lat -...

Sekitur Perpu.<lukuulI

STR'\.TEGI ALTER~ATIF: MODEL ~ISTEl\1 PE'lCARIA~ l\1AKLU;\lAT PI~TAR

)/

DR "OI~H \ ~ An AIlII. ~1l'''T1' '" A 'lIR IIASSAN*

ABSTRAK

KUlas inl I/Ienekankon kepada pcnt/ekawn-pend&kawl1 yang baleh diaplikasikan un/Ilk //lemb/no satll sis/em pencarian makillmat yang boleh digunakan ferulama sekali da/am sis/em pencarian maklumal di perpuslakaan. la merupakan

sa/II reka belli uk s;sllJm cadangan bagi SilO/II siSlem yang boleh dljJrogramkan bagi penggunQ yang pakar dan berpenge((l/lIltlll da/alll bidang yang diceburinya. TI!iuan /llama mengemukakan model pembangunan sis/em pel/carian

makJlIlIIaf pintar adafah un/uk mello{ong pengguna IIntllk mel/dC/Pat cariall makhlfnal yang fehill penepaci hasrat pel1cari, fJtcl1Iudahkoll pencorioll, lehili mesra pengglilla, mellgllNlngkan kerllmilan dan masa/ah yang seJa/u timbul semww mcmbllal pencarian makillmat dan mengemllkan penyeJcsaian a/lernalll IInlllk memperbaiki sistem penc:arian

maklllma( yallg sedia ada.

PENGENALAN

erbaga i cara telah dilakukan oleh pengkajipengkaji terdahuluunluk mengujuclkan suatu s istem pancaraian maklumat ya ng mudah digunakan dan mellepati pCll carian mengi kut kehendak pengguna. Antaranya ialah s istem capaian subjek den ga n menggunakan katalog Ul11l1m atas talian. Kajian terdahulu mcnunjukkan perlunya pengguna dibekalkan dengan pelbaga i perlo longa n dalam pencaraian subjek clan kajian sekarang mendapati pencarian subjck dengan menggunakan katalog atas ta lian bertambah dalam kadar yang tinggi. Keballyakkan penggllna mengatakall bahawa kaedah pencarian subjck cara ini telah menimbulkan beberapa kesukara n. Satu kaj ian yang d i lakukan oleh Matthews et a l. (1993, p. 144) menciapali sebanya k 59% pcnca ri mellggunakall kaedah katalogatas lali an adalah untllk mencari maklumat subjek. Bcliau juga mendapali bahawa kerumitan dalam penearian subjek ada lah raklor tcrpent ing dal am kepllasa n pcngguna.

Markey (1984) mengulas hasi l kajian katalog atas talian mendapati bahawa pcncarian yang menggllnakan s ubj ek access I'Oi111 adalah seba nyak 34 -6 5%

daripadaju mlah pengguna kalalog atas talian. laj uga mendapati pengguna katalog atas talian mengalami berbaga i masalah dalam pencarian subjek (Markey 1984). Antaranya ialah:

• Masalah penyesuaian istilah merekadengan istilah pad a indek;

• Masalah mengenal pasti istilah untuk meluaskan dan mengeci Ikan bidang carian mereka ;

• Tidak mengetahui bagaimana untuk meneruskan pencarian apabi la has il capa ian terlalll kec il atau tiada langsung;

• Tidak mengelahui bagaimana untuk menghadkan hasi I capaian j ika terdapat maklumat yang terlalu luas; dan

• Tidak mcmahami tandaan percetakan.

Hildreth (1987) pula menunjukkan yang pencarian subjek tidakl ah mudah dan untuk mengoptimumkan hasil pencarian da lam carian subjek, lebih daripada satll kaedah pencarian diperlukan dalam keselurllhan strateg i penca ri an itll. Sislem capaian makluillat konvensiona l terialuillembebankan pengguna untuk membenluk semula (reformulate) dan memasuki semula kedalam proses pencarian sehingga mencapai hasi l yang memuaskan.

Jab.nan Silins MaklumaL Fakulti Tcknologi dan Sains Maklumat Univcrsiti Kcbangsaan Malaysia, 43650 l3angi. Selangor O.E. F-l ml;1 : iZLmi((ipkr; sc.cc.llklll .mv. Tel : 0)-8292930, Fax: 03-8256732

======~~=====-----=G

Hakcipta Terpelihara © 1999 - Perpustakaan Negara Malaysia


KAEDAH PENYELESAIAN

Dari kajian-kajian yang telah dilakukan terhadap penggunaan katalog atas talian didapati banyak masalah ya ng dihadapi maka kajian selanj utnya ialah untuk mengemukakan beberapa cara untuk membantu pengguna bagi mengatasi masalah ini, Antaranya mencadangkan:

• Mereka bentuk antara muka yang lebih membantu dan mesra pengguna;

• Membekalkan keupayaan pencarian ' paling sesuai' dengan kaedah 'non-boolean ';

• Menggunakan pencarian turutan otomatik; • Cantu man keupayaan proses berbahasa dengan

proses asas pengetahuan; dan

• Penggunaan hyperteks atau s istem tesaurus berindek,

MEREKA BENTUK ANT ARA MUKA

Hildred (1987) men cadangkan bahawa katalog atas talian boleh mengandungi sistemmaklum balas yang boleh memberitahu apa yang perlu dibuat, bagaimana melakukannya da n mengapa ia boleh meningkatkan hasil. Ini bermakna apabila tiada atau sed ikit hasil ya ng didapati dari pencarian itu , sistem bo leh mencadangkan untuk memendekk an proses pencarian, m e nggantikan perkataan seert i, menggunkan istilah yang lebih am, atau mencuba semu la pencarian dengan men ggunaka n kaedah pencarian lain.

Jika terlalu banyak hasil yang diperolehi, s istem boleh mencadangkan istilah tambahan dengan menggunakan ciri-ciri penghad untuk mengeci Ikan pencarian bagi menjayakan pencarian, Strategi pencarian yang diperlukan mest i mempunyai kefahaman men genai rekod bibliografik dan tajuktajuk subjek, penggunaan bersama dengan pengetahuan asas mengkata log dan pencarian atas talian, Satu masalah yang mungkin akan timbul hasil dari kaedah dan strategi ini ialah ia akanmelemaskan pengguna dengan persoa lan dan maklumat yang terlalu banyak, Ini akan menyekat pengguna untuk terus menggunakan katalog tersebut.

e-

Sekilar Perpuslakaall

PENCARIAN ' PALING SESUAI' NONBOOLEAN

Kaedah ini menghasilkan semua atau seba hagian besar istilah-i stilah pengguna diterima dan ditunjukkan mengikut turutan, mengikut pangkat (rank) dengan istilah yang paling sesuai di atas sekali, Contohnya: CiTE (Dozkocs, 1983) , la mendapatkan isti lah utama dari pertanyaan pengguna, Ini di ikuti dengan proses mengenal pasti perkataan sama maksud dan akan memberi keutamaan pad a istilah-istilah ini berdasarkan kekerapan istilah dalam dokumen itu dimana jika lebih kerap d idapati akan diberi lebih keutamaan.

Hasil dari s istem ini adalah memuaskan dan bole h dipertingkatkan lag i dengan memasukkan susunan maklum balas yang bersesuaian,

URUTAN PENCARlAN OTOMATIK

Lynch (1987) menyokong penggunaan prosedur heuri stik unwk menambah keupayaa n s istem, Cadangan ini merupakan saw pendekatan untuk mendapatkan keupayaan yang lebih tinggi dan mudah digunakan, Ini dilakukan denganmeluaskan sistem berasaskan a rahan kepada satu sistem berinteraksi secara dialog menggunakan algoritma heuristik yang mana boleh menterjemahkan arahan pengguna dan membimbing pengguna lIlltuk menerllskan pencarian. Saw cara penggunaan prosedur heu ristik ialah menggunakan maklumat ya ng didapati untuk mendapatkan maklumat selanjutnya, Hildredth (1987) menyokong pendapat ini dengan mengatakan bahawa rekod bib li ografik juga merupakan satu sumber maklulll balas relevan dari pengguna kepada sistem, Cheng (1985) pula menunjukkan pentin gnya urutan strategi sehin gga pengguna berpllas hat i atau semua strategi selesai digunakan.

Jika carian awa l tidak menjllmpai tajuk subjek, s istem Fon/-end akan menjalankan urutan modifikasi pencarian . ini termasuk menambahkan tandaan

kepcndekan (l/'uncalion), memaparkan tajuk-tajuk sama maksud mengikut adjad, mel1lisahkan perkataan dan pencarian l1lenggunakan Boolean 'AND ' sehi nggalah akhirnya sistem akanl1lencari perkataan



bagi tajuk itu. Tetapi , bila pencarian awal dari tajuk menghasilkan rekod ya ng relevan, s istem akan mengeluarkan tajuk subj ek yang pertama dari rekod danmeneruskan pencarian berdasarkan tajuk tersebut.

S istem CITE (Doskocs, 1983) telah menganalisakan kekerapan tajuk s ubjek dengan rek od dan memaparkan sena raik an berturutan untuk pilihan pengguna. Nombo r ke las ifikas i rekod digunakan bersa m a dengan tajuk subjek dalam pencarian 'pasangan pa li ng sesua i' (best-malch). Semen tara dalam siste m OKAPI (Walker, 1988) menunjukkan perluasan pertanyaan menggun akan tajuk subjek dan nombO!" ke lasifikasi dari rekod yang dipilih oleh penggu na dan memberikan pemberatan berdasarkan bilangan rekod terpil ih yang ujud bagi tajuk terse but.

PEMPROSESAN BAHASA ASASI DENGAN ASAS PENGETAHUAN

Paice (1986) mencadangkan pembinaan saw sistem pakar untuk mcmbantu penggu na mem ilih ist il ah ya ng sesua i untuk mencari pada katalog atas talian. la menyatakan bahawa tugas memilih istilah yang pa ling baik untuk mewakili kehendak pelanggan adalah tugas pal ing mencabar bagi pe ran tara pencarian manusia (human search inlermediary). Pendekatan tugas ini ada lah melalui:

• Menyoal pela nga n secara teliti • Rujukan kepada kesesuaian tesauri yang mana

membekalkan kepakaran yang tidak ada pada perantara tersebut.

Paice melihat tesauri sebagai satu rangkaian semantik yang mengandungi fakta-fakta yang mengenai perbendaharaan kata iaitu sifat-sifat dan hubungkait antara istilah-isti lah dalam beberapa bidang.

Oalam sistem ALEX-DOC, ia boleh menjalankan analisa lingui stik untuk menyesuaikan permintaan pengguna dengan ist ilah tesa uri dan membina kenyataan pencarian Boolean (Hildreth, 1989). Sementara status dan I. Q (Pope & Jones, 1988) akan mencantumkan penganalisa bahasa asli untuk ll1ellteljemahkan permill taall pengguna dan membina frasa-frasa yang sesuai untuk pencarian di katalog.

'eMllIr Per, IUIIIAIIUII

HIPERTEKS DAN SISTEM PENINGKA T AN TESAURI

Bates (1990) te lah merancang untuk membina satu s istem yang memberi peranan aktif pada pengguna dalam mengarahkan proses pencarian , tidak seperti tiga cara ya ng terakhir ya ng telah dibi ncangkan terdahulu. la mencadangkanji-ol1l-end system-mind iait u sa tu sistem ran g kaian semantik y an g me ngand un g i kaedah untuk peningkatan tesau ri pe ngg un a me lalui ran gka ian bersepadu dimana hubungan yang dicadangkan termasuklah s istem ke lasifikas i, istil ah sampingan dok umen, serta isti lah tajuk dari dokumen-do kumen yang diindek melalui t aj uk subjek. Peni n gkata n te sa uri ini a kan menambahkan lag i kemungkinan istilah pengguna agar bersesuaian dengan saw atau lebih istilah dari tesuari itu dan dengan ini membenarkan pengguna me neroka hubun gan dalam rangkaian yang kaya dengan pelbagai mak lum at.

HYP ERCATalog (Hjerppe, 1986) menyokong 'browsing' dan navigas i sebaga i cara dasar penggunaan katalog. Untuk menyokong prosedur navigasi, sistem ini mempunyai lima cara hubungka it yang berlainan iai tu: Rekod ke rekod, Bidang (field) antara rekod ke bidang, Bidang ke rekod, Rekod ke bidang, Bidang dihubung sama untuk membina rekod. Reka bentuk ini akan m e mudahkan navigasi pengguna malah pengguna ju ga boleh melihat paparan yang berbeza dan menyedarkan pengguna kepada hubungkait yang berbeza. Hyperteks adalah s istem yang sangat sesuai untuk meneroka pencarian letapi sukar unluk pencarian yang komprehensif (menda lam ).

MODEL SISTEM PEN CARlAN PINTAR

Sistem yang hendak dicadangkan ini ialah sistem yang telah diprogramkan bagi pengguna yang pakar dalam bidang pengetahuann ya llntuk mencapai label keupayaan tertingg i dan mengurangkan kawasan bennasalah. Sistem yang mengandungi pengetahuan, kemah iran dan kepakaran seseorang peneari sebagai pengantaran untuk menja lankan pencarian atas talian dalam pengkalan data tekslual atau bibliografik di namakan sebagai Expert Intermediary System (EfS) (Christopher & Danny, 1993, p.226).



Meng ikut Paice (1986) tc rdapat dua pcrbezaan anlara sistem pakar dengan sistel11 lain:

• EIS adalah ca paian m a klum at seca ra tidak lan gs un g. Kepakarann ya be rpusat ke pada tek ni k ca pai an rujukan ke dok um en daripada membuat ke s impulan dan memberi rakta bagi sistemlai ll.

• Domain subjek sistem capaian biasanyajauh lebih luas daripada s iSlem biasa. Asas pcngetahuan EIS m e l ibatkan st rategi-s trat eg i lIlltuk

mengk lasifikas ikan topik pencarian , strategi pencaria n sistem ca pai an ma klulll at serta hukull1-hukul11 lIlltuk mem ilih strategi berbanding dengan hanya hukum dan rakta daripada s istem la in .

Sa lto n (1986) d a n B rook (1987) sepe nd apat mengalakan bahawa sistem capaian mak lumat yang berkesan balch dibina dengan pem usalan kepada strategi penca ri an daripada pengetahuan s ubjek. Beberapa s is tem ya ng dibina menyokong s islem capa ian mak lulll at dengan mengll f llsall petikan atau teks penuh al1ikel danjurnal dengan darjah kepakaran yang berbeza. Dalam kata log atas ta lian te rdapat satu benluk mud ah s istem capa ian l11 ak lul11at. Beberapa s trategi d a lal11 s is tem capaian maklul11at bo leh dipermudahkan unluk di gu nakan dalal11 siste l11 katalog atas talian . Walau bagai l11 ana pun, katalog atas talian berbeza dengan s istem capa ian maklumal

dalam beberapa berkara:

• Pengguna katalog atas talian lebih kasual iaitu tidak sabar menghadapi pre-pencarian yang lama;

• Katalog atas tal ian tidak ada abst rak da n ku rang maklumat tetapi kurang kegagalan (fa/~e drop). Ini ada la h kerana seba hagian besar perkalaan dalal11 susu nan kata log atas ta lian ada lah perkataan pel11bawa kandungan yang penting; dan

• Katalog atas talian men gand ung i rujukan kepada buku biasanya me liputi topik yang Icbih luas. Subjek head ing pula berl11aksud untuk memberi ringkasan buku secara se luruh nya dan bukannya kandungan set iap topik kccil yang bi asanya tiada da lam katalog atas ta lian .

, "

Berclasarkan perbandingan yang dibuat dengan sistem ya ng lain , model sislem pencari an pintar ya ng

dicadangkan ini akan I11cllgandungi ciri-c iri penting sepe rt i ber ikut :

• Pencari all H euri st ik berdasarkan kcpakaran m3ntlS1a;

• EIS akan mcngandungi leb ih dari satu hcuristik dengan susunan strateg i-strategi;

• Tidak Ill enja lankan satlllll'lItan strategi yang tetap lelapi ada hukulll-llllkull1 lIlltlik Ill clllilih strategi

dalam si tuasu yang berbeza; • Pengetahuan asas strategi adalah berbenluk

modul ar. Strateg i-strategi ll1 ud ah ditall1bah

dan dikurangkan; dan

• EI S bolch memantau kebolehan nya send iri dan boleh mcncrangkan sta rt egi pen carian ya ng digunakan dan mCllcrangkan mcngapa ia mcmilih

strategi tcrsebut.

REKA BENTUK SISTEM PENACAR IA N PINTAR

Gambarajah d i ba\Vah (RAJAH I) ini menunjukkan model sistem pcncarian pintar yang clicadangakall.

MODUL UTAMA SlSTEM

Mod ul Kawalull

la bcrfungsi untuk mcngawal fu ngsi sistem clcngan

mc ngguna kan uru tan sk rip perlakuan ya ng

Il1cngambiltcmpatnya scmasa proses pencarian. la juga akanmengaktifkan modulla in bila diperlukan. Skrip ada dua bahagian: pcca nan awal dan

pcmbentukan semula pcncarian.

A nta ramuka Pengguna

Ia bcrfllngsi lInntuk mcnerilll a pertanyaan pcncarian pc ngguna (user 's search query) , ll1ell1format

keban yakka n penayangan scperti ist ilah tesauri dan kcputusan pencarian, dan mcnerima kCll1bali maklul11 balas dari pengguna ke atas penayangan itu.



Sekitllf Perplufukmlll

PENGGUNA

PENGKALAN DATA SINON IM • IL , r

ANTARA MUKA SEJARAH PENGGUNA UTILITI

PENCARIAN

~ /. PENE RANGAN

• ~ • r

LOG PENCARIAN MODUL MODUL

/J KAWALAN

~ STEMMING

• ~ PENGETAHUAN PEMBETULAN

ASAS ANTARA MUKA EJAAN SISTEM

~

I I ~

ASASFAKTA , r SISTEM KATALOG .. • KATALOG

ATASTALIAN ATASTALIAN

RAJAH 1. Rekabentuk Sistem Pencarian Pintar

Modul Stemming

la bcrfungsi lIntlik mengeluarkan atau memisahkan

ikatan tata baha sa dari perkataan dalam masa pertanyaan pencarian pengguna.

Pengakalan Data Sinonim

la akanmcnyediakan sinonimuntuk istilah yang kerap d igu nakan. Fail ini juga akan menyesuaikan kala kunci dengan bahagian Library Congress "free j7oling".

Asas Pengetahuan

Asas pengelahuan bagi strateg i pencanan

me ngand un gi prosedur untuk melaksanakan kepelbagaian st rateg i pencaraian, hukum untuk mem i I ih strategi pencapaian, dan statistik keupayaan bagi strategi [ersebut. Slrategi pencarian boleh dibahagikan kepada strategi pencarian awa l dan slrategi pembetukkan semula pencarian.

Asas Fakta

la akanmenyimpan semua maklumat sementara yang diperlukan untuk memilih strategi pencarian selerusnya. Hukum dari asas pengetahuan akan digun akan untuk maklumat dalam asas fakta bagi memilih strategi. Beberapa hukum perlu dicetuskan terlebih dahulu sebelum strategi pencarian dipilih. Semua keputusan diantara perlakasanaan itu juga

----~============================-==G



akan disimpan di si ni. la aka n diselaraskan semula bila sahaja profa il pencarian dilaksanakan dan akan mula menguillpulkan fa kta bagi men o long menenlukan strategi yang akan digunakan selerusnya.

Sejarah Pencarian

la akan mengandungi rekod sementara bagi profail pencarian yang dilaks311ukan semasa scsi pencariall

dan keputusan pencarian yang dihasilkan bagi seliaI' profail. Profail pencarian merujuk kepada slrategi pencarian yang telah dilaksanakan dan disimpan dalam bentuk format persembahan dalaman. Sejarah pencarian ini akan dihapuskan bila sahaja sesi pencarian berakhir.

Log Pencarian

la diletakkan dalalll peranti penyimpan kedua yang mana akan menyimpan rek od kekal bagi sem ua maklumat yang tersimpan di sejarah pencarian seba ik sahaja sebarang maklumat lain digunakan untuk dianali sa keupayaan o leh sistem.

Utiliti Penerangan

[a akan membekalkan kecekapan utiliti untuk menerangkan bagaimana strategi pencarian dipilih dan kriteria apa yang digunakan .

•

• SeMlar Perpuslakaall

Pcmbetulan Ejaan

Modul ini akan membekalkan utiliti unluk mengesan dan Illembelulkan kesilapan perkataan dalam pertanyaan pellCarial1.

Sistcl11 Antara Muka

la akan berkoillunikasi dengan kalalogatas lalian. la akan mellterjema hkan profai I pencarian dari

perseillbahan dalaman kepada bahasa pencarian bagi katalog atas talian . la akan mentafsirkan setiap Illaklum balas dari katalog at as talian.

KESIMPULAN

Sistelll pencarian maklumal yang lebih efektif, mudah digunakan. lebih mesra pengguna, dan lebih tepat output pencarian dapat dihasilkan jika pelbagai pendekatan dan kaedah d i gabungkan da lam pembangunan sistem pencarian maklumat. Pendekalan-pendekalan ini j uga balch digunakan untuk memperbaiki lag i sislem yang sed ia ada dalam perpustakan atau ditempal-tempat lain yang mempullyai sistem pencarian maklumat. Dengan adanya s istem pencarian Illaklumat ya ng lebih cangg ih dan pintar diharapakan dapat menghasilkan pencarian yang leb ih tepa I, beljaya, memuaskan dan melllenuhi kehendak pencari.



Sek;tllr Per "Wllkllall

RU.TUKAN

Bate, M . .I . (1985). Subj ect access in online cata log: A des ign model. Journal of American Society for Informatio n Science, 37(6), 357-376.

Cheng, c.c. (1985). Microcomputer base user interface, Information Technology & Libraries, 4(4), 346-351 .

Doszkocs, T.E. (1983). CITE NLM: Natural Language searching in an online katalog, Information technology and libraries, 2(4), 264-330.

Hildreth , C.R. (1989). Int e lli gent interface and retrieval methods fo r subject searchin g in bibliographic retrieval system. Washington , D.C.: Catalogin g Distribution Serv ice, Library of Congress.

I-Ijerppe. R. (1986). Project HY PERCA Talog: Vision and prel im inary conceptions of extended and enhance catalog, In fo rmation Science, 2 1 1-232.

Lynch, C.A. (197). The use of heuri stic in user interface for online informati on retrieval system, ASIS'87, 23 , 148-152.

Matthews, J .R. (1983) . Us ing on l in c ca tal og. New York, Nea l-sc human Pub.

Markey, K. (1984). Subject search ing in library cata log. In for mation and Computer Sc ience, series 4. Dublin, Ohio.

Pa ice, C. ( 1986). Expert System for Information retr ieval. ASLI B, 38( I 0),343-353.

Salton, G. (1986). On the use of knowledge-base processing in automatic text retrieval. ASIS'86, 23, 277-287.



lat -...

Documents