kajian dialek trengganu

BBM 3202 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYUSEM 2 2012

1.0 Pendahuluan

Pada dasarnya, bahasa adalah salah satu alat komunikasi yang

sangat penting di dalam kehidupan seharian. Menurut Asmah Haji Omar

(1986), seseorang individu telah menggunakan bahasa untuk bertutur

melalui beberapa bahagian di dalam tubuh individu tersebut. Contoh yang

paling jelas, pertuturan boleh terhasil melibatkan penggunaan bibir, lidah,

lelangit dan pita suara.

Fonologi diertikan sebagai ilmu kajian yang melibatkan bunyi

bahasa. Dalam erti kata lain, fonologi adalah kajian tentang bunyi-bunyi

dalam sesebuah bahasa. Inotasi fonetik, konsep dan istilah amat

diperlukan dalam fonologi sebagai elemen tambahan.

Menurut Merriam Webster’s Collegaite Dictionary, fonologi juga

dapat diertikan sebagai sains bunyi sesebuah ucapan termasuklah sejarah

dan teori perubahan bunyi dalam satu atau lebih daripada satu jenis

bahasa.

Adrian Akmajianet pula telah memberi pengertian fonologi sebagai

sub bidang linguistik yang mengkaji struktur dan pemolaan sistematik

bunyi dalam bahasa manusia. Istilah fonologi juga bertindak sebagai

rumus yang mengawal bunyi yang disebarkan di dalam pertuturan.

Dialek pula bererti sesebuah bahasa yang sama dibunyikan atau

dituturkan dalam bunyi yang berbeza mengikut kawasan kependudukan.

Elemen dalam sebutan, kosa kata dan tatabahasa juga berbeza. Sesebuah

1


bahasa yang dituturkan dengan seragam telah diubah kerana telah

dipengaruhi daripada pelbagai faktor seperti faktor geografi.

1.1 Pemilihan Dialek

Kami telah bercadang untuk memilih dialek Terengganu bergantung

kepada beberapa faktor. Dialek Terengganu biasanya akan digunakan

dalam seharian oleh masyarakat negeri Terengganu yang menetap di

dalam negeri itu sendiri mahupun di mana sahaja mereka berada. Negeri

Terengganu pula terletak di bahagian timur Semenanjung Malaysia.

Dalam kajian ini, dialek Terengganu dipilih untuk dikaji adalah

kerana dialek ini mempunyai keistimewaan dan keunikan yang tersendiri.

Keunikannya terserlah melalui istilah dan makna sesebuah perkataan

yang diucapkan. Sebutan yang terhasil memberi perbezaan berbanding

dengan bahasa baku.

Penggunaan dialek Terengganu ternyata semakin meluas berikutan

faktor pendidikan dan penghijrahan seseorang yang berasal dari negeri

pantai timur itu. Ternyata dialek itu disambut baik oleh seluruh

2


masyarakat sebagai penghormatan atas keunikan bahasa yang digunakan

bagi perlambangan negeri itu sendiri.

Dialek ini juga dapat disebarkan melalui media massa berikutan

penggunaan dialek Terengganu dalam sesetengah drama tempatan

mahupun iklan-iklan di corong radio. Masyarakat Malaysia rata-rata boleh

memahami dialek yang dituturkan walaupun berbeza daripada bahasa

baku yang dipelajari di institusi pendidikan sebagai bahasa rasmi. Makna

yang berbeza dan pemahaman yang tidak setara adalah merupakan

beberapa elemen yang dititikberatkan dalam pemilihan dialek ini sebagai

kajian kami.

1.2 Permasalah Kajian

Gaya penggunaan dialek Terengganu oleh penutur adalah tidak kurang

bezanya dengan dialek negeri Kelantan. Walau bagaimanapun, ianya

terdapat perbezaan dari segi sebutan. Elemen utama dalam penggunaan

dialek ini ialah penambahan huruf ‘g’ bagi setiap perkataan yang diakhiri

dengan huruf ‘n’.

Bahasa baku Dialek Terengganu

Tangan Tangang

Makan Makang

Ikan Ikang

3


Badan Badang

Taman Tamang

Hujan Hujang

Kemaman Kemamang

Di dalam dialek Terengganu juga, perkataan yang diakhiri dengan huruf

‘a’ juga ditukar kepada huruf ‘e’.

Bahasa Baku Dialek Terengganu

Mana Mane

Siapa Sape

Apa Ape

Ada Ade

4


Terdapat beberapa istilah perkataan yang lain juga telah dituturkan

dengan bunyi yang berbeza seperti:


Pantai Pata

Jumpa Jupe

Sampai Sapa

Pandai Panda

Perkataan yang di akhiri dengan huruf ‘s’ juga dituturkan dengan

pengakhiran huruf ‘h’.


Panas Panah

Deras Derah

Lepas Pah

Bas Bah

1.4 Objektif Kajian

5


Terdapat beberapa objektif yang terkandung dalam pengajian dialek ini,

iaitu:

1. Menjelaskan penggunaan huruf lain di akhir perkataan yang sebenar.

2. Menjelaskan pembabitan organ yang penting dalam penghasilan bunyi

dialek.

3. Mendedahkan makna yang sebenar di dalam bahasa Melayu baku.

1.5 Batasan Kajian

Sesetengah perkataan yang dituturkan dalam dialek ini telah disalah

ertikan oleh masyarakat luar tempatan.

2.0 Sorotan Kajian Lalu

Kajian mengenai dialek Terengganu ini telah lama dilakukan oleh

pengkaji-pengkaji bahasa pada masa yang lalu. Walau bagaimanapun,

kajian yang lepas dapat dijadikan rujukan oleh para pengkaji terkini yang

akan muncul dengan sesuatu penemuan kajian yang baru dan lebih baik.

6


Bahasa Melayu Terengganu merupakan bahasa lisan setempat yang telah

dituturkan di negeri Terengganu kecuali di Daerah Besut dan Pulau

Perhentian. Hal ini terjadi adalah kerana kebanyakan masyarakat di sana

menggunakan dialek Kelantan. Selain itu, dialek ini juga digunakankan di

luar negeri Terengganu seperti di Kuantan, Pahang serta di Rompin, Johor.

Walaupun dialek ini kadangkala sukar difahami oleh penutur bahasa

Melayu standard, namun ia tidak jauh daripada maksud asal dan

pengertiannya lebih kurang sama.

Terdapat beberapa kajian oleh pakar bahasa yang memberi pendedahan

tentang dialek Terengganu seperti Asmah Haji Omar dan Abdul Hamid

Mahmood boleh dirujuk oleh pengkaji kini.

i) Menurut pengkaji pertama iaitu Asmah Haji Omar:

Bahasa boleh dipecahkan kepada beberapa kelompok kawasan. Terdapat

lima kelompok bahasa yang telah diterangkan oleh beliau dan dialek

Terengganu ternyata berada di dalam kelompok Timur.

Di dalam kajian beliau, Asmah telah menggariskan dialek Kelantan,

Terengganu, dan Pahang sebagai satu kelompok pertuturan bahasa.

7

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Melayu_Kelantan

http://ms.wikipedia.org/wiki/Pulau_Perhentian

http://ms.wikipedia.org/wiki/Pulau_Perhentian

http://ms.wikipedia.org/wiki/Besut

http://ms.wikipedia.org/wiki/Terengganu

http://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa


Dialek negeri ini lazimnya akan digunakan dalam pertuturan sesama

masyarakat yang menetap di Darul Iman itu mahupun anak jati negeri itu

yang menetap di luar penempatan tersebut.

Dialek ini telah turut dijadikan sebagai alat komunikasi dalam pergaulan harian

bagi mewujudkan sesebuah kemasyarakatan yang harmoni dan bermuafakat. Di samping itu,

dialek unik ini bukan sahaja diucapkan oleh masyarakat berbangsa Melayu, malah kaum Cina

dan India turut menuturkan dialek ini tanpa dipengaruhi dengan pelat bahasa ibunda mereka

sendiri.

Menurut beliau lagi, subdialek yang dituturkan di Kuala Terengganu telah diangkat

sebagai dialek Terengganu standard. Selain itu juga, beliau telah mengulas bahawa Kuala

Terengganu merupakan salah sebuah kawasan pusat budaya di mana kerja pentadbiran juga

dilakukan selain daripada urusan perniagaan. Hal yang demikian, subdialek yang dituturkan

di Kuala Terengganu juga sedikit sebanyak telah menjadi sumber rujukan bagi pencetusan

dialek negeri tersebut.

ii) Menurut pengkaji bahasa lain iaitu Abdul Hamid Mahmood pula:

Abdul Hamid Mahmood telah merujuk kepada Mario Pei yang telah menyatakan bahawa

dialek merupakan variasi daripada sesuatu bahasa tertentu yang digunakan dalam percakapan

seharian oleh sesebuah masyarakat di sesuatu kawasan. Dialek yang dituturkan oleh

masyarakat di sesebuah kawasan yang tertentu amat berbeza dengan bahasa melayu baku

yang dipelajari secara rasmi dalam pendidikan.

8


Dialek sesebuah negeri amat berlainan baik dari segi sebutan, tatabahasa, mahupun

penggunaan kata-kata yang tertentu. Walau bagaimanapun, dialek ini tidaklah membawa

kepada bahasa yang baru.

Dialek negeri Terengganu bukan sahaja digunakan dalam percakapan

oleh penduduk negeri Terengganu. Dialek ini juga turut digunakan oleh

masyarakat yang menetap di sekitar sempadan negeri Terengganu iaitu

Kelantan dan Pahang.

Menurut pengkaji bahasa ini, dialek Terengganu mempunyai keunikan

yang tersendiri dan ternyata mempunyai perbezaan dengan bahasa

Melayu baku yang digunakan baik dari segi bunyi, tetapi juga dari segi

morfologi.

3.0 Metodologi

Seperti yang telah diketahui, setiap bunyi atau fonologi sesuatu dialek bahasa Melayu dapat

dibezakan dari sudut makna, dan juga gaya penuturan perkataan pada setiap akhir kata.

Terdapat beberapa konsonan telah digantikan dalam sesuatu perkataan yang dituturkan

melalui dialek Terengganu ini.

Selain itu, berikut merupakan beberapa konsonan yang telah ditukar dalam penuturan dialek

Terengganu seperti konsonan ‘l’, ‘t’, dan ‘r’ yang telah ditukar dalam sebutan dialek negeri

ini.

9


Bahasa baku Dialek Terengganu

Hal Ha

Kapal Kapa

Buat Buak

Pakat Pakak

Gebar Gebo

Hantar Ato

Besar Beso

Fonologi yang dipraktikkan dalam penuturan dialek ini telah ditunjukkan dalam carta di atas

berkenaan dengan beberapa konsonan yang berbeza.

3.1 Dialektologi Generatif

Menurut Zaharani (1993), dialektologi generatif adalah merupakan bidang

teori nahu transformasi generatif yang berfungsi dalam penghuraian dan

perbandingan kelainan yang wujud di antara beberapa dialek.

Di samping itu, aspek fonologi adalah sebuah aspek yang mengandungi

paling banyak perbezaan antara penuturan dialek sesebuah negeri

dengan sesebuah negeri yang lain.

10


Menurut Newton (1972) pula, dialek-dialek yang digunakan oleh

masyarakat di pelbagai tempat mempunyai andaian yang sama

memandangkan dialek yang dituturkan mereka berasal daripada satu

bahasa yang sama.

Perbezaan-perbezaan yang wujud dalam dialek bahasa Melayu ini telah

terhasil daripada pelaksanaan rumus fonologi ke atas bentuk dalaman ini. Justeru itu,

dalam analisis teori dialektologi generatif, bahasa sumber itu dianggap sebagai representasi

dalaman, manakala dialek-dialek turunannya dianggap sebagai representasi permukaan.

Kewujudan dialek dalam bahasa Melayu juga telah terjadi berdasarkan beberapa faktor

seperti:

Penambahan rumus.

Penghilangan rumus.

Atur rumus.

Simplikasi rumus.

3.2 Penambahan Rumus

Penambahan rumus merupakan sebuah bentuk perubahan bunyi yang

melibatkan pertambahan satu rumus. Selain itu, apabila terdapat banyak

penambahan rumus yang banyak boleh menyebabkan dialek menjadi

bahasa sukuan.

11


Hal ini akan terjadi apabila sudah wujud keadaan saling tidak memahami

dialek pertuturan yang digunakan antara satu sama.

lain.

Perubahan bunyi yang berlaku adalah disebabkan oleh

proses fonologi yang terdiri daripada proses:

Pengguguran

Perubahan

Penyisipan

Rumus penggeluncuran:

l j / _____#

3.3 Penghilangan Rumus

Menurut King (1969), penghilangan rumus bermaksud rumus yang pada asalnya wujud

dalam bahasa sumber, tetapi tidak lagi dikekalkan dalam dialek keturunannya. Lazimnya

kaedah perbandingan sinkronis digunakan untuk menentukan rumus asal dalam bahasa

sumber.

12


Apabila sesuatu rumus itu dimanifestasikan dalam kebanyakan dialek turunan, maka rumus

itu dapat dianggap sebagai rumus asal yang wujud dalam bahasa sumber.

Rumus pengguguran:

r Ǿ/ __#

3.4 Perbezaan Atur Rumus

Dalam teori fonologi generatif diandaikan bahawa rumus-rumus fonologi itu dilaksanakan

mengikut turutan. Satu rumus harus mendahului satu rumus yang lain. Atur rumus sangat

penting kerana aturan yang berbeza akan menghasilkan bentuk permukaan yang berbeza.

Perbezaan atur rumus boleh menghasilkan dialek yang berbeza berdasarkan konteks kajian

dialek.

Rumus pembundaran:

a Ə / ___ #

3.5 Simplikasi Rumus

13


Simplikasi rumus merupakan rumus yang asalnya terbatas pada satu bunyi tertentu sahaja,

dan kemudiannya dipermudahkan dengan penglibatan beberapa bunyi lain.

Bunyi-bunyi ‘i’ biasanya tergolong dalam satu kelas natural yang sama.

Misalnya, rumus pengguguran /r/ y wujud dalam bahasa Melayu sumber hanya melibatkan

konsonan /r/ sahaja. Rumus ini beroperasi secara aktif dalam dialek negeri Johor.

Namun, dalam dialek negeri pantai timur seperti Kelantan dan Terengganu, rumus

pengguguran ini telah dipermudahkan dengan menggugurkan semua bunyi likuida dan

penggeluncuran iaitu bunyi /l, r, j, w/.

Pengguguran konsonan sonoran bukan nasal:

/,r,j,w Ǿ/ __#

4.0 Hasil Kajian

Dialek Terengganu mengandungi maksud yang telah dinyatakan iaitu

dialek yang mempunyai ciri-ciri tertentu yang tersebar di kawasan

Terengganu, dan ciri-ciri inilah yang membezakan dialek ini dari dialek-

dialek lain. Dalam kajian yang dijalankan ini, kami akan membandingkan

beberapa subdialek untuk menentukan kawasan penyebaran dialek

Terengganu itu.

14


Selain itu, dialek ini menentukan kawasan peralihan atau kawasan yang

menerima pengaruh dari luar. Subdialek-subdialek yang akan

diperkatakan itu ialah yang dituturkan di Ulu Telemong, Jerengau, Kuala

Jengai, bandar baru Kuala Terengganu (khususnya Kampung Manir), Ulu

Nerus dan Ulu Dungun.

4.1 Sistem vokal

Ulu Telemong ialah kawasan yang terletak di pedalaman Terengganu. Ulu

Telemong terletak di antara daerah Kuala Terengganu dan Ulu

Terengganu.

Kawasan ini juga dikatakan tidak banyak menerima pengaruh dari luar.

Subdialek Terengganu mempunyai enam fonem vokal, iaitu [ i ], [ ə ],

[ e ], [ a ], [ u ], [ o ]. Dengan itu [ a ] akhir kata dalam ejaan diucapkan

sebagai [ ə ] dalam subdialek Ulu Telemong.

Bahasa Baku Dialek Ulu Telemong

Baca Bacə

Kuala Kualə

Dia Diə

15


Bagaimanapun, bunyi [ ə ] akhir kata dalam subdialek juga mempunyai

kesejajaran dengan diftong [ ai ] dalam bahasa Melayu standard .

Sebagai contoh :


Semai Semə

Misai Misə

Tirai Tirə

Vokal [ a ] dalam bahasa standard yang terdapat dalam suku kata akhir

tertutup mempunyai berbagai-bagai pengwujudan. Pertama vokal ini

tetap sebagai [ a ] jika konsonan yang mengikutnya itu hentian glotis

atau nasalnya [ ŋ ].

16



rodat ghudaq

kandaŋ kərbau caq

tahan tahaŋ

ikan ikaŋ

Di samping itu juga, sebelum [ h ], [ a ] dalam bahasa standard itu

mempunyai kesejajaran dengan [ o ] dalam subdialek negeri ini.

Contohnya adalah seperti berikut:


mərah mighoh

rumah ghumoh

4.2 Diftong

Fonem [ a ] dalam subdialek Ulu Telemong dapat menduduki lingkungan

akhir kata, tetapi yang kesejajarannya adalah diftong atau [ ai ]. Vokal [ i ]

17


akhir kata dalam bahasa standard mempunyai kesejajaran dengan

rangkap [ei ] yang diikuti oleh [ k ] dalam subdialek ini. Contohnya:


ubi ubeik

tinggi tinggəik

Subdialek ini tidak mempunyai diftong. Dengan itu diftong-diftong dalam

bahasa standard bersejajaran dengan satu-satu vokal dalam subdialek

tertentu. Dengan demikian [ ai ] ada kalanya sejajar dengan [ ə ] atau

dengan [ a ]. Diftong [ au ] dalam bahasa standard mempunyai

kesejajaran dalam [ o ] dalam subdialek ini. Contohnya seperti berikut:

Bahasa Standard Ulu Telemong

pakai paka

balai bala

pisau piso

18


Selain daripada itu, subdialek negeri ini mempunyai rangkap vokal seperti

berikut [ ei ], [ aə], [ iə ], [ iu ], [ ua ] dan [ ao ], seperti dalam contoh-

contoh yang berikut:


duri dugheiq

sən səng

dunia duniə

liar lio

liaŋ liong

liur liu

diam diang

kuala kualə

daun daong

4.3 Konsonan Plosif

Semua konsonan plosif boleh menempati lingkungan pravokal dan antara

vokal. Lingkungan akhir kata, sebelum kesenyapan hanya boleh ditempati

19


oleh hentian glotis [ q ] sahaja. Dengan demikian [ p ] dan [ t ] yang

dalam bahasa standard menempati lingkungan tersebut mempunyai

kesejajaran dengan [ k ] dalam subdialek ini. Contoh-contoh adalah

seperti berikut:


darat daghak

ikut ikuk

gəlap gəlak

4.4 Konsonan Nasal

Berkenaan dengan konsonan nasal pula, hanya [ ng ] yang dapat

menempati kesemua lingkungan yang diperkatakan. Konsonan-konsonan

nasal lainnya hanya dapat menempati lingkungan pravokal dan antara

vokal. Dengan itu [ ng ] dalam bahasa standard yang terletak dalam

lingkungan akhir kata mempunyai kesejajaran dengan [ ng ] dalam

subdielek ini. Sebagai contoh adalah seperti berikut:


20


jalan jalong

cawan cawong

gunung gunong

ənam nong

dalam daləng

4.5 Konsonan Frikatif

Konsonan frikatif [ s ] dan [ gh ] hanya terdapat dalam lingkungan pravokal dan antara vokal

sahaja, dan dengan demikian memperlihatkan ciri persamaan dengan dialek-dialek lain

seperti dialek Kedah, Kelantan dan Pahang. Konsonan [ h ] pula hanya terdapat dalam

lingkungan akhir kata sahaja.

Berhubung dengan itu, [ s ] akhir kata dalam bahasa standard mempunyai kesejajaran dengan

[ h ] dalam subdialek Ulu Telemong. Perubahan [ s ] ke [ h ] itu boleh jadi mempengaruhi

nilai vokal sebelumnya. Khususnya vokal [ a ] yang berubah menjadi [ ə ]. Demikian juga,

vokal [ i ] berubah nilai bunyinya menjadi [ e ]. Contohnya seperti:


dəras dəghəh

alih aləh

tikus tikuh

21


4.6 Pengguguran vokal

Konsonan [ r ] akhir kata digantikan dengan kesenyapan. Penguguran

konsonan tersebut boleh mempengaruhi nilai vokal yang mendahuluinya,

khususnya vokal [ a ] yang berubah menjadi [ o ]. Sebagai contoh:


tabir tabi

fikir piki

liar lio

tidur tido

liur liu

təlur təlu

akar ako

4.7 Konsonan Afrikat

Seperti dalam bahasa standard dan dialek-dialek lain, konsonan-konsonan afrikat dalam

subdialek negeri ini hanya terdapat dalam lingkungan sebelum dan antara vokal. Konsonan-

konsonan tersebut tidak dapat menempati lingkungan sebelum kesenyapan.


22


Cicak Cicok

Jerat Jeghak

Jaga Jagə

4.8 Konsonan Lateral

Kadangkala, konsonan [ o ] dalam bahasa standard mempunyai

kesejajaran dengan [ u ] dalam subdialek ini. Sebagai contoh :


ekor iku

təlur tilu

Rangkap konsonan jenis lain juga terdapat dalam subdialek ini iaitu

rangkap yang terdiri dari konsonan plosif, frikatif [ s ] atau nasal yang

diikuti oleh konsonan nasal [ l ], [ r ], misalnya [ ml ], [ gl ], [ sl ] atau juga

23


gabungan-gabungan lain seperti [ sm ], [ jm ], [ tp ], [ jn ] dan sebagainya.

Contoh-contohnya:


tidur mlinu

labah-labah glabə

pəlaga plagə

panjat kghabək

tidur dghəloh

səluar sluwo

tərfikir tpike

tərmakan tmakang

mənikah mnikoh

Boleh dikatakan bahawa rangkap konsonan jenis kedua itu merupakan kelainan untuk urutan

KVK, di mana vokal digugurkan. Dengan demikian contoh-contoh di atas itu boleh juga

diwujudkan sebagai [ məlinu ], [ gəlabe ], [ təpike ] dan sebagainya, khususnya dalam

pertuturan yang kurang tepat.

Pemanjangan Konsonan

24


Dalam subdialek negeri ini juga terdapat gejala pemanjangan konsonan khususnya pada awal

kata. Apabila dibandingkan dengan bahasa standard dan dialek-dialek lain, didapati bahawa

pemanjangan konsonan itu adalah ciri pengganti bagi suku kata yang hilang. Suku kata yang

berkenaan yang letaknya di awal kata boleh merupakan morfem awalan, kata depan atau suku

kata yang tidak mempunyai apa-apa makna. Contohnya:

Bahasa Standard Ulu Telemong

məngingatkan mengingək

di dalam ddaləng

di sini ssini

di kampung kkapong

5.0 Kesimpulan

Dari perbandingan di atas itu, boleh dibuat kesimpulan bahawa ciri vokal depan luas yang

disengaukan itu adalah ciri gangguan yang masuk ke dalam subdialek Ulu Nerus dari dialek

Kelantan, baik berdasarkan resapan ataupun perpindahan. Dengan itu juga, boleh dikatakan

bahawa dalam subdialek Ulu Nerus pada asalnya terdapat urutan “ang” sama seperti

subdialek Kuala Terengganu dan bahawa ciri asli dialek Terengganu pada keseluruhannya

ialah “ang”.

25


Dibandingkan dengan subdialek yang dituturkan di Gong Terap yang terletak di daerah

Besut, maka didapati bahawa subdialek ini juga mempunyai ciri vokal depan luas yang

disengaukan pada akhir kata itu sebagai kesejajaran dengan “ang”. Dalam aspek-aspek

fonologi lainnya subdialek ini boleh dikatakan sama dengan subdialek Kuala Terengganu

kecuali dalam pengucapan [ a ] akhir kata, kerana dalam hal ini persamaannya ialah dengan

subdialek Ulu Telemong.

Dari perbandingan yang dilakukan ke atas bahasa Melayu yang dituturkan di berbagai-bagai

tempat di Terengganu, kita dapat membuat kesimpulan sendiri. Pertama, subdialek yang

dituturkan di bandar Kuala Terengganu dapat dianggap sebagai subdialek yang mewakili

dialek Terengganu Standard.

Kedua, Besut dan Ulu Nerus merupakan kawasan peralihan antara dialek Terengganu dan

dialek Kelantan.

Ketiga, subdialek Ulu Telemong mewakili ciri-ciri yang boleh dikatakan banyak juga

menyimpang dari subdialek bandar Kuala Terengganu. Ciri-ciri penyimpangan itu

mencerminkan proses perubahan yang berlaku dalam masa yang silam.

Bahawa subdialek bandar Kuala Terengganu tidak mengalami proses itu adalah disebabkan

hubungannya yang terus menerus dengan dialek lain, khususnya dialek Johor, barangkali

melalui penutur-penutur golongan atasan, misalnya di kalangan istana. Dari sejarah, kita

ketahui bahawa antara istana Terengganu dan istana Johor terdapat hubungan yang erat.

26


Di samping itu juga Terengganu pernah menjadi sebahagian dari kerajaan besar Johor. Selain

dari itu ciri-ciri persambungan dialek juga boleh menyebabkan bertahannya ciri-ciri seperti e-

pepet dalam lingkungan akhir kata dan bertahannya a dalam –ang. Dalam hal ini kita lihat

bahawa Kuala Terengganu lebih dekat hubungannya dengan Pekan daripada dengan Kota

Bharu.

Keempat, kawasan-kawasan bandar (A), walaupun kecil , lebih banyak memperlihatkan

persamaan ciri-ciri pertuturannya dengan bandar Kuala Terengganu (B) dibandingkan antara

bandar Kuala Terengganu dengan kawasan pedalaman (C) walaupun jarak antara A dengan

C lebih dekat daripada A dengan B. Kelima, kesinambungan antara subkawasan-subkawasan

dialek itu jelas dari ciri-ciri pertuturannya, dan dengan itu tidak ada pemisahan yang

mendadak.

Bibliografi

1. Asmah Haji Omar, 2008.“Susur Galur Bahasa Melayu”. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.

2. Zaharani Ahmad,2006. “Kepelbagaian Dialek Dalam Bahasa Melayu: Analisis

Tatatingkat Kekangan.Pusat Pengajian Bahasa dan Linguistik, Fakulti Sains Sosial dan

Kemanusiaan, Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM).

27


3. Asmah Haji Omar,1977. “Kepelbagaian Fonologi Dialek-dialek Melayu”.Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

4. Abdul Hamid Mahmood & Nurfarah Lo Abdullah. 2007. Linguistik Fonetik dan

FonologiBahasa Melayu. Kuala Lumpur. Aslita Sdn.Bhd.

28

kajian dialek trengganu

Documents