani ujian saringan HIV.

4 Daftarkan butiran setiap pelatih baru yang akanmenjalani ujian saringan HIV ke dalam buku Unit Kesihatandaftar.

5 Buat ‘rapid-test’ atau ambil darah untuk ujian ELISA. Unit Kesihatan

6 Baca keputusan ‘rapid-test’ atau dapatkanUnit Kesihatankeputusan ELISA dari makmal saringan.

6.1 Jika keputusan tidak reaktif, ulang ujian selepas6 bulan.

6.2 Jika keputusan reaktif, ambil sampel darahUnit Kesihatanuntuk ujian pengesahan HIV dan isi borang

HIV-97/pind./1.

7 Jalankan ujian pengesahan (ELISA/PA) dan hantarkeputusan kepada pegawai yang meminta (di Pengarahpusat serenti) dengan sesalinan kepada Pegawai Hospital/Kesihatan Daerah dan Jabatan Kesihatan Negeri Pakar Patologiuntuk tujuan kemas kini daftar HIV daerah dannegeri.

8 Dapatkan keputusan ujian pengesahan.

8.1 Beri kaunseling selepas – ujian dan beritahukeputusan kepada pelatih terbabit.

8.2 Sekiranya keputusan negatif, ulang ujianselepas 6 bulan.

6


8.3 Sekiranya keputusan positif, beritahu komandanmengenai status HIV pelatih untuk tujuan peng-asingan.

8.4 Buat ujian saringan TB (rujuk Manual PengurusanProgram Kawalan Tibi, KKM) Unit Kesihatan.

9 Tempatkan pelatih HIV di penempatan khas. Komandan

10 Beri kaunseling sokongan dan rujuk pelatih HIV Kaunselor/untuk jagaan susulan. Unit Kesihatan

11 Ulang langkah 5 hingga 8 atau 9 bagi saringanenam bulan selepas kemasukan dan sebelum dibe- Komandanbaskan bagi pelatih HIV negatif.

12 Memastikan semua pelatih diberikan pendidikanKomandankesihatan HIV/AIDS sebelum dibebaskan.

Nota:

* Unit Kesihatan Pusat Serenti pada kebiasaannya dianggotai oleh PegawaiPerubatan, Pembantu Perubatan atau Jururawat.

** Bagi Pusat Serenti yang kekurangan anggota dalam unit kesihatan,Komandan Pusat Serenti perlu menghubungi Pegawai Kesihatan Daerahyang terdekat untuk menjalankan saringan HIV.

*** Kaunseling pra ujian dan selepas ujian boleh dilakukan oleh KetuaKaunselor, Kaunselor atau Unit Kesihatan Pusat Serenti/KementerianKesihatan Malaysia mengikut kesesuaian.

7


CARTCARTCARTCARTCARTA ALIR SARINGAN HIV BAA ALIR SARINGAN HIV BAA ALIR SARINGAN HIV BAA ALIR SARINGAN HIV BAA ALIR SARINGAN HIV BAGI PELAGI PELAGI PELAGI PELAGI PELATIH DI PUSATIH DI PUSATIH DI PUSATIH DI PUSATIH DI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

PELATIH BARU

AmbilSejarah HIVAda Sejarah HIV Tiada Sejarah HIV

Sahkan statusHIV dari PS lain

POSITIF

PENGASINGANPELATIH HIV

POSITIF

UJIAN SARINGAN HIV(Kemasukan)*

KEPUTUSAN

Bukan HIV

Reaktif

UJIAN PENGESAHANHIV

KEPUTUSAN NEGATIF

UJIAN ULANGAN(Selepas 6 Bulan

dan 3 bulansebelum bebas)

TAMAT

Tidak Reaktif

• Kaunseling Selepas Ujian• Saringan TB• Kaunseling sokongan• Rujuk ke klinik untuk rawatan

susulan

• KaunselingSelepas Ujian

• Isi format HIV-97 pind.1• 4 salinan

• Kaunseling Pra-Ujian• Rapid Test/ELISA

- EIA/ELISA- PA

* Proses kerja ujian ulangan adalah sama seperti di atas

8


6.6.6.6.6. PENGURUSAN KES PELAPENGURUSAN KES PELAPENGURUSAN KES PELAPENGURUSAN KES PELAPENGURUSAN KES PELATIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIF

Proses KerjaProses KerjaProses KerjaProses KerjaProses Kerja TTTTTanggunganggunganggunganggunganggung FFFFFormatormatormatormatormatJawabJawabJawabJawabJawab

1 Daftarkan butiran setiap pelatih yang Unit Kesihatan Bukuakan menjalani saringan HIV. pendaftaran

2 Lakukan ujian saringan ‘rapid-test’ Unit Kesihatan Buku Daftaratau ambil darah bagi ujan ELISA.

3 Bagi sampel yang reaktif, hantar darah Unit Kesihatan Boranguntuk ujian pengesahan. (HIV/AIDS-97

bersama borang HIV-97 Pind. 1. Pind.1)

4 Jalankan ujian pengesahan dan hantar Pengarah Keputusankeputusan kepada pegawai yang me- Hospital (Borang HIV-97minta (pusat serenti) dan salinan Pind.1)kepada Pegawai Kesihatan Daerahyang berkaitan.

5 Lengkapkan reten suku tahun aktiviti Komandan BorangPencegahan dan Kawalan HIV Di Pusat HIV PP 2/01Serenti dan hantar ke Pejabat KesihatanDaerah berkenaan.

6 Merujuk kes HIV untuk menjalani saring- Unit Kesihatan Borangan TB. permohonan

ujian berkaitan

7 Kemaskini daftar HIV di daerah dan Pegawai Daftarlakukan tindakan susulan yang ber- Kesihatan HIV Daerahkaitan bagi kes HIV termasuk peng- Daerahesanan kontak.

8 Hantar salinan borang HIV-97 Pind.1 Pegawaibagi setiap pelatih HIV ke Jabatan KesihatanKesihatan Negeri. Daerah

9 Kemaskini daftar HIV negeri. Pegawai DaftarKesihatan AIDS HIV Negeri

9


CARTCARTCARTCARTCARTA ALIR PENGURUSAN MAKLA ALIR PENGURUSAN MAKLA ALIR PENGURUSAN MAKLA ALIR PENGURUSAN MAKLA ALIR PENGURUSAN MAKLUMAUMAUMAUMAUMAT PENGHUNI HIV POSITIFT PENGHUNI HIV POSITIFT PENGHUNI HIV POSITIFT PENGHUNI HIV POSITIFT PENGHUNI HIV POSITIF

PusatSerenti

Ujian Saringan HIVUjian Saringan HIVUjian Saringan HIVUjian Saringan HIVUjian Saringan HIV

Rapid Test ELISA

Keputusan

Reaktif

Ujian PengesahanUjian PengesahanUjian PengesahanUjian PengesahanUjian Pengesahan(Makmal Saringan)(Makmal Saringan)(Makmal Saringan)(Makmal Saringan)(Makmal Saringan)

Makmal Saringanberitahu keputusan

Pegawai YangMeminta Ujian

PejabatKesihatan Daerah

Unit AIDS/STDNegeri

• Kemaskini Daftar HIV Daerah

• Isi borang HIV-97/pind. 1• 4 salinan

• Kemaskini Daftar HIV Negeri

TTTTTamatamatamatamatamat

• Kemaskini Daftar HIV Pusat Serenti

10


7.7.7.7.7. RUJUKAN PELARUJUKAN PELARUJUKAN PELARUJUKAN PELARUJUKAN PELATIH HIV YTIH HIV YTIH HIV YTIH HIV YTIH HIV YANG AKAN DIBEBAS / PINDANG AKAN DIBEBAS / PINDANG AKAN DIBEBAS / PINDANG AKAN DIBEBAS / PINDANG AKAN DIBEBAS / PINDAHKAN DAHKAN DAHKAN DAHKAN DAHKAN DARI PUSAARI PUSAARI PUSAARI PUSAARI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

Proses KerjaProses KerjaProses KerjaProses KerjaProses Kerja T/JawabT/JawabT/JawabT/JawabT/Jawab

1 Lengkapkan borang PP 1/01 dan hantar ke Pejabat KesihatanDaerah di mana pelatih HIV positif akan dibebas atau dipindah- Kaunselorkan satu bulan sebelum tarikh pembebasan.

2 Berikan kaunseling pra-bebas ke atas semua pelatih HIV positifyang akan dibebas/pindahkan dan minta pelatih isi borang Kaunselorakuan pembebasan (lampiran 5).

3 Bebas / pindahkan pelatih . Komandan

8.8.8.8.8. PENGURUSAN DPENGURUSAN DPENGURUSAN DPENGURUSAN DPENGURUSAN DAAAAATTTTTA ASAS DA ASAS DA ASAS DA ASAS DA ASAS DAN AKAN AKAN AKAN AKAN AKTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DAN KAAN KAAN KAAN KAAN KAWWWWWALAN AIDS DIALAN AIDS DIALAN AIDS DIALAN AIDS DIALAN AIDS DIPUSAPUSAPUSAPUSAPUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

Proses KerjaProses KerjaProses KerjaProses KerjaProses Kerja T/JawabT/JawabT/JawabT/JawabT/Jawab

1 PPPPPengurusan Data Asas Pusat Serentiengurusan Data Asas Pusat Serentiengurusan Data Asas Pusat Serentiengurusan Data Asas Pusat Serentiengurusan Data Asas Pusat Serenti

• Lengkapkan borang maklumat asas Pusat Serenti (lampiran 1) Komandandan hantar ke Pejabat Kesihatan Daerah sebelum 10 Februarisetiap tahun.

• Kumpulkan borang maklumat asas Pusat Serenti setiap tahun Pegawaidan hantarkan kepada Jabatan Kesihatan Negeri. Kesihatan

Daerah

• Kumpulkan borang maklumat asas Pusat Serenti di peringkat Pegawainegeri dan hantar ke Cawangan AIDS setiap tahun. AIDS

2 PPPPPengurusan Data Aktiviti di Pusat Serentiengurusan Data Aktiviti di Pusat Serentiengurusan Data Aktiviti di Pusat Serentiengurusan Data Aktiviti di Pusat Serentiengurusan Data Aktiviti di Pusat Serenti

• Lengkapkan borang Serenti 1/01 (lampiran 2) setiap bulan Komandandan hantar ke Pejabat Kesihatan Daerah sebelum 10 hbbulan berikutnya.

• Kumpulkan borang Serenti 1/01 setiap bulan dan hantar Pegawaikepada Jabatan Kesihatan Negeri sebelum 15 hb bulan Kesihatanberikutnya. Daerah

• Kumpulkan borang Serenti 1/01 di peringkat negeri dan Pegawaihantar ke Cawangan AIDS setiap 3 bulan sekali (Jan- Mac, AIDSApr-Jun, Julai- Sept, Okt-Dis).

11


CARTCARTCARTCARTCARTA ALIR RUJUKAN PELAA ALIR RUJUKAN PELAA ALIR RUJUKAN PELAA ALIR RUJUKAN PELAA ALIR RUJUKAN PELATIH HIV YTIH HIV YTIH HIV YTIH HIV YTIH HIV YANG AKAN DIBEBAS AANG AKAN DIBEBAS AANG AKAN DIBEBAS AANG AKAN DIBEBAS AANG AKAN DIBEBAS ATTTTTAAAAAUUUUUDI PINDDI PINDDI PINDDI PINDDI PINDAHKAN DAHKAN DAHKAN DAHKAN DAHKAN DARI PUSAARI PUSAARI PUSAARI PUSAARI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

Pusat Serenti

Beritahu PKD di manapelatih akan dibebaskan,sebelum bebas/pindah

Kaunseling Pra BebasDi Pusat Serenti

PKD BUAT

TINDAKAN SUSULAN

KES HIV

TAMAT

BEBASBEBASBEBASBEBASBEBAS

• Format HIV PP1/01

• Borang AkuanPembebasan.

12


9.9.9.9.9. CARTCARTCARTCARTCARTA ORGANISASI KEMENTERIAN KESIHAA ORGANISASI KEMENTERIAN KESIHAA ORGANISASI KEMENTERIAN KESIHAA ORGANISASI KEMENTERIAN KESIHAA ORGANISASI KEMENTERIAN KESIHATTTTTAN (PENGURUSAN KES)AN (PENGURUSAN KES)AN (PENGURUSAN KES)AN (PENGURUSAN KES)AN (PENGURUSAN KES)

NEGERINEGERINEGERINEGERINEGERI PENGARAH KESIHAPENGARAH KESIHAPENGARAH KESIHAPENGARAH KESIHAPENGARAH KESIHATTTTTAN NEGERIAN NEGERIAN NEGERIAN NEGERIAN NEGERI

PEGAPEGAPEGAPEGAPEGAWWWWWAI KESIHAAI KESIHAAI KESIHAAI KESIHAAI KESIHATTTTTAN AIDS NEGERIAN AIDS NEGERIAN AIDS NEGERIAN AIDS NEGERIAN AIDS NEGERI

DAERAHDAERAHDAERAHDAERAHDAERAH PEGAPEGAPEGAPEGAPEGAWWWWWAI KESIHAAI KESIHAAI KESIHAAI KESIHAAI KESIHATTTTTAN DAN DAN DAN DAN DAERAHAERAHAERAHAERAHAERAH

KLINIKKLINIKKLINIKKLINIKKLINIK PAKAR PERUBATAN INSPEKTOR KESIHATANKELUARGA KANAN/INSPEKTOR KESIHATAN

PEGAWAI PERUBATAN & KESIHATAN

JURUTEKNOLOGI PEMBANTUJURURAWATMAKMAL PERUBATAN PERUBATAN

13


CARTCARTCARTCARTCARTA ORGANISASI (PENGURUSAN MAKLA ORGANISASI (PENGURUSAN MAKLA ORGANISASI (PENGURUSAN MAKLA ORGANISASI (PENGURUSAN MAKLA ORGANISASI (PENGURUSAN MAKLUMAUMAUMAUMAUMAT KES) DI PUSAT KES) DI PUSAT KES) DI PUSAT KES) DI PUSAT KES) DI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

IBU PEJABAIBU PEJABAIBU PEJABAIBU PEJABAIBU PEJABATTTTT KETUA PENGARAH ADK

TIMBALAN KETUA PENGARAH ADK

PENGARAH RAWATAN

KETUA PEN. KETUA PEN. KETUA PEN. PENGARAHPENGARAH INSTITUSI PENGARAH DASAR KAUNSELING

NEGERINEGERINEGERINEGERINEGERI PENGUASA ADK NEGERI

INSTITUSIINSTITUSIINSTITUSIINSTITUSIINSTITUSI KOMANDAN

UNIT KESIHATAN PEG. HAL EHWAL PENGHUNI KETUA KAUNSELOR

KAUNSELOR

*Nota : ADK - Agensi dadah Kebangsaan

14


10. TUGAS DAN TANGGUNGJAWAB KEMENTERIAN KESIHATAN

JABATAN KESIHATAN NEGERI

Pegawai Kesihatan (AIDS/STD)Pegawai Kesihatan (AIDS/STD)Pegawai Kesihatan (AIDS/STD)Pegawai Kesihatan (AIDS/STD)Pegawai Kesihatan (AIDS/STD)

a. Merancang, menyelaras dan menilai pelaksanaan program di peringkat negeri.

b. Merancang dan menganjurkan latihan anggota.

c. Mengumpul dan menganalisa data peringkat negeri.

d. Memberi maklumbalas pelaksanaan program kepada Kementerian KesihatanMalaysia.

PEJABAPEJABAPEJABAPEJABAPEJABAT KESIHAT KESIHAT KESIHAT KESIHAT KESIHATTTTTAN DAN DAN DAN DAN DAERAHAERAHAERAHAERAHAERAH

Pegawai Kesihatan DaerahPegawai Kesihatan DaerahPegawai Kesihatan DaerahPegawai Kesihatan DaerahPegawai Kesihatan Daerah

a. Merancang, menyelaras dan memantau pelaksanaan program di peringkatdaerah.

b. Mengenalpasti masalah dan memberi maklumbalas pelaksanaan programperingkat daerah.

c. Mengumpul dan menganalisa data peringkat daerah.

d. Merancang dan menganjur latihan kepada anggota.

e. Memberi maklumbalas pelaksanaan program kepada peringkat negeri melaluireten-reten berkaitan.

f. Mengadakan mesyuarat bersama dengan pusat serenti sekurang-kurang sekalisetahun.

g. Memantau aktiviti ujian saringan HIV dan TB (HIV positif) di pusat serenti.

h. Menjalankan pengesanan kontak ke atas pelatih yang disahkan dijangkiti HIV.

i. Menerima notis pembebasan/perpindahan pelatih (PP 1/01) dari pusat serentidan mengambil tindakan susulan.

15


KLINIK KESIHAKLINIK KESIHAKLINIK KESIHAKLINIK KESIHAKLINIK KESIHATTTTTANANANANAN

PPPPPakar Pakar Pakar Pakar Pakar Perubatan Kerubatan Kerubatan Kerubatan Kerubatan Keluargaeluargaeluargaeluargaeluarga

a. Melaksanakan aktiviti tindak susulan bagi kes-kes HIV yang dirujuk ke KlinikKesihatan:

- rawatan antiviral jika perlu- rawatan infeksi oportunis- memberi pendidikan kesihatan kepada kes- saringan TB

PPPPPegawai Pegawai Pegawai Pegawai Pegawai Perubatan & Kerubatan & Kerubatan & Kerubatan & Kerubatan & Kesihatanesihatanesihatanesihatanesihatan

a. Membuat pemeriksaan dan rawatan yang perlu ke atas kes HIV yang dirujukoleh Pusat Serenti.

b. Memberi pendidikan kesihatan dan kaunseling.

PPPPPembantu Pembantu Pembantu Pembantu Pembantu Perubatanerubatanerubatanerubatanerubatan

a. Membantu menjalankan aktiviti saringan HIV/Tibi di Pusat Serenti yang tiadaPembantu Perubatan.

b. Memberi kaunseling dan pendidikan kesihatan.

INSTITUSI PUSAINSTITUSI PUSAINSTITUSI PUSAINSTITUSI PUSAINSTITUSI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

KomandanKomandanKomandanKomandanKomandan

a. Merancang, mengurus dan menyelaras perlaksanaan program pencegahandan kawalan HIV di peringkat Pusat Serenti mengikut garis panduan yangditetapkan.

b. Mengenalpasti masalah dan memberi maklum balas perlaksanaan programdi peringkat pusat serenti kepada ADK/Jabatan Kesihatan.

c. Memastikan maklumat pelatih HIV dihantar ke Pejabat Kesihatan Daerah padamasa yang ditetapkan.

d. Menguruskan keperluan kakitangan yang mencukupi dan terlatih termasukmemastikan semua kaunselor mendapat latihan kaunseling HIV.

e. Menyediakan keperluan logistik termasuk memastikan adanya pusat sumberuntuk penyebaran maklumat HIV kepada semua pelatih.

f. Memastikan semua pelatih HIV positif diasingkan untuk mengelakkan transmisiHIV melalui kegiatan homoseksual.

16


g. Memantau perlaksanaan program Pencegahan Dan Kawalan HIV/AIDS diPusat Serenti.

Ketua KaunselorKetua KaunselorKetua KaunselorKetua KaunselorKetua Kaunselor

a. Memastikan semua pelatih baru mengikuti Kaunseling Pra Ujian sebelumsaringan dibuat.

b. Bertanggungjawab mengadakan Kaunseling Selepas Ujian kepada pelatih yangtelah menjalani saringan HIV.

c. Memaklumkan kepada kaunselor berkenaan tentang pelatih HIV positif mereka.

d. Memastikan kes HIV mendapat khidmat kaunseling sokongan secara berterusan.

e. Menerima kes-kes HIV yang dirujuk oleh kauselor untuk tujuan kaunselingsokongan.

f. Memastikan kaunseling pra bebas pelatih HIV dibuat sebulan sebelum merekadibebaskan.

g. Mendapat maklumat agensi lain untuk membantu pelatih HIV jika perlu.

KaunselorKaunselorKaunselorKaunselorKaunselor

a. Memastikan semua pelatih baru menjalani ujian saringan darah HIV.

b. Mengumpul maklumat-maklumat pelatih yang akan menjalani ujian saringan.

c. Bertanggungjawab memberi kaunseling sebelum dan selepas ujian sertakaunseling sokongan dan pra bebas.

d. Menyelaras perlaksanaan program saringan dengan Pembantu Perubatan PusatSerenti dan Pegawai Kesihatan Daerah.

e. Mengisi borang-borang berkaitan ujian dan reten laporan.

f. Melaksanakan proses penempatan pelatih-pelatih ( pengasingan ).

g. Menjalankan kaunseling individu/kelompok/keluarga secara berterusan .

h. Menyelaras program pendidikan dan pencegahan untuk pelatih, anggota dankeluarga pusat serenti (pameran, ceramah, tayangan video, pusat sumberdsb).

i. Menyelaras aktiviti-aktiviti keagamaan dan kerohanian.

j. Membantu dan menyelaras hal-hal kebajikan pelatih.

17


k. Menyediakan laporan statistik mingguan, bulanan dan tahunan.

l. Memastikan alamat pelatih yang tepat untuk dimaklumkan kepada PKD.

m. Memastikan semua pelatih HIV mendapat maklumat HIV yang secukupnyadari pusat sumber.

Unit Hal Ehwal PenghuniUnit Hal Ehwal PenghuniUnit Hal Ehwal PenghuniUnit Hal Ehwal PenghuniUnit Hal Ehwal Penghuni

a. Membuat pengasingan asrama bagi setiap pelatih yang disahkan HIV.

b. Memastikan semua pelatih HIV berada di asrama yang ditetapkan.

c. Memastikan semua pelatih HIV hanya terlibat dengan aktiviti kurang berisiko.

d. Memaklumkan kepada Pegawai Kaunselor senarai pelatih HIV.

Unit KesihatanUnit KesihatanUnit KesihatanUnit KesihatanUnit Kesihatan

a. Menyenaraikan setiap pelatih baru untuk dibuat saringan.

b. Mengendalikan saringan kepada semua pelatih baru.

c. Menghantar sampel darah pelatih HIV ke hospital bagi tujuan pengesahan.

d. Mengadakan pra ujian dan post kaunseling kepada semua pelatih baru.

e. Meneliti sejarah kesihatan/HIV bagi semua pelatih.

f. Merujuk kes-kes HIV ke hospital/ klinik kesihatan bagi rawatan lanjutan.

g. Menyediakan kelengkapan yang mencukupi untuk tujuan saringan.

h. Menyediakan bahan-bahan bacaan untuk penyebaran maklumat kesihatan.

i. Merujuk pelatih HIV untuk dibuat saringan TB.

j. Merekod semua maklumat kesihatan/HIV pelatih Pusat Serenti.

k. Menyediakan perangkaan bulanan pelatih HIV.

18


LAMPIRAN 1LAMPIRAN 1LAMPIRAN 1LAMPIRAN 1LAMPIRAN 1

MAKLMAKLMAKLMAKLMAKLUMAUMAUMAUMAUMAT ASAS PUSAT ASAS PUSAT ASAS PUSAT ASAS PUSAT ASAS PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI(DIISI P(DIISI P(DIISI P(DIISI P(DIISI PADADADADADA BULAN JANUA BULAN JANUA BULAN JANUA BULAN JANUA BULAN JANUARI SETIAP TARI SETIAP TARI SETIAP TARI SETIAP TARI SETIAP TAHUN)AHUN)AHUN)AHUN)AHUN)

A. NAMA PUSAT :& ALAMAT :

:

B. ASRAMA PENGASINGAN KES HIV : ADA / TIADA

C. PUSAT SUMBER : ADA / TIADA

D. SENARAI NAMA ANGGOTA UNIT KESIHATAN PUSAT SERENTI :

DOKTOR :

PEMBANTU PERUBATAN :

JURURAWAT :

JURUTEKNOLOGI MAKMAL :

E. SENARAI KAUNSELOR DAN LATIHAN YANG PERNAH DIHADIRI:

NAMANAMANAMANAMANAMA TTTTTARIKH (TARIKH (TARIKH (TARIKH (TARIKH (TAHUN)AHUN)AHUN)AHUN)AHUN) TTTTTARIKH TERAKHIRARIKH TERAKHIRARIKH TERAKHIRARIKH TERAKHIRARIKH TERAKHIRHADIRI LAHADIRI LAHADIRI LAHADIRI LAHADIRI LATIHANTIHANTIHANTIHANTIHAN MENGHADIRI KURSUSMENGHADIRI KURSUSMENGHADIRI KURSUSMENGHADIRI KURSUSMENGHADIRI KURSUSKAUNSELING HIVKAUNSELING HIVKAUNSELING HIVKAUNSELING HIVKAUNSELING HIV ULANGKAJI HIV/AIDSULANGKAJI HIV/AIDSULANGKAJI HIV/AIDSULANGKAJI HIV/AIDSULANGKAJI HIV/AIDS

19


LAMPIRAN 2LAMPIRAN 2LAMPIRAN 2LAMPIRAN 2LAMPIRAN 2PS 1/01

LAPORAN PEMANTLAPORAN PEMANTLAPORAN PEMANTLAPORAN PEMANTLAPORAN PEMANTAAAAAUUUUUAN AKAN AKAN AKAN AKAN AKTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DTIVITI PENCEGAHAN DAN KAAN KAAN KAAN KAAN KAWWWWWALANALANALANALANALANHIV/AIDS DI PUSAHIV/AIDS DI PUSAHIV/AIDS DI PUSAHIV/AIDS DI PUSAHIV/AIDS DI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

PUSAPUSAPUSAPUSAPUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI :::::NEGERINEGERINEGERINEGERINEGERI :::::

LAPORAN SUKLAPORAN SUKLAPORAN SUKLAPORAN SUKLAPORAN SUKU TU TU TU TU TAHUNAHUNAHUNAHUNAHUN IIIII IIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIII IVIVIVIVIV

1.0 UJIAN SARINGAN HIV1.0 UJIAN SARINGAN HIV1.0 UJIAN SARINGAN HIV1.0 UJIAN SARINGAN HIV1.0 UJIAN SARINGAN HIV

1.1 Semasa Kemasukan1.1 Semasa Kemasukan1.1 Semasa Kemasukan1.1 Semasa Kemasukan1.1 Semasa Kemasukan

Bil. Kemasukan pelatih baru (a)

Bil. Pelatih baru disaring (b)

% Pelatih baru disaring (a/b) X 100

Bilangan Pelatih baru disahkan HIV ( c )

% Pelatih baru disahkan HIV ( c/b ) X 100

1.2 Enam (6) bulan selepas kemasukan 1.2 Enam (6) bulan selepas kemasukan 1.2 Enam (6) bulan selepas kemasukan 1.2 Enam (6) bulan selepas kemasukan 1.2 Enam (6) bulan selepas kemasukan

Bil. Pelatih HIV Negatif disaring semula (d)

Bil. Pelatih disahkan HIV (e)

% Pelatih disaring semula disahkan HIV ( e/d ) X 100

1.3 Sebelum pembebasan (Pra pembebasan)1.3 Sebelum pembebasan (Pra pembebasan)1.3 Sebelum pembebasan (Pra pembebasan)1.3 Sebelum pembebasan (Pra pembebasan)1.3 Sebelum pembebasan (Pra pembebasan)

Bilangan Pelatih HIV Negatif yang dibebaskan (f)

Bil. Pelatih HIV Negatif disaring semula (g)

% Pelatih disaring semula ( g/f ) X 100

Bilangan Pelatih disaring semula disahkan HIV (h)

% Pelatih disaring semula disahkan HIV ( h/g ) X 100

2.0 AK2.0 AK2.0 AK2.0 AK2.0 AKTIVITI PENDIDIKAN & PROMOSI KESIHATIVITI PENDIDIKAN & PROMOSI KESIHATIVITI PENDIDIKAN & PROMOSI KESIHATIVITI PENDIDIKAN & PROMOSI KESIHATIVITI PENDIDIKAN & PROMOSI KESIHATTTTTANANANANAN

Bil. Sesi Pendidikan Kesihatan diberikan

Bilangan Pelatih dibebaskan

Bilangan Pelatih yang dibebaskan dan diberi Pendidikan Kesihatan

% Pelatih yang dibebaskan dan diberi pendidikan kesihatan

NOTA: Pendidikan Kesihatan adalah sekurang-kurangnya satu sesi ceramah/

kaunseling dsbnya)

3.0 PENJA3.0 PENJA3.0 PENJA3.0 PENJA3.0 PENJAGAAN KESIHAGAAN KESIHAGAAN KESIHAGAAN KESIHAGAAN KESIHATTTTTAN PELAAN PELAAN PELAAN PELAAN PELATIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIFTIH HIV POSITIF

Bilangan Pelatih HIV disaring untuk Tibi paru-paru

Bilangan Pelatih HIV disahkan mengidap Tibi paru-paru

% Pelatih HIV disahkan mengidap Tibi paru-paru

Bil. Pelatih HIV Yang Dirujuk ke Klinik/hospital untuk rawatan lanjut

20


LAMPIRAN 3HIV-97 Pind. 1

LAPORAN JANGKITAN HIV / AIDS/ KEMATIAN AIDS (HIV-97)

21


22


LAMPIRAN 4HIV PP 1/01

SULITSULITSULITSULITSULIT

Borang PemberitahuanBorang PemberitahuanBorang PemberitahuanBorang PemberitahuanBorang PemberitahuanKes HIV/AIDS yang akan dipindah/bebas dari Pusat SerentiKes HIV/AIDS yang akan dipindah/bebas dari Pusat SerentiKes HIV/AIDS yang akan dipindah/bebas dari Pusat SerentiKes HIV/AIDS yang akan dipindah/bebas dari Pusat SerentiKes HIV/AIDS yang akan dipindah/bebas dari Pusat Serenti

Daripada: Kepada:Komandan Pegawai Kesihatan DaerahPusat Serenti

AAAAA MAKLMAKLMAKLMAKLMAKLUMAUMAUMAUMAUMAT TENTT TENTT TENTT TENTT TENTANG KES HIV/AIDSANG KES HIV/AIDSANG KES HIV/AIDSANG KES HIV/AIDSANG KES HIV/AIDS:::::

1.1.1.1.1. Nama: Nama: Nama: Nama: Nama:

2.2.2.2.2. Umur :Umur :Umur :Umur :Umur :

3.3.3.3.3. Jantina :Jantina :Jantina :Jantina :Jantina :

4.4.4.4.4. Bangsa :Bangsa :Bangsa :Bangsa :Bangsa :

5.5.5.5.5. Pekerjaan :Pekerjaan :Pekerjaan :Pekerjaan :Pekerjaan :

6.6.6.6.6. Status Perkahwinan :Status Perkahwinan :Status Perkahwinan :Status Perkahwinan :Status Perkahwinan :

LelakiLelakiLelakiLelakiLelaki

MelayuMelayuMelayuMelayuMelayu

IndiaIndiaIndiaIndiaIndia Lain-lainLain-lainLain-lainLain-lainLain-lain

Cina`Cina`Cina`Cina`Cina`

PerempuanPerempuanPerempuanPerempuanPerempuan

TTTTTahunahunahunahunahun

WWWWW.asing.asing.asing.asing.asing

PenganggurPenganggurPenganggurPenganggurPenganggur

PelajarPelajarPelajarPelajarPelajar

Nelayan/PNelayan/PNelayan/PNelayan/PNelayan/P.Ikan.Ikan.Ikan.Ikan.Ikan

Pelacur/GROPelacur/GROPelacur/GROPelacur/GROPelacur/GRO

Pemandu jarak jauhPemandu jarak jauhPemandu jarak jauhPemandu jarak jauhPemandu jarak jauh BuruhBuruhBuruhBuruhBuruh

SurirumahSurirumahSurirumahSurirumahSurirumah

PPPPP.Kilang.Kilang.Kilang.Kilang.Kilang

TTTTTentera/Pentera/Pentera/Pentera/Pentera/Polisolisolisolisolis

BujangBujangBujangBujangBujang KahwinKahwinKahwinKahwinKahwin

Duda/JandaDuda/JandaDuda/JandaDuda/JandaDuda/Janda

Peg. KerajaanPeg. KerajaanPeg. KerajaanPeg. KerajaanPeg. Kerajaan

Lain-lainLain-lainLain-lainLain-lainLain-lain

23


7. No. Kad Pengenalan: Lama: [ ][ ][ ][ ][ ][ ][ ][ ]

Baru : [ ][ ][ ][ ][ ][ ]-[ ][ ]-[ ][ ][ ][ ]

8. No. Pendaftaran pelatih:

BBBBB MAKLMAKLMAKLMAKLMAKLUMAUMAUMAUMAUMAT KESIHAT KESIHAT KESIHAT KESIHAT KESIHATTTTTAN KES HIV/AIDSAN KES HIV/AIDSAN KES HIV/AIDSAN KES HIV/AIDSAN KES HIV/AIDS.....

9. Status Klinikal:

Pembawa HIV AIDS

10. Rawatan Antiretroviral

Ya Tidak

C.C.C.C.C. MAKLMAKLMAKLMAKLMAKLUMAUMAUMAUMAUMAT TENTT TENTT TENTT TENTT TENTANG PINDANG PINDANG PINDANG PINDANG PINDAH/BEBASAH/BEBASAH/BEBASAH/BEBASAH/BEBAS

11. Tarikh akan dipindah/bebaskan :

11.1 Untuk Kes Pindah:

Nama dan Alamat pusat serenti:

No telefon:

11.2 Untuk Kes Bebas

Alamat untuk menetap:

No. telefon:

Nama dan alamat waris terdekat

No telefon:

Nota; Pemberitahuan melalui surat adalah satu bulan sebelum kes HIV/AIDS itu akan dipindah/bebaskan

24



BORANG AKUAN PEMBEBASANBORANG AKUAN PEMBEBASANBORANG AKUAN PEMBEBASANBORANG AKUAN PEMBEBASANBORANG AKUAN PEMBEBASAN

PERAKUAN OLEH PELATIH PUSAT SERENTI PEMBAWA VIRUS HIV MENERIMA KHIDMATNASIHAT MENJELANG HARI PEMBEBASAN

Saya

No K/P (lama) (Baru)

sedia maklum bahawa saya telah dikenalpasti sebagai pembawa HIV. Menjelang haripembebasan saya yang hampir tiba. Saya telah diberi penerangan dan nasihat oleh pegawaikaunselor pusat serenti seperti berikut:

1. Saya dinasihatkan supaya mengamalkan hubungan seks yang selamat (safesex) iaitu dengan memakai kondom. Elakkan diri dari mengadakan hubunganseks dengan pelacur atau berbilang pasangan dan elakkan diri dari melakukanhubungan seks sesama sejenis(homoseks).

2. Jika saya terpaksa menggunakan jarum suntikan atas sebab-sebab tertentu,jarum yang telah digunakan oleh saya mestilah dimusnahkan, bagimengelakkan dari digunakan semula oleh orang lain, yang boleh menyebabkanjangkitan HIV.

3. Elakkan diri dari berkongsi alat-alat peribadi yang boleh tercemar oleh darahseperti berus gigi, pisau cukur dan lain-lain.

4. Saya dinasihatkan supaya sentiasa menjaga kesihatan diri dan elakan daridijangkiti oleh penyakit-penyakit lain.

5. Sekiranya saya mengalami kecederaan, saya perlu segera mendapatkanrawatan di hospital/klinik.

6. Saya juga diberi nasihat bahawa apabila seseorang itu dijangkiti virus HIV,ini tidak bererti berakhir riwayat hidupnya. Sekiranya kesihatan diri dijagadengan betul mereka masih boleh meneruskan hidup secara normal sepertimanaorang lain. Bukan semua orang yang di jangkiti virus HIV akan berakhir denganAIDS.

7. Saya turut diberi nasihat supaya segera melapurkan diri kepada PegawaiKesihatan Daerah, yang berhampiran tempat tinggal saya, sebaik sahaja sayadibebaskan.

Saya mengaku bahawa saya telah diberi nasihat dan penerangan sepertimana yang tersebutdiatas dengan cukup jelas dan faham. Saya juga sedia maklum bahawa segala nasihatyang diberikan adalah demi kesejahteraan dan keselamatan diri saya serta orang lain.

25


Saya yang benar

Nama:No Kad Pengenalan:No PelatihTarikh:

Isi kandungan dokumen ini telah diberi penerangan kepada pelatih tersebut dalambahasa yang beliau faham.

Nama:Jawatan:No. Kad pengenalan:Tarikh:

26


LAMPIRAN 6

SENARAI PUSASENARAI PUSASENARAI PUSASENARAI PUSASENARAI PUSAT SERENTI DT SERENTI DT SERENTI DT SERENTI DT SERENTI DAN PEJABAAN PEJABAAN PEJABAAN PEJABAAN PEJABAT KESIHAT KESIHAT KESIHAT KESIHAT KESIHATTTTTANANANANAN

Bil Nama Pusat Serenti Nama Pejabat Kesihatan Negeri(PS) Daerah (PKD)

1 PS Bukit Cabang PKD KangarPerlisTel: 04-538 6922 Tel: 04-976 1388

2 PS Sungai Petani PKD Kuala MudaKedahTel: 04-421 6441 Tel: 04-421 3355

3 PS Karangan PKD Kulim KedahTel: 04-405 6014 Tel: 04-490 6170

4 PS Serdang PKD Bandar Baru KedahTel: 04-407 7539 Tel: 04-490 6170

5 PS Kampung Selamat PKD Seberang Prai UtaraP. PinangTel: 04-573 3584 Tel: 04-323 3143

6 PS Bukit Mertajam PKD Bukit MertajamP. PinangTel: 04-538 6922 Tel: 04-538 2403

7 PS Perlop PKD Kuala KangsarPerakTel: 05-591 1686 Tel: 05-776 3355

8 PS Batu Kurau PKD Larut Matang SelamaPerakTel: 05-588 1908 Tel: 05-807 2027

9 PS Rawang PKD Gombak SelangorTel: 03-6091 0990 Tel: 03-6120 7601

10 PS Serendah PKD Hulu Selangor SelangorTel: 03-601 3084 Tel: 03-6064 1216

11 PS Dengkil PKD Sepang SelangorTel: 03-8768 6049 Tel: 03-847 1400

12 PS Tampin PKD Rembau TampinN.SembilanTel: 06-441 1922 Tel: 06-441 1643

13 PS Jelebu PKD JelebuN. SembilanTel: 06-611 1357/54 Tel: 06-613 6977

14 PS Tiang Dua PKD Melaka Tengah MelakaTel: 06-268 7122 Tel: 06-282 2332

15 PS Muar PKD Muar JohorTel: 06-976 2200 Tel: 06-952 2296

27


16 PS Tampoi PKD Johor Bharu JohorTel: 07-236 1711 Tel: 07 222 4711

17 PS Karak PKD Bentong PahangTel: 09-231 2056 Tel: 09-222 1220

18 PS Jerantut PKD Jerantut PahangTel: 09-266 5442 Tel: 09-266 2218

19 PS Raub PKD RaubPahangTel: 09-369 7455 Tel: 09-355 2355

20 PS Sungai Ruan PKD RaubPahangTel: 09-368 7910 Tel: 09-355 2355

21 PS Gambang PKD KuantanPahangTel: 09-568 1182 Tel: 09-567 9031

22 PS Benta PKD Kuala LipisPahangTel: 09-323 9017 Tel: 09-312 1037

23 PS Besut PKD Besut TerengganuTel: 09-695 6001 Tel: 09-695 8700

24 PS Jeli PKD Jeli KelantanTel: 09-944 0219 Tel: 09-944 0275

25 PS Kemumin PKD Kota Bharu KelantanTel: 09-744 8009 Tel: 09-748 4309

26 PS Kuching PKB Kuching SarawakTel: 082-612 411 Tel: 082-238 635

27 Persada Sungai Besi DBKLK. LumpurTel: 03-9058 7267 Tel: 03-984 5166

28



SENARAI PEGASENARAI PEGASENARAI PEGASENARAI PEGASENARAI PEGAWWWWWAI AIDS & HEO (AIDS).AI AIDS & HEO (AIDS).AI AIDS & HEO (AIDS).AI AIDS & HEO (AIDS).AI AIDS & HEO (AIDS).

NEGERINEGERINEGERINEGERINEGERI NAMANAMANAMANAMANAMA TELEFON (FTELEFON (FTELEFON (FTELEFON (FTELEFON (FAX)AX)AX)AX)AX)

JOHORDr. Rosli Ismail Tel: 07-2245188Pn. Faizah Bt Jurimi Fax 07-2232603

MELAKADr. Mahanim Mohd Yusof Tel : 06-2828344Pn. Rebecca Soh Fax 06-2839233

N.SEMBILANDr. Khalijah Mohd Yusof Tel: 06-7625231En. Ahmad Jamaluddin Fax 06-7638543

SELANGORDr. Anita Suleiman Tel: 03-5595533Pn. Ariza Zainuddin Fax 03-5503994

PERAKDr. S. Thana Segaran Tel: 05-2423135En. Mohd Yusoff Pandak Fax 05-2423137

KEDAHDr. Rohani Ismail Tel: 04-7335533En. Zuber Bin Saad Fax 04-7314936

P.PINANGDr. Rozaini Bt Mohd Shah Tel: 04-2625533Pn. Lisa Ong Fax 04-2613508

PERLISDr. Narimah Hanim Ibrahim Tel: 04-9763333Pn. Kausar Bt Ahmad Fax 04-9760764

KELANTANDr. Zaini Husin Tel: 09-7483288En. Mohd Khalib Omar Fax 09-7441333

TERENGGANUDr. Nor Azimi Yunus Tel: 09-6222866En. Abdul Manan Mat Dahan Fax 09-6235001

PAHANGDr. Rahimi Hassan Tel: 09-5551366En. Mohd Nasir Mohd Nor Fax 09-5135528

SARAWAKDr. Oui Chiew Kim Tel: 082-256566En. Abdul Hadi Hj. Bibi Fax 082-424959

SABAHDr. Salena Mohd Nor Dahalan Tel: 088-258541En. Razak B. Md. Noh Fax 088-217740

K.LUMPURDr. Hayati Abdullah Tel: 03-9845166Pn. Siti Nazatul Izura Fax 03-9857295

29


LAMPIRAN 8LAMPIRAN 8LAMPIRAN 8LAMPIRAN 8LAMPIRAN 8SENARAI NAMA KLINIK KESIHASENARAI NAMA KLINIK KESIHASENARAI NAMA KLINIK KESIHASENARAI NAMA KLINIK KESIHASENARAI NAMA KLINIK KESIHATTTTTAN YAN YAN YAN YAN YANG MEMPUNYANG MEMPUNYANG MEMPUNYANG MEMPUNYANG MEMPUNYAI PAI PAI PAI PAI PASUKANASUKANASUKANASUKANASUKAN

PENGURUSAN HIVPENGURUSAN HIVPENGURUSAN HIVPENGURUSAN HIVPENGURUSAN HIV.....

NEGERINEGERINEGERINEGERINEGERI NAMA KLINIK KESIHANAMA KLINIK KESIHANAMA KLINIK KESIHANAMA KLINIK KESIHANAMA KLINIK KESIHATTTTTANANANANAN

K.K Padang Besar1. Perlis K.K Arau

K.K Kangar

K.K Bandar Alor Setar

2. Kedah K.K Bandar Sungai PetaniK.K KuahK.K Changlon

3. P.Pinang K.K Tasik Gelugor SPUK.K Berapit, SPT

4. PerakK.K LintangK.K Changkat Jering

K.K Semenyih5. Selangor K.K Rawang

K.K Cheras Bt. 9

6. N. Sembilan K.K SerembanK.K Titi

K.K Ayer Molek7. Melaka K.K Masjid Tanah

K.K Merlimau

K.K Larkin8. Johor K.K Tampoi

K.K Parit Jawa

K.K Jaya Gading9. Pahang K.K Jerantut

K.K Benta

K.K Marang10. Terengganu K.K Batu Rakit

Poliklinik Dungun

11. KelantanK.K Pengkalan ChepaK.K Jeli

12. Sabah K.K Luyang

13. Sarawak Poliklinik Jalan Masjid KuchingPoliklinik Jalan Oya Sibu

30



GLOSARIGLOSARIGLOSARIGLOSARIGLOSARI

AIDS (Acquired ImmunePenyakit akibat dari virus HIV yang menyerang sistem ke-

Deficiency Syndrome)tahanan badan melawan penyakit. Seorang dengan AIDSrentan terhadap penyakit-penyakit lain yang boleh dirawattetapi AIDS belum ada rawatan.

Antibodi

Ialah bahan yang dihasilkan oleh sel darah putih hasiltindakbalas antigen. Antibodi berfungsi melawan bakteria,virus dan organisma lain yang boleh menyebabkan penyakit.Bagi jangkitan HIV, antibodi yang dihasilkan tidak berkesanuntuk melawan virus. Antibodi yang dihasilkan terhadap virusHIV juga digunakan sebagai petanda untuk ujian HIV.

Antibodi HIV Positif

Ini bermakna seseorang telah terdedah kepada HIV dan systemketahanan badan telah menghasilkan antibody. Ujian antibodiHIV akan menghasilkan keputusan positif apabila antibodiHIV dikesan.

BiseksualMereka yang melakukan hubungan seks dengan lelaki danwanita.

Heteroseksual Mereka yang melakukan hubungan seks dengan jantina yangberlainan jenis.

HomoseksualMereka yang melakukan hubungan seks dengan jantina yangsama contoh ‘gay’ ( lelaki yang melakukan hubungan seksdengan lelaki ) dan ‘lesbian’ ( perempuan yang melakukanhubungan jenis dengan perempuan ).

Pembawa HIV

Seseorang yang telah dijangkiti virus HIV tetapi tidakmenunjukkan apa-apa tanda penyakit. Mereka kelihatan sihatdan boleh menyebabkan jangkitan kepada orang lain jika merekamelakukan zina, menderma darah, menderma organ atauberkongsi jarum suntikan dadah. Status HIV seseorang hanyaboleh diketahui melalui ujian HIV.

“ Window Period”

Jangkamasa daripada virus masuk ke dalam badan hinggapembentukan antibodi ( Peringkat Acute Seroconversion ).Tempoh ini biasanya 3 hingga 6 minggu dan mungkinberpanjangan sehingga 6 bulan. Di masa ini, walaupun virusini wujud di dalam tisu badan dan pesakit berupayamemindahkan jangkitan, keputusan ujian HIV adalah negatif.

31


Pengesanan kontak HIVAdalah salah satu langkah pengesanan dan pengawalanHIV. Ia dilakukan untuk mengesan orang-orang yang adaseks dan

(pemberitahuan kepada berkongsi jarum suntikan dadah dengan mereka yangpasangan) dijangkiti HIV dengan segera supaya langkah-langkah

pencegahan dapat dilakukan kepada kontak tersebut.

Istilah yang digunakan untuk menerangkan aktiviti tertentuyang akan meningkatkan risiko jangkitan terhadap HIV.Contoh :• Perhubungan seks dengan orang yang dijangkiti HIV.

Perlakuan Berisiko Tinggi • perhubungan seks dengan pelacur.• perhubungan seks dengan berbagai pasangan.• berkongsi jarum suntikan dadah dengan orang yang

dijangkiti HIV.• melakukan liwat.

Ujian Antibodi HIVAdalah ujian yang dilakukan bagi mengesan antiboditerhadap virus HIV. Jenis-jenis ujian termasuk ujian ELISA, ujianPA dan ujian LIA.

Ujian Antigen HIV

Ujian makmal yang dijalankan terhadap sampel darah untukmengesan virus HIV. Ujian dapat mengesan virus HIV lebihawal dari ujian antibodi HIV. Ujian ini hanya dijalankan diInstitut Penyelidikan Perubatan (IMR) sahaja. Jenis ujiantermasuk PCR (polymerase chain reaction) dan P24.

Virus HIV (Human

Adalah virus yang menyebabkan penyakit AIDS. Pada awal-

Immunodeficiency Virus)

nya virus ini di kenali sebagai HTLV-III (human Tcelllymphotrophic virus type III) dan ARV (AIDS related retrovirus).Ia menyerang sistem ketahanan badan manusia danmenyebabkan ia terdedah kepada jangkitan opportunistik dankanser tertentu.

32


LAMPIRAN 10LAMPIRAN 10LAMPIRAN 10LAMPIRAN 10LAMPIRAN 10PENYUMBANGPENYUMBANGPENYUMBANGPENYUMBANGPENYUMBANG

NAMANAMANAMANAMANAMA JAJAJAJAJAWWWWWAAAAATTTTTAN & JABAAN & JABAAN & JABAAN & JABAAN & JABATTTTTANANANANAN

Dr Teo Gim Sian Pegawai Kesihatan AIDSJabatan Kesihatan Negeri Pulau Pinang

Dr Khalijah bt Mohd Yusof Pegawai Kesihatan AIDSJabatan Kesihatan Negeri Pulau Pinang

Dr Zahariah bt Yakob Wakil Pegawai Kesihatan AIDSJabatan Kesihatan Negeri Pulau Pinang

DSP Sharifah Aini bt Syed Bab KomandanPusat Serenti Wanita KemuminPengkalan ChepaKelantan

Mohd Fudzi bin Hj. Ibrahim Ketua KaunselorPusat Serenti JeliKelantan

Suriani bt Mustapha Ketua KaunselorPusat Serenti Jeli

Che Mah bt Mat Nor Kaunselor KananPusat Serenti Wanita KemuminPengkalan ChepaKelantan

FASILITATOR

Dr Abdul Rasid bin Kasri Ketua Penolong PengarahKawalan Penyakit (AIDS/STD)Kementerian Kesihatan Malaysia

Dr Rohani bt Ali Ketua Penolong PengarahKawalan Penyakit (AIDS/STD)Kementerian Kesihatan Malaysia

Dr Fauziah bt Mohd. Nor Penolong PengarahKawalan Penyakit (AIDS/STD)Kementerian Kesihatan Malaysia

33


LAMPIRAN 11LAMPIRAN 11LAMPIRAN 11LAMPIRAN 11LAMPIRAN 11TERMINOLOGI DAN DEFINASITERMINOLOGI DAN DEFINASITERMINOLOGI DAN DEFINASITERMINOLOGI DAN DEFINASITERMINOLOGI DAN DEFINASI

PYM - Pegawai Yang Menjaga

PP - Pembantu Perubatan

PKD - Pejabat Kesihatan Daerah

PK - Pegawai Kesihatan Daerah

PP&k - Pegawai Perubatan Dan Kesihatan

PH - Pengarah Hospital

Paramedik - Anggota-anggota yang terdiri daripada PembantuPerubatan Kesihatan Jururawat

PKAIDS - Pegawai Kesihatan (AIDS/STD) Negeri

KPS - Kaunselor Pusat Serenti

34



[(ADK : 30/36 ( 7 )][(ADK : 30/36 ( 7 )][(ADK : 30/36 ( 7 )][(ADK : 30/36 ( 7 )][(ADK : 30/36 ( 7 )]

AGENSI DADAH KEBANGSAANAGENSI DADAH KEBANGSAANAGENSI DADAH KEBANGSAANAGENSI DADAH KEBANGSAANAGENSI DADAH KEBANGSAANKEMENTERIAN DALAM NEGERIKEMENTERIAN DALAM NEGERIKEMENTERIAN DALAM NEGERIKEMENTERIAN DALAM NEGERIKEMENTERIAN DALAM NEGERI

PERINTPERINTPERINTPERINTPERINTAH TETAH TETAH TETAH TETAH TETAP KETUAP KETUAP KETUAP KETUAP KETUA PENGARAHA PENGARAHA PENGARAHA PENGARAHA PENGARAHBILANGAN 11 TBILANGAN 11 TBILANGAN 11 TBILANGAN 11 TBILANGAN 11 TAHUN 1998AHUN 1998AHUN 1998AHUN 1998AHUN 1998

SEMUA PENGARAH ADK NEGERISEMUA PENGARAH ADK NEGERISEMUA PENGARAH ADK NEGERISEMUA PENGARAH ADK NEGERISEMUA PENGARAH ADK NEGERISEMUSEMUSEMUSEMUSEMUA KA KA KA KA KOMANDOMANDOMANDOMANDOMANDAN PUSAAN PUSAAN PUSAAN PUSAAN PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

35


PROGRAM RAPROGRAM RAPROGRAM RAPROGRAM RAPROGRAM RAWWWWWAAAAATTTTTAN DAN DAN DAN DAN DAN KESIHAAN KESIHAAN KESIHAAN KESIHAAN KESIHATTTTTANANANANANPENGHUNI-PENGHUNI PUSAPENGHUNI-PENGHUNI PUSAPENGHUNI-PENGHUNI PUSAPENGHUNI-PENGHUNI PUSAPENGHUNI-PENGHUNI PUSAT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTIT SERENTI

1.1.1.1.1. TUJUANTUJUANTUJUANTUJUANTUJUAN

1.1 Perintah Tetap ini bertujuan memberi panduan mengenai prosedur untukmelaksanakan program rawatan dan kesihatan kepada penghuni-penghuniyang sedang menjalani rawatan dan pemulihan di Pusat Serenti.

2.2.2.2.2. LALALALALATTTTTARBELAKANGARBELAKANGARBELAKANGARBELAKANGARBELAKANG

2.1 Masalah penagihan dadah membawa pelbagai kesan negatif terutamanyaterhadap fizikal dan kesejahteraan mental penagih-penagih dadah. Tahapkesihatan mereka bukan sahaja terjejas malahan mudah terdedah denganpelbagai gejala dan risiko jangkitan penyakit. Keadaan ini dapat dilihat denganjelas melalui ciri-ciri fizikal penagih-penagih yang lemah, kurus, pucat, tidakbermaya, terketar-ketar, mata kuyu dan diikuti dengan jangkitan pelbagaipenyakit kronik seperti batuk kering, hepatitis B, penyakit kulit, HIV(t)/AIDSdan lain-lain.

2.2 Oleh yang demikian, tumpuan diberikan bukan sahaja ke arah pemulihanmasalah ketagihan terhadap dadah, tetapi juga memberikan perhatianterhadap keadaan dan masalah kesihatan yang dialami penagih-penagih.Kita meyakini bahawa jasmani yang sihat merupakan asas utama dalammembina kesejahteraan minda bagi meninggalkan tabiat penagihan.

2.3 Program rawatan dan kesihatan yang disediakan di Pusat-pusat Serentimerupakan salah satu komponen utama untuk merawat dan memulihkanpenagih-penagih dadah. Secara umumnya, tujuan program ini ialah untukmenjaga dan mengawasi kesihatan penghuni-penghuni dan juga memberikanpendidikan pelbagai aspek kesihatan.

2.4 Di samping itu, program ini juga untuk memastikan penghuni-penghunisentiasa berada dalam keadaan sihat dan cergas untuk menjalani aktiviti-aktiviti pemulihan secara bersungguh-sungguh dan penuh komitmen.

3.3.3.3.3. MASALAH-MASALAH YMASALAH-MASALAH YMASALAH-MASALAH YMASALAH-MASALAH YMASALAH-MASALAH YANG DIHADANG DIHADANG DIHADANG DIHADANG DIHADAPIAPIAPIAPIAPI

3.13.13.13.13.1 Aktiviti-aktiviti Dijalankan Secara Tidak SeragamAktiviti-aktiviti Dijalankan Secara Tidak SeragamAktiviti-aktiviti Dijalankan Secara Tidak SeragamAktiviti-aktiviti Dijalankan Secara Tidak SeragamAktiviti-aktiviti Dijalankan Secara Tidak Seragam

3.1.1 Aktiviti-aktiviti program rawatan dan kesihatan dijalankan secaratidak seragam di antara satu Pusat Serenti dengan satu PusatSerenti yang lain. Ini disebabkan kurangnya penyelarasan dankefahaman yang jelas tentang aktiviti-aktiviti yang sepatutnyadijalankan. Keadaan ini mengakibatkan program rawatan dankesihatan tidak dapat dijalankan secara teratur.

3.23.23.23.23.2 KKKKKetiadaan Garis Petiadaan Garis Petiadaan Garis Petiadaan Garis Petiadaan Garis Panduan Yanduan Yanduan Yanduan Yanduan Yang Lang Lang Lang Lang Lengkapengkapengkapengkapengkap

3.2.1 Aktiviti-aktiviti program rawatan dan kesihatan yang dilaksanakandi Pusat Serenti tidak mempunyai garis panduan yang lengkapdan menjurus kepada matlamat untuk membantu penghuni-penghuni

36


mengatasi masalah penagihan dadah. Ketiadaan garis panduanuntuk melaksanakan program ini mengakibatkan pegawai dankakitangan unit perubatan terpaksa menggunakan pengetahuan danbudi bicara sendiri di dalam melaksanakan aktiviti-aktiviti yangdijalankan yang tentunya berbeza-beza di antara satu Pusat Serentidengan satu Pusat Serenti yang lain.

3.33.33.33.33.3 KKKKKetiadaan Rancangan Aktiviti Yetiadaan Rancangan Aktiviti Yetiadaan Rancangan Aktiviti Yetiadaan Rancangan Aktiviti Yetiadaan Rancangan Aktiviti Yang Tang Tang Tang Tang Tersusunersusunersusunersusunersusun

3.3.1 Aktiviti-aktiviti yang dijalankan tidak dirancang dengan teliti danteratur. Kebanyakannya dijalankan mengikut keperluan semasa ataubila keadaan benar-benar memerlukan. Ketiadaan rancangan aktivitiyang tersusun menyebabkan pengendalian aktiviti pendidikankesihatan tidak diberi penekanan secara menyeluruh. Keadaan iniberlaku oleh kerana kurangnya kemahiran dan pengetahuan dikalangan pegawai-pegawai yang bertanggungjawab untukmengatur aktiviti-aktiviti yang sesuai dan relevan kepada penghuni-penghuni.

4.4.4.4.4. LANGKAH-LANGKAH UNTUK MENGALANGKAH-LANGKAH UNTUK MENGALANGKAH-LANGKAH UNTUK MENGALANGKAH-LANGKAH UNTUK MENGALANGKAH-LANGKAH UNTUK MENGATTTTTASI MASALAH-MASALAH YASI MASALAH-MASALAH YASI MASALAH-MASALAH YASI MASALAH-MASALAH YASI MASALAH-MASALAH YANGANGANGANGANGDIHADAPI.DIHADAPI.DIHADAPI.DIHADAPI.DIHADAPI.

4.1.14.1.14.1.14.1.14.1.1 Aktiviti-aktiviti yang dijalankanAktiviti-aktiviti yang dijalankanAktiviti-aktiviti yang dijalankanAktiviti-aktiviti yang dijalankanAktiviti-aktiviti yang dijalankan

a. Aktiviti-aktiviti rawatan dan kesihatan ditetapkansebagaimana berikut:-(i) Pemeriksaan kesihatan penghuni baru;(ii) Rawatan detoksifikasi;(iii) Pendidikan kesihatan;(iv) Ujian pengesanan dadah ke atas sampel air kencing

penghuni;(v) Ujian dan pendidikan HIV/AIDS;(vi) Pemeriksaan kesihatan sebelum kenaikan fasa dan

pembebasan; dan(vii) Pemeriksaan kebersihan sekitar Pusat Serenti.

4.1.24.1.24.1.24.1.24.1.2 ObjektifObjektifObjektifObjektifObjektif

(a) Memberi rawatan perubatan kepada setiap penghuni yangsakit;

(b) Memberi rawatan detoksifikasi kepada setiap penghunisebaik sahaja dimasukkan ke Pusat serenti;

(c) Memberi pengetahuan dan pendidikan kepada penghuniaspek-aspek penting dalam penjagaan kesihatan diri dangaya hidup sihat;

(d) Menguji status kesihatan penghuni semasa mengikuti pro-gram pemulihan;

(e) Menguji status bebas dadah penghuni semasa mengikutiprogram; dan

(f) Mewujudkan persekitaran pemulihan yang bersih dansihat.

37


4.1.34.1.34.1.34.1.34.1.3 Prosedur PelaksanaanProsedur PelaksanaanProsedur PelaksanaanProsedur PelaksanaanProsedur Pelaksanaan

(a) Setiap penghuni dikehendaki mengikuti aktiviti-aktivitirawatan dan kesihatan yang ditetapkan seperti di LampiranA;

(b) Penghuni-penghuni dikehendaki mengikuti semua aktivitimengikut sukatan atau kandungan aktiviti yangditetapkan seperti di Lampiran A;

(c) Jumlah penghuni yang menyertai aktiviti PendidikanKesihatan tidak melebihi 40 orang bagi setiap kumpulan/kelas untuk mempastikan keberkesanan;

(d) Komandan hendaklah menetapkan seorang Pegawai(Pegawai Perubatan atau Pembantu Perubatan) menyelarasaktiviti-aktiviti yang dijalankan;

(e) Pegawai berkenaan hendaklah menentukan supayaperancangan dan jadual aktiviti-aktiviti disediakan untukmempastikan setiap penghuni mengikuti setiap aktivitiyang ditetapkan;

(f) Bagi aktiviti Pemeriksaan Kebersihan Sekitar Pusat,Pegawai berkenaan hendaklah menubuhkan satujawatankuasa kebersihan Pusat dengan melibatkankakitangan dan Pengawas. Jawatankuasa ini aktiviti-aktiviti kebersihan yang ditetapkan untuk dijalankan padasetiap minggu iaitu hari Ahad/Jumaat;

(g) Ujian Pengesanan Dadah keatas sampel air kencingpenghuni hendaklah dilakukan secara rambang mengikutkeperluan;

(h) Ujian HIV/AIDS hendaklah dilakukan ke atas semuapenghuni sebanyak tiga (3) kali iaitu sebaik sahajapenghuni dimasukkan ke Pusat setelah 6 bulan berada dipusat dan 3 bulan sebelum dibebaskan;

(i) Bagi aktiviti Pendidikan HIV/AIDS, Pegawai berkenaanboleh mengatur program ini dengan melibatkanpenceramah-penceramah jemputan dari JabatanKesihatan Daerah/Negeri;

(j) Pegawai penyelaras hendaklah mengadakanpemeriksaan klinikal untuk menilai tahap kesihatan setiappenghuni pada setiap fasa dan sebelum penghunidibebaskan; dan

38


(k) Rekod-rekod berkaitan aktiviti-aktiviti dan ujian-ujianyang dijalankan hendaklah disimpan di dalam fail yangberkaitan dan kemaskinikan.

5.5.5.5.5. TTTTTARIKH KARIKH KARIKH KARIKH KARIKH KUUUUUAAAAATKTKTKTKTKUUUUUASAASAASAASAASA

Perintah Tetap ini hendaklah dilaksanakan di semua Pusat Serenti mulai tarikhianya ditandatangani.

(D(D(D(D(DAAAAATUK MOHDTUK MOHDTUK MOHDTUK MOHDTUK MOHD. BAKRI BIN HAJI OMAR). BAKRI BIN HAJI OMAR). BAKRI BIN HAJI OMAR). BAKRI BIN HAJI OMAR). BAKRI BIN HAJI OMAR)Ketua Pengarah,Ketua Pengarah,Ketua Pengarah,Ketua Pengarah,Ketua Pengarah,Agensi Dadah Kebangsaan,Agensi Dadah Kebangsaan,Agensi Dadah Kebangsaan,Agensi Dadah Kebangsaan,Agensi Dadah Kebangsaan,Kementerian Dalam Negeri, Malaysia.Kementerian Dalam Negeri, Malaysia.Kementerian Dalam Negeri, Malaysia.Kementerian Dalam Negeri, Malaysia.Kementerian Dalam Negeri, Malaysia.

Tarikh: 21 November 1998

s.k:

1. TKP2. PR3. PC4. KPP (R)5. PPK (RO)6. PPK (I)7. PPK (L)

39


LAM

PIRA

N A

LAM

PIRA

N A

LAM

PIRA

N A

LAM

PIRA

N A

LAM

PIRA

N A

PRO

GRA

M R

APR

OG

RAM

RA

PRO

GRA

M R

APR

OG

RAM

RA

PRO

GRA

M R

A WWWW WAAAA ATTTT T A

N D

AN

DA

N D

AN

DA

N D

AN

KES

IHA

AN

KES

IHA

AN

KES

IHA

AN

KES

IHA

AN

KES

IHA TTTT T

AN

PEN

GH

UN

I-PE

NG

HU

NI P

USA

AN

PEN

GH

UN

I-PE

NG

HU

NI P

USA

AN

PEN

GH

UN

I-PE

NG

HU

NI P

USA

AN

PEN

GH

UN

I-PE

NG

HU

NI P

USA

AN

PEN

GH

UN

I-PE

NG

HU

NI P

USA

T SE

REN

TIT

SERE

NTI

T SE

REN

TIT

SERE

NTI

T SE

REN

TI

BIL

BIL

BIL

BIL

BIL

AKT

IVIT

IA

KTIV

ITI

AKT

IVIT

IA

KTIV

ITI

AKT

IVIT

IO

BJEK

TIF

OBJ

EKTI

FO

BJEK

TIF

OBJ

EKTI

FO

BJEK

TIF

KAN

DU

NG

AN

KAN

DU

NG

AN

KAN

DU

NG

AN

KAN

DU

NG

AN

KAN

DU

NG

AN

IMP

IMP

IMP

IMP

IMP A

KA

KA

KA

KA

K

1.PE

MER

IKSA

AN

KES

IHAT

AN

(a)

Mem

ast

ika

n s

tatu

s k

esih

ata

n(a

)M

embu

ka re

kod

peru

bata

n un

tuk

peng

huni

a)Pe

nghu

ni s

edar

sta

tus

kesi

hata

n;PE

NG

HU

NI B

ARU

peng

huni

;ya

ng d

iterim

a m

asuk

ke

Pusa

t Ser

enti.

b)Pe

nghu

ni s

edar

mas

alah

kes

ihat

an(b

)M

eran

cang

tind

akan

susu

lan

dari

b)M

enja

lank

an p

enga

mbi

lan

bera

t bad

anya

ng d

iala

mi;

seg

i kep

erlu

an p

erub

atan

ber

-da

n uk

uran

ting

gi p

engh

uni.

dasa

rkan

stat

us k

esih

atan

pen

ghun

i;c)

Satu

reko

d pe

ruba

tan

peng

huni

yan

gc)

Mem

erik

sa k

eada

an fi

zika

l ser

ta ta

nda-

kem

aski

ni d

apat

dia

daka

n; d

an(c

)M

enga

daka

n re

kod

kesih

atan

dan

tand

a di

bad

an p

engh

uni.

peru

bata

n pe

nghu

ni.

d)Pe

nghu

ni s

eda

r un

tuk

mem

ulih

kan

d)Ru

juk

reko

d pe

ruba

tan

terd

ahul

u pe

nghu

nike

siha

tan

diri.

sebe

lum

dim

asuk

kan

ke P

usat

Ser

enti

jika

ada.

2.RA

WAT

AN

DET

OKS

IFIK

ASI

a)M

eng

hila

ngka

n p

erg

ant

ung

an

a)M

empa

stik

an s

tatu

s ke

siha

tan

peng

huni

a)Pe

rga

ntun

ga

n fiz

ika

l pen

ghu

ni te

r-(M

engi

kut P

erin

tah

Teta

p)fiz

ikal

pen

ghun

i-pen

ghun

i terh

adap

sebe

lum

dim

asuk

kan

ke d

alam

wad

det

okha

dap

dada

h da

pat d

ihila

ngka

n;da

dah;

(ruj

uk c

arta

alir

an P

erin

tah

Teta

p Ke

tua

Peng

arah

Bil.

2/1

996)

b)Pe

nghu

ni b

oleh

men

jaga

keb

ersi

han

diri

dan

wad

det

ok;

b)M

elat

ih p

engh

uni-p

engh

uni m

en-

b)Se

nam

an ri

ngan

har

ian;

jaga

keb

ersi

han

dan

kesi

hata

nc)

Kec

erga

san

dan

ta

raf

kes

ihat

anse

mas

a di

dal

am d

etok

.c)

Mel

atih

pen

ghun

i men

jaga

keb

ersi

han

diri

peng

huni

men

ingk

at d

an b

erta

mba

hda

n w

ad d

etok

;ba

ik;

c)M

enin

gkat

kan

taha

p ke

cerg

asan

dan

kesi

hata

n pe

nghu

ni; d

and)

Pem

erik

saan

tara

f kes

ihat

an p

engh

uni

d)Pe

nghu

ni s

edia

men

erus

kan

prog

ram

dari

mas

a ke

sem

asa

di W

ad D

etok

dan

pem

ulih

an s

elep

as m

enja

lani

pro

ses

mem

buat

la

pora

n k

epad

a P

egaw

aide

toks

ifika

si.

d)M

embo

lehk

an p

engh

uni m

ener

us-

Asr

ama;

dan

kan

prog

ram

pem

ulih

an y

ang

di-

teta

pkan

.e)

Pem

erik

saan

sta

tus

kesi

hata

n pe

nghu

nise

belu

m d

ikel

uark

an d

ari w

ad d

etok

s.

40


3.PE

ND

IDIK

AN

KES

IHAT

AN

a)M

embe

ri p

enge

tahu

an d

an p

en-

a)Ta

juk-

taju

k di

binc

ang:

a)Pe

nghu

ni-p

engh

uni f

aham

dan

men

g-di

dika

n ke

pada

pen

ghun

i-pen

ghun

ita

hui m

enge

nai c

ara-

cara

pen

jaga

anm

enge

nai a

spek

-asp

ek p

enja

gaan

(i)

Peny

akit

dan

penc

egah

anke

siha

tan

diri;

kesi

hata

n di

ri;(ii

) Ke

bers

ihan

diri

dan

per

seki

tara

n.(ii

i) Pr

ogra

m k

esih

atan

yan

g di

jala

nkan

b)Pe

nghu

ni m

enga

mal

kan

penj

agaa

nb)

Mel

atih

pen

ghun

i men

jaga

keb

er-

dija

lank

an d

i Pus

at S

eren

ti da

n lu

arke

bers

ihan

diri

dan

per

seki

tara

n; d

ansi

han

diri

dan

pers

ekita

ran;

dan

Pusa

t;(iv

) Gay

a hi

dup

siha

t; da

nc)

Peng

huni

faha

m d

an m

enge

tahu

i jen

is-

(v)

Am

alan

mak

anan

dan

pem

akan

anje

nis

peny

akit,

pun

ca d

an c

ara

men

-c)

Mem

beri

mak

lum

at d

an p

ener

ang-

cega

h da

n m

enda

patk

an ra

wat

an.

an k

epad

a pe

nghu

ni m

enge

nai

jeni

s p

enya

kit,

pun

ca d

an

cara

men

cega

h d

an

men

dapa

tkan

raw

atan

.

4.U

JIA

N P

ENG

ESA

NA

Na)

Men

gesa

n pe

nghu

ni y

ang

men

g-a)

Men

entu

kan

peng

huni

unt

uk m

enja

lani

a)Pe

ng

hun

i ya

ng

men

ga

mb

il se

mul

aD

AD

AH

KE

ATA

S SA

MPE

Lam

bil s

emul

a da

dah

di d

alam

Pus

at;

ujia

n;da

dah

sem

asa

di d

alam

Pus

at d

apat

AIR

KEN

CIN

G P

ENG

HU

NI

dan

dike

san;

b)M

enga

mbi

l sam

pel a

ir ke

ncin

g pe

nghu

ni;

b)M

ence

gah

kegi

atan

pen

gam

bila

nb)

Peng

huni

dap

at d

iceg

ah d

ari m

eng-

dada

h di

kal

anga

n pe

nghu

ni.

c)M

enja

lank

an a

nalis

is k

e at

as s

ampe

l air

ambi

l sem

ula

dada

h se

mas

a m

engi

kuti

kenc

ing

peng

huni

terb

abit;

prog

ram

pem

ulih

an;

d)M

embu

at la

pora

n an

alisi

s kep

utus

an u

jian

c)Pe

nghu

ni se

dar k

esal

ahan

yan

g di

laku

-ke

pada

, Kom

anda

n da

n Pe

gaw

ai U

nit

kan;

dan

Dis

plin

; dan

d)Pe

nghu

ni s

edar

pen

tingn

ya s

entia

sae)

Ujia

n pe

nges

ahan

di h

ospi

tal.

beba

s da

ri da

dah.

5.U

JIA

N D

AN

PEN

DID

IKA

Na)

Men

gesa

n da

n m

enen

tusa

hkan

a)Pe

ndaf

tara

n da

n m

engi

si bo

rang

APP

END

IXa)

Peng

huni

sed

ar s

tatu

s ke

siha

tan;

HIV

/ A

IDS

sam

a ad

a pe

nghu

ni d

ijang

kiti

HIV

11

.1 K

emen

teri

an K

esih

atan

Mal

aysi

a/A

IDS;

untu

k pe

nghu

ni;

b)Pe

nghu

ni s

edar

car

a-ca

ra V

irus

HIV

/A

IDS

mer

ebak

;b)

Men

cega

h m

ereb

akny

a vi

rus

HIV

b)M

enga

mbi

l dar

ah p

engh

uni;

/AID

S di

kala

ngan

pen

ghun

ic)

Peng

huni

dap

at m

emah

ami c

ara-

cara

c)M

enja

lank

an s

esi P

re Te

st K

auns

elin

g;m

ence

gah

HIV

/AID

S;c)

Mem

beri

peng

etah

uan

dan

mak

-

41


lum

at m

enge

nai c

ara

penc

egah

and)

Mem

berit

ahu

kep

utus

an

ujia

n k

epad

ad)

Peng

huni

se

dia

men

erim

a h

akik

atH

IV/A

IDS

kepa

da p

engh

uni;

dan

peng

huni

;te

nta

ng ja

ngki

tan

viru

s H

IV y

ang

di-

alam

inya

; dan

d)M

emb

eri k

hid

mat

Pre

/Pos

t Tes

te)

Men

ghan

tar l

apor

an k

epad

a ko

man

dan,

Kaun

selin

g ke

pada

pen

ghun

i;Pe

ngaw

al H

al-E

hwal

Pel

atih

dan

kau

nsel

ore)

Peng

huni

seda

r per

luny

a m

enga

mal

kan

berk

enaa

n ha

sil u

jian

yang

dija

lank

an;

gaya

hid

up s

ihat

.da

n

f)M

enja

lank

an P

ost T

est K

auns

elin

g ke

pada

peng

huni

yan

g di

dapa

ti PO

SITI

F da

lam

ujia

n pe

nges

anan

HIV

yan

g di

jala

nkan

.

6.PE

MER

IKSA

N K

ESIH

ATA

Na)

Unt

uk m

enila

ikan

dan

sta

tus

ke-

a)M

emer

iksa

kea

daan

fizi

kal p

engh

uni;

a)Pe

nghu

ni se

dar t

enta

ng st

atus

kes

ihat

an;

SEBE

LUM

KEN

AIK

AN

FA

SAsi

hata

n pe

nghu

ni d

ari m

asa

keda

nD

AN

PEM

BEBA

SAN

sem

asa;

dan

b)M

enga

mbi

l tim

bang

an b

erat

bad

an;

b)Pe

nghu

ni se

dia

men

jaga

keb

ersi

han

dan

b)M

endo

rong

pen

ghun

i unt

uk le

bih

c)M

emer

iksa

reko

d pe

ruba

tan

peng

huni

; dan

kesi

hata

n di

ri.m

engu

tam

akan

kes

ihat

an d

iri.

d)M

embu

at la

pora

n ke

pada

Peg

awai

Hal

-Eh

wal

Pen

ghun

i dan

kau

nsel

or m

enge

nai

kesi

hata

n pe

nghu

ni.

7.PE

MER

IKSA

AN

a)M

enanam

sik

ap k

erja

sam

a d

ia)

Men

jaga

keb

ersi

han

dew

an m

akan

dan

a)Pe

nghu

ni s

edia

bek

erja

sam

a m

enja

gaKE

BERS

IHA

N S

EKIT

AR

kala

ngan

pen

ghun

i unt

uk m

enja

gaka

was

an d

apur

Pus

at S

eren

ti;ke

bers

ihan

per

seki

tara

n;PU

SAT

kebe

rsih

an p

erse

kita

ran;

b)M

emel

ihar

a ke

bers

ihan

di s

ekita

r asr

ama

b)Pe

nghu

ni a

kan

lebi

h be

rtang

gung

jaw

abb)

Mel

atih

p

eng

huni

leb

ih b

er-

dan

seki

tar

Pusa

t Ser

enti

mel

alui

akt

iviti

men

jaga

keb

ersi

han

tem

pat t

ingg

al; d

anta

nggu

ngja

wab

men

jaga

keb

ersih

-go

tong

-roy

ong;

an te

mpa

t tin

ggal

; dan

c)Pe

nghu

ni le

bih

siha

t dan

cer

ia a

pabi

lac)

Mel

ibat

kan

sem

ua p

engh

uni d

alam

akt

iviti

pers

ekita

rann

ya b

ersi

h.m

enja

ga k

eber

siha

n;c)

Mew

ujud

kan

per

seki

tara

n p

e-m

ulih

an y

ang

bers

ih.

d)M

ence

ria d

an m

engi

ndah

kan

kaw

asan

Pusa

t;

e)M

enja

ga k

eber

siha

n ba

ngun

an.

manual pencegahan dan kawalan hiv/aids dipusat serenti

Documents