kaum melayu

NASIRIN KANAN 650403015245 BMM 3114

MENGHASILKAN SEBUAH ESSEI DAN GRAFIK TENTANG KONSEP

BUDAYA,MASYARAKAT,KEBUDAYAAN MELAYU

DARI ASPEK POLITIK, SOSIAL, DAN EKONOMI

SERTA IMPLIKASINYA DALAM KEHIDUPAN ORANG MELAYU

SEHINGGA SEKARANG IA MENJADI TERAS

KEPADA KEBUDAYAAN MELAYU

Pengenalan:

Kebudayaan berasal daripada perkataan sanskrit “buddayah” yang bermaksud budi

pekerti atau akal. Kebudayaan ini adalah berkait rapat dengan aktiviti yang dimiliki

oleh seseorang individu mahupun sesebuah masyarakat. Menurut Andreas Eppink

pula, kebudayaan ialah keseluruhan pengertian, nilai, norma, ilmu pengetahuan serta

struktur-struktur kemasyarakatan, keagamaan selain penghasilan seni dan

intelektual yang membentuk ciri-ciri khas sesebuah masyarakat.

KONSEP BUDAYA

Definisi: Budaya biasanya dikaitkan dengan aktiviti-aktiviti yang ada dalam

persekitaran manusia seperti kesenian, barangan, makanan, tarian dan sebagainya.

Budaya boleh dibahagikan kepada dua lapangan besar iaitu

Budaya kebendaan

Budaya bukan kebendaan

Budaya kebendaan ialah peralatan dan kelengkapan hidup seperti rumah, kereta,

perahu, senjata dan sebagainya, Contohnya, orang Melayu mempunyai rumah yang

berbeza dengan orang Inggeris atau orang Eskimo

Budaya bukan kebendaan ialah kepercayaan, adat istiadat dan undang-undang.

Contohnya, setiap masyarakat mempunyai adat istiadat yang berbeza-beza dalam

menjalani kehidupan seperti perkahwinan masyarakat Melayu yang mana pihak

1

http://ms.wikipedia.org/wiki/Agama


lelaki yang memberi hantaran kepada pihak perempuan manakala, bagi masyarakat

India, hantaran(dowri) perkahwinan diberi oleh pihak perempuan kepada pihak lelaki.

Dalam budaya Melayu, faktor agama paling penting kerana agamalah dasar

tanggapan terhadap alam sekitar dari segi sosial dan fizikal. Bahasa juga penting

sebagai alat komunikasi dan adat resam juga mustahak sebagai petunjuk jalan bagi

seseorang dalam mengendalikan hidupnya bermasyarakat dan berbudaya.

Dua peranan utama bagi pembentukan sesuatu budaya

Pertama, membina imej negara ke arah mewujudkan keperibadian dan identiti

Kedua ialah pemupukan kesedaran kebangsaan dan kenegaraan berasaskan

ciri-ciri kerohanian, kemanusiaan, spiritual dan mental.( Tamadun Melayu Dan

Pembinaan Bangsa Melayu, 1992).

Kalau sesuatu kelompok manusia hidup dalam lingkungan yang dikenali sebagai

‘budaya’ dan budaya ini memberikan identiti kepada kelompok itu dari segi cara ia

mengendalikan hidupnya. Budaya turut diwarisi dari satu keturunan kepada satu

keturunan yang lain. Dari itu, budaya boleh dikatakan sebagai satu himpunan

kelengkapan intelektual dan kebendaan yang dapat memenuhi kehendak biologi dan

kemasyarakatan serta dapat menyesuaikannya dengan keadaan sekeliling.

Ciri-Ciri Budaya

Kebudayaan mempunyai ciri-ciri tertentu yang menggambarkan budaya itu terbit

daripada tingkahlaku dan akal manusia :

*Dipelajari

Dalam proses mempelajari, banyak unsur terlibat seperti proses asimilasi, adaptasi,

Budaya tidak lahir secara langsung tetapi perlu dipelajari. Manusia perlu belajar

untuk menguasai ilmu. Untuk mencipta sesuatu, manusia perlu belajar. Sebagai

2


contoh menunjukkan budaya itu dipelajari, kanak-kanak perlu diajar oleh ibu bapanya

untuk berbahasa dan berhubung.

Bentuk dan jenis pembelajaran anggota masyarakat bergantung kepada beberapa

faktor iaitu:

a. Apakah agen-agen sosialisasi seperti keluarga, jiran, sekolah, institusi

latihan dan sebagainya.

b. Apakah nilai yang mendapat keutamaan dalam sesebuah masyarakat itu.

c. Umur seseorang.

d. Tahap pendidikan

e. Situasi sesuatu peristiwa itu berlaku.

*Dikongsi

Budaya itu dikongsi oleh manusia yang menjadi anggota masyarakat. Perkongsian

ini bermaksud yang setiap perlakuan itu diramal dan didokong oleh sekumpulan

mansuia. Nasi lemak dan roti canai menjadi budaya keranan masyaarakat

menggemarinyabahasa Melayu adalah kebudayaan rakyat Malaysia kerana

dituturkan oleh mereka dalam kehidupan seharian.

Perlakuan yang tidak dikongsi oleh sekumpulan manusia tidak termasuk dalam

budaya seperti perlakuan mencuri walaupun ia wujud dalam masyarakat. Tanpa

perkongsian, ia hanya menjadi perlakuan individu dan bukannya perlakuan

masyarakat.

*Sejagat

Budaya itu bersifat sejagat. Kesejagatan budaya ialah kebudayaan itu wujud dalam

semua kelompok manusia. Tidaak ada masyarakat yang tidak memiliki kebudayaan.

Walaubagaimanapun, budaya yang sejagat itu berbeza antara masyarakat kerana

faktor pengaruh alam, pengaruh luar dan tahap penyesuaian anggota Clyde

Kluckhohn mengesan tujuh unsur yang terdapat dalam semua budaya iaitu:

3


i. peralatan dan kelengkapan hidup manusia.

ii. mata pencarian hidup dan sistem ekonomi.

iii. sistem sosial.

iv. bahasa

v. kesenian

vi. sistem pengetahuan.

vii. agama dan kepercayaan.

(Budaya dan tamadun sinonim terutama dalam tradisi keilmuan Barat; eg.

Hutington etc.)

*Diwarisi

Budaya itu diwarisi dari satu generasi ke satu generasi berikutnya. Ini bermakna

bahawa budaya Melayu, cina dan India yang diamalkan hari ini adalaah lanjutan

daripada budaya terdahulu. Peristiwa yang telah berlaku akan memberi kesan

kepada hari ini. Budaya itu juga diwarisi juga membawa maksud bersambung.

Teknologi yang dihasilkan hari ini adalah hasil teknologi awal manusia masa lampau.

*Berubah

Budaya sentiasa berubah dan tidak ada budaya yang wujud dari dahulu hingga

sekarang tidak mengamali perubahan. Perubahan ini dikaji daripada perubahan

bentuk, ciri dan proses yang berlaku.rumah beratap genting telah digantikan dengan

rumah beratap rumbia. Dalam sejarah tamadun manusia, perubahan budaya bukan

kebendaan dapat dilihat dengan jelas seperti perubahan sistem ekonomi sara diri

kepada ekonomi kapitalis. Namun, perubahan budaya kebendaan lebih cepat

berubah.

Perubahan ini disebabkan beberapa faktor seperti:

i. pertambahan bilangan anggota masyarakat.

ii. pertambahan keperluan dan keinginan manusia.

iii. penemuan dan penciptaan teknologi baru.iv. pertembungan budaya.

4


iv. konflik yang berlaku.

v. Perubahan alam sekitar.

Rajah 1 : Ciri-ciri Budaya

Fungsi Budaya Dalam Kehidupan

Budaya dalam pengertian biasa ialah satu cara hidup manusia dan membawa makna

yang sangat luas. Dengan prinsip bahawa budaya itu dicipta manusia, maka budaya

itu diperlu dan dihasilkan oleh manusia itu sendiri bagi keperluan hidup.

1.Memenuhi dan Menyediakan Keperluan

Semua manusia memerlukan keperluan asasi untuk terus hidup. Oleh yang

demikian, manusia menggunakan air untuk kegunaan pertanian, kayu-kayan untuk

pembinaan rumah dan sebagainya. Keutamaan pengeluaran produk bergantung

5


kepada keutamaan keperluan dan aktiviti oleh masyarakat. Sebagai contoh, jika

masyarakat itu mewarisi ilmu pelayaran, maka akan dibina kapal

2.Sebagai Panduan kepada Anggota Masyarakat dalam Bertingkahlaku

Kepercayaan adalah unsur sejagat budaya yang sebati dengan kehidupan manusia.

Manusia memperolehi keperluannya hasil dari tuntutan daripada agama. Budaya

mempunyai peranan memberikan panduan kepada anggota masyarakat dalam

bertingkahlaku dalam memberikan panduan, meliputi:

i. perlakuan yang diboleh dan tidak dibolehkan.

ii. perlakuan yang patut dan tidak patut.

iii.perlakuan yang digalakkan dan tidak digalakkan.

3.Mengatur Hubungan Sesama Manusia

Dalam masyarakat Malaysia, budaya mendidik kita agar menghormati jiran, tetamu

dan sahabat. Dalam masa yang sama kita dilarang menyakitkan hati rakan sesuai

dengan ajaran Islam. Ini bermakna dalam menjalani kehidupan seharian,

kebudayaan memainkan peranan mengatur hubungan sesama manusia.

4.Sebagai Penggalak Kepada Manusia Untuk Mencipta

Alam fizikal yang berbeza menghasilkan keperluan manusia yang berbeza. Orang

Eskimo memerlukan baju tebal. Maka, dengan adanya budaya ini, ia sebagai

pendorong kepada penciptaan bagi memenuhi keperluan harian dan memudahkan

segala urusan.

5. Sebagai Alat Penyatuan dan Pengenalan Identiti

Budaya berperanan sebagai alat penyatuan dan pengenaalan identiti. Sesuatu

bangsa dikenali bukan sahaja dari segi fizikalnya, lebih lagi dari budayanya. Kita

mengenali Jepun bukan sahaja dari segi fizikalnya, tetapi mereka adalah bangsa

yang berjaya dalam ekonomi dan perindustrian.manusia juga akan bersatu apabila

6


anggota masyarakat mengamalkan semangat kekitaan dan saling bekerja sama bagi

mencapai sesuatu.

KONSEP MASYARAKAT

Masyarakat menurut definisi kamus dewan (2005) ialah kumpulan manusia yang

hidup bersama di sesuatu tempat dengan aturan dan cara tertentu. Individu, keluarga

dan kumpulan-kumpulan kecil merupakan anggota sesebuah masyarakat. Jaringan

erat wujud dalam kalangan anggota tersebut, khususnya melalui hubungan

bersemuka.

Daripada pergaulan ini, terbina pola hubungan sosial yang berulang sifatnya seperti

kegiatan gotong royong, bersama-sama merayakan sesuatu perayaan melalui rumah

terbuka, berkumpul menyambut pembesar yang datang berkunjung, menghadiri

kendui majlis perkahwinan, membantu mereka yang ditimpa malapetaka atau

menziarahi jiran yang sakit tenat atau yang telah meninggal dunia.

Kekerapan pergaulan ini membina satu kesepaduan dalam masyarakat tersebut

sebagai satu unit sosial. Dalam konteks Malaysia, hubungan harmonis antara

pelbagai kumpulan etnik dapat membina sebuah masyarakat Malaysia yang teguh.

Setiap masyarakat pula mempunyai budayanya yang tersendiri yang terbentuk

daripada hubungan rapat sesama anggotanya semenjak masyarakat itu wujud.

Sebagai contoh, masyarakat melayu kampung di kawasan luar bandar Malaysia

telah wujud berpuluh abad lamanya, semenjak sbelum kedatangan kebudayaan

asing (sama ada dari negara China, India, Tanah Arab atau Eropah). Masyarakat

melayu luar bandar yang paling baru dibentuk pada tahun 1956 ialah perkampungan

FELDA (Federal Land Development Authority atau Lembaga Kemajuan Tanah

Persekutuan). Perkampungan FELDA adalah untuk mereka yang berpendapatan

rendah.

7


Para sarjana sains sosial dan kajian kemanusiaan telah menegaskan bahawa

kebudayaan tidak wujud jika tidak ada masyarakat. Pendapat ini berasaskan fakta

sejagat bahawa manusia sebagai anggota masyarakat telah bertanggungjawab

mencipta, mengubah, menokok dan melestarikan budaya, dan telah menurunkannya

daripada generasi kepada generasi untuk jutaan tahun dalam peradaban manusia

sedunia. Proses mewariskan budaya melibatkan interaksi dua generasi; pertama,

generasi yang menurunkan budaya; dan kedua, generasi yang menerima budaya.

Generasi yang menurunkannya ketika menerima budaya tersebut telah pun

mengubahsuaikannya secocok dengan keadaan persekitaran sosial dan fizikal

semasa mereka. Begitu jugalah yang dilakukan oleh generasi yang menerima, iaitu

anak-anak mereka pun turut mengubah suai budaya yang mereka terima berasaskan

situasi sosial dan fizikal semasa.

Dengan cara inilah, sesuatu budaya terus menerus diperturun, diubah suai dan

dilestarikan sepanjang zaman, yang selanjutnya menjadi asas pembinaan sesebuah

tamadun besar seperti di Mesir, negara China, India atau di wilayah yang lain.

Masyarakat yang berbudaya berkembang dengan menurunkan dua bentuk

budaya: budaya material seperti Tembok Besar China dan Piramid di Mesir; dan

budaya bukan material sepeti sistem kepercayaan dan agama, falsafah dan

kesusasteraan, dan pemikiran sains serta kemampuan mencipta teknologi.

Paduan kedua-dua komponen budaya inilah yang menjadi pemacu kepada

perkembangan dan kemajuan sesebuah masyarakat. Penglibatan setiap anggota

masyarakat diperlukan bukan setakat untuk mengatur kehidupan berlandaskan

undang-undang, sistem politik, ekonomi dan pentadbiran tetapi juga dari segi nilai,

norma, emosi dan semangat mencintai masyarakat atau sesebuah negara, yang

seterusnya pula mengandungi pelbagai rupa bentuk masyarakat.

8


Kita semua perlu memahami secara jelas konsep-konsep masyarakat itu sendiri atas

sebab-sebab berikut:

Memahami hakikat bahawa manusia, demi kelangsungan hidup, tiada pilihan

lain tetapi untuk hidup bermasyarakat

manusia mesti memahami sebaik mungkin cara hidup bermasyarakat

Memahami budaya masyarakat sendiri dan juga masyarakat lain; dan

Terus memupuk kerjasama dalam masyarakat sendiri dan dengan

masyarakat lain. Sehubungan dengan itu, sifat dan ciri-ciri masyarakat juga

perlu diketahui dan difahami kerana masyarakat itu adalah sesuatu yang

dinamik.

Ciri-ciri utama masyarakat adalah seperti berikut

Berkelompok

Berbudaya

mengalami perubahan

Berinteraksi (dalaman dan dengan pihak luar)

mempunyai kepimpinan dan

mempunyai aturan sosialnya

Berdasarkan pemahaman mengenai masyarakat yang dihuraikan tadi ternyata

bahawa Malaysia ialah sebuah masyarakat yang mengandungi pelbagai kumpulan

etnik dan budaya. Dari segi sejarahnya, masayrakat Malaysia juga telah terbukti

mempunyai asas kukuh untuk mewujudkan masyarakat berilmu, bermoral dan

mendukung cita-cita murni bangsa Malaysia berteraskan konsep negara bangsa.

Hal ini telah dimanifestasikan oleh pemimpin dan rakyat melaui pemikiran, nilai

sosiobudaya, perlambangan dan jiwa kemanusiaan serta kerohanian tinggi yang

mereka amalkan sehingga hubungan etnik yang harmonis terus bertahan dengan

baik.

9


Namun begitu, konsep masyarakat Malaysia tidak boleh disamakan dengan konsep

bangsa Malaysia kerana kedua-duanya mempunyai maksud yang berbeza,

walaupun merujuk kepada sebuah entiti politik yang sama, iaitu Malaysia.

Masyarakat Malaysia adalah sebuah konsep yang lebih luas skopnya, atau boleh

dianggap sebagai sebuah konsep payung, yang merangkumi konsep bangsa

malaysia yang merujuk pula kepada satu cita-cita politik, seperti yang diungkapkan

dalam Wawasan 2020.

Melalui Wawasan 2020, para pemimpin Malaysia bersama-sama masyarakatanya

telah menggariskan cita-cita untuk menjadikan Malaysia sebuah negara maju

menjelang tahun 2020 yang berasaskan satu bangsa bersepadu yang dikenali

sebagai bangsa Malaysia. Dari satu segi, bangsa Malaysia merupakan satu bangsa

idaman yang kita kehendaki. Tentunya bangsa malaysia yang kita idamkan itu

berteraskan hubungan etnik yang harmonis.

Pembentukan bangsa Malaysia boleh diukur berpandukan tiga perspektif utama :

kenegaraan, kewarganegaraan dan kebangsaan. Semangat kenegaraan perlu

ditanam dan dipupuk dalam diri setiap rakyat demi keutuhan negara sebagai

kumpulan sosial. Semangat ini boleh ditanam melalui simbol yang mewakili keutuhan

negara seperti bendera malaysia, lagu kebangsaan dan rukun negara.

Daripada aspek kewarganegaraan, bangsa melayu, cina, india dan lain-lain dapat

disatukan melalui kewarganegaraan yang sama, iaitu warganegara malaysia. Aspek

kebangsaan pula dapat ditonjolkan melalui kebudayaan kebangsaan yang

merupakan penggerak dalam menguatkan semangat kebangsaan dan menjadi batu

asas kepada pembentukan bangsa malaysia.

Pada hakikatnya, hubungan antara kebudayaan kebangsaan dengan semangat

kebangsaan adalah bertimbal balik kerana masing-masing saling menyokong dan

menguatkan antara satu sama lain.

10


Sistem Politik Masyarakat Melayu

Sistem politik masyarakat Melayu tradisional sebelum campur tangan British

dibahagikan kpd 3 unit politik yang utama.Unit politik yang paling besar ialah negeri

yang diketuai oleh seorang raja, sultan ataupun Yang Dipertuan Besar.Ini diikuti oleh

unit politik seterusnya, iaitu daerah yang diketuai oleh seorang pembesar

daerah.Unit politik yang paling kecil ialah kampung yang diketuai oleh seorang

penghulu atau penggawa.

Dalam sistem politik masyarakat Melayu tradisional, unit politik yang paling besar

ialah negeri.Pada abad ke-19, negeri merujuk kepada satu kawasan yang merdeka

di bawah pemerintahnya sendiri.Secara umumnya, sesebuah negeri tertaluk di

kawasan muara sungai besar.Kedudukan yang strategik ini sangat berguna untuk

membolehkan seseorang pemerintah mengawal setiap pergerakan keluar masuk

penduduk ataupun pedagang luar.

Negeri dikawal oleh seseorang pemerintah yang biasanya digelar Raja, Sultan

ataupun Yang Dipertuan Besar mengikut negeri masing-masing.Contohnya, gelaran

Raja digunakan untuk negeri Perlis dan gelaran Yang Dipertuan Besar untuk Negeri

Sembilan. Negeri-negeri Melayu yang lain menggunakan gelaran sultan. Mereka

merupakan pemimpin negeri yang paling penting.Mereka berfungsi sebagai lambang

perpadauan rakyat serta kebajikan negeri.Mereka selalunya dibantu oleh kerabat

diraja ataupun sekumpulan pembesar.

Mereka mempunyai keistimewaan tertentu untuk bezakan daripada rakyat

biasa.Misalnya, warna kuning, cop mohor, permainan nobat, penggunaan bahasa

istana, serta alat kebesaran yang hanya dikhaskan untuk mereka. Rakyat biasa

tidak dibenarkan sama sekali menggunakannya. Kesemua benda ini adalah untuk

mengukuhkan kedaulatan mereka sebagai ketua unit politik negeri.Mereka adalah

lambang perpaduan rakyat.Oleh sebab konsep daulat dan derkaha, rakyat sentiasa

11


menjalankan perintah mereka tanpa sebarang persoalan. Rakyat tidak berani

menderhaka kerana takut akan terkena tulah. Rakyat sangat taat kepada mereka.

Unit politik yang kedua ialah daerah.Daerah merupakan kawasan yang dihadkan

oleh penggunaan sungai sebagai alat perhubungan.Sesebuah daerah mungkin

meliputi sebelah atau kedua-dua belah tebing sungai negeri itu.Unit politik daerah

selalunya diletakkan dibawah kawalan seorang pemerintah yang bergelar pembesar

daerah. Pembesar daerah ini akan membentuk satu kumpulan pemerintah yang

bersatu bagi seluruh negeri.

Pembesar daerah ini diberikan kuasa mentadbir oleh Sultan yang memerintah negeri

tersebut melalui surat tauliah. Penganugerahan kawasan pentadbiran ini merupakan

ini merupakan satu cara Sultan mengukuhkan sokongan pembesar daerah terhadap

baginda. Selain mentadbir, pembesar daerah mejalankan tugas menjaga keamanan

dan keselamatan daerah, mengutip cukai, menjalankan perdagangan, dan

merupakan penghubung antara rakyat biasa dengan Sultan.

Terdapat juga pembesar daerah yang mempunyai kuasa politik yang jauh lebih besar

daripada Sultan sendiri.Sebagi contoh, pembesar di Negeri Perak yang terlalu

berkuasa disebabkan kekayaan ekonomi mereka.Majlis Pembesar Negeri Perak

terlalu berpengaruh sehingga pembesar daerah boleh campur tangan dalam sistem

pewarisan takhta negeri Perak.Mereka boleh meletakkan calon sendiri ataupun

mengenepikan seseorang calon.Walau bagaimanapun, pembesar daerah yang

dilantik oleh Sultan tetap memerlukan institusi kesultanan kerana mereka

memerlukan sokongan Sultan untuk penganugerahan lencana dan gelaran.

Unit politik yang paling kecil ialah kampong.Sesebuah kampong boleh merupakan

satu unit penguasaan politik, tempat tinggal biasa, atau sebagai satu unit kerjasama

ekonomi dan kekeluargaan.Ketua kampong ialah penggawa atau penghulu kecuali di

Negeri Sembilan.Ketua Kampung ini merupakan orang yang penting kerana mereka

12


merupakan orang perantaraan antara orang kampong dengan pembesar

daerah.Mereka selalunya dipilih daripada golongan rakyat yang mempunyai darjat

yang lebih tinggi. Ketua kampong dicalonkan oleh pembesar daerah dan Sultan

akan melantik mereka melalui surat tauliah.

Ketua kampung menjalankan tugas menjaga keamanan dan keselematan kampong.

Mereka juga akan mengutip cukai dan membekalkan tenaga kerah bagi pembesar

daerah atau Sultan semasa peperangan. Merekalah yang mendorong rakyat untuk

taat setia kepada pemerintah.Biasanya, orang kampung lebih rapat dengan ketua

kampung berbanding pembesar daerah.

Sistem politik masyarakat Melayu tradisional sebelum campur tangan British

sememangnya kemas dan teratur dengan lapisannya yang mencerminkan

kedudukan dan tanggungjawab pemerintahan sendiri. Setiap unit politik ini saling

melengkapi dan saling bergantung antara satu sama lain dalam menjalankan tugas.

Namun, sistem politik ini melalui banyak perubahan selepas British campur

tangan.Misalnya, tanggungjawab pembesar daerah telah diambil oleh pegawai

daerah yang merupakan pegawai British.

Sistem Ekonomi Masyarakat Melayu

Sistem ekonomi di Malaysia pada abad ke-19 sehingga tahun 1963 boleh

dikategorikan kepada 2 bentuk yang utama iaitu sistem ekonomi sara diri dan sistem

ekonomi komersil. Bentuk dan kegiatan ekonomi yang mereka amalkan adalah

dipengaruhi daripada sistem pemerintahan pada masa dahulu.Sebagai contoh,

rakyat biasa menjadi petani, pedagang; pembesar pula menjadi pemilik tapak

perlombongan dan sebagainya.

Ekonomi sara diri ialah kegiatan ekonomi yang bertujuan atau sekadar mampu

untuk menampung keperluan harian keluarga. Maknanya, hasil kegiatan ekonomi

akan digunakan untuk keluarga mereka. Segala kelebihan pengeluaran akan dijual,

13

http://ms.wikipedia.org/wiki/Ekonomi


hasil jualan tersebut akan digunakan untuk membeli barangan keperluan yang lain

yang juga menjadi asas keperluan seperti pakaian dan sebagainya. Kegiatan

ekonomi sara diri yang utama ialah bercucuk tanam, menangkap ikan dan memungut

hasil hutan. Kegiatan sebegini tidak memerlukan penggunaan mata wang yang

banyak.

Sistem ekonomi komersil hanya wujud di Tanah Melayu setelah kehadiran

penjajah British pada abad ke-19.Kehadiran mereka telah mempergiatkan bentuk

ekonomi tersebut memandangkan mereka mengutip cukai daripada rakyat,

memaksa rakyat mendapatkan duit tunai. Ini kerana mereka yang gagal menjelaskan

cukai akan dihukum. Salah satu perkembangan yang nyata semasa itu dapat dilihat

dalam sektor perdagangan dan perlombongan.

Pertanian

Kegiatan pertanian merupakan kegiatan ekonomi sara diri masyarakat Melayu

tradisional yang sangat penting. Merujuk kepadanya, padi pula merupakan tanaman

utama memandangkan ia adalah makanan asasi masyarakat di rantau ini.

Di Malaysia, dua jenis padi telah diusahakan iaitu padi sawah dan padi huma (bukit).

Padi sawah ditanam di kawasan rendah dan di lembah-lembah sungai yang subur

dengan tanah alluvium.Penanaman padi sawah dipercayai diperkenalkan oleh orang

Thai di negeri-negeri Melayu Utara dan orang Minangkabau di negeri-negeri Selatan.

Negeri-negeri yang terkenal dalam penanaman padi sawah di Tanah Melayu ialah

Kedah, Melaka, Negeri Sembilan dan Pahang.Antara negeri ini, Kedah merupakan

negeri yang terkenal sebagai jelapang padi negara kita.Menjelang abad ke-18,

dataran Perlis dan Seberang Perai juga turut menjadi kawasan penanaman padi

yang utama.Penanaman padi sawah ini berkembang dengan pesat adalah

dipengaruhi oleh sistem pengairan yang digunakan sejak abad ke-19.

Air telah dibawa masuk ke sawah padi melalui tali air dan terusan.Antara terusan

yang terkenal ialah Terusan Wan Mat Saman yang dibina pada tahun 1885 di

14

http://ms.wikipedia.org/wiki/Air

http://ms.wikipedia.org/wiki/Padi

http://ms.wikipedia.org/wiki/Tanah_Melayu


Kedah.Di Negeri Sembilan pula, kincir telah dibina untuk membawa air masuk ke

sawah padi.Berbanding dengan penanaman padi sawah, padi huma ditanam secara

berpindah-randah setiap kali penanaman dijalankan kerana kesuburan tanah telah

hilang atau berkurangan.Biasanya, padi huma ditanam di kawasan yang bergunung-

ganang.Sebagai contoh, suku kaum Dusun dari Murut di Sabah dan Sarawak yang

tinggal di kawasan pedalaman melakukan kegiatan penanaman padi huma.Walau

bagaimanapun, terdapat juga tanaman-tanaman lain sebagai pelengkap kepada

hasil padi seperti ubi, sayur-sayuran dan sebagainya. Penanaman tanaman ini

menjadi penting kerana ia merupakan “makanan selang”. Selain itu, ubi juga dapat

dijadikan sebahagian makanan utama sewaktu bekalan beras tidak mencukupi.

Perikanan

Ikan merupakan sumber makanan kepada masyarakat Melayu tradisional.Kegiatan

perikanan merupakan pekerjaan utama bagi masyarakat Melayu yang tinggal di tepi

laut dan sungai. Hasil tangkapan akan dijadikan keperluan diri sendiri dan lebihan

hasil akan dijual. Kegiatan perikanan dapat dilihat khasnya di negeri Terengganu dan

Pahang.Mereka menjalankan aktiviti mereka di antara bulan Mac hingga bulan

Oktober dan dihentikan antara bulan November hingga Februari kerana masa itu

merupakan musim tengkujuh.

Pada musim tengkujuh, nelayan-nelayan di negeri ikan akan menangkap ikan di

kolam, sungai dan sawah padi. Selain itu, mereka juga cuba memperbaiki alat-alat

penangkapan mereka pada masa ini. Di laut, nelayan menggunakan pukat, jala,

jaring, bubu, kelong dan rawai untuk menangkap ikan.Di sungai pula, pancing, jala,

tangguk, kai, lukah, tomak dan serampang digunakan untuk menangkap ikan.Pada

masa kini kegiatan perikanan hanya dijalankan oleh golongan yang tinggal di pinggir

laut dan golongan yang kurang berpendidikan.

Selain itu, masyarakat Malaysia pada masa kini juga kurang berminat untuk

berkecimpung dalam kegiatan perikanan kerana kerjanya yang amat sukar dan

15

http://ms.wikipedia.org/wiki/Ikan


pandapatan yang rendah.Pihak kerajaan juga menggalakan supaya golongan muda

berkecimpung dalam kegiatan ini. Untuk menarik minat, pihak kerajaan telah

berusaha dalam pelbagaai cara antaranya ialah menubuhkan persatuan-persatuan

nelayan dan banyak lagi.Perikanan juga terbahagi kpd 2 iaitu perikanan air masin

dan air tawar. contoh ikan air masin ialah kerapu kerabong,tenggiri manakala contoh

ikan air tawar ialah talapiah,keli,haruan,patin

Kita tidak boleh menafikan bahawa masalah penguasaan ekonomi di kalangan orang

Melayu yang lemah adalah kerana mereka lebih cenderung makan gaji daripada

berniaga. Tidak ada lain untuk menguasai ekonomi selain membabitkan diri dalam

keusahawanan. Walaupun sebahagian besar orang Melayu menguasai Kabinet

dalam kerajaan dan jawatan dalam sektor awam, ia bukan dikira penguasaan dalam

ekonomi.

Mungkin kerana persekitaran budaya dan sosial orang Melayu, keusahawanan

masih dilihat sebagai sesuatu yang asing.Masyarakat Cina sangat memandang

tinggi mereka yang berniaga.Orang berniaga dianggap lebih matang daripada yang

makan gaji.Kerja makan gaji dianggap sebagai sesuatu yang dilakukan untuk

mendapat pengalaman sementara menunggu masa sesuai memulakan perniagaan.

Sebenarnya perancangan yang dibuat kerajaan sejak selepas Merdeka lagi

sepatutnya sudah cukup untuk membolehkan orang Melayu untuk bangun menjadi

masyarakat perdagangan dan perindustrian berjaya. Jika orang Melayu tidak mahu

menukar cara berfikir dan masih dengan pegangan lama, maka keadaan tidak akan

berubah biar pun berpuluh-puluh dasar seperti Dasar Ekonomi Baru (DEB) dirangka

untuk orang Melayu.

Remaja dan belia hari ini harus dididik supaya minat dengan bidang

keusahawanan.Generasi baru orang Melayu perlu mengubah mentaliti dan persepsi

mereka terhadap budaya makan gaji.Jangan salahkan orang lain jika bangsa kita

16


terus miskin. Jangan lagi merungut mengenai lemahnya bangsa kita dari segi

penguasaan ekonomi sekiranya kita sendiri tidak mencari jalan keluar dan berusaha

mengubahnya. Persepsi kebanyakan masyarakat Melayu menganggap

keusahawanan sebagai sesuatu yang tidak menjamin masa depan harus dikikis.

Jika tidak, kita terus lemah dan bangsa kita akan sinonim sebagai penghuni rumah

kos rendah dan setinggan. Jika kita teliti sejarah Melayu suatu masa dulu orang

Melayu menjadi pedagang terkemuka berniaga sehingga ke Asia Barat membawa

barang dagangan mereka.

SEJARAH KEBUDAYAAN – SEJARAH MELAYU (SM)

Persoalan di atas dipecahkan mengikut unsur-unsur politik, sosial, ekonomi, adat

dan budaya secara satu persatu, antaranya ialah sistem (budaya) politik, stratifikasi

sosial, sistem adat, sistem ekonomi, sistem kepercayaan dan agama, kedudukan

wanita serta kesenian dan hiburan.

Dalam SM, aspek budaya politik boleh dikatakan antara yang paling banyak

dimuatkan. Cuba kita lihat peranan raja sebagai pemerintah dan kekuasaan mutlak

yang ada pada raja. Dengan kuasa yang ada pada mereka, raja berhak melantik

beberapa orang pembesar. Kuasa mutlak yang ada pada raja pula ialah baginda

berhak menitahkan rakyatnya. Sekiranya ada rakyat yang didapati enggan menurut

perintah, maka rakyat tersebut berhak dijatuhkan hukuman mengikut budi bicara

raja. Namun, daulat yang ada pada raja menyebabkan rakyat jarang bertindak

menentang. Ini disebabkan mereka takut ditimpa oleh suatu musibah yang dikenali

sebagai tulah raja.

Kuasa raja serta peranannya jelas dapat dilihat dalam SM. Bermula dengan wa'adat

di antara Demang Lebar Daun dengan Nila Utama (Sang Sapurba) yang

mengisytiharkan tentang hak rakyat yang sepatutnya mendapat lindungan daripada

pemerintah. Manakala raja pula berhak melindungi rakyat di bawahnya. Contoh-

17


contoh peranan dan kekuasaan raja ialah seperti di dalam ceritera 7,8, 9 - yang

mengisah Raja Syahrum Nawi menitahkan Awi Dicu untuk menangkap raja

Samudera dan dijadikan gembala ayam baginda. Walau bagaimanapun, Ali

Ghiyatuddin yang menang dalam permainan catur telah meminta pembela ayam itu

sebagai hadiahnya pula.

Demikian juga halnya dengan Paduka Seri Maharaja yang menitahkan orang supaya

membunuh Tun Jana Khatib. Tun Jana Khatib dijatuhkan hukuman kerana difitnah

menunjukkan kepandaiannya di hadapan permaisuri baginda. Akibat dari itu, todak

telah menyerang Singapura. Dalam ceritera 23, 24, 25; Sultan Alaudin menunjukkan

kebijaksanaannya dalam pemerintahan apabila menyamar pada waktu malam bagi

menangkap pencuri.

Dalam pada itu, ada juga sikap raja yang mementingkan diri semata-mata.

Contohnya Sultan Mahmud yang ingin mengahwini Puteri Gunung Ledang. Baginda

telah menitahkan Tun Tuah, Tun Mamat serta orang-orang besar pergi melamar

Puteri Gunung Ledang. Sikap Sultan Mahmud juga dilihat sebagai seorang yang

suka berpakaian mewah. Contohnya baginda ingin ‘memakai pakaian dari benua

Keling’ dan Hang Nadim telah ditugaskan melukis corak serta memesannya. Segala

apa yang dipaparkan di sini, sebagai gambaran sebenar sikap sesetengah

pemerintah pada masa itu. Di samping semata-mata untuk kepentingan raja, SM

juga berani untuk mendedahkan tentang sikap positif dan negatif golongan pembesar

sebagaimana yang dinyatakan di atas.

Dalam aspek budaya politik juga, SM ada menceritakan tentang wujudnya hubungan

diplomatik. Ini dipaparkan dalam ceritera 20, 21, 22 mengisahkan hubungan Pasai

dengan Melaka digambarkan sebagai begitu akrab sekali. Pasai juga diceritakan

sebagai pusat penyebaran Islam terpenting di rantau Nusantara pada zaman itu.

Contohnya apabila Sultan Mansur Syah pernah bertanya masalah tentang isi syurga

dan neraka kepada ulama terkenal dari Pasai, Makhdum Patakan.

18


Stratifikasi masyarakat pula lebih menggambarkan tentang struktur sosial

masyarakat. Dalam SM, masyarakat Melayu digambarkan mempunyai struktur yang

tersusun. lanya didahului oleh seorang raja sebagai pemerintah. Baginda akan

dikelilingi oleh kerabat-kerabat di raja, permaisuri, putera-puteri raja serta kaum

kerabat di raja yang lain. Berada di bawah baginda ialah golongan pentadbir atau

lebih dikenali juga sebagai golongan bangsawan. Antara jawatan penting ialah

seperti Bendahara, Laksamana, Penghulu Bendahari, Temenggung, Syahbandar,

Bentara dan lain-lain lagi. Selain itu, golongan ulama juga berada dalam hirarki ini

seperti Makhdum, Sayyid, Maulana dan Kadhi.

Seterusnya ialah golongan rakyat biasa yang merdeka. Biasanya golongan ini terdiri

dari pedagang-pedagang, petani, tukang-tukang mahir serta saudagar-saudagar.

Contoh yang terkenal dalam SM ialah seperti Hang Isap serta Raja Mandeliar, Mina

Sura Dewana, Kitul, Ali Manu Nayan dan Patih Adam yang rapat dengan golongan

bangsawan. Golongan yang berada dalam kelas terbawah ialah golongan hamba.

Ada tiga kategori hamba yang dipaparkan dalam SM seperti hamba abdi, hamba

biduanda dan hamba hutang.

Namun, sperkara yang paling menarik ialah tiadanya unsur kasta dalam masyarakat

Hindu yang dibawa ke dalam strafikasi masyarakat Melayu Melaka. Untuk

memudahkan lagi pemahaman terhadap strafikasi masyarakat pada waktu itu, ianya

boleh dilihat menerusi segitiga berikut:

Rajah 4. Gambaran stratifikasi masyarakat Melayu tradisional

19


Dari segi adat istiadat, persoalan ini amat luas sebenarnya untuk dibincangkan.

Dalam SM sendiri, persoalan ini telah digambarkan dengan amat menarik sehingga

kita dapat membayangkan tentang sesuatu adat istiadat yang dimaksudkan oleh

pengarang apabila kita membaca teks SM. Antara adat istiadat yang digambarkan

meliputi dua perkara iaitu adat golongan istana serta adat-adat rakyat atau

masyarakat setempat.

Adat golongan istana adalah seperti adat pertabalan raja atau pembesar,

kemangkatan, berpakaian, menghadap raja, perkahwinan, keberangkatan dan lain-

lain lagi. Contohnya seperti perkahwinan di antara Sultan Mansur Syah dengan

Puteri Galoh Cendera Kirana, iaitu puteri raja Perlak yang memakan masa 40 hari 40

malam. Adat golongan rakyat pula seperti adat berkhatan, membuka tanah pertanian

baru, menyambut kelahiran, melenggang perut dan sebagainya.

Melalui aspek sosio ekonomi, SM memperlihatkan tentang sistem-sistem ekonomi

awal masyarakat di Kepualauan Melayu amnya. Pada tahap awal, masyarakat

digambarkan dengan kegiatan ekonomi berbentuk sara diri. Antara yang diusahakan

ialah seperti kegiatan pertanian, nelayan dan berburu. Ini adalah gambaran ekonomi

sebelum kedatangan pedagang luar. Selepas itu barulah muncul kegiatan

perdagangan sehingga Melaka terkenal sebagai pelabuhan enterport. Dalam SM,

Tun Mutakhir dan Tun Tahir adalah golongan bangsawan yang bergiat dalam bidang

perdagangan ini.

Dari sudut kepercayaan dan agama, ianya merupakan dua aspek sosial yang sukar

dipisahkan. Antara amalan atau kepercayaan awal penduduk ialah ajaran animisme

dan ajaran Hindu-Buddha. Dalam agama animisme, par penganutnya menganggap

segala benda mempunyai semangat dan kuasa ghaib. Ini menyebabkan wujudnya

pemujaan terhadap batu-batan, pokok-pokok serta fenomena-fenomena alam yang

lain. Kepercayaan penduduk juga dikaitkan dengan hantu, jin, jembalang serta

20


makhluk-makhluk halus yang menjadi penunggu tempat-tempat tertentu. Dalam hal

ini, khidmat pawang, dukun atau bomoh amat diperlukan untuk berhubung dengan

makhluk-makhluk tersebut. Sebagai contohnya dalam SM, akibat gangguan daripada

makhluk yang dikatakan sebagai penunggu. Sultan Abdul Jalal terpaksa

memindahkan pusat pemerintahannya.

Kedua-dua ajaran agama ini amat sebati dalam jiwa penduduk sehinggalah berubah

sedikit dengan kedatangan ajaran agama Islam. Walau bagaimanapun, meskipun

agama Islam mula diterima, tetapi pengamh ajaran animisme serta Hindu-Buddha

masih sukar dikikis sehinggakan kedua-dua agama itu dicampur-aduk dengan ajaran

agama Islam.

Dalam SM, gambaran kedudukan wanita juga turut dimasukkan. Contohnya

umpama kata-kata Tun Teja ...Beta permpuan, diperintah menurut, ditinggal enggan.

… Kata-kata tersebut secara tidak langsung menggambarkan kelemahan kaum

wanita yang boleh disumh dan oleh kaum lelaki. SM juga mencatatkan adanya

golongan wanita yang dijadikan hadiah kepada sesuatu pihak sebagai membalas

hadiah atau jasa. Contohnya seperti Dang Bunga dan Dang Buba yang dijadikan

hadiah oleh Sultan Mansur Syah.

Dalam SM juga, kita dapat lihat wanita dijadikan sebagai alat demi kepentingan

politik. Contohnya seperti Sultan Mansur Syah yang sanggup menceraikan isterinya.

Tun Kudu semata-mata untuk dikahwinkan dengan Bentara Seri Nara Di Raja yang

sudah tua. Secara tidak langsung. Tun Kudu terpaksa turun darjat daripada seorang

permaisuri kepada isteri pembesar sahaja. Demikian juga halnya dengan Puteri

Hang Li Po yang dijadikan alat kepentingan politik di antara China dengan Melaka.

Sebagai bukti persaudaraan diantara kedua-dua kerajaan, Puteri Hang Li Po telah

dihadiahkan sebagi isteri kepada Sultan Mansur Syah.

21


Namun begitu, dalam SM juga turut mencatatkan adanya golongan wanita yang

bertindak berani serta berkuasa dalam mempengaruhi pemerintahan. Tun Senja iaitu

anak Seri Nara Di Raja telah mencadangkan agar Tun Mutahir diterima menjadi

Bendahara menggantikan Tun Putih. Cadangannya telah diterima sehinggalah Tun

Muthair kembali memegang jawatan tersebut. Tun Fatimah iaitu anak Tun Senja pula

digambarkan sebagai seorang wanita yang berani semata-mata ingin menegakkan

kebenaran. Ini dapat dilihat melalui tindakannya yang sanggup menggugurkan anak

sebagai tanda protes di atas kekejaman Sultan Mahmud.

Satu lagi aspek ialah kesenian dan hiburan. Meskipun tidak digambarkan dengan

jelas dalam ceritera-ceritera SM, tetapi pesta-pesta perayaan serta acara-acara

tertentu tetap diadakan. Dalam hal ini, istana telah menjadi pusat utama di mana

hubungan di antara golongan istana dengan rakyat, biasanya dapat dilihat lebih erat.

Ini dapat dilihat apabila ada ketikanya golongan istana akan menjemput rakyat untuk

mengadakan persembahan di istana. Dari segi pakaian, memang jurang di antara

raja dengan rakyat sangat jelas. Rakyat tidak dibenarkan untuk memakai pakaian

berwama kuning, bergelang kaki emas serta memakai loceng kerincing. Begitu juga

dengan sent keris serta pembinaan rumah yang haruslah tidak sama dengan milik

raja.

Dari apa yang yang telah dihuraikan, amat jelas kita perhatikan bahawa dalam SM

unsur-unsur sosio budaya dan adat istiadat memang banyak dipaparkan. Meskipun

agak ringkas, tetapi apa yang kami cuba gambarkan ialah bahawa unsur-unsur

tersebut memang terdapat dalam SM. Keupayaan kreatif penulis-penulis Melayu

seperti yang dipaparkan dalam SM inilah yangjarang dapat disingkap oleh orientalis

apabila berbicara tentang hasil-hasil karya Melayu lama kita. Analisa yang bercorak

struktural boleh menolong seseorang menganalisa teks SM secara dekat,

menghayati akan binaan dan keistimewaannya di dalam zaman-zaman tertentu

perkembangan kebudayaan Melayu. Maka, SM merupakan antara teks yang tidak

boleh diabaikan khususnya dalam pensejarahan Malaysia itu sendiri.

22


SISTEM SOSIAL MASYARAKAT MELAYU

Sebelum Kedatangan Agama Hindu Dan Buddha

Pada ketika ini dikatakan masyarakat Melayu mempunyai sistem kepercayaan

primitif iaitu animisme dan dinamisme: yang mempercayai bahawa setiap

benda ada jiwa, roh atau semangat yang mempunyai perwatakan sendiri,

sama ada dapat membawa kesan baik atau buruk.

Roh nenek moyang yang dinamakan “hyang” (seerti “poyang”/ “moyang”)

dipercayai masih berada di kalangan mereka dan mempunyai tenaga yang

kuat yang boleh mempengaruhi mereka. Oleh itu ia perlu ditenangkan melalui

upacara pemujaan dan penyembahan.

Sebenarnya animisme bermaksud satu kepercayaan bahawa setiap benda

memepunyai jiwa atau roh dan mempunyai keperibadiaan sendiri (Abdul

Rahman Haji Abdullah,1990:1).Di samping itu,terdapat juga Teori

Dinamisme. Teori ini mempercayai bahawa jiwa bukan sahaja berada di

mana-mana tetapi juga mempunyai tenaga atau kekuatan yang dapat

memberikan kesan baik ataupun buruk. Dinamisme boleh dibandingkan

dengan konsep semangat di kalangan orang Melayu. Kedua-duanya

merupakan kepercayaan primitif di Alam Melayu.

Kedatangan Agama Hindu Dan Buddha

Dengan kedatangan agama Hindu dan Buddha ke alam Melayu, upacara

agama menjadi lebih formal dan tersusun. Namun pengaruh itu tidak benar-

benar melibatkan keseluruhan ajaran yang terdapat dalam falsafah Hindu-

Buddha asli, yang dipentingkan hanya perkara-perkara yang berkaitan dengan

selok-belok upacara agama. Di samping itu, ajaran Hindu-Buddha ini juga

membesar-besarkan keagongan dewa-dewa dan ini telah mempengaruhi

kepercayaan masyarakat Melayu.

23


Pandangan semesta yang dipengaruhi oleh agama baru ini juga dapat dikesan

melalui karya-karya Melayu tradisional yang bercorak mitos dan lagenda. Ini

dipengaruhi daripada ajaran kitab-kitab suci agama Hindu seperti Mahabrata,

Bhagavad Sita dan Baratayudha. Oleh itu aspek-aspek yang dipentingkan

ialah kesenian, keindahan, keromantisan, kesedihan, keagongan dan

ketakjuban. Aspek-aspek falsafah dan penghujahan yang rasional tidak

ditekankan. Ini telah mempengaruhi pemikiran masyarakat Melayu khususnya

golongan bangsawan.

Menurut pendapat Syed Naquibb, kedatangan agama Hindu tidak merubah

pandangan semesta masyarakat Melayu secara mutlak. Apa yang jelas terlihat

ialah kesan pengaruh Hindu-Buddha hanya pada lapisan di atas sahaja

(golongan bangsawan), tidak menyerap ke segenap lapisan masyarakat

Melayu.

Namun kesan daripada aspek-aspek ajaran Hindu seperti sistem kasta

(lapisan masyarakat) yang memisahkan antara golongan raja, bangsawan dan

rakyat jelata menular masuk ke dalam sistem sosial masyarakat Melayu. Dari

sinilah wujudnya sistem ‘feudal’ yang telah diamalkan dalam sistem

pantadbiran mana-mana kerajaan Tamadun Melayu.

Selepas Kedatangan Islam

Islamisasi yang berlaku di alam Melayu pada ketika itu telah memberi kesan

besar terhadap dunia Melayu. Antaranya ialah pembentukan Sosial dan

Budaya Melayu Islam. Kedatangan Islam telah banyak merubah budaya dan

sosial masyarakat Nusantara. Menurut Syed Naquib al-Attas perubahan sosial

dan budaya pada masyarakat adalah amat jelas terutama yang berkaitan

undang-undang kekeluargaan. Islam telah menyatukan masyarakat melalui

asimilasi budaya yang dapat diterima oleh masyarakat Melayu. Budi bahasa

serta adab masyarakat banyak berteraskan ajaran Islam.

24


Politik

Selain itu, Islam juga telah membentuk pemikiran politik yang berdasarkan

prinsip-prinsip ajaran Islam, dan antaranya ialah wujudnya kerajaan Melayu

yang menggunakan undang-undang Islam sebagai undang-undang negara,

cContohnya kerajaan Melaka dan Aceh. Kerajaan Melaka juga telah

mengadakan hubungan diplomasi kerajaan China. Ketika Melaka muncul

sebagai kerajaan yang tersohor, hubungan dengan kerajaan China terutama

semasa pemerintahan Maharaja Yung Lo semakin erat kerana pada ketika itu

Islam sistem Islam banyak memainkan peranan dalam pentadbiran.

Kemunculan empayar Melaka dan Aceh telah meluaskan lagi pengaruh Islam

di sekitar kepulauan Nusantara dan dilihat oleh barat sebagai halangan utama

terhadap cita-cita mereka.

Ekonomi

Kedatangan Islam juga turut memberi kesan terhadap sistem ekonomi, di

mana penggunaan mata wang Dinar juga melambangkan pengaruh Islam.

Selain itu, sistem perdagangan yang diamalkan terutama di Melaka pada

masa itu banyak merujuk kepada perniagaan yang berlandaskan Islam.

Contohnya, Hukum Jual Beli dan Hukum Riba turut dikuatkuasakan. Kesan

terhadap sistem ekonomi yang berlandaskan Islam ini telah menjadikan

Melaka sebagai pusat perdagangan antarabangsa. Para pedagang luar

datang ke Melaka untuk menguruskan perniagaan mereka, antaranya China,

India (Gujerat), Arab, Parsi dan negara-negara di Nusantara sendiri.

Keselamatan di perairan Nusantara juga turut mempengaruhi kegiatan

ekonomi Islam, terutama Selat Melaka yang telah membantu merancakkan

lagi hubungan perdagangan serta kegiatan ekonomi rantau Nusantara.

Alam Pemikiran

Penyebaran Islam juga turut memberi kesan kepada alam pemikiran

masyarakat Nusantara. Sebelum Islam, masyarakat lebih terikat dengan

25


faham agama Hindu yang banyak memasukkan unsur-unsur mistik sebagai

anutan. Apabila Islam datang, segala kekhurafatan dan ketahyulan dapat

dijelaskan dan dirungkai dalam pemikiran masyarakat. Melaka dan Aceh telah

menjadi pusat keilmuan dengan lahirnya tokoh-tokoh ilmuan Nusantara seperti

Hamzah Fansuri, Nurudin Ar-Raniri, Shamsuddin al-Sumatrani, Abdul Rauf

Singkel dan lain-lainnya. Kegiatan para ilmuan ini telah mendorong pemikiran

masyarakat Melayu Nusantara kepada realiti pentauhidan dan kekhalikan

Maha Pencipta.

Bahasa dan Tulisan

Faktor bahasa dan tulisan juga turut mempengaruhi masyarakat Melayu,

penggunaan tulisan jawi sebagai alat komunikasi utama menunjukkan

bagaimana Islam merubah dan meletakkan nilai insani kepada tahap yang

betul. Tulisan jawi digunakan secara meluas, bahkan tulisan jawi masih

berterusan terutama apabila berhubung dengan raja-raja Melayu. Bahasa

Melayu telah dijadikan bahasa penyebaran Islam di alam Melayu atau

Nusantara. Kemampuan bahasa Melayu sebagai bahasa Islam telah

memantapkan kekuatan Islam di Nusantara. Di samping itu, ia juga menjadi

bahasa ilmu yang boleh menyesuaikan pelbagai istilah Arab sebagai kata

pinjam, contohnya ‘ilmu’, ‘alam’, ‘amal’, ‘ibadat’, ‘zakat’ dan sebagainya.

Pendidikan

Perubahan terhadap alam pendidikan turut berlaku dalam masyarakat Melayu,

sebelum itu pendidikan masyarakat lebih menjurus kepada adat-istiadat

terutama faham Hindu dan unsur animisme, tetapi setelah Islam sampai

pendidikan lebih kepada penilaian akal budi serta adab dan akhlak.

Pendidikan lebih kepada memahami Khaliq atau Maha Pencipta, seperti

pengenalan ilmu Tauhid, Fekah, Muamalat, Usuluddin dan Syariah. Kanak-

kanak mula mempelajari al-Quran sebagai asas utama, kelas-kelas al-Quran

dibuka oleh guru-guru agama dan imam-imam. Surau, Masjid, Rangkang dan

26


Pondok didirikan bagi memberi ruang kepada masyarakat mempelajari agama

dengan lebih luas lagi. Peranan institusi pendidikan ini juga bukan sahaja

terhad kepada bidang keilmuan, tetapi lebih kepada pusat pentadbiran dan

perbincangan. Istana turut dijadikan kutab dan medan pembicaraan keilmuan

yang turut melibatkan pihak pemerintah pada masa itu.Semangat jihad juga

turut didedahkan kepada masyarakat, kesannya masyarakat sanggup

mempertaruhkan diri demi mempertahankan agama Islam.

Rajah 3 : Hirarki Sistem Sosial Masyarakat Melayu

Golongan/Kumpulan

Pemerentah

Ciri-ciri

Raja/sultan/Yang Dipertuan

Besar

Pemerintah tertinggi dalam pentadbiran

negeri.

b. Mempunyai kuasa dan wibawa dalam

menjalankan pemerintahan dan pentadbiran

negeri.

c. Mentadbir negeri dengan bantuan kaum

kerabat dan para pembesar.

d. Menyatupadukan rakyat, memelihara

keamanan dan memajukan negeri.

e. Berkuasa mutlak terhadap rakyat jelata

f. Melaksanakan kuasa kerajaan pusat.

Konsep daulat dan derhaka

memperkukuhkan

g. Menjalinkan hubungan luar.

h. Mempunyasi keistimewaan tertentu; warna

kuning hanya untuk raja, payung putih untuk

sultan, payung kuning untuk kerabat,

menggunakan bahasa dalam, cop mohor

diraja, alat kebesaran seperti kendi.

27


Keluarga dan kerabat diraja

a. Kedudukan kedua selepas raja ialah anak

raja dan kerabat diraja.

b. Anak raja tidak semestinya seorang putera

raja yang memerintah.

c. Mempunyai gelaran raja, tengku dan wan.

d. Jawatan raja muda diberi kepada putera

sulung/tertua/adinda sultan jika tiada putera.

e. Putera sultan ada yang dilantik menjadi

pembesar daerah atau pemerintah jajahan

takluk

f. Mempunyai keistimewaan sama seperti

raja, tetapi tidak melebihi keistimewaan raja.

g. Menggunakan bahasa dalam dan payung

kuning.

Golongan Bangsawan dan

pembesar

a) Golongan bangsawan

Terdiri daripada golongan pembesar dan

kaum kerabat

Sangat berpengaruh dalam kalangan

pemerintah dan pentadbir.

Membantu sultan dalam pentadbiran dan

pemerintahan.

Menjadi penasihat/pembesar di daerah-

daerah tertentu.

b) Pembesar daerah

-Terdiri daripada rakyat biasa yang dinaikkan

taraf dan dilantik melalui surat tauliah oleh

sultan yang bercop mohor.

-Memegang jawatan seumur hidup dan mesti

28


menunjukkan taat setia kepada pemerintah.

-Berkuasa penuh dalam kawasan

pegangannya.

-Berkedudukan penting dalam sistem

pemerintahan kerajaan dan menjadi

perantara sultan dengan rakyat.

Menjaga keamanan dan memungut cukai di

kawasan pemakanannya serta bebas

menjalankan kegiatan ekonomi.

-Menjatuhkan hukuman dan denda dalam

kes-kes jenayah di daerah mereka.

-Membekalkan tenaga buruh kepada sultan

dalam sistem kerah dan serah.Contoh

Membina istana.

c) Golongan ulama dan pendeta

i) Golongan ulama

-Berketurunan Arab Melayu dan merupakan

cendikiawan dalam bidang agama.

-Berkedudukan istimewa dan sangat

berpengaruh dalam susun lapis masyarakat

Melayu tradisional.Contoh jawatan mufti, kadi

-Penasihat sultan dalam hal ehwal

agama/hukum syarak.

ii) Golongan pendeta

-Pakar dalam bidang kesenian, kebudayaan,

kesusasteraan, adat istiadat dan salasilah

raja.

29


-Menjadi pakar rujuk kepada sultan dan

golongan di istana.

-Merupakan penulis dan perawi diraja.

Golongan/Kumpulan

diperintah

Ciri-ciri

a) Rakyat biasa

- Petani, nelayan, dagang dan tukang.

- Tidak mempunyai kuasa politik dan jawatan

dal;am pentadbiran.

- Mengamalkan tradisi gotong-royong.

- Tiga golongan rakyat biasa iaitu pedagang

dan peniaga kecil-kecilan, buruh dan pekerja

biasa serta petani dan tukang mahir.

- Bebas menjalankan kegiatan ekonomi-

pertanian, perikanan, perlombongan dan

perdagangan.

b) Rakyat asing

- Penduduk bukan Melayu yang datang ke

Tanah Melayu untuk tujuan tertentu dan tinggal

sementara sahaja.

- Terlibat dalam pelbagai kegiatan sosial seperti

tentera upahan kerajaan.

- Menjalankan kegiatan ekonomi seperti

pelombong dan peniaga runcit.

- Tidak wajib mematuhi dan mengamalkan

tradisi kebudayaan tempatan.

c) Golongan hamba

- Menyediakan tenaga manusia untuk aktiviti

masyarakat seperti gotong-royong.

30


- Menyumbang tenaga untuk menambah harta

tuannya.

- Melambangkan ketinggian taraf sosial

pemiliknya.

- Terdapat tiga jenis hamba:

i) Hamba raja

o Merupakan hamba yang tertinggi daripada

hamba lain

o Terdiri daripada bekas tawanan

perang/banduaan

ii) Hamba berhutang

o Menjadi hamba dalam tempoh yang

ditetapkan sehingga berjaya melangsaikan

hutang dan akhirnya bebas menjadi rakyat

biasa

iii) Hamba biasa

o Menjadi hamba seumur hidup.

o Terdapat tiga jenis hamba biasa – hamba

abdi, hamba dengan dan biduanda.

Rajah 5: Antara Kegiatan Sosial Masyarakat Melayu

31


RAJAH 6 : CIRI-CIRI MASYARAKAT MELAYU

KESENIAN DAN KEBUDAYAAN MELAYU

Apabila menyentuh soal kesenian dan kebudayaan, rata-rata berfikiran bahawa

kesenian dan kebudayaan adalah cabang yang membawa kepada hiburan.

Pemikiran konvensional sebegini menghalang kita daripada meneroka kesenian dan

kebudayaan Melayu dengan lebih mendalam lagi, sedangkan sedar atau tidak

pemikiran ini telah membuatkan Melayu kian lupa akan kesenian dan kebudayaan

bangsa sendiri.

32


Kesenian dan kebudayaan mendapat atau menghadapi kekangan kerana apabila

menyentuh soal Melayu, secara automatiknya atau majoritinya adalah beragama

Islam. Apabila menyentuh soal kesenian dan kebudayaan, persoalan yang timbul

ialah adakah Islam mengharamkan kesenian dan kebudayaan secara total? Prof. Dr.

Yusuf Al-Qardhawi (2005) dalam tulisannya mengenai Seni dan Hiburan Dalam

Islam menyatakan bahawa perkara-perkara yang melibatkan seni dan budaya

dibolehkan selagi perkara-perkara tersebut tidak melalaikan dan tidak bertentang

dengan tuntutan agama Islam.

Katanya lagi, seni dan budaya akan mengurangi keimanan dan memasukkan

seseorang ke lembah kelalaian dan seterusnya menjadi haram adalah disebabkan

oleh sikap manusia itu sendiri yang berlebih-lebihan sewaktu menikmati keindahan

sehingga menyebabkan kenikmatan yang dinikmati itu bertentangan dengan tuntutan

Islam.

“‘Sesungguhnya Allah itu indah dan mencintai keindahan’ Inilah

prinsip yang diajarkan oleh Nabi Muhammad S.A.W kepada

sahabatnya.” (Prof. Dr. Yusuf Al-Qardhawi, 2005)

Imam Al-Ghazali dalam ulasannya yang dipetik daripada kitab Ihya’ menyatakan

bahawa Allah mengurniakan manusia akal dan pancaindera di mana tiap-tiap

pancaindera itu ingin menikmati sesuatu yang menurut naluri masing-masing.

Umpamanya pelihat (penonton atau khalayak), ingin menikmati sesuatu yang cantik,

pendengar pula ingin mendengar suara yang merdu dan berirama. Jadi tidaklah

diterima akal bahawa semua perkara yang melibatkan kesenian dan kebudayaan

dilarang Allah kerana Allah telah menjadikan pancaindera untuk tidak digunakan

sewenang- wenangnya. Ianya hendaklah dikawal dan disalurkan kepada jalan yang

baik(Prof H.M TohaYahya Omar M.A.2002).

Islam juga tidak menolak bahawa persembahan kesenian dan kebudayaan ada yang

bersifat kemasyarakatan. Persembahan sebegini melambangkan kekuatan

33


kerjasama kelompok dan perwujudan saling hormat-menghormati, sesuai dengan

tradisi masyarakat tersebut. Kesenian dan kebudayaan yang dipersembahkan

merupakan ekspresi suatu gagasan, emosi dan kisah (Abdurrahman Al-Baghdadi,

2005).

Menyentuh perpaduan Melayu melalui kesenian dan kebudayaan, dilihat bahawa

program atau upacara yang berkait rapat dengan kesenian dan kebudayaan mampu

mewujudkan persefahaman dan kekuatan kerjasama sesama kita. Kesenian dan

kebudayaan masyarakat atau bangsa Melayu bukan sahaja tinggi nilai estetikanya

dalam seni drama tari sahaja (merujuk kepada persembahan Mak Yong yang

merupakan seni budaya yang originalitinya dari Malaysia) malahan keindahannya

juga dapat dilihat melalui seni tari, seni suara, lukisan, seni hiasan dan fesyen, dan

filemMelayudansebagainya.

Kesemua kesenian dan kebudayaan yang disebutkan di atas sememangnya mampu

memperkukuhkan perpaduan bangsa Melayu sekiranya penglibatan secara serius

dan bersungguh-sungguh melalui medium ini dilakukan. Ini kerana, aktiviti-aktiviti

dan program-program yang melibatkan kesenian dan kebudayaan memerlukan

penglibatan lebih daripada seorang bagi menjayakan. Dengan penglibatan

menjayakan aktiviti-aktiviti dan program- program sebegini bangsa Melayu akan lebih

bersatu dan saling hormat menghormati antara satu sama lain. Penglibatan dalam

aktiviti-aktiviti dan program-program sebegini secara tidak langsung akan

menganjurkan perpaduan bangsa kita melalui aktiviti bergotong-royong, bertukar-

tukar pendapat atau idea serta persefahaman dan persepakatan. Sesuatu

pertunjukkan atau persembahan kesenian dan kebudayaan akan berjaya dengan

adanya sifat-sifat yang dinyatakan. Jadi, jelaslah bahawa penganjuran aktiviti-aktiviti

dan program-program sebegini mampu memupuk nilai-nilai murni dalam kehidupan

seharian.

34


“Kita perlu ada identiti sendiri untuk masyarakat dunia mengenali kita”, begitulah

teguran yang disuarakan oleh Mufti Perlis, Dr. Mohd Asri Zainul Abidin yang

mengingatkan karyawan filem tempatan untuk supaya tidak menghasilkan karya

yang bercanggah dengan agama walaupun sesuatu filem itu tidak semestinya

mempromosikan agama (Akmal Abdullah, 12 Jun 2008). Dr. Asri juga mahukan imej

filem Melayu seharusnya mempunyai pemikiran yang besar, berbangga dengan jati

diri bangsa sendiri dan lebih penting mempunyai ciri kebudayaan dan jiwa sebagai

orang Melayu yang berpegang kepada nilai norma dan jati diri Malaysia.

Bangsa Malaysia ialah pelbagai kaum yang diterajui dengan kebudayaan Melayu

dan kita perlu berkongsi budaya bagi mempamerkan jati diri kita yang sebenar.

Untuk maksud filem Melayu, ia menyentuh mengenai pembikinan filem yang

bercakap mengenai sikap, keperibadian, peradaban, jiwa dan cara Melayu berfikir.

Melalui filem, umat Melayu patut berbangga kerana Dasar Perfileman Negara

meletakkan Bahasa Melayu sebagai imej filem Malaysia. Di sinilah kejayaan bangsa

Melayu sekiranya perpaduan antara kita sentiasa erat dan kukuh.

BUDAYA MELAYU TERCABAR

Malaysia menuju 'acuan budaya' Barat-Cina-Arab berbanding kaum lain, orang

melayu dilihat semakin tidak peka dengan akar budaya bangsa sendiri yang

sepatutnya disemarakkan secara konsisten. Majoriti pemimpin Melayu mahu pun ahli

masyarakat, semakin tidak peduli akan bentuk seni dan budaya itu apabila perlahan

lahan digantikan dengan budaya yang bukan berpijak dari alam Melayu ini.

Sikap tolak-ansur Melayu sudah sampai ke peringkat melampau terhadap

kedudukan budaya bangsa sendiri. Apakah manfaat yang Melayu dapat daripada

sikap 'tidak mengapa' dalam melihat penonjolan budaya Barat, Cina dan Arab? Jati

diri dan pusaka khazanah budaya bangsa Melayu semakin tenggelam ditelan masa.

35


Malangnya ,satu proses yang boleh disebut sebagai "pemusnahan budaya" Melayu

ini turut 'disempurnakan' oleh parti-parti politik. Sehingga kini tidak kelihatan

pendirian yang jelas tentang usaha membentuk negara bangsa Malaysia berteraskan

ke-Melayuan. Tidak seperti Indonesia dan Thailand. Pembentukan negara bangsa

mereka jelas apabila kaum minoriti dibentuk mengamalkan budaya majoriti.

Contohnya, cadangan mewujudkan bandar Arab membabitkan pelaburan RM185.4

juta di Jalan Ampang jelas bukan selari dengan nilai tempatan. Kedudukannya tidak

jauh dari Menara Berkembar Petronas. Sepatutnya yang dibangunkan ialah bandar

Melayu dan bukannya bandar Arab. Adakah adil kepada budaya Melayu apabila

gaya hidup dan perniagaan yang memaparkan tradisi, budaya serta makanan Arab

wujud di tengah-tengah Kuala Lumpur? Walhal, bandar Melayu lebih relevan dan

signifikan untuk mengetengah dan menguar-uarkan kehebatan tamadun Melayu.

Adakah barisan pentadbir di Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL) yang

majoritinya Melayu sudah lupa bahawa Kuala Lumpur diasaskan oleh Melayu dan

bukannya kaum Arab? Namun bandar Arab diluluskan oleh DBKL atas alasan mahu

menarik pelancong dari dunia Arab. Bayangkan jika ia menjadi trend dan pada masa

akan datang, terdapat limpahan pelancong dari Vietnam. Adakah bandar Vietnam

pula akan diwujudkan?

Adakah Melayu sedang berdepan dengan pemusnahan budaya? Seolah-olah telah

wujud anggapan bahawa budaya Melayu itu kotor lalu perlu diganti dengan

kebudayaan Barat, Cina dan Arab yang kononnya 'suci bersih'. Bukan sedikit yang

menganggap budaya Arab itu ialah "budaya Islam". Kebudayaan Melayu pula dilihat

bercanggah dengan Islam. Malangnya, bukan orang lain tetapi orang Melayu sendiri

yang memenggal kebudayaannya sendiri! Jika hal-hal berkaitan mengangkat seni

dan budaya Melayu ini diabaikan, amatlah dibimbangi nanti bentuk kebudayaan

Cina, Barat dan Arab akan mewarnai seluruh gaya hidup kita.

36


Orang Melayu mesti kembali menghargai dan menyebarluaskan kehebatan tamadun

dan kebudayaan bangsanya sendiri. Bagi yang masih tidak rasa bersalah

mengagungkan budaya bukan milik bangsanya, soalan berikut perlu dijawab dengan

jujur: "Tidakkah terfikir apa akan terjadi terhadap bentuk budaya negara pada masa

depan dan maruah bangsa Melayu jika pemusnahan budaya dibiarkan berterusan?

PRINSIP DASAR KEBUDAYAAN KEBANGSAAN (DKK) DAN BUDAYA MELAYU

•Sebagai satu proses yang berterusan, penwujudan Kebudayaan Kebangsaan

Malaysia akan terus berlandaskan unsur-unsur dan tiga prinsip yang ditetapkan oleh

Kerajaan sebagai Dasar Kebudayaan Kebangsaan iaitu:

(i) Berteraskan kepada Kebudayaan Rakyat Asal Serantau

•Merangkumi kawasan Malaysia, Indonesia, Filipina, Singapura, Brunei,

Thailand dan Kampuchea serta Kepulauan Selatan Pasifik (Polynesia,

Melanesia dan Oceania) sehingga Malagasi adalah merupakan

bahagian utama dari kawasan tamadun atau budaya Melayu.

•Rantau ini merupakan pusat pemancaran, pengembangan dan

warisan Kebudayaan Melayu sejak zaman berzaman dan ditandai pula

oleh kegemilangan dan keagungan tamadun Melayu yang berpusat di

Melaka yang menggunakan Bahasa Melayu sebagai bahasa

perhubungan antarabangsa (linguafranca).

•Digambarkan oleh persamaan-persamaan di bidang bahasa yang

berasaskan keluarga bahasa Melayu - Austronesia, kedudukan

geografi, pengalaman sejarah, kekayaan alam, kesenian dan nilai-nilai

keperibadiannya.

•Budaya Melayu pada hari ini merupakan cara hidup, lambang identiti

dan asas ukuran keperibadian kepada lebih 200 juta umat manusia

yang menuturkan satu rumpun bahasa yang sama.

37


•Kebudayaan rakyat asal rantau ini dalam pengertian sempit atau

luasnya kebudayaan Melayu telah dijadikan teras kepada Kebudayaan

Kebangsaan.

(ii) Unsur-unsur Kebudayaan Lain Yang Sesuai dan Wajar Boleh Diterima

•Kebudayaan sebagai sesuatu yang dinamik, sentiasa berubah-ubah

melalui proses penyerapan dan penyesuaian secara berterusan.

•Prinsip ini bertepatan dengan situasi penduduk berbilang kaum yang

mewarisi pelbagai budaya

•Dengan itu unsur-unsur budaya Cina, India Arab, Barat dan lain-lain

yang sesuai dan wajar diberi penimbangan dan penerimaan dalam

pembentukan Kebudayaan Kebangsaan.

•Kesesuaian penerimaan dalam penyerapan ini adalah bergantung

kepada tidak wujudnya percanggahan dengan Perlembagaan dan

prinsip-prinsip Rukun Negara dan kepentingan nasional serta asas-

asas moral dan kerohanian sejagat pada amnya dan pada Islam

sebagai agama rasmi negara khasnya.

(iii) Islam Menjadi Unsur Yang Penting Dalam Pembentukan Kebudayaan

Kebangsaan

•Agama atau kepercayaan kepada Tuhan merupakan unsur penting

dalam proses pembangunan negara serta pembentukan rakyat yang

berakhlak dan berperibadi mulia.

•Agama Islam memberi panduan kepada manusia dalam mengimbang

dan memadukan usaha bagi mengisi kehendak-kehendak emosi dan

fizikal

•Oleh itu ia patut menjadi unsur yang penting dalam pembentukan

Kebudayaan Kebangsaan memandangkan kedudukannya sebagai

agama rasmi negara

38


•Di samping itu wujudnya fakta sejarah dan nilai-nilai Islam yang telah

sedia didukung oleh sebahagian besar rakyat rantau ini.

•Ketiga-tiga prinsip asas di atas adalah melambangkan penerimaan

gagasan Kongres Kebudayaan Kebangsaan 1971.

•Ia juga lambang atau simbol kepada asas pembentukan masyarakat

berbilang kaum di Malaysia dan memaparkan kesejagatan dalam

menentukan DKK yang berpihak kepada semua kaum namun masih

lagi didasari oleh peruntukan perlembagaan yang menjadi pegangan

dan sekatan norma kepada masyarakat Malaysia.

KEWAJARAN BUDAYA MELAYU MENJADI TERAS KEPADA BUDAYA KAUM LAIN

Adakah promosi pelancongan kita benar-benar menjadikan ciri-ciri kebudayaan dan perayaan kaum Melayu sebagai tumpuan utama dalam promosi pelancongannya di luar negara?

Contohny ,Kempen Tourism Malaysia dengan tema Malaysia Truly Asia seperti sengaja mahu menenggelamkan wajah dan citra kebudayaan kaum Melayu dalam promosi Tahun Melawat Malaysia 2007 (TMM’07).

Ini kerana risalah promosi TMM’07 yang diletakkan di tempat duduk pesawat Penerbangan Malaysia (MAS) gagal menonjolkan kebudayaan Melayu sebagai identiti teras dan tarikan utama pelancong ke negara ini.

Paparan melampau budaya dan perayaan kaum-kaum lain kerana mahu menepati konsep Malaysia sebagai wajah Asia sebenar seperti menjadikan Malaysia umpama negara ‘rojak’ tanpa identiti tersendiri di mata pelancong antarabangsa.

Menarik pelancong dari China tidak boleh dijadikan alasan bagi mewajarkan penonjolan kebudayaan yang bukan bersifat kebangsaan untuk tatapan pelancong.

Sebaliknya, pelancong dari wilayah serumpun seperti Indonesia dan Brunei jauh lebih ramai mengunjungi Malaysia. Pelancong dari Brunei misalnya yang memiliki kuasa berbelanja lebih tinggi mencecah sehingga 78,625 orang untuk tempoh tiga bulan pertama tahun ini sahaja.

39


Penonjolan kebudayaan etnik lain mengatasi ciri kebudayaan nasional berteraskan Melayu hanya menjadikan pelancong luar keliru dengan keadaan komposisi kaum dan persekitaran budaya sebenar Malaysia.

Mereka yang cenderung mahu mencari destinasi yang menawarkan kelainan dan keunikan yang tiada di tempat lain tentu kecewa melihatkan promosi TMM’07 yang keterlaluan menonjolkan kebudayaan dan perayaan kaum bukan Melayu.

Impak promosi pelancongan negara terhadap pembentukan satu bangsa Malaysia juga perlu difikirkan selain kesan terhadap persepsi dan sambutan pelancong luar.

Tidak keterlaluan dikatakan, interaksi kaum dan jurang perpaduan yang semakin melebar kini berpunca daripada kesilapan kita terlalu menonjolkan kepelbagaian budaya yang hanya menguatkan perpaduan dan kebudayaan etnik sahaja.

Oleh itu, sewajarnya ciri-ciri kebudayaan tempatan yang berteraskan Melayu dijadikan elemen utama menarik kedatangan pelancong terutama dari Barat seperti Australia, United Kingdom, Amerika Syarikat, Jerman, Perancis, Kanada, dan Itali. Masyarakat Barat sememangnya dahagakan ciri kebudayaan dan keistimewaan masyarakat pribumi sesebuah negara.

Namun, akibat kegagalan fokus kita menonjolkan ciri kebudayaan bumiputera, jumlah pelancong dari wilayah-wilayah tersebut masih tidak menunjukkan peningkatan yang benar-benar menggalakkan.

Selain itu, ciri-ciri kebudayaan Melayu yang banyak dicorakkan pengaruh Islam juga selari dengan jiwa pelancong dari Asia Barat yang menyaksikan ketibaan kira-kira 13,545 pelancong dari wilayah tersebut sepanjang Januari hingga Mac tahun ini.

Kempen menarik pelancong luar mestilah mengambil kira faktor kebudayaan dan persekitaran sosial sebenar. Tentulah kelihatan janggal dan tidak adil untuk membiarkan promosi pelancongan mengabaikan perayaan yang disambut orang Melayu.

Sepatutnya, Tourism Malaysia serta Kementerian Pelancongan meletakkan kebudayaan dan identiti Melayu sebagai teras utama aset pelancongan negara. Ini kerana penonjolan keterlaluan ciri kebudayaan kaum lain hanya akan menjadikan Malaysia tidak jauh berbeza dengan Singapura.

40


Perlu ditegaskan, kebudayaan kaum lain di Malaysia hanyalah sebagai nilai tambah yang tidak wajar diperbesar sehingga mengatasi kebudayaan kaum Melayu yang merupakan kaum majoriti negara ini.

Tarian joget misalnya yang telah lama diiktiraf sebagai tarian kebangsaan negara ini perlu diketengahkan. Tarian kaum lain misalnya tidak perlu dicampur aduk dalam sesuatu persembahan kesenian bagi tatapan pelancong luar.

Peruntukan sebanyak RM240 juta untuk TMM’07 yang lalu bagi tujuan promosi pelancongan Malaysia di seluruh dunia tidak adil untuk mengabaikan kebudayaan Melayu ke pentas dunia.

Promosi pelancongan mesti menyeluruh agar manfaatnya dapat dirasai oleh segenap lapisan rakyat seluruh pelosok negara. Kunjungan pelancong ke Malaysia tentunya lebih bermakna andainya mereka juga didedahkan dengan persekitaran budaya masyarakat tempatan.

Program menginap di desa atau dikenal sebagai homestay pasti menyimpan kenangan di hati pengunjung luar selain daripada membantu ekonomi masyarakat desa. Keindahan alam semula jadi merangkumi pantai, pulau, dan bukit peranginan pasti menggamit memori pelancong untuk bertamu lagi di Malaysia.

Dalam masa yang sama, peranan bahasa Melayu yang kini dipanggil bahasa Malaysia sebagai salah satu simbol kemegahan rakyat Malaysia tidak wajar diabaikan dalam keghairahan menarik pelancong luar.

KESIMPULAN

Secara keseluruhannya, sistem sosial masyarakat Melayu tradisional merupakan

sistem sosial yang kukuh dan teratur. Sistem ini diamalkan zaman berzaman dan

masih mempunyai pengaruh sehingga hari ini. Sistem sosial pada zaman tradisional

mempengaruhi sistem pemerintahan kita pada hari ini. Contohnya, sistem

pemerintahan Malaysia yang bersifat Raja Berpelembagaan yang mempunyai kaitan

dengan konsep Daulat dan Derhaka pada zaman tradisional dahulu, Islam sebagai

agama rasmi, Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi dan unsur-unsur tradisional

masih diamalkan sehingga hari ini.

41


Namun begitu, sejarah telah membuktikan bahawa terdapat pelbagai pengaruh asing

yang mempengaruhi sistem sosial dalam masyarakat Melayu tradisional. Antaranya

ialah pengaruh agama Hindu-Buddha dan agama Islam. Elemen-elemen seperti ini

telah menyerap masuk dalam budaya masyarakat Melayu tradisional dan terus kekal

dalam sosial masyarakat Melayu sehingga hari ini.

42


RUJUKAN

Abdul Rahman Abdullah 2000 Sejarah dan Tamadun Asia Tenggara Sebelum

dan Sesudah Pengaruh Islam. Siri Pengajian Sejarah. Kuala Lumpur:

Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.

Ismail Hussein, Aziz Deraman, Abd. Rahmanal-ahmadi ,Tamadun Melayu Jilid

Dua,Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP), Kuala Lumpur, 1989.

Muhd Yusof Ibrahim, Pensejarahan Melayu 1800-1960, DBP, 1994Fauziah

Shaffie dan Ruslan Zainuddin, Sejarah Malaysia, Penerbit Fajar Bakti, 2000.

Muhammad Yusof Hashim,The Malay Sultanate of Malacca, DBP ,1992.

Mohammad Idris Saleh, Che Su Mustaffa, Fauziah Shaffie, Sejarah pembangunan

bangsa dan Negara, Utusan Publication & Distributors Sdn Bhd, 1994.

http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?

y=2007&dt=0719&pub=Utusan_Malaysia&sec=Rencana&pg=re_02.htm

http://pmr.penerangan.gov.my/index.php/component/content/article/362-1-malaysia-

dato-sri-najib/10487-teras-perpaduan-1malaysia.html

http://www.tutor.com.my/tutor/arkib2002.asp?

e=STPM&s=PAM&b=MAC&m=1&r=m&i=NOTA

http://rupanx.tripod.com/

aj1132/12_sejarah_kebudayaan_dalam_sejarah_melayu.htm

43

http://rupanx.tripod.com/aj1132/12_sejarah_kebudayaan_dalam_sejarah_melayu.htm

http://rupanx.tripod.com/aj1132/12_sejarah_kebudayaan_dalam_sejarah_melayu.htm

http://www.tutor.com.my/tutor/arkib2002.asp?e=STPM&s=PAM&b=MAC&m=1&r=m&i=NOTA

http://www.tutor.com.my/tutor/arkib2002.asp?e=STPM&s=PAM&b=MAC&m=1&r=m&i=NOTA

http://pmr.penerangan.gov.my/index.php/component/content/article/362-1-malaysia-dato-sri-najib/10487-teras-perpaduan-1malaysia.html

http://pmr.penerangan.gov.my/index.php/component/content/article/362-1-malaysia-dato-sri-najib/10487-teras-perpaduan-1malaysia.html

http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0719&pub=Utusan_Malaysia&sec=Rencana&pg=re_02.htm

http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0719&pub=Utusan_Malaysia&sec=Rencana&pg=re_02.htm

kaum melayu

Documents