kontrak al-murabahah purchase order (mpo)

Kewangan

Sosial Islam •ISLAMIC SOCIAL FINANCE•

PROSIDING PERSIDANGAN EKONOMI DAN

KEWANGAN ISLAM MALAYSIA KE-3 2016

PROCEEDINGS OF THE 3RD CONFERENCE ON MALAYSIAN ISLAMIC ECONOMICS AND FINANCE (CMIEF) 2016

Disunting oleh:

Sharifah Shazwani Syed Mohamed

Muhammad Hakimi Mohd Shafiai

Amiratul Nadiah Hasan

Suhaili Alma’amun

UNIVERSITI KEBANGSAAN MALAYSIA

BANGI • 2016

PROSIDING PERSIDANGAN KEBANGSAAN EKONOMI DAN KEWANGAN ISLAM KE-3 2016

ii

PROSIDING PERSIDANGAN KEBANGSAAN EKONOMI DAN KEWANGAN ISLAM

(CMIEF) 2016

Cetakan Pertama, 2016

Hak cipta Pusat Penyelidikan Ekonomi dan Kewangan Islam (EKONIS-UKM)

Universiti Kebangsaan Malaysia

Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan

untuk pengeluaran atau ditukarkan ke dalam sebarang bentuk atau dengan sebarang alat juga pun,

sama ada dengan cara elektronik, gambar serta rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran bertulis

daripada Penerbit terlebih dahulu.

Diterbitkan dan dicetak oleh

Pusat Penyelidikan Ekonomi dan Kewangan Islam (EKONIS-UKM),

Universiti Kebangsaan Malaysia

43600 UKM Bangi,

Selangor Darul Ehsan, Malaysia

http://www.ekonis-ukm.my/

Tarikh dan Tempat Persidangan:

24 Ogos 2016 / 21 Zulkaedah 1437

International Institute of Advanced Islamic Studies (IAIS) Malaysia,

Jalan Elmu Off Jalan Universiti, 59100 Kuala Lumpur

Anjuran Bersama:

Pusat Penyelidikan Ekonomi dan Kewangan Islam (EKONIS-UKM),

Universiti Kebangsaan Malaysia, Institut Islam Hadhari UKM,

International Institute of Advanced Islamic Studies (IAIS) Malaysia,

Pusat Penyelidikan Antarabangsa Ekonomi Dan Kewangan Islam (IRCIEF), KUIS,

Institut Latihan Islam Malaysia (ILIM),

Persatuan Alumni Sahabat Ekonomi Islam, UKM

ISBN 978-983-3198-94-8


iii

ISI KANDUNGAN

Isi Kandungan iii

Kata Pengantar vi

WAQF & CROWDFUNDING

Aplikasi Konsep Istibdal ke Arah Penjanaan Dana Wakaf Oleh Perbadanan

Wakaf Selangor

Oleh Afiffudin Mohammed Noor & Che Zuina Ismail

1

Peranan Waqaf Dalam Meningkatkan Pendapatan Nelayan Tradisional di

Kuala Langat

Oleh Aidil Afandi Mohamad Alias, Muhammad Hakimi Mohd Shafiai & Mohd

Adib Ismail

8

Potensi Waqf Dalam Pengurusan Bekalan Sumber Air Terawat di

Kalangan Negara Islam Terpilih

Oleh Mohammad Nasrul Hakim Roslan & Muhammad Hakimi Mohd Shafiai

18

Wakaf Penerbangan Sebagai Bentuk Baru “Perniagaan Sosial Islam”:

Kajian di Air Riths Airline.

Oleh Mohd Salleh Abd Kadir & Muhammad Hakimi Mohd Shafiai

31

Implikasi Pendedahan Pelaporan Wakaf Dalam Penyata Kewangan: Kajian

Terhadap Majlis Agama Islam Selangor (MAIS)

Oleh Nur Fahana Zahari, Nur Adila Ayub & Hairunnizam Wahid

43

Isu-isu dan Penglibatan Organisasi Bukan Kerajaan di Dalam

Crowdfunding

Oleh Anisa Syazwani Aris

53

Equity Crowdfunding Patuh-Syariah di Malaysia

Oleh Hud Sabri, Shahida Shahimi & Suhaili Alma’amun 62

Dana Untuk Pendidikan di Universiti Melalui Crowdfunding: Satu Kajian

Awal

Oleh Nur Saadah Rozali, Suhaili Alma’amun & Shifa’ Mohd Nor

78

Potensi Sukuk dalam Membangunkan Tanah Wakaf di Malaysia:

Satu Tinjauan

Oleh: Latifah Nuroniah Selamat & Muhammad Hakimi Mohd Shafiai

89

Proposal Penubuhan Platform Crowdfunding Berasaskan Wakaf Dari Segi

Perundangan Malaysia

Oleh Nur Sakinah Nabilah Nor Saeran, Suhaili Alma’amun & Asma Hakimah

Ab. Halim

104

The Role of Muslim Millionaires in Enhancing Waqf-Based Crowdfunding: A

Proposed Framework

Oleh Wan Shamilah Wan Mohammed, Muhammad Hakimi Mohd Shafiai,

Mohd Fairuz Md Salleh

129


iv

TAKAFUL

Review On Trust in Takaful Agent-Client Relationship

Oleh Aimi Fadzirul Kamarubahrin & Syadiyah Abdul Shukor 236

Melindungi Golongan Berpendapatan Rendah Melalui Takaful Mikro:

Prospek & Cabaran

Oleh Mardziah Idris & Hendon Redzuan 245

Penganggaran Tahap Kesolvenan Pengendali Takaful Dengan Skor-Z

Altman

Oleh Noor Huzaidah Husin, Rubayah Yakob & Hairunnizam Wahid 264

Kajian Empirikal Terhadap Penentu Kepada Polisi Luput Pelan Takaful

Keluarga

Oleh Norasykeen binti Mohd Baharom & Rubayah Yakob 280

Penerimaan Penjawat Awam Terhadap Skim Perlindungan Takaful

Keluarga di Putrajaya Oleh Ratna Edayu Bt Jumiran & Hendon Redzuan

291

ZAKAT & PERCUKAIAN

Analisis Prestasi Kecekapan Pengurusan Kewangan dan Pengurusan Agihan

Zakat: Kajian Terhadap Majlis Agama Islam Negeri Johor

Oleh Ahmad Fathi Aminuddin, HairunnizamWahid & Mohd Ali Mohd Nor 142

Pengagihan Zakat Perubatan di Malaysia: Peranan Bank Rakyat

Oleh Mohd Yusof Bin Ismail Hairunnizam Wahid Zulkefly Abdul Karim 158

Localization Model for Education Zakat Distribution Among University

Students: A Theoretical Proposal to Islamic Religious Councils in Malaysia

(IRC) With Cooperation of Selangor Zakat Board (LZS)

Oleh Noor Afiqah Che Soh, Hairunnizam Wahid & Mohd Ali Mohd Nor

167

Lokalisasi Agihan Zakat Pelajar di Institusi Pengajian Tinggi: Satu Kajian

Atas Status Anak Negeri

Oleh Nurul Aqilah Jalaludin, Noor Afiqah Che Soh & Hairunnizam Wahid 181

Lokalisasi dan Sosialisasi Antara Amil Dan Asnaf:

Kajian di Malaysia

Oleh Ramizah Begam Abd Aziz, Hairunnizam Wahid & Mohd Ali Mohd Nor 191

Prestasi Kecekapan Pengurusan Kewangan dan Pengurusan Agihan Zakat:

Kajian di Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan

Oleh Samsiah Jumati, Hairunnizam Wahid & Mohd Ali Mohd Nor 200

Analisis Perubahan Pola Agihan Zakat: Kajian Kes Negeri Kelantan

Oleh Wan Nurhanini Wan Hassim & Hairunnizam Wahid 213

Layanan Cukai Terhadap Amalan Kewangan Sosial Islam di Malaysia

Oleh Nur Liyana Omar, Muhammad Hakimi Mohd Shafiai & Suhaili Alma’mun 226


v

KONTRAK DAN PEMBIAYAAN ISLAM

Potensi Pembiayaan Kewangan Islam Dalam Peningkatan Produktiviti

Perladangan Kelapa Sawit di Kalangan Pekebun Kecil Oleh Muhammad Zaid Fahmi Bin Mahadzir

313

Kontrak Al-Murabahah Purchase Order (MPO): Implementasi Dalam

Produk Pembiayaan Kenderaan Daripada Sudut Memenuhi Keperluan

Pengguna

Oleh Nazhatul Shima Abdul Rahman & Hairunnizam Wahid

322

Pengurusan Dana Masjid Di Malaysia: Satu Kajian Mengenai Penggunaan

Akaun Amanah

Oleh Norakma Sabran, Hairunnizam Wahid & Sanep Ahmad 334

Pemahaman Penjawat Awam Terhadap Produk Pembiayaan Perumahan

Secara Islam Oleh Kerajaan

Oleh Norzulaily Binti Ahmad Kamal, Muhammad Hakimi Mohd Shafiai &

Ruzian Markom

343

Maqasid Al-Shariah in Ar-Rahnu

Oleh Nur Rasyidah Kamaruzaman & Salina Haji Kassim 357

LAIN-LAIN ISU BERKAITAN EKONOMI ISLAM

Impak Kepercayaan Dan Kesetiaan Pendeposit Lembaga Tabung Haji (TH)

Terhadap Risiko Kecairan

Oleh Nurul Ain Mohd Pauzi, Aisyah Abdul Rahman & Shifa Mohd Nor 367

Tingkah Laku Perancangan Persaraan dan Isu Caruman KWSP Pekerja

Sektor Swasta di Melaka

Oleh Nurul Fariha Jamaludin, Suhaili Alma’amun & Hairunnizam Wahid 381

Faktor-faktor Mempengaruhi Pemilihan Produk Halal Farmaseutikal

Oleh Rabiatul Aiisyah Muhammad, Mohd Ali Mohd Noor & Hairunnizam Wahid 394

Perkembangan Industri Makanan Halal Jepun di Malaysia

Oleh Sharifah Shazwani Syed Mohamed, Mohd Ali Mohd Noor &

Muhammad Hakimi Mohd Shafiai 405

Pasar Islam: Sebuah Model Masyarakat Ekonomi Madani Kajian Menerusi

Al-Quran, Hadis Dan Pasar Pada Masa Khulafaurrasyidin

Suwandi, Muhammadi Hakimi Mohd Shafiai & Wan Nasyrudin Wan Abdullah 414


vi

KATA PENGANTAR

Persidangan Ekonomi dan Kewangan Islam Malaysia (CMIEF) 2016 ini bertemakan

KEWANGAN ISLAM SOSIAL. Penganjuran persidangan ini merupakan kesinambungan daripada

persidangan CMIEF 2015 di mana penganjurnya adalah Pusat Penyelidikan Ekonomi dan

Kewangan Islam (EKONIS) Fakulti Ekonomi dan Pengurusan dan Institut Islam Hadhari, UKM.

Namun pada tahun 2016, pihak EKONIS telah bekerjasama dengan Institut Islam Hadhari UKM,

International Institute of Advanced Islamic Studies (IAIS) Malaysia, Pusat Penyelidikan

Antarabangsa Ekonomi Dan Kewangan Islam (IRCIEF) KUIS, Institut Latihan Islam Malaysia

(ILIM), Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM) dan Persatuan Alumni Sahabat Ekonomi

Islam, UKM bagi sama-sama menjayakan penganjuran CMIEF 2016

Persidangan ini diadakan adalah lebih tertumpu bagi membincangkan hasil kajian dalam bidang

kewangan Islam sosial dan juga bidang-bidang lain yang berkaitan dengan ekonomi dan kewangan

Islam. Disamping itu, persidangan ini juga merupakan menjadi wadah perbincangan ilimah antara

penyelidik, pensyarah, pelajar pascasiswazah dan juga pengamal industri di Malaysia. Melalui

prosiding persidangan ini, kertas kerja yang mempunyai potensi akan diterbitkan di dalam jurnal

berindeks selain dikumpulkan untuk memberi manfaat kepada semua pihak.

PROSIDING PERSIDANGAN KEBANGSAAN EKONOMI DAN KEWANGAN ISLAM 2016

322

PROCEEDING OF THE 3rd CONFERENCE ON MALAYSIAN ISLAMIC ECONOMICS AND FINANCE (CMIEF) 2016


KONTRAK AL-MURABAHAH PURCHASE ORDER (MPO): IMPLEMENTASI

DALAM PRODUK PEMBIAYAAN KENDERAAN DARIPADA SUDUT

MEMENUHI KEPERLUAN PENGGUNA.

_________________________________________________________________________

Nazhatul Shima Abdul Rahman1

Hairunnizam Wahid2

Fakulti Ekonomi dan Pengurusan

Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM)

43600, UKM Bangi, Selangor

ABSTRAK

Pembiayaan atau pinjaman kenderaan hari ini, ditawarkan oleh institusi kewangan dengan menawarkan

kemudahan pembiayaan sistem perbankan Islam dan konvensional. Kaedah sewa beli konvensional

yang menggunakan konsep sewa beli secara Islam iaitu kontrak Al-Ijarah Thumma Al Bai (AITAB) merupakan konsep yang telah lama diterima dan diguna pakai di Malaysia. Namun sejak Akta

Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 diperkenalkan pada tahun 2013, Bank Islam Malaysia Berhad

(BIMB) telah memperkenalkan kontrak jual beli dalam pembelian kenderaan menggunakan kontrak

Murabahah Purchase Order (MPO) yang merupakan satu bentuk kontrak yang baru kepada pengguna

yang ingin mendapatkan pembiayaan kenderaan secara Islam. Namun persoalannya, adakah pengguna

mengetahui dan memahami tentang kontrak MPO berbanding dengan kontrak sewa beli. Selain itu,

adakah kontrak ini benar-benar memenuhi kehendak pengguna daripada sudut maqasid syariah iaitu

antara lainnya menjaga agama dan harta. Justeru objektif kajian ini ialah untuk mengetahui tahap

pengetahuan dan pemahaman pengguna terhadap kontrak MPO. Kajian ini juga bertujuan untuk

mengkaji persepsi pengguna terhadap kontrak MPO daripada aspek memenuhi keperluan pengguna

serta aspek maqasid syariah. Kajian awal ini akan menganalisis menggunakan data primer melalui

borang soal selidik yang akan diedarkan dikalangan 32 orang responden yang terdiri daripada pelanggan

BIMB yang berurusan untuk mendapatkan pembiayaan kenderaan di Pusat Pembiayaan Automobil

(PPA) di Kuala Lumpur. Hasil kajian menunjukkan majoriti responden mengetahui dan memahami

kontrak MPO ini serta mendapati kontrak ini dapat memenuhi keperluan pengguna dari aspek maqasid

syariah iaitu menjaga agama dan harta. Beberapa implikasi dasar serta cadangan turut dibincangkan

dalam kajian ini.

Kata Kunci: Pembiayaan Kenderaan, ‘Murabahah Purchase Order (MPO); Regresi Logistik

PENGENALAN

Produk pembiayaan kenderaan merupakan antara produk yang mudah dipasarkan kepada

pelanggan sejajar dengan keperluan masyarakat moden hari ini. Setiap individu yang ingin

memiliki kenderaan akan membeli secara tunai atau ansuran samada di institusi kewangan ataupun

di syarikat kenderaan yang menawarkan pinjaman kenderaan. Di Malaysia, individu atau syarikat

yang ingin membeli kenderaan samada buatan tempatan atau kenderaan yang diimport boleh

melakukan pinjaman atau pembiayaan kenderaan sama ada di institusi perbankan konvensional

mahupun institusi perbankan Islam. Setiap pelanggan berhak untuk memilih institusi perbankan

yang menawarkan pelbagai keistimewaan daripada kontrak pembiayaan, disamping memenuhi

1 Pelajar Sarjana Ekonomi Islam, Fakulti Ekonomi & Pengurusan, UKM.e-mail: [email protected] 2 Pensyarah Kanan di Fakulti Ekonomi & Pengurusan, UKM; email; [email protected]


323

segala tuntutan yang telah digariskan oleh syarak. Islam juga telah menetapkan garis panduan dan

penetapan ke atas kontrak muamalat yang perlu dipatuhi bagi memastikan maqasid syariah tercapai

antaranya maqasid menjaga agama dan harta bagi menjamin kebahagian hidup manusia di dunia

dan di akhirat iaitu al-falah.

Sistem perbankan konvensional telah lama bertapak dan diamalkan di semua institusi

perbankan melalui Akta Sewa Beli yang telah diperkenalkan pada tahun 1967 yang menawarkan

sistem sewa beli iaitu Hire Purchase Act kepada individu atau syarikat yang ingin memiliki

kenderaan. Namun begitu pada tahun 1983, kerajaan telah mewujudkan satu mekanisma baru bagi

memenuhi permintaan dalam kalangan masyarakat Islam iaitu sistem perbankan yang berasaskan

syariah Islam. Seiringan dengan itu, kontrak pembiayaan kenderaan iaitu Al-Ijarah Thumma Al-Bai

(AITAB) telah diperkenalkan namun ia masih tertakluk dengan Akta Sewa Beli 1967. Namun Bank

Islam (M) Berhad pula pada ketika itu telah mengaplikasikan kontrak Bai Bithaman Ajil (BBA)

untuk pembiayaan kenderaan.

Sektor kewangan Islam dahulunya di kawal selia oleh Akta Perbankan dan Institusi

Kewangan (BAFIA), Akta Perbankan Islam 1983 dan Akta Takaful 1982 telah diambil alih dan

diselaraskan dengan akta ‘Islamic Financial Services Act (IFSA 2013)’ atau Akta Perkhidmatan

Kewangan Islam (APKI 2013). Akta ini adalah kemuncak bagi usaha kerajaan Malaysia untuk

memodenkan undang-undang yang mengawal selia perlakuan dan penyeliaan institusi kewangan

dan perbankan di negara ini disamping memberikan perlindungan yang mencukupi untuk keperluan

pengguna. Oleh itu, Bank Islam (M) Berhad telah mengorak langkah ke hadapan mengambil

peluang ini untuk memperkenalkan kontrak baru bagi pembiayaan kenderaan iaitu kontrak

Murabahah dimana kontrak ini dibentuk berasaskan perjanjian jualan kenderaan secara penjualan

kepada orang yang menempah iaitu kontrak Murabahah to the Purchase Order (MPO) yang

merupakan satu bentuk penjenamaan semula kontrak BBA yang tertakluk dalam Akta

Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 pada 14 Februari 2014.

Walaupun pengenalan kontrak MPO ini telah dilaksanakan sejak tahun 2014, kajian ini

berpendapat beberapa isu serta permasalahan kajian yang perlu diberi perhatian. Isu pertama ialah

terdapat ramai pengguna yang datang ke bank bagi tujuan untuk mendapatkan pembiayaan

kenderaan masih tidak mengetahui dan memahami kontrak MPO daripada sudut pengertian kontrak

serta pelaksanaannya berbanding dengan pengetahuan kontrak AITAB yang telah digunapakai

sejak sekian lama. Kajian ini berpendapat kebanyakan pelanggan hanya berkontrak dengan produk

perbankan Islam hanya untuk mendapatkan kenderaan tetapi tidak mengetahui secara jelas ciri-ciri

kontrak patuh syariah. Isu kedua ialah pelanggan masih tidak jelas tentang ciri serta kelebihan

kontrak MPO daripada aspek memenuhi keperluan sebenar pelanggan serta memenuhi maqasid

syariah terutamanya dalam aspek menjaga agama dan harta. Permasalahan ini timbul kerana kajian

ini mendapati masih terdapat sebilangan pelanggan masih menganggap kontrak MPO tiada bezanya

dengan kontrak AITAB atau kontrak lain yang sediada. Selain itu, pelanggan masih menganggap

kontrak ini seolah-olah tersasar daripada matlamat asal iaitu mengutamakan keuntungan kepada

pihak bank berbanding pencapaian maqasid syariah dan memenuhi keperluan pengguna. Justeru

kajian ini akan mengkaji sejauhmanakah pelanggan memahami kontrak MPO daripada aspek

pengertiannya serta menjelaskan cara perlaksanaannya dengan lebih terperinci. Kajian ini juga akan

menganalisis persepsi pengguna tentang kontrak MPO daripada aspek memenuhi keperluan

pengguna serta pencapaian maqasid syariah. Akhirnya kajian juga akan menganalisis kemungkinan

wujud faktor penentu dalam mempengaruhi minat pelanggan untuk menggunakan kontrak MPO

dalam pembiayaan kenderaan.

KAJIAN LEPAS

Menurut pemerhatian yang dilakukan, terdapat beberapa kajian dan penulisan yang berkaitan

dengan produk MPO. Jika dilihat pada kajian yang lepas Murabahah sering dikaitkan dengan akad

tambahan iaitu wa’ad. Menurut Nurdianawati (2010) dari sudut undang-undang wa’ad (janji) boleh

dikuatkuasakan di mahkamah. Wa'ad boleh menjadi alat yang inovatif dalam penstrukturan banyak

kontrak hadapan yang memerlukan fleksibiliti dengan penuh komitmen daripada pihak yang

terlibat tanpa menjejaskan asas prinsip dan maqasid al-syari'ah. Jikalau dilihat dari kajian lepas Nur


324

Zuliana (2011) dalam kajiannya ada membincangkan tentang aplikasi akad tambahan yang terdapat

dalam kontrak Murabahah. Menurutnya, terdapat isu berbangkit daripada penggunaan akad

tersebut iaitu aspek perlindungan pengguna dan aspek eksploitasi institusi kewangan. Kajiannya

menunjukkan pengguna akan berdepan dengan pelbagai kemungkinan yang membawa kepada

kurangnya perlindungan kepada pengguna itu sendiri, manakala bank mampu mengaut pelbagai

kelebihan dan keuntungan daripada penciptaan pelbagai akad tambahan ini. Namun dalam kajian

Ismail Wisham (2011) pula menunjukkan kontrak wa’ad boleh diterima dari sudut undang-undang

Islam seperti janji uniteral pada sesuatu kontrak. Jika dilihat kajian oleh Azlin Alisa (2014)

menunjukkan telah wujud kontrak wa’ad dua hala di dalam kontrak Islamic FX forward yang

mengikat kedua-dua pihak seperti yang dilakukan dalam kontrak MPO yang dilaksanakan oleh

Bank Islam (M) Berhad dalam pembiayaan kenderaan. Selain itu, prinsip wa’ad dua hala ini juga

dapat melindungi nilai (Azlin Alisa, 2015) bagi kedua-dua pihak yang berakad

Terdapat beberapa pengkaji bersetuju bahawa kontrak Murabahah merupakan pilihan

perbankan dan kewangan Islam berbanding dengan prinsip perkongsian untung-rugi (PLS)

(Mansor, 2013; dan Zulia Hanum, 2014). Menurut kajian oleh Mansor (2013) menunjukkan

bahawa kontrak Murabahah merupakan model yang penting bagi menjamin kestabilan kewangan

Islam hari ini. Jelas model perbankan berasaskan PLS adalah model yang digalakkan oleh Islam.

Namun jika dilihat dari hasil kajian daripada beberapa pengkaji terdahulu, kajian ini mendapati

kontrak Murabahah adalah agak menonjol dilaksanakan dalam perbankan Islam di Malaysia bagi

kebanyakan transaksi pembiayaan kerana ia lebih berdaya maju dan lebih meluas penggunaannya

berbanding pembiayaan berasaskan PLS. Begitu juga dalam kajian Zulia Hanum (2014) di

beberapa bank di Indonesia menunjukkan bahawa Murabahah memberi banyak manfaat kepada

perbankan Islam di Indonesia kerana keuntungan yang diambil daripada harga kos adalah

munasabah dan sangat sederhana.

Maqasid syariah dalam perbankan dan kewangan Islam merujuk kepada keuntungan yang

diambil oleh Bank haruslah berpatutan. Menurut Zikrilhafiz (2015), maqasid syariah di dalam

menjaga agama daripada sebarang amalan dan tindakan yang berunsurkan riba dan gharar serta

menjaga nilai dan kedudukan harta dengan memastikan harta beredar dan berlegar secara

berterusan dalam memberi fokus terhadap keadilan dan manfaat kepada manusia. Selain itu

perlindungan pengguna di dalam konteks perbankan Islam di Indonesia syariah menurut Ro’fah

Setyowati (2013) ialah hak berasaskan kepentingan pengguna muslim dalam aspek spirituality

yang bersumber daripada agama Islam antaranya hak mendapatkan perkhidmatan sesuai dengna

prinsip-prinsip Islam dalam semua aktiviti yang berkaitan dengan perbankan Islam. Rumusnya

kebanyakkan kajian terdahulu hanya membincangkan secara teori dan prinsip serta kelebihan

kontrak Murabahah dan tiada lagi kajian yang membincangkan tentang kontrak MPO khususnya

dalam pembiayaan kenderaan.

METODOLOGI KAJIAN

Kajian ini menggunakan kaedah kualitatif dan kuantitatif. Sampel kajian ini ialah temubual3 serta

menganalisis respons pelanggan yang menggunakan kontrak ini daripada borang soal selidik yang

diedarkan kepada pelanggan yang datang ke Pusat Pembiayaan Automobil, Bank Islam Kuala

Lumpur. Kaedah temubual ini penting bertujuan mendapatkan maklumat dengan lebih terpeinci

disamping data yang melibatkan subjek utama kajian iaitu mendapatkan maklumat dan

pengetahuan tentang kontrak MPO serta cara pelaksanaannya dalam pembiayaan kenderaan.

Borang soal selidik ini mempunyai lima bahagian iaitu bahagian I terdiri daripada butiran

peribadi responden seperti jantina, agama, bangsa, taraf perkahwinan, umur, pekerjaan, pendapatan

isi rumah dan taraf pendidikan. Bahagian II pula untuk menilai pengetahuan pengguna tentang

maklumat produk pembiayaan atau pinjaman kenderaan terhadap tiga jenis produk pembiayaan

3 Kajian ini telah menemubual Penolong Pengurus Besar, Pembiayaan Automobil iaitu En Makhzan Hussin

di Jabatan Pembiayaan Automobil, Bank Islam (M) Berhad


325

kenderaan yang terdapat di Malaysia iaitu Hire Purchase, AITAB dan MPO. Bahagian ini

terbahagi kepada tiga bentuk soalan iaitu persoalan tentang produk yang diketahui, minati dan

medium maklumat produk yang diperolehi. Manakala Bahagian III pula terdiri dari keperluan

pengguna kepada produk perbankan Islam. Pernyataan yang diberikan adalah berbentuk

sejauhmana pengguna mementingkan produk yang berteraskan syariah. Bahagian IV pula untuk

menilai pengetahuan pengguna tentang produk MPO. Manakala bahagian terakhir, pernyataan

adalah berbentuk penilaian samada produk ini mencapai tujuan untuk menjaga maqasid syariah

atau sebaliknya.

Spesifikasi Model & Kaedah Analisis Data: Kajian ini akan menggunakan pelbagai kaedah

analisis data termasuklah analis secara diskriptif serta analisis faktor dalam menganalisis respons

pelanggan terhadap kontrak MPO. Ujian regresi logistik juga akan dilakukan untuk menguji apakah

faktor penentu berkebarangkalian mempengaruhi minat pelanggan untuk menggunakan kontrak

MPO dalam pembiayaan kenderaan. Model dibentuk dengan pemboleh ubah bersandar berbentuk

binari iaitu sama ada pelanggan meminati kontrak MPO atau sebaliknya tidak berminat dengan

kontrak MPO. Model yang dianggarkan secara umumnya adalah seperti berikut:

Pi = E (Y=1 | X) = 1 / (1+e-Z) (1)

Yang mana Pi adalah kebarangkalian bagi pelanggan yang minat kontrak MPO, Y=1 untuk

responden yang berminat dan Y=0 bagi responden yang tidak berminat. Berdasarkan persamaan

(1), kajian ini akan menguji beberapa pemboleh ubah yang dijangka mempengaruhi Pi seperti

berikut:

Zi = β0 + β1X1 + β2X2 + β3X3 + … + βiXi (2)

Yang mana Zi adalah satu fungsi f(X) dengan X adalah pemboleh ubah bebas yang dijangka

mempengaruhi pembolehubah bersandar iaitu jantina, pendapatan isirumah, pendidikan tertinggi,

pengetahuan kontrak MPO dan persepsi produk patuh syariah. Semua pemboleh ubah dalam

persamaan (2) akan diuji untuk menentukan manakah pemboleh ubah yang signifikan

mempengaruhi minat pelanggan terhadap produk MPO. Oleh itu, berdasarkan kepada persamaan

(2), maka model khusus yang dianggarkan dalam kajian ini adalah:

L = ln (Pi / (1-Pi) = β0 + β1X1 + β2X2 + β3X3 + β4X4 + β5X5 (3)

Yang mana :

L = log bagi nisbah “odds” faktor penentu minat produk MPO

X1 = jantina

X2 = pendapatan isirumah

X3 = pendidikan tertinggi

X4 = pengetahuan kontrak MPO

X5 = persepsi produk patuh syariah

HASIL KAJIAN

Kajian ini menganggarkan kebarangkalian wujud hubungan antara dua belas faktor utama bagi

mengenalpasti pengetahuan dan pemahaman pelanggan terhadap produk MPO dengan

menggunakan Ujian Analisis Faktor Eksplarotari (EFA) dan Ujian Pengesahan Skala. Faktor-faktor

tersebut ialah jantina, agama, bangsa, taraf perkahwinan, umur, pekerjaan, pendapatan isi rumah

dan taraf pendidikan, maklumat produk, keperluan kepada produk perbankan Islam, pengetahuan

pengguna tentang kontrak MPO dan untuk melihat dari sudut memenuhi keperluan pengguna.

Manakala, bagi menguji demografi responden, satu ujian menggunakan Statistik Deskriptif dan

Ujian Perbandingan Min telah dilakukan.


326

Jadual 1 merupakan demografi responden. Kajian ini menunjukkan jumlah responden perempuan

ialah seramai 17 orang dengan peratusan sebanyak 53.1 peratus manakala bakinya adalah

responden lelaki sebanyak 46.9 peratus. Kebanyakan responden adalah berumur antara 26 tahun

hingga 35 tahun iaitu seramai 19 orang dengan peratusan sebanyak 59.4 peratus. Hasil dari soal

selidik mengandaikan mereka merupakan golongan yang baru tamat belajar peringkat Ijazah

Sarjana Muda dan berpendapatan sekitar RM3001 hingga RM5000 dan ini merupakan pembiayaan

kenderaan mereka yang pertama. Ini adalah kerana Bank Islam telah menawarkan pakej ‘gradhitz’

dengan pembiayaan 100 peratus kepada mereka yang baru tamat belajar.

Jadual 1: Demografi Responden

Maklumat Responden Kekerapan Peratusan (%)

Jantina Lelaki 15 46.9

Perempuan 17 53.1

Umur 25 Tahun ke bawah 4 12.5

26-35 tahun 19 59.4

36-45 tahun 8 25.0

46-50 tahun 1 3.1

Agama Islam 31 96.9

Hindu 1 3.1

Bangsa Melayu 30 93.8

Cina 1 3.1

India 1 3.1

Taraf Perkahwinan Bujang 8 25.0

Berkahwin 23 71.9

Lain-lain 1 3.1

Pekerjaan Swasta 28 87.5

Kerajaan 3 9.4

Bekerja sendiri 1 3.1

Pendapatan Isi Rumah RM1000 - RM2000 3 9.4

RM2001 - RM3000 7 21.9

RM3001 - RM5000 14 43.8

RM5001 ke atas 8 25

Taraf Pendidikan Ijazah Sarjana 3 9.4

Ijazah Sarjana Muda 18 56.3

Diploma 9 28.1

Sek. Menengah 2 6.3

Jadual 2 menunjukkan bahawa medium maklumat pembiayaan kenderaan yang kerap terdedah

ialah daripada jurujual atau pengedar kenderaan. Jadual ini menunjukkan sebanyak 96.8 peratus

pelanggan mendapat maklumat tentang produk MPO ini dari pihak jurujual atau pengedar

kenderaan. Ini bermakna jurujual atau pengedar memainkan peranan yang sangat penting dalam

mempengaruhi pelanggan untuk membuat pilihan sesuatu produk pembiayaan atau pinjaman

berbanding dari pamplets 87.6 peratus dan pamplets hanya 84.4 peratus sahaja.

Jadual 2: Maklumat Produk

Medium Maklumat Pembiayaan Kenderaan Kekerapan Peratusan (%)

1. Jurujual

2. Laman Web

3. Pamplets

4.03

3.25

3.37

96.8

84.4

87.6


327

Jadual 3: Keperluan Kepada Produk Perbankan Islam

Kelompok Item

Skala1

1 2 3 4 5 Min²

1. Keperluan kepada produk yang patuh

syariah

0

(0.0)

0

(0.0)

2

(6.3)

8

(25.0)

22

(68.8)

4.63

[0.6]

2. Pernah menggunakan produk

perbankan atau kewangan Islam

0

(0.0)

0

(0.0)

2

(6.3)

9

(28.1)

21

(65.6)

4.60

[0.62]

3. Yakin produk yang diperkenalkan oleh

perbankan islam adalah produk yang

patuh syariah

0

(0.0) 0

(0.0) 2

(6.3)

10

(31.3)

20

(62.5)

4.56

[0.62]

4. Menggunakan perbankan secara Islam

dalam semua transaksi kewangan.

0

(0.0)

1

(3.1)

12

37.5)

12

(37.5)

7

(21.9)

3.78

[0.83]

5. Perkembangan perbankan dan

kewangan Islam di Malaysia sangat

cepat.

0

(0.0)

1

(3.1)

11

34.4)

11

34.4)

9

28.1)

3.88

[0.87]

6. AKPI 2013 memberi penekanan serius

terhadap pematuhan syariah dalam

industri kewangan dan perbankan

Islam

0

(0.0) 0

(0.0)

7

(21.9)

16

(50.0)

9

(28.1)

4.06

[0.72]

7. Produk perbankan Islam di kawalselia

oleh Jawatankuasa syariah yang

diiktiraf.

0

(0.0)

1

(3.1)

5

(15.6)

16

(50.0)

10

(31.3)

4.09

[0.78]

8. Menyokong apa sahaja produk yang

dikeluarkan oleh perbankan dan

kewangan Islam

0

(0.0) 0

(0.0)

3

(9.4)

11

(34.4)

18

(56.3)

4.47

[0.67]

Nota :¹ Min berdasarkan nilai skala likert;nilai 1 = sangat tidak setuju hingga 5 = sangat setuju

² nilai min keseluruhan konstruk ini ialah 4.26

cronbach = 0.90

( ) nilai peratus daripada jumlah responden

[ ] nilai ralat piawai bagi nilai min

Berdasarkan dapatan di Jadual 3, kajian ini cuba mendapatkan maklumat dari responden tentang

keperluan untuk mendapatkan produk perbankan Islam sebagai pemboleh ubah bersandar kepada

proksi kecenderungan pengguna untuk mendapatkan produk perbankan Islam dalam pembiayaan

kenderaan. Berdasarkan Jadual 3, kajian mendapati sebanyak 93.8 peratus mencatatkan mereka

perlu kepada produk yang patuh syariah. Manakala sebanyak 93.7 peratus pernah menggunakan

produk perbankan Islam dan sebanyak 93.8 peratus pula yakin bahawa produk yang diperkenalkan

oleh Bank Islam adalah yang patuh syariah. Ini membuktikan bahawa kesedaran yang tinggi dari

pengguna untuk mendapatkan produk yang patuh syariah bagi mengelakkan diri dari elemen riba,

gharar dan maisir yang jelas diharamkan oleh Allah dan Rasulnya. Ini jelas menunjukkan

pelanggan yang datang untuk mendapatkan produk MPO merupakan mereka yang mahukan produk

yang patuh syariah.

Di Jadual 4 pula, kajian ini menganalisis tahap pengetahuan responden tentang kontrak

MPO. Kajian ini menguji dengan 4 pemboleh ubah seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 4 yang

akan menentukan tahap pengetahuan responden secara umum berkaitan dengan produk MPO ini.

Setelah itu, barulah mereka akan membuat keputusan samada untuk memilih atau tidak kontrak ini

dalam pembiayaan kenderaan. Berdasarkan Jadual 4, kajian menunjukkan faktor pengetahuan

pelanggan tentang kontrak murabahah secara umum mencatatkan peratusan 68.8 peratus. Manakala

maklumat yang lain seperti pernyataan kontrak MPO ini diperkenalkan selepas AKPI 2013 hanya

59.4 peratus, pernyataan kontrak MPO adalah nama semula bagi BBA dengan mencatatkan

sebanyak 56.2 peratus dan seterusnya maklumat MPO pernah digunapakai oleh perbankan Islam

mencatatkan sebanyak 50 peratus, namun pada hakikatnya perbankan Islam tidak pernah

menggunakan produk MPO ini dalam semua transaksinya.


328

Jadual 4 : Pengetahuan Pengguna Tentang Produk MPO

Kelompok Item

Skala1

1 2 3 4 5 Min2

1. Kontrak MPO adalah nama semula

BBA

2

(6.3)

3

(9.4)

9

(28.1)

9

(28.1)

9

(28.1)

3.63

[0.21]

2. Kontrak MPO telah diperkenalkan

selepas APKI 2013.

0

(0.0)

2

(6.3)

11

(34.4)

11

(34.4)

8

(25.0)

3.78

[0.16]

3. Kontrak MPO adalah satu bentuk

kontrak jualbeli barang pada harga

asal dengan tambahan keuntungan

yang disepakati.

0

(0.0)

2

(6.3)

8

(25.0)

12

(37.5)

10

(31.3)

3.94

[0.16]

4. Kontrak MPO bagi pembiayaan

kenderaan telah digunapakai oleh

perbankan Islam.

0

(0.0)

6

(18.8)

10

(31.3)

13

(40.6)

3

(9.4)

3.41

[0.16]

Nota: ¹ Min berdasarkan nilai skala likert; nilai 1 = sangat tidak setuju hingga 5 = sangat setuju


cronbach = 0.80



Jadual 5 : MPO Memenuhi Maqasid Syariah

Kelompok Item

Skala1

1 2 3 4 5 Min2

1. Kontrak MPO menggunakan akad

jualbeli yang patuh syariah.

4

(12.5)

6

(18.8)

5

(15.6)

10

(31.3)

7

(21.9)

3.32

[0.24]

2. Kontrak MPO terhindar dari elemen

riba

4

(12.5)

5

(15.6)

6

(18.8)

10

(31.3)

7

(21.9)

3.34

[0.24]

3. Kontrak MPO menjaga kemaslahatan

masyarakat

4

(12.5)

6

(18.8)

5

(15.6)

11

(34.4)

6

18.8)

3.28

[0.23]

4. Akad Ijab Qabul dalam kontrak MPO

adalah jelas.

3

(9.4)

7

(21.9)

5

(15.6)

10

(31.3)

7

(21.9)

3.34

[0.24]

5. Dokumentasi perjanjian kontrak MPO

jelas dan nyata.

3

(9.4)

7

(21.9)

5

(15.6)

12

(37.5)

5

(15.6)

3.28

[0.22]

6. KontrakMPO mengutamakan

perlindungan Takaful

2

(6.3)

5

(15.6)

8

(25.0)

12

(37.5)

5

(15.6)

3.41

[0.2] Nota : ¹ Min berdasarkan nilai skala likert;nilai 1 = sangat tidak setuju hingga 5 = sangat setuju


cronbach = 0.97



Jadual 5, menunjukkan faktor-faktor yang dititikberatkan oleh institusi perbankan dan kewangan

Islam bagi memastikan keperluan pengguna dalam menjaga maqasid syariah antaranya iaitu

menjaga harta dan agama dengan memastikan akad jualbeli yang patuh syariah, terhindar dari

elemen riba, menjaga kemaslahatan masyarakat, akad ijab dan qabul adalah jelas, dokumentasi

perjanjian juga adalah jelas dan nyata serta mewajibkan kepada pelanggan untuk mengambil

perlindungan Takaful. Namun kajian ini masih belum mencapai objektif sepenuhnya untuk

penjagaan maqasid syariah kerana jika dilihat dari nilai min masih belum mencatatkan skala sangat

setuju. Namun begitu peratusan dari pihak respondan menyatakan produk ini bebas dari amalan

riba dan menggunakan akad jual beli yang patuh syariah mencatatkan masing-masing 53.2 peratus

serta terdapat dua unit item yang mencatatkan peratusan yang sama tinggi iaitu 53.1 peratus iaitu

faktor dokumentasi perjanjian kontrak MPO adalah jelas dan pihak bank juga mewajibkan

pelanggan untuk mengambil produk Takaful bagi tujuan maqasid syariah iaitu menjaga agama dan


329

harta. Kajian ini seterusnya akan mengkaji faktor penentu penerimaan pelanggan terhadap kontrak

MPO.

Jadual 6 : Minat Pelanggan kontrak MPO

Kekerapan Peratusan (%)

Minat 20 62.5

Tidak Minat 12 37.5

Jadual 6 menunjukkan bahawa pelanggan yang datang ke Pusat Pembiayaan Automobil,

Bank Islam iaitu seramai 20 responden dengan peratusan sebanyak 62.5 peratus menjawab

berminat dengan kontrak MPO. Manakala, hanya sebanyak 37.5 peratus atau 12 responden tidak

berminat dengan kontrak ini. Angka ini menunjukkan kesedaran orang ramai dalam kalangan umat

Islam untuk menggunakan produk yang patuh syariah khususnya dalam pembiayaan kenderaan

berbanding mereka yang tidak berminat. Hal ini dapat menjelaskan bahawa produk perbankan

Islam masih menjadi pilihan pengguna khususnya umat Islam. Dengan kata lain, tingkat kesedaran

dan penerimaan pengguna untuk menjauhi elemen riba amat tinggi.

Jadual 7 : Klasifikasi Regresi Logistik

Diramalkan

minat tidak minat

Pemerhatian minat 17 3

Tidak minat 3 9

Nota : Nilai batasan adalah 0.500

Peratusan Betul : minat = 85%, tidak minat = 75%, keseluruhan 81.3%

Sebelum ujian regresi logistik dilakukan, ujian kesahan jawapan responden telah dilakukan. Seperti

dalam Jadual 7, dapatan berdasarkan klasifikasi model menunjukkan bahawa kesahan jawapan oleh

responden. Secara keseluruhannya 85 peratus jawapan pelanggan mengesahkan rasa minat kepada

produk MPO manakala 75 peratus tidak minat.

Jadual 8 : Hasil Regresi

Pemboleh ubah Nilai Exp (B) Statistik

Koefisien (B) Wald

Konstan -15.14 0.00 6.72

(4.10)

Jantina (1) 2.17* 8.77 3.77

(1.12)

Pendapatan Isirumah 0.10 1.11 0.05

(0.47)

Pendidikan tertinggi 1.49* 4.42 3.45

(0.80)

pengetahuan produk MPO 2.65* 14.19 7.11

(0.99)

persepsi produk patuh syariah -0.15 0.86 0.10

(0.49)

Hosmer dan Lemeshow (χ2) 6.55ns

Cox dan Snell R2 0.40

Nagelkerke R2 0.54 Nota : ( ) ralat piawai

(1)pemboleh ubah dami 1=lelaki

Model : regresi binari logistik. Pemboleh ubah bersandar : minat pembiayaan MPO nstidak signifikan

*signifikan pada aras keertian 10%


330

Jadual 8 menunjukkan dapatan regresi logistik berdasarkan model seperti dalam persamaan

(3). Jika dilihat pada dapatan tersebut, terdapat tiga pembolehubah sahaja yang signifikan iaitu

pemboleh ubah jantina, pendidikan tinggi dan pengetahuan tentang produk MPO pada aras keertian

sepuluh peratus. Ketiga-tiga pembolehubah tersebut berhubungan secara positif dengan

pembolehubah minat pelanggan terhadap produk MPO bagi pembiayaan kenderaan. Ia mungkin

kerana golongan ini merupakan mereka yang berpendidikan tinggi yang menitikberatkan produk

yang benar-benar patuh syariah. Selain itu, faktor pengetahuan tentang kontrak Murabahah juga

memainkan peranan bagi menarik pengguna untuk mendapatkan kontrak MPO bagi mengelakkan

diri dari elemen riba.

Ujian diagnostik model regresi ini menunjukkan model adalah diterima. Ujian padanan

model telah menggunakan Hosmer dan Lemeshow mencatatkan nilai Chi-Square =6.55 dan tidak

signifikan. Ujian statistik tersebut menjelaskan bahawa model mempunyai padanan yang baik

dengan data. Nilai bagi R2 pula menunjukkan variasi kesemua pemboleh ubah kepada model iaitu

sebanyak 40 peratus bagi ujian Cox dan Snell R2 serta sebanyak 54 peratus bagi ujian Nagelkerke.

Ini menunjukkan variasi pemboleh ubah bebas bagi model dalam menerangkan pemboleh ubah

bersandar sebanyak 40 peratus dan 54 peratus.

PERBINCANGAN DAN IMPLIKASI DASAR

Berdasarkan hasil dari analisis yang telah dibuat, kajian mendapati produk MPO ini telah diterima

dikalangan pengguna yang ingin mendapatkan pembiayaan kenderaan patuh syariah. Hasil dari

pemerhatian yang dilakukan menunjukkan 85 peratus responden menunjukkan minat dengan

kontrak ini. Namun hasil dari temubual yang telah dibuat bersama Penolong Pengurus Besar,

Pembiayaan Automobil iaitu En Makhzan Hussin di Jabatan Pembiayaan Automobil, Bank Islam

(M) Berhad, penjualan bagi produk MPO adalah sangat perlahan sejak akhir-akhir ini disebabkan

mungkin kerana faktor ekonomi yang tidak stabil menyebabkan ramai pengguna yang tidak mahu

menambah komitmen untuk membayar kenderaan. Jika melihat data yang diperolehi daripada

sumber dalaman, jumlah baki pembiayaan bagi produk MPO hanya mencatatkan anggaran

sebanyak RM700 ribu berbanding dengan kontrak sebelum ini iaitu BBA yang mencatatkan

anggaran berbaki berjumlah RM1.2 juta

Kajian ini berpendapat produk MPO ini masih baru diperkenalkan dan masih ramai lagi

pelanggan yang tidak memahami kontrak ini serta cara perlaksanaannya di Bank Islam. Selain itu,

beliau juga menjelaskan terdapat banyak faktor selain dari keadaan ekonomi antaranya ialah

kurangnya kesedaran pengguna untuk mendapatkan produk yang patuh syariah kerana menganggap

produk perbankan Islam sama seperti konvensional dan lebih selesa menggunakan produk yang

telah sediaada. Pengguna seharusnya sedar, sudah tiba masanya kita harus berubah kerana kini

telah terdapat alternatif lain untuk keluar daripada amalan riba.

Selain itu, jika dilihat dari medium maklumat yang diperolehi oleh pelanggan menunjukkan nilai

sebanyak 96.8 peratus pengedar atau jurujual kenderaan memainkan peranan bagi mempromosikan

kontrak MPO pada semua pelanggan yang datang ke kedai atau tapak jualan kenderaan.

Permasalahan timbul apabila ramai dalam kalangan jurujual kenderaan tidak memahami kontrak

asas murabahah serta cara perlaksanaannya di Bank Islam, selain kurangnya ilmu didikan agama

untuk mengajak pelanggan khususnya beragama Islam yang datang untuk memiliki kenderaan.

Selain itu, latarbelakang jurujual atau pengedar kenderaan adalah terdiri daripada mereka yang

bukan Islam turut menyumbang kurangnya jumlah pembiayaan yang diambil dengan Bank Islam,

memandangkan jumlah pembiayaan untuk kenderaan buatan tempatan adalah kecil berbanding

dengan kereta import dari luar negara. Antara cadangan yang telah disarankan adalah perlu satu

usaha dilakukan oleh semua cawangan pembiayaan automobil ialah memastikan pegawai

pemasaran pergi setiap hari membuat lawatan ke kedai-kedai atau tapak penjualan kenderaan

dengan mengadakan sekurang-kurangnya seminggu sekali untuk membuat briefing dihadapan

jurujual atau pengedar kenderaan dan sama-sama mempromosikan produk MPO kepada pelanggan

yang datang untuk mendapatkan kenderaan dan usaha ini harus dibuat secara berterusan.

Selain itu, Bank Islam bercadang untuk membuat beberapa promosi dengan mengedarkan pamphlet

di institusi-institusi pengajian tinggi dan swasta ketika majlis graduasi diadakan. Faktor kurangnya


331

promosi merupakan salah satu punca MPO tidak dikenali oleh pengguna. Pihak Jabatan

Pembiayaan Automobil juga akan mencadangkan kepada Jabatan Pemasaran, Bank Islam untuk

mencetak di hadapan pamphlet jenis kontrak yang digunakan bagi tujuan mempromosikan MPO.

Rajah 1: Ilustrasi Mekanisme Produk MPO

Bank menjual kenderaan kepada pelanggan dan

pelanggan membayar ansuran bulanan

Bank melantik pelanggan sebagai

ejen pembelian Bank

Pelanggan membeli kenderaan bagi

pihak Bank.

Pelanggan menyandarkan kenderaan kepada bank

1. Bank akan melantik pelanggan sebagai ejen pembeliannya untuk membeli kenderaan

daripada pengedar.

2. Pelanggan membeli kenderaan daripada pengedar bagi pihak bank.

3. Bank menjual kenderaan tersebut kepada pelanggan berdasarkan kontrak Murabahah.

Pelanggan akan membuat bayaran kepada bank secara bayaran tertangguh.

4. Pelanggan menyandarkan kenderaan sebagai sekuriti/cagaran.

Rajah 1 menunjukkan mekanisme perlaksanaan kontrak MPO oleh Bank Islam dalam pembiayaan

kenderaan dalam memastikan maqasid syariah iaitu menjaga agama dan harta agar sentiasa

terpelihara. Kerangka konsep utama yang digunakan dalam produk ini ialah kontrak Murabahah

berdasarkan perjanjian Jualan Kenderaan Secara Penjualan Kepada Orang Yang Menempah

(Murabahah to the Purchase Orderer (MPO) iaitu kontrak jualan dengan pendedahan harga kos

asset dan margin keuntungan kepada pembeli (iaitu pelanggan). Di bawah kontrak ini, terdapat

pesanan dan akujanji (wa’ad) untuk pembelian oleh pelanggan sebelum pemerolehan asset oleh

penjual (iaitu bank) bagi tujuan membezakan dengan kontrak sewa beli.

KESIMPULAN

Kajian ini merumuskan bahawa keperluan pengguna masa kini terhadap produk perbankan Islam

sangat tinggi. Ini telah dibuktikan oleh sokongan dan keperluan pengguna terhadap semua produk

perbankan Islam berdasarkan nilai skala yang telah diberikan. Walaupun begitu, pengetahuan

pengguna dan pemahaman tentang kontrak MPO di kalangan respondan masih ditahap yang

sederhana, ia mungkin kerana disebabkan kontrak MPO merupakan produk baru yang

diperkenalkan oleh Bank Islam dalam pembiayaan kenderaan. Selain itu, jika melihat kontrak ini

dari sudut memenuhi keperluan pengguna dalam penjagaan agama dan harta juga masih lagi rendah

kerana terdapat segelintir pengguna menganggap kontrak ini sama dengan produk yang telah

sediada. Hasil kajian menunjukkan terdapat tiga pembolehubah penting iaitu jantina, berpendidikan

tertinggi dan mempunyai ilmu pengetahuan tentang kontrak MPO adalah penyumbang peratusan

minat yang tinggi terhadap kontrak MPO. Ini bermungkinan disebabkan oleh mereka yang

mempunyai pendidikan tinggi lebih terdedah dengan ilmu pengetahuan berkaitan dengan kontrak-

kontrak yang digunakan. Namun hakikatnya, penjualan produk ini masih jauh ketinggalan

berbanding dengan produk yang sediada. Oleh itu Bank Islam perlu membuat pelbagai langkah dan

Pelanggan

Wakil Penjual

1

3

4

2


332

merangka strategi bagi mempromosikan dan memperkenalkan produk ini kepada masyarakat

disamping dapat mengajak umat Islam keluar daripada amalan riba.

RUJUKAN

Al-Quran Al Karim

Ab Aziz Yusof, Ahmad Bashir Aziz.(2008).Pengurusan Perniagaan Islam.Sintok :

Universiti Utara Malaysia

Abd Jalil Borhan.(2009).Industri Perbankan & Kewangan Islam, Kuantan : Universiti

Malaysia Pahang

Azlin Alisa Ahmad, Shofian Ahmad.(2014).Inovasi Pemakaian Prinsip Wa’dan dalam

Instrument Lindung Nilai Islam.Islammiyyat 35(1)2014 : 21-32

Azlin Alisa Ahmad.(2015).Aplikasi Prinsip Wa’ad Dua Hala dan Cadangan

Penerokaannya Dalam Lindung Nilai.Islamiyyat 37(1) 2015 : 5-15

Bank Islam (M) Berhad.t.th.Product Disclosure Sheet Murabahah Purchase Order (MPO)

http://bankislam.com.my [20 Jun 2016]

Elemen Utama Dalam Kewangan Islam.t.th slaid, Kuala Lumpur : Bank Islam Malaysia

Berhad

E.J Brill Leiden.(1996).Bank Islam dan Bunga.Terj.Abdullah Saeed Yogjakarta : Pustara

Pelajar Offset

Helaian Maklumat Produk.t.th slaid. Kuala Lumpur : Bank Islam Malaysia Berhad

HM Yusof Sinaga MA & Muhammad Harun Zain.(2009). Fiqah Imam Syafi’i.Terj.Prof

Doktor Muhammad Az-Zuhaili.Kuala Lumpur.Berlian Publications Sdn Bhd

Hulwati, M Hum.(2009).Ekonomi Islam.Jakarta : Ciputat Press Jakarta

Ismail Wisham, Aishath Muneeza, Rusni Hassan.(2011).Special Legal Features Of The

Islamic Wa’ad or Pledge.International Journal Of Law And Management.

Mansor Jusoh, Mohd Azlan Shah Zaidi, Tamat Sarmidi, Mohd Adib Ismail.(2013).Al-

Murabahah:Implikasi Terhadap Kestabilan Kewangan Dan Model Kewangan

Islam.Islamiyyat 35(2) 2013 : 47-55

Noor Sa’adah Sabudin, Nor Fadzlin Mohammad Bahar, Norazlina Abd

Wahab.pnys.(2009).Perbankan dan Pasaran Modal Islam. Sintok : Universiti Utara

Malaysia.

Nurdianawati Irwani Abdullah.(2010).Status and Implications Of Promise (wa’ad) in

Contemporary Islamic Banking.Humonomics,Vol 26 ISS 2 pp 84-98

Nur Zuliana Osman, Mohd Adib Ismail.(2011).Aplikasi Akad tambahan Dalam Produk

Pembiayaan Perbankan Islam-Murabahah, Prosiding Perkem VI, Jilid 2(2011) 156-

170.

Osman Ahamad, Mazni Othman.(1994). Doktrin Ekonomi Islam Jilid IV.Terj.Afzal Ur

Rahman Kuala Lumpur : Dewan Bahasa Dan Pustaka.

Radiah Abdul Kader.pnyt.(2007).Ekonomi Islam.Teori dan Praktis.Terj.Kuala Lumpur :

Penerbit A.S Noordeen.

Ro’fah Setyowati, Sakina Shaik Ahmad Yusoff.(2013).Perlindungan Pengguna Di

Indonesia Dalam Penyelesaian Pertikaian Perbankan Islam.(2013)17JUUM 37-44

Syamsul Rijal Hamid, H.F Rahadian.(2000).Pengetahuan Tentang Agama Islam.Selangor :

Pustaka Ilmi

Syariah Dept.t.th.Rebranding Exersice From BBA Financing to the Murabahah To The

Purchased Order (MPO) for Vehicle Financing.Kuala Lumpur : Bank Islam

Malaysia Berhad

Syariah compliance.t.th.Ijarah Contract Guideline, Kuala Lumpur : Bank Islam Malaysia

Berhad

http://bankislam.com.my/


333

Wacibrorheem Wacmustafa and Suriani Sukri, Syari’ah Compliance And Lawful Profit

Making Dilemma in Malaysian Islamic Banks.(2013). International Journal of

Business and Technopreneurship Volume 3, No 1 February 2013[131-139]

Zikrilhafiz Mohd Sumairi, Sanep Ahmad & Shahida Shahimi.(2015).Maqasid Al-Syariah

Dalam Mentransformasikan Sistem Perbankan Islam Di Malaysia. eProsiding

Seminar Fiqh Semasa (SeFis)2015

kontrak al-murabahah purchase order (mpo)

Documents