isi kandungan - umcced student portalstudent.umcced.edu.my/download/notes/uesa1103... · 1.4...

PRINSIP EKONOMI

i

Pusat Pendidikan Berterusan Universiti Malaya (UMCCed)

ISI KANDUNGAN

RANCANGAN KERJA Halaman

Hasil Pembelajaran vi

Sinopsis Kursus vi

Kaedah Pengajaran vi

Penilaian vi

Rujukan vii

BAB 1: PENGENALAN KEPADA EKONOMI

1.1 Ekonomi 1

1.2 Kekurangan 1

1.3 Mengapa Ekonomi suatu Sains? 2

1.4 Mikroekonomi dan Makroekonomi 2

1.5 Pilihan dan Tukar Ganti 3

1.6 Keluk Kemungkinan Pengeluaran 4

1.7 Kecekapan lawan Keadilan 6

1.8 Tiga persoalan ekonomi yang besar 6

1.9 Sistem Ekonomi 7

BAB 2: PERMINTAAN DAN PENAWARAN

2.1 Pasaran 9

2.2 Permintaan 9

2.3 Penentu Permintaan yang Lain 10

2.4 Permintaan Individu dan Permintaan Pasaran 13

2.5 Perubahan dalam kuantiti yang diminta dan perubahan dalam permintaan 13

2.6 Penawaran 14

2.7 Penentu Penawaran yang Lain 15

2.8 Perubahan dalam kuantiti yang ditawarkan dan perubahan dalam penawaran 16

PRINSIP EKONOMI

ii


2.9 Keseimbangan dan Ketidakseimbangan Pasaran 18

2.10 Perubahan dalam Keseimbangan 19

BAB 3: KEANJALAN

3.1 Keanjalan 29

3.2 Keanjalan Permintaan Harga (Ed) 29

3.3 Formula-formula Keanjalan Permintaan 31

3.4 Keanjalan Berbeza-beza sepanjang Keluk Permintaan 34

3.5 Faktor-faktor yang Menentukan Keanjalan Permintaan Harga 34

3.6 Keanjalan dan Jumlah Hasil (TR) 37

3.7 Keanjalan Permintaan Pendapatan (EI) 38

3.8 Keanjalan Permintaan Harga Silang 38

3.9 Keanjalan Harga Penawaran (Es) 39

3.10 Faktor-faktor yang Menentukan Keanjalan Penawaran (Es) 42

3.11 Kegunaan Keanjalan 42

BAB 4: CAMPUR TANGAN KERAJAAN DALAM PASARAN

4.1 Dasar Kawalan Harga 44

4.2 Cukai Tak Langsung 47

4.3 Pertanian dan Dasar Pertanian 50

BAB 5: LATAR BELAKANG TEORI PENAWARAN DAN UTILITI

5.1 Utiliti 53

5.2 Lebihan Pengguna 57

5.3 Utiliti Sut dan Keluk Permintaan 57

5.4 Pendekatan Ordinal 58

5.5 Kesan Pendapatan dan Penggantian daripada Perubahan Harga 60

BAB 6: LATAR BELAKANG TEORI PENAWARAN DAN PENGELUARAN

6.1 Firma 63

6.2 Pengeluaran 63

PRINSIP EKONOMI

iii


6.3 Hubungan antara TP, MP dan AP 65

6.4 Pengeluaran dalam Jangka Panjang 66

6.5 Isokuan dan Isokos 67

6.6 Kos dan Keuntungan 69

6.7 Kos dalam Jangka Pendek 72

6.8 Kos dalam Jangka Panjang 74

BAB 7: STRUKTUR PASARAN

7.1 Struktur Pasaran 77

7.2 Pasaran Kompetitif Sempurna 77

7.3 Monopoli 82

7.4 Persaingan Memonopoli 86

7.5 Oligopoli 91

BAB 8: PENGENALAN KEPADA MAKROEKONOMI

8.1 Apakah Makroekonomi? 94

8.2 Mikroekonomi lawan Makroekonomi 94

8.3 Sebab-sebab Mengkaji Makroekonomi 95

8.4 Penunjuk Ekonomi 96

8.5 Jenis-jenis Penunjuk Ekonomi 96

8.6 Isu-isu Makroekonomi 97

8.7 Kitaran Perniagaan 101

8.8 Objektif Makroekonomi 104

8.9 Alatan Dasar Makroekonomi 105

8.10 Komponen-komponen Makroekonomi 106

8.11 Aliran Pendapatan 106

BAB 9: MODEL PERBELANJAAN AGREGAT

9.1 Model Keynesian atau Perbelanjaan Agregat 110

9.2 Inventori 114

9.3 Kesan Pengganda 116

PRINSIP EKONOMI

iv


9.4 Persilangan Keynesian atau Garis 45o 116

9.5 Keseimbangan Makroekonomi 117

9.6 Perubahan dalam Keseimbangan Makroekonomi 118

BAB 10: PENGANGGURAN

10.1 Mengukur Kadar Pengangguran 120

10.2 Kesan-kesan Pengangguran 121

10.3 Jenis-jenis dan Sebab-sebab Pengangguran 122

10.4 Dasar Kerajaan dan Kadar Pengangguran 124

BAB 11: INFLASI

11.1 Definisi Inflasi 126

11.2 Mengukur Inflasi 126

11.3 Masalah-masalah Menggunakan CPI untuk Mengukur Inflasi 128

11.4 Faktor-faktor yang Menyebabkan Inflasi 128

11.5 Jenis-jenis Inflasi 129

11.6 Akibat Inflasi 132

11.7 Kos-kos Inflasi 134

11.8 Dasar-dasar untuk Mengatasi Inflasi 136

BAB 12: BANK DAN PERBANKAN

12.1 Wang 138

12.2 Evolusi Wang 138

12.3 Fungsi-fungsi Wang 140

12.4 Wang dan Perbankan 141

12.5 Institusi-institusi Kewangan 141

12.6 Proses Penciptaan Wang 143

12.7 Peranan Bank Pusat 145

PRINSIP EKONOMI

v


BAB 13: DASAR KEWANGAN DAN FISKAL

13.1 Dasar Kewangan 146

13.2 Matlamat-matlamat Dasar Kewangan 147

13.3 Operasi Pasaran Terbukan dan Dasar Kewangan 147

13.4 Kelebihan dan Kelemahan Dasar Kewangan 148

13.5 Dasar Fiskal 149

13.6 Penstabil Automatik (AS) lawan Dasar Fiskal Budi Bicara (DFP) 150

13.7 Menggunakan Dasar Fiskal Budi Bicara untuk Mempengaruhi

Permintaan Agregat 151

13.8 Pengganda 152

13.9 Pengganda Belanjawan Imbangan (BBM) 154

13.10 Had-had Menggunakan Dasar Fiskal untuk Menstabilkan Ekonomi 155

13.11 Defisit, Lebihan dan Hutang Kerajaan Persekutuan 156

BAB 14: IMBANGAN PEMBAYARAN DAN KADAR PERTUKARAN ASING

14.1 Imbangan Pembayaran 157

14.2 Akaun Semasa 158

14.3 Akaun Modal dan Kewangan 159

14.4 Kesalahan dan Ketinggalan Bersih 161

14.5 Kadar Pertukaran Asing dan Pasaran 161

14.6 Jenis-jenis Sistem Kadar Pertukaran 162

14.7 Mengapa Kadar Pertukaran Berubah Mengikut Masa? 168

PRINSIP EKONOMI

vi


RANCANGAN KERJA

Program : Diploma Eksekutif

Kod Kursus : UESM 1103 / UESB 1103 / UESH 1103 / UESA 1103

Tajuk Kursus : Prinsip Ekonomi

Jam Kredit : 4

HASIL PEMBELAJARAN

Pada akhir kursus ini, anda seharusnya dapat untuk:

1. Menghuraikan Teori Mikroekonomi dan Makroekonomi

2. Menghuraikan peranan kerajaan dalam mencapai keseimbangan pasaran dan keseimbangan

pendapatan negara.

3. Membezakan teori-teori ekonomi dengan suasana pasaran semasa.

4. Mencadangkan kaedah dan keperluan bagi mencapai guna tenaga penuh

SINOPSIS KURSUS

Ekonomi dibahagi kepada dua bahagian iaitu Mikroekonomi dan Makroekonomi. Mikroekonomi

adalah mengenai gelagat pengguna dan pengeluar dalam terma permintaan, penawaran,

keseimbangan pasaran, teori pengeluar and struktur pasaran. Sementara, makroekonomi adalah

gelagat pengguna dan pengeluar secara agregat dan peranan kerajaan dalam mencapai

keseimbangan pasaran. Antara topik makroekonomi termasuklah pengiraan pendapatan negara,

teori ekonomi tertutup dan terbuka, perdagangan antarabangsa, inflasi, kadar pertukaran

matawang asing dan penggangguran

KAEDAH PENGAJARAN

Kuliah, kajian kes, perbincangan, tutorial dan pembentangan

PENILAIAN

Penilaian Berterusan 40%

Peperiksaan Akhir 60%

Jumlah 100%

PRINSIP EKONOMI

vii


RUJUKAN

1. Hashim Ali (2005), Comprehensive Economics Guide for A Level. 2nd

ed. Federal

Marshal Cavendish Education.

2. Karl E. Case and Ray C. Fair (2004), Principle of Economics. 6th

ed. Pearson Education

Asia

3. Michael Parkin (1993), Economics. 2nd

ed. Addison-Wesley

4. Robert E. Hall and Marc Lieberman (2006), Economics : Principles and Applications. 3rd

ed. Thomson, South-Western

5. Robin Bade and Michael Parkin (2004), Essential Foundation of Economics, 2nd

ed.

Pearson, Addison-Wesley.

PRINSIP EKONOMI

1


BAB 1

PENGENALAN KEPADA EKONOMI

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, anda akan dapat:

1. Memahami skop ekonomi

2. Memahami masalah-masalah asas kekurangan, tukar ganti, dan pilihan

3. Memahami pemikiran cara ekonomi tentang bagaimana orang membuat

keputusan pada kos margin dan lepas

4. Mengenal pasti perbezaan dalam membuat keputusan dalam tiga jenis

sistem ekonomi yang berbeza

1.1 Ekonomi

Ekonomi ditakrifkan sebagai suatu sains yang ada kena-mengena dengan

bagaimana pilihan dibuat untuk menghadapi kekurangan. Ia adalah tentang

bagaimana sumber-sumber yang kurang diperuntukkan untuk mengeluar dan

mengagihkan bahan dan perkhidmatan bagi memenuhi kehendak yang tidak

terhad.

1.2 Kekurangan

Kekurangan merupakan masalah asas ekonomi yang dihadapi oleh semua orang

disebabkan sumber-sumber yang terhad dan kehendak manusia yang tidak terhad.

Kebanyakan faktor pengeluaran (Tanah, Tenaga buruh, Modal, dan

Keusahawanan) adalah kurang kerana kehendak manusia tiada batasnya.

PRINSIP EKONOMI

2


1.3 Mengapa Ekonomi suatu Sains?

1.3.1 Ekonomi ialah suatu sains kerana;

a) Model digunakan untuk menerangkan bagaimana dunia nyata yang

kompleks beroperasi. Suatu model ialah pemudahan realiti ekonomi

yang digunakan untuk membuat ramalan. Model digunakan untuk

menerangkan teori-teori ekonomi. Teori-teori ekonomi dibina

berdasarkan andaian. Ceteris Paribus merupakan andaian bahawa

“semua perkara adalah sama”.

b) Sesetengah teori ekonomi dibentuk berdasarkan eksperimen, tetapi

kebanyakan daripadanya berdasarkan data dunia nyata.

1.3.2 Ekonomi berkait dengan;

a) Model dan pengujian teori.

b) Tingkah laku dan keputusan yang dibuat oleh individu, firma,

kerajaan, dan sektor asing untuk menghadapi kekurangan dengan

memperuntukkan sumber-sumber yang kurang secara efisien bagi

memenuhi kehendak yang tidak terhad.

1.4 Mikroekonomi dan Makroekonomi

Bidang ekonomi sangat luas dan boleh dibahagikan kepada dua; Mikroekonomi

dan Makroekonomi.

1.4.1 Mikroekonomi

Mikroekonomi berkait dengan tingkah laku individu dan firma. Dalam

mikroekonomi, kita mengkaji bagaimana ejen-ejen ekonomi (individu,

firma, dan kerajaan) membuat keputusan rasional. Manusia adalah rasional

PRINSIP EKONOMI

3


kerana mereka mengejar kepentingan diri dalam keputusan mereka. Ejen-

ejen ekonomi menilai kos dan faedah sebelum membuat keputusan dan

hanya memutuskan jika faedah melebihi kos. Rasional juga bermaksud

untuk memutuskan atau membuat pilihan yang memaksimumkan hasil

seperti pengguna memaksimumkan utiliti dan firma memaksimumkan

keuntungan.

1.4.2 Makroekonomi

Makroekonomi berkait dengan tingkah laku ekonomi secara keseluruhan.

Dalam makroekonomi, kita mengkaji ekonomi pada asas agregat. Dalam

makroekonomi, kita mengukur, menilai, dan menerangkan prestasi

ekonomi nasional dan global. Ukuran dan masalah makroekonomi utama

ialah pertumbuhan, inflasi, pengangguran, dan imbangan pembayaran.

1.5 Pilihan dan Tukar Ganti

Pilihan yang rasional dibuat pada margin di mana Manfaat Marginal (Marginal

Benefit/MB) dan Kos Marginal (Marginal Cost/MC) ditimbang dan pilihan yang

memaksimumkan hasil dipilih. Pengguna akan memilih untuk memaksimumkan

utiliti dan pengeluar akan memilih untuk memaksimumkan keuntungan.

Setiap pilihan yang dibuat melibatkan tukar ganti – suatu pertukaran (melepaskan

sesuatu untuk mendapatkan yang lain):

Belajar lawan bekerja

Berbelanja lawan menyimpan

Kerja lawan masa lapang

Pertumbuhan lawan persekitaran bersih

PRINSIP EKONOMI

4


Dalam setiap pilihan rasional yang dibuat di mana MB>MC, kos lepas

(opportunity cost/OC) adalah ditanggung. OC adalah alternatif pengurangan yang

terbaik dalam setiap pilihan. OC adalah termasuk nilai masa. OC memasuki kolej

adalah termasuk yuran, perbelanjaan atas buku teks, bayaran letak kereta, dan gaji

dikurangkan.

Soalan: Apakah kos lepas jika mempunyai anak?

Jawapan: Perbelanjaan perubatan, barang-barang bayi, waktu lapang, pendapatan

kurang.

1.6 Keluk Kemungkinan Pengeluaran (Production Possibility Curve/PPC)

PPC ialah graf yang menunjukkan semua kemungkinan bagi kombinasi dua

barang yang ekonomi mungkin hasilkan, diberi faktor-faktor pengeluaran dan

teknologi sedia ada. PPC ialah sempadan antara kombinasi dua barang yang dapat

dicapai dengan yang tidak dapat dicapai. PPC menggambarkan tukar ganti, Kos

Lepas, Kecekapan, dan Pertumbuhan Ekonomi.

Andaian-andaian PPC;

Hanya dua barang dihasilkan

i. Sumber-sumber digunakan sepenuhnya

ii. Sumber-sumber dan teknologi adalah tetap

Rajah 1.1: Keluk Kemungkinan Pengeluaran

A B

C D

F

E

Barangan Y

Barangan X

PRINSIP EKONOMI

5


Penunjuk:

Pada PPC (A, B, D dan F): Semua kombinasi pada PPC dapat dicapai dan

adalah efisien.

Di dalam PPC (C): Semua kombinasi di dalam PPC dapat dicapai tetapi

tidak efisien.

Di atas PPC (E): Semua kombinasi di atas PPC tidak dapat dicapai.

PPC boleh beranjak jika stok sumber bertambah, penambahbaikan dalam

kualiti sumber, dan penambahbaikan dalam teknologi. Masyarakat akan

mengeluar dan mengguna di luar PPC dalam jangka watu yang panjang

jika berlaku sebarang daripada perubahan ini.

Rajah 1.2: Pertumbuhan Ekonomi

Jika PPC awal ialah AB, pertambahan dalam stok atau penambahbaikan dalam

teknologi akan menganjak PPC kepada PQ, membolehkan ekonomi mengeluar

dan mengguna di luar daripada PC semasa. Pengurangan dan kemerosotan stok

dan kualiti sumber akan menyebabkan anjakan dalam PPC lebih dekat dengan

asalan. Ini merupakan perubahan yang tidak diingini dan biasanya disebabkan

oleh peperangan dan bencana semulajadi.

Barangan Pengguna

Barangan Modal

PRINSIP EKONOMI

6


1.7 Kecekapan lawan Keadilan

Kecekapan dalam ekonomi bermaksud untuk memperuntukkan sumber-sumber

secara efisien bagi memaksimumkan kebajikan sosial. Ekonomi yang efisien

adalah yang menghasilkan apa yang orang paling hargai dan melakukannya pada

kos terendah yang mungkin. Secara lebih teknikal, perubahan yang efisien dalam

peruntukan sumber-sumber adalah yang sekurang-kurangnya menjadikan

sesetengah orang lebih baik tanpa orang lain menjadi lebih buruk secara

potensinya. Oleh sebab kebanyakan perubahan dalam ekonomi akan menjadikan

sesetengah orang lebih baik dan yang lain lebih buruk, kita harus memikirkan satu

cara membandingkan perolehan dan kerugian daripada perubahan yang berlaku.

Jadi, suatu perubahan dianggap sekurang-kurangnya efisien secara potensinya jika

nilai perolehan yang didapati melebihi kerugian yang didapati.

Selama beribu-ribu tahun, ahli-ahli falsafah bergelut dengan prinsip keadilan

untuk membimbing keputusan sosial. Meskipun adalah mustahil mentakrifkan

keadilan secara universal, pembuat dasar awam mengadili dan mengawal keadilan

hasil ekonomi sepanjang masa.

1.8 Tiga persoalan ekonomi yang besar

Tiga persoalan ekonomi yang besar disebabkan kekurangan adalah:

a) Apa: Apakah barangan yang dihasilkan? (pengeluaran)

b) Bagaimana: Apakah sumber-sumber yang digunakan untuk menghasilkan

barangan tersebut? (peruntukan)

c) Siapa: Siapa yang akan dapat menggunakan barangan tersebut? (pengagihan)

PRINSIP EKONOMI

7


1.9 Sistem Ekonomi

Sistem Ekonomi mesti memutuskan tentang pengeluaran, peruntukan, dan

pengagihan keluaran. Terdapat tiga jenis sistem ekonomi yang utama; Ekonomi

Pasaran Bebas, Ekonomi Terkawal, dan Ekonomi Campuran.

Ekonomi pasaran bebas banyak digunakan di mana keputusan tentang

pengeluaran, peruntukan, dan pengagihan dibiarkan kepada pasaran. Sumber-

sumber boleh dipunyai secara peribadi, perniagaan adalah didorong oleh

keuntungan, dan rakyat bebas untuk membuat keputusan ekonomi. Hong Kong,

Amerika, dan U.K. ialah contoh-contoh negara yang mengamalkan sistem

ekonomi pasaran bebas.

Sistem ekonomi terkawal adalah di mana sumber-sumber dipunyai dan ditadbir

secara bersama oleh perancang pusat berdasarkan matlamat bersama untuk

memaksimumkan kebajikan sosial. Bekas Soviet Union dan Republik China,

Korea Utara, dan Cuba ialah contoh-contoh ekonomi terkawal.

Sistem ekonomi campuran mengadunkan yang terbaik daripada ekonomi terkawal

dan ekonomi pasaran bebas. Ada kebebasan untuk mempunyai sumber-sumber,

perniagaan, dan membuat keputusan tetapi kerajaan akan campur tangan apabila

perlu. Kebanyakan negara mengamalkan ekonomi campuran kerana ia lebih

seimbang dan kurang keterlaluan. Malaysia, Indonesia, India, China, dan banyak

lagi negara merupakan ekonomi campuran.

PRINSIP EKONOMI

8


Soalan

1. Gunakan graf PPF untuk menggambarkan tukar ganti kepada ekonomi

antara menghasilkan barangan yang digunakan dengan barangan modal.

Terangkan secara ringkas kenapa keluk mungkin akan menjadi cekung.

2. Katakan perkembangan teknologi berlaku yang memberi kesan kepada

pengeluaran barangan modal tetapi tidak barangan yang digunakan.

Tunjukkan kesannya pada PPF.

3. “Kerajaan sepatutnya menyediakan perkhidmatan kesihatan percuma

kepada semua”. Nilai pernyataan ini menggunakan konsep ekonomi

seperti kekurangan, kos lepas, dan PPF.

4. Apakah perbezaan antara mikroekonomi dengan makroekonomi?

5. Sistem ekonomi yang manakah paling baik?

PRINSIP EKONOMI

9


BAB 2

PERMINTAAN DAN PENAWARAN

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, anda akan dapat untuk:

1. Menerangkan permintaan dan pengaruh atas permintaan

2. Menerangkan penawaran dan pengaruh atas penawaran

3. Menerangkan bagaimana permintaan dan penawaran menentukan harga

dalam pasaran

4. Menggunakan permintaan dan penawaran untuk menerangkan perubahan

dalam harga dan kuantiti

2.1 Pasaran

Sebuah pasaran ialah sekumpulan pembeli and penjual sesuatu barangan dan

perkhidmatan yang tertentu. Interaksi antara pembeli dengan penjual dalam suatu

pasaran menentukan harga dan kuantiti dalam pasaran. Permintaan

menggambarkan tingkah laku pembeli dalam pasaran dan penawaran

menggambarkan tungkah laku penjual dalam pasaran.

2.2 Permintaan

Permintaan ialah kesanggupan dan kemampuan untuk membeli. Hukum

permintaan menunjukkan bahawa harga dan kuantiti adalah terhubung secara

songsang, menyebabkan yang lainnya tetap (ceteris paribus). Keluk permintaan

ialah graf yang menunjukkan berapa banyak pengguna sanggup dan mampu untuk

membeli pada setiap peringkat harga. Keluk permintaan menggraf perhubungan

songsang antara harga dengan kuantiti. Jadual permintaan ialah jadual yang

menunjukkan hubungan songsang antara harga dengan kuantiti yang diminta.

PRINSIP EKONOMI

10


Harga menentukan amaun yang pembeli sanggup untuk beli dan merupakan

penentu, dan terdapat juga faktor-faktor lain yang menentukan permintaan.

Hukum Permintaan menunjukkan bahawa harga dan kuantiti yang diminta adalah

terhubung secara songsang dengan andaian ceteris paribus. Apabila ada

perubahan kepada harga sesuatu barang, ia menimbulkan dua kesan; kesan

penggantian dan kesan pendapatan. Keluk permintaan melereng ke bawah

disebabkan kesan penggantian dan kesan pendapatan.

Kesan penggantian ialah perubahan dalam penggunaan disebabkan perubahan

dalam harga relatif. Apabila harga Coke meningkat, kuantiti Coke yang diminta

berkurang kerana Coke secara relatifnya lebih mahal daripada Pepsi (ceteris

paribus). Pengguna adalah lebih sanggup menggantikan dengan barang yang

kurang mahal.

Kesan pendapatan ialah perubahan dalam penggunaan disebabkan perubahan

dalam kuasa pembelian apabila harga berubah.

Contoh: Pendapatan = RM100,

Harga coke = RM1 Pendapatan Sebenar = 100 coke

Harga coke = RM2 Pendapatan Sebenar = 50 coke

2.3 Penentu Permintaan yang Lain

2.3.1 Pendapatan

Peningkatan dalam pendapatan meningkatkan permintaan untuk barangan

normal dan mengurangkan permintaan untuk barangan kurang bermutu.

Pengurangan dalam pendapatan menyebabkan permintaan untuk barangan

normal menurun sementara permintaan untuk barangan kurang bermutu

meningkat.

PRINSIP EKONOMI

11


Barangan normal ialah barangan di mana permintaan bertambah dengan

peningkatan pendapatan dan permintaan berkurang dengan pengurangan

dalam pendapatan. Contoh barangan normal ialah makanan, pakaian,

pendidikan, dan lain-lain.

Barangan kurang bermutu ialah barangan di mana permintaan berkurang

apabila pendapatan bertambah dan permintaan bertambah apabila

pendapatan berkurang. Contoh-contoh barangan kurang bermutu ialah

barangan terpakai seperti pakaian, telefon, buku, dan lain-lain.

Akan tetapi klasifikasi barangan normal dan kurang bermutu adalah relatif

dan bergantung kepada keadaan.

2.3.2 Harga barangan berkaitan: Pengganti dan Pelengkap

Harga pengganti

Pengganti ialah barangan alternatif. Peningkatan dalam harga suatu

barangan meningkatkan permintaan untuk penggantinya.

Contoh-contoh pengganti ialah Coke dan Pepsi. Jika harga Coke

meningkat, permintaan untuk Pepsi juga meningkat.

Harga pelengkap

Barangan pelengkap ialah barangan yang digunakan bersama. Peningkatan

dalam harga suatu barangan akan mengurangkan permintaan untuk

pelengkapnya. Contoh-contoh pelengkap ialah kereta dan petrol. Jika

harga kereta meningkat, permintaan untuk petrol akan berkurang.

PRINSIP EKONOMI

12


2.3.3 Citarasa

Citarasa ialah kesukaan dan ketidaksukaan terhadap sesuatu barang. Ia

merupakan elemen subjektif yang boleh mempengaruhi rancangan

pengguna untuk membeli barangan dan perkhidmatan. Citarasa

dipengaruhi oleh faktor-faktor bukan ekonomi seperti budaya, trend, dan

iklan. Citarasa terhadap barang tersebut meningkatkan permintaan

terhadapnya.

Contoh: Trend terhadap telefon pintar dan Ipad meningkatkan permintaan

terhadap barang-barang ini.

2.3.4 Jangkaan

Jangkaan ialah persepsi orang terhadap masa depan. Jangkaan terhadap

harga dan pendapatan boleh mempengaruhi permintaan. Jangkaan yang

positif terhadap harga dan pendapatan masa depan mempengaruhi

permintaan secara positif dan jangkaan yang negatif mempengaruhi

permintaan secara negatif. Peningkatan dalam harga dan pendapatan yang

dijangka pada masa depan akan meningkatkan permintaan.

2.3.5 Populasi dan Demografi

Peningkatan dalam populasi akan meningkatkan permintaan terhadap

kebanyakan barangan dan perkhidmatan. Perubahan demografi ialah

perubahan dalam ciri-ciri populasi seperti umur dan jantina yang boleh

mempengaruhi permintaan terhadap barangan dan perkhidmatan.

PRINSIP EKONOMI

13


2.4 Permintaan Individu dan Permintaan Pasaran

Permintaan individu ialah kuantiti yang diminta pada setiap peringkat harga oleh

seseorang individu. Permintaan pasaran ialah permintaan oleh semua pengguna

untuk barangan dan perkhidmatan. Permintaan pasaran diterbitkan dengan

menjumlahkan keluk permintaan individu secara mendatar.

2.5 Perubahan dalam kuantiti yang diminta dan perubahan dalam

permintaan

2.5.1 Pergerakan sepanjang keluk permintaan dan perubahan

dalam kuantiti yang diminta

Perubahan dalam harga menyebabkan kuantiti yang diminta berubah. Jika

harga menurun, kuantiti yang diminta bertambah menyebabkan

pergerakan sepanjang keluk permintaan. Sementara jika harga meningkat,

kuantiti yang diminta berkurang menyebabkan pergerakan di bawah keluk

permintaan.

Rajah 2.1: Pergerakan sepanjang keluk permintaan

Keluk Permintaan

Q1 Q2 Q3

P1

P2

P3

Kuantiti

Harga

PRINSIP EKONOMI

14


2.5.2 Anjakan pada keluk permintaan dan perubahan dalam

permintaan

Perubahan dalam permintaan menganjak keluk permintaan. Perubahan

dalam penentu permintaan akan menyebabkan keluk permintaan beranjak.

Peningkatan dalam permintaan akan menganjak keluk permintaan ke

kanan dan pengurangan dalam permintaan akan menganjak keluk ke kiri.

Rajah 2.2: Anjakan keluk permintaan

2.6 Penawaran

Penawaran ialah kesanggupan dan kemampuan untuk menjual. Hukum penawaran

menunjukkan bahawa harga dan kuantiti adalah terhubung secara positif, dan

yang lainnya tetap (ceteris paribus). Keluk penawaran ialah graf yang

menunjukkan berapa banyak barang seseorang penjual sanggup dan mampu jual

pada setiap peringkat harga. Keluk penawaran menunjukkan hubungan positif

antara harga dengan kuantiti. Jadual penawaran ialah jadual yang menunjukkan

hubungan positif antara harga dengan kuantiti yang ditawarkan. Harga ialah

faktor yang paling penting kepada penjual.

Kuantiti yang diminta

Harga

D

D1

PRINSIP EKONOMI

15


Hukum Penawaran menunjukkan bahawa harga dan kuantiti yang ditawarkan

adalah terhubung secara positif dengan andaian-andaian ceteris paribus. Keluk

penawaran mencerun ke atas kerana penjual akan sanggup menjual lebih banyak

pada harga yang lebih tinggi, disebabkan keuntungan meningkat dengan harga

(ceteris paribus) dan juga kos marginal (MC) meningkat apabila firma

menghasilkan lebih banyak dan oleh itu, mereka hanya akan menghasilkan lebih

banyak jika harga lebih tinggi. Harga ialah faktor penting yang menentukan

amaun yang ditawarkan. Akan tetapi terdapat juga faktor-faktor lain yang

menentukan penawaran.

2.7 Penentu Penawaran yang Lain

2.7.1 Harga input

Harga input memberi kesan kepada kos pengeluaran. Peningkatan dalam

harga input akan meningkatkan kos pengeluaran. Peningkatan dalam kos

menjadikannya kurang untung kepada firma untuk menghasilkan lebih

banyak, jadi penawaran akan menurun.

2.7.2 Perubahan Teknologi

Perubahan teknologi ialah perubahan kaedah pengeluaran dengan sumber-

sumber yang ada. Penambahbaikan dalam teknologi meningkatkan

kebolehan sesuatu firma untuk menghasilkan keluaran dengan kuantiti

input yang diberi, dan ini akan meningkatkan keuntungan firma.

Penambahbaikan teknologi meningkatkan penawaran.

2.7.3 Harga pengganti dalam pengeluaran

Input pengganti dalam pengeluaran ialah input yang boleh digantikan oleh

input lain dalam pengeluaran. Sebagai contoh, modal boleh menggantikan

PRINSIP EKONOMI

16


buruh dalam sesetengah pengeluaran. Peningkatan dalam upah buruh akan

menyebabkan penggantian daripada buruh kepada modal yang lebih

murah secara relatifnya. Contoh: ATM boleh menggantikan juruwang

bank.

2.7.4 Harga yang dijangka pada masa depan

Jika penjual menjangka harga akan meningkat pada masa depan,

penawaran semasa akan menurun supaya akan dapat dijual lebih banyak

apabila harga lebih tinggi pada masa depan. Ini akan menambahkan

keuntungan firma.

2.7.5 Bilangan firma dalam pasaran

Jika terdapat banyak firma, penawaran akan bertambah dan jika terdapat

kurang firma, penawaran akan berkurang. Kemasukan firma-firma baru

dalam industri meningkatkan bilangan firma yang akan meningkatkan

penawaran. Apabila sesetengah firma meninggalkan industri, penawaran

akan berkurang.

2.8 Perubahan dalam kuantiti yang ditawarkan dan perubahan dalam

penawaran

2.8.1 Pergerakan sepanjang keluk penawaran dan perubahan dalam

kuantiti yang ditawarkan

Perubahan dalam harga menyebabkan kuantiti yang ditawarkan berubah.

Jika harga menurun, kuantiti yang ditawarkan berkurang menyebabkan

pergerakan ke bawah sepanjang keluk penawaran. Sementara jika harga

meningkat, kuantiti yang ditawarkan bertambah menyebabkan pergerakan

ke atas sepanjang keluk penawaran.

PRINSIP EKONOMI

17


Rajah 2.3: Pergerakan sepanjang keluk penawaran

2.8.2 Anjakan dalam keluk penawaran dan perubahan dalam

penawaran

Perubahan dalam penawaran menganjak keluk penawaran. Perubahan

dalam penentu penawaran akan menyebabkan keluk penawaran beranjak.

Peningkatan dalam penawaran akan menganjak keluk penawaran ke kanan

dan pengurangan dalam penawaran akan menganjak keluk penawaran ke

kiri.

Rajah 2.4: Anjakan keluk penawaran

Keluk Penawaran

P3

P2

Harga

Pergerakan sepanjang

Keluk Penawaran

Anjakan ke Kanan

Keluk Penawaran

Q1 Q2 Q3

P3

P2

P1

Kuantiti

Harga

S

S S1

P1

Kuantiti

Q1 Q2 Q3

PRINSIP EKONOMI

18


2.9 Keseimbangan dan Ketidakseimbangan Pasaran

2.9.1 Keseimbangan

Keseimbangan dalam pasaran berlaku apabila harga seimbang dengan

perancangan pembeli dan penjual. Titik keseimbangan dicapai apabila

keluk permintaan memotong keluk penawaran. Pada titik persilangan

permintaan dan penawaran, harga dan kuantiti keseimbangan ditentukan.

Harga keseimbangan ialah harga di mana kuantiti yang diminta sama

dengan kuantiti yang ditawarkan.

Rajah 2.5: Keseimbangan

2.9.2 Ketidakseimbangan

Ketidakseimbangan adalah apabila permintaan tidak sama dengan

penawaran.

Jika harga di atas keseimbangan, kuantiti yang ditawarkan adalah lebih

daripada kuantiti diminta. Penawaran berlebihan akan berlaku. Kuasa

pasaran akan memastikan bahawa harga akan diselaraskan secara

automatik (harga menurun) untuk menghabiskan lebihan.

P^

Kuantiti

Harga

S

D

Q1

PRINSIP EKONOMI

19


Jika harga di bawah keseimbangan, kuantiti yang diminta adalah lebih

daripada kuantiti yang ditawarkan. Kekurangan akan berlaku. Kuasa

pasaran akan menyebabkan penyelarasan harga (harga meningkat) untuk

menyelesaikan kekurangan.

2.10 Perubahan dalam Keseimbangan

2.10.1 Perubahan dalam Permintaan dan Penawaran

Terdapat lima jenis perubahan:

i. Peningkatan dalam permintaan akan meningkatkan harga pasaran dan

kuantiti.

Rajah 2.6: Peningkatan dalam permintaan

Kuantiti

Harga

S

D

D1

Q Q1

P1

P

PRINSIP EKONOMI

20


ii. Pengurangan dalam permintaan akan mengurangkan harga pasaran dan

kuantiti.

Rajah 2.7: Pengurangan dalam penawaran

iii. Peningkatan dalam penawaran akan mengurangkan harga pasaran tetapi

kuantiti juga akan bertambah.

Rajah 2.8: Peningkatan dalam penawaran

Kuantiti

Harga

D2

D1

Q2 Q1

P1

P2

Kuantiti

Harga

D

Q Q1

P

P1

S

S1

PRINSIP EKONOMI

21


iv. Pengurangan dalam penawaran akan meningkatkan harga pasaran tetapi

akan mengurangkan kuantiti pasaran.

Rajah 2.9: Pengurangan dalam penawaran

2.10.2 Perubahan dalam kedua-dua permintaan dan penawaran

Permintaan dan penawaran boleh berubah secara serentak disebabkan oleh

keadaan pasaran yang berubah. Rajah yang berikut menunjukkan keluk

permintaan dan penawaran yang meningkat serentak.

Rajah 2.10: Perubahan dalam permintaan dan penawaran

Apakah terjadi kepada harga dan kuantiti jika kedua-dua keluk permintaan

dan penawaran beranjak pada masa yang sama? Terdapat empat

Kuantiti

Harga

D

Q2 Q1

P2

P1

S

S1

Quantity

Harga S1

D1

S2

S3

D3

D2

PRINSIP EKONOMI

22


kemungkinan di mana perubahan serentak dalam permintaan dan

penawaran boleh memberi kesan kepada harga keseimbangan dan kuantiti.

i. Permintaan dan Penawaran meningkat pada masa yang sama (P tidak tentu

dan Q )

Peningkatan dalam permintaan dan penawaran akan meningkatkan

kuantiti tetapi kesannya atas harga adalah tidak tentu. Jika permintaan

meningkat lebih daripada penawaran, harga akan meningkat. Jika

penawaran meningkat lebih daripada permintaan, harga akan menurun.

Rajah 2.11: Peningkatan dalam permintaan dan penawaran

ii. Permintaan dan penawaran berkurang pada masa yang sama (P tidak tentu

dan Q )

Pengurangan dalam permintaan dan pengurangan dalam penawaran akan

mengurangkan kuantiti tetapi kesannya atas harga adalah tidak tentu. Jika

permintaan mengurang daripada penawaran, harga akan menurun. Jika

penawaran mengurang daripada permintaan, harga akan meningkat.

Rajah 2.12: Pengurangan dalam permintaan dan penawaran

Kuantiti

Harga

Q1 Q2

P1

P2

D

D1

S

S1

Kuantiti

Harga

P1

D2

D1

S2

S1

P2

Q1 Q2

PRINSIP EKONOMI

23


iii. Peningkatan dalam permintaan dan pengurangan dalam penawaran (P

dan Q tidak tentu)

Peningkatan dalam permintaan dan pengurangan dalam penawaran akan

meningkatkan harga tetapi kuantiti adalah tidak tentu. Jika permintaan

meningkat lebih daripada penawaran berkurang, kuantiti akan bertambah.

Jika penawaran mengurang daripada permintaan bertambah, kuantiti akan

berkurang.

Tunjukkan peningkatan dalam permintaan dan pengurangan dalam

penawaran atas harga pasaran dan kuantiti dalam rajah di bawah.

Rajah 2.13: Peningkatan dalam permintaan dan pengurangan dalam

penawaran

iv. Pengurangan dalam permintaan dan peningkatan dalam penawaran (P

dan Q tidak tentu)

Pengurangan dalam permintaan dan peningkatan dalam penawaran akan

menyebabkan harga berkurang dan kuantiti tidak tentu. Jika permintaan

meningkat lebih daripada peningkatan dalam penawaran, kuantiti akan

berkurang. Jika penawaran meningkat lebih daripada permintaan

berkurang, kuantiti akan meningkat.

P^

Kuantiti

Harga

S

D

PRINSIP EKONOMI

24


Tunjukkan pengurangan dalam permintaan dan peningkatan dalam

penawaran atas harga pasaran dan kuantiti dalam rajah di bawah.

Rajah 2.14: Pengurangan dalam permintaan dan peningkatan dalam

penawaran

Jadual 2.1: Anjakan Serentak dalam Penawaran dan Permintaan

Penawaran Meningkat Penawaran Berkurang

Permintaan Meningkat Harga Tidak Tentu

Kuantiti

Harga

Kuantiti Tidak Tentu

Permintaan Berkurang

Harga

Kuantiti Tidak Tentu

Harga Tidak Tentu

Kuantiti

Soalan

1. Apakah hukum permintaan? Apakah pembolehubah-pembolehubah

utama yang akan menyebabkan keluk permintaan beranjak? Beri satu

contoh untuk setiap satu.

2. Apakah hukum penawaran? Apakah pembolehubah-pembolehubah

utama yang akan menyebabkan keluk penawaran beranjak? Beri satu

contoh untuk setiap satu.

3. Katakan harga barang pelengkap jatuh dan terdapat juga peningkatan

dalam kos pengeluaran. Apakah yang mungkin berlaku kepada harga

dan kuantiti?

P^

Kuantiti

Harga

D

S

PRINSIP EKONOMI

25


4. Katakan pendapatan meningkat, apakah yang akan terjadi kepada

permintaan untuk perjalanan percutian? Kenapa?

5. Rajah di bawah menunjukkan permintaan dan penawaran untuk petrol.

Pasaran asalnya pada keseimbangan titik x. Kemudian berlaku anjakan

pada keluk permintaan dan/atau penawaran, yang menyebabkan

perubahan dalam harga keseimbangan dan kuantiti.

Ke titik keseimbangan yang manakah (a, b, c, d, e, f, g, atau h) pasaran

akan bergerak dari titik x selepas setiap perubahan berikut?

a. Peningkatan dalam kos menapis petrol.

b. Tambang bas dan keretapi jatuh.

c. Kejatuhan dalam harga minyak mentah dan peningkatan dalam

harga kereta.

d. Kenaikan cukai atas petrol dan penurunan cukai atas kereta.

Kuantiti

Harga S0

D0

S2

S1

D1

D2

A

B

C D

E

F

G H

X

PRINSIP EKONOMI

26


Kuantiti

Harga

Kuantiti

Harga

Anjakan ke Kiri dalam Penawaran

Membawa kepada Keseimbangan Baru

E1

E2

D1

D2

S

P1

P2

Q1 Q2

E1

E2

S1

P1

P2

Q2 Q1

S2

D

Anjakan ke Kanan dalam Penawaran


PRINSIP EKONOMI

27


Anjakan Permintaan dan Penawaran dan Keseimbangan Pasaran

1. Peningkatan dalam Permintaan –

P↑ dan Q↑

2. Pengurangan dalam Permintaan–

P↓ dan Q↓

Kuantiti

Harga

E2

E1

S2

P2

P1

Q1 Q2

S1

D

Anjakan ke Kiri dalam Penawaran


Kuantiti

Harga

D2

D1

S1

P2

P1

Q2 Q1 Kuantiti

Harga

D1

D2

S1

P1

P2

Q1 Q2

PRINSIP EKONOMI

28


3. Peningkatan dalam Penawaran –

P↓ dan Q↑

4. Pengurangan dalam Penawaran –

P↑ dan Q↓

Kuantiti

Harga S1

P1

P2

Q2 Q1

S2

D1

Kuantiti

Harga S2

P2

P1

Q1 Q2

S1

D

Kuantiti

Harga

D+

D

S+

P1

P*

Q1 Q*

S

Kuantiti

Harga

D+

D

S+

P1

P*

Q1 Q*

S

Kuantiti

Harga

D

D+

S+ P*

P1

Q1 Q*

S

Kuantiti

Harga

D

D+

S+ P*

P1

Q* Q1

S

PRINSIP EKONOMI

29


BAB 3

KEANJALAN

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, anda akan dapat untuk:

1. Mentakrifkan keanjalan permintaan harga, penawaran, harga silang, dan

keanjalan permintaan pendapatan

2. Mengira keanjalan permintaan harga, penawaran, harga silang, dan

keanjalan permintaan pendapatan

3. Mentafsir nilai-nilai keanjalan permintaan harga, penawaran, harga silang,

dan keanjalan permintaan pendapatan

4. Memahami penggunaan semua nilai keanjalan

3.1 Keanjalan

Keanjalan ialah ukuran keresponsifan satu pemboleh ubah kepada perubahan

dalam pemboleh ubah yang lain. Terdapat banyak jenis keanjalan. Empat jenis

keanjalan untuk subjek ini ialah:

1. Keanjalan permintaan harga

2. Keanjalan permintaan pendapatan

3. Keanjalan permintaan harga silang

4. Keanjalan penawaran harga

3.2 Keanjalan Permintaan Harga (Ed)

3.2.1 Anjal, Tidak Anjal, dan Permintaan Unit Anjal

Keanjalan permintaan mengukur berapa banyak kuantiti yang diminta berubah

sebagai jawapan kepada perubahan dalam harga (ceteris paribus). Ia mengukur

PRINSIP EKONOMI

30


magnitud pergerakan sepanjang keluk permintaan. Terdapat tiga ukuran keanjalan

sepanjang cerun menurun keluk permintaan:

1. Permintaan anjal: Apabila permintaan lebih responsif kepada perubahan

dalam harga. Nilai Ed>1.

2. Permintaan tidak anjal: Apabila permintaan kurang responsif kepada

perubahan dalam harga.

Nilai Ed<1.

3. Permintaan unit anjal: Apabila respons permintaan sama dengan

perubahan dalam harga.

Nilai Ed=1.

D

Kuantiti

Harga

D Kuantiti

Harga

D Kuantiti

Harga

PRINSIP EKONOMI

31


3.2.2 Kes-kes khas keanjalan permintaan: Permintaan anjal dan tidak

anjal secara sempurna

1. Permintaan anjal secara sempurna (Ed= )

Permintaan adalah anjal secara sempurna jika respons kuantiti secara tak

terhingganya adalah tinggi kepada perubahan kecil dalam harga. Keluk

permintaan ialah garisan mendatar apabila permintaan adalah anjal secara

sempurna.

2. Permintaan tidak anjal secara sempurna (Ed=0)

Permintaan adalah tidak anjal secara sempurna apabila tiada respons pada

kuantiti yang diminta apabila harga berubah. Keluk penawaran ialah

garisan menegak jika permintaan adalah tidak anjal secara sempurna.

D

Kuantiti

Harga

D

Kuantiti

Harga

PRINSIP EKONOMI

32


3.3 Formula-formula Keanjalan Permintaan

3.3.1 Keanjalan permintaan titik

Ed = % perubahan dalam kuantiti diminta % perubahan dalam harga = ∆Q ∆P

Q P = ∆Q P

Q ∆P

Ukuran keanjalan titik Ed

Contoh-contoh:

1. P berkurang daripada $3 to $1 dan Q meningkat daripada 10 ke 15.

Ed = ∆Q P

Q ∆P

= 5/10 3/-2

= - 0.75

Nilai ׀Ed ׀ ialah < 1, permintaan adalah tidak anjal.

Maksud pekali jika Ed = 0.75 ialah 1% perubahan dalam harga

menghasilkan 0.75% perubahan dalam kuantiti diminta. Dalam contoh ini,

1% perubahan dalam harga menyebabkan 0.75% pengurangan dalam

kuantiti diminta.

2. P berkurang daripada $3 to $1 dan Q meningkat daripada 10 ke 20.

Ed = ∆Q P

Q ∆P

= 5/10 3/-2

= - 3

Nilai keanjalan ialah ׀Ed 1< ׀, permintaan adalah anjal.

PRINSIP EKONOMI

33


Maksud pekali jika Ed = -3 ialah 1% perubahan dalam harga

menghasilkan 3% perubahan dalam kuantiti diminta. Dalam contoh ini,

1% peningkatan dalam harga menyebabkan 3% pengurangan dalam

kuantiti diminta.

3.3.2 Formula Keanjalan Perkhidmatan Titik Tengah

Keanjalan permintaan titik tengah ialah ukuran yang lebih tepat. Kaedah

titik tengah (purata) digunakan untuk mengelakkan jawapan berbeza untuk

peningkatan dan pengurangan dalam harga. Formula titik tengah dijanakan

dengan menggantikan harga dan kuantiti dalam formula keanjalan titik

dengan harga purata (Pave) dan kuantiti purata.

Ed = % perubahan dalam kuantiti diminta % perubahan dalam harga = ∆Q ∆P

Qave Pave

= ∆Q Pave

Qave ∆P

Gunakan formula titik tengah yang sama seperti contoh 1 di atas:

P berkurang daripada $3 kepada $1 dan Q meningkat daripada 10 kepada

15.

Ed = ∆Q Pave

Qave ∆P

= 5/12.5 2/-2

= -0.4

Nilainya berbeza tetapi ׀Ed 1>׀. Permintaan ialah harga tidak anjal.

Pengurangan 1% dalam harga menyebabkan kuantiti diminta

meningkat sebanyak 0.4%.

PRINSIP EKONOMI

34


3.4 Keanjalan Berbeza-beza sepanjang Keluk Permintaan

Keluk penawaran garis lurus: Ed = ∆Q P

Q ∆P

Nilai keanjalan menurun jika bergerak ke bawah sepanjang keluk penawaran garis

lurus. Permintaan adalah lebih anjal apabila harga di atas harga purata dan tidak

anjal di bawah harga purata. Permintaan ialah unit anjal pada harga purata.

3.5 Faktor-faktor yang Menentukan Keanjalan Permintaan Harga

3.5.1 Darjah Kebolehgantian

Darjah kebolehgantian bermaksud ketersediaan pengganti untuk sesuatu

produk. Terdapat sesetengah produk yang mempunyai berbagai-bagai-

bagai pengganti sedia ada sementara produk-produk lain kurang

mempunyai pengganti. Produk-produk dengan pengganti yang lebih

mempunyai permintaan anjal yang lebih berbanding dengan produk-

produk dengan pengganti yang kurang. Ini adalah kerana apabila terdapat

lebih banyak pengganti sedia ada, pengguna boleh membuat penyelarasan

kepada perubahan harga. Sebagai contoh, jika harga sesuatu jenama atau

Keanjalan sepanjang Keluk Penawaran Linear

Harga

Kuantiti Diminta

Anjal

Tidak Anjal

Unit

Anjal

D

PRINSIP EKONOMI

35


produk meningkat (Maggi, Coke, Lipton, Nescafe, oren, epal), pembeli

akan membuat penyelarasan yang perlu dengan bertukar kepada jenama,

minuman, atau buah-buahan yang lain apabila pengganti senang tersedia.

Akan tetapi, produk-produk yang tidak atau mempunyai bekalan yang

terhad seperti garam, gula, telur, susu, pensel, dan minyak di mana kurang

atau tiada pengganti yang sesuai tersedia, permintaan adalah kurang anjal

harga kerana tidak mudah untuk bertukar kepada alternatif jika harga naik.

3.5.2 Tiket Besar lawan Tiket Kecik

Sebahagian daripada pendapatan pengguna yang dibelanjakan ialah

peratusan pendapatan yang dibelanjakan atas barangan. Sesetengah

barangan dikenali sebagai tiket besar kerana sebahagian besar pendapatan

dibelanjakan pada penggunaannya seperti berbelanja atas kasut sukan,

kaca mata hitam, kosmetik, kereta, rumah, percutian, petrol, dan

sebagainya yang mengambil sebahagian besar pendapatan pengguna.

Permintaan untuk barangan ini adalah anjal harga sebab pengguna adalah

sensitif kepada perubahan dalam harga barangan tersebut kerana ia akan

memberi kesan yang besar kepada mereka. Sementara barangan lain yang

mengambil sebahagian kecil pendapatan pengguna seperti perbelanjaan

atas alat tulis, sarung kaki, kelengkapan dandanan diri, dan sebagainya

mempunyai permintaan anjal yang kurang kerana perubahan dalam harga

tidak memberi kesan yang nyata kepada pendapatan pengguna.

3.5.3 Barangan Keperluan lawan Barangan Mewah

Sesetengah barangan ialah keperluan dalam penggunaan seperti makanan,

pendidikan, dan petrol di mana walaupun harga naik, pengguna tidak

boleh mengurangkan penggunaan dengan banyak. Sementara sesetengah

barangan ialah barangan mewah seperti barang-barang berjenama terkenal,

barang kemas, kereta mewah, percutian, dan makan minum di restoran

PRINSIP EKONOMI

36


yang mahal. Perubahan dalam harga barangan ini memberi lebih kesan

kepada pengguna. Apabila harga barangan ini naik, pengguna

mengurangkan penggunaannya sementara diskaun barangan ini akan

menggalakkan lebih banyak penggunaan.

3.5.4 Tempoh Masa

Tempoh masa berlalu berikutan perubahan harga. Dalam tempoh masa

yang singkat apabila pengguna tidak mampu membuat banyak

penyelarasan selepas perubahan harga, permintaan cenderung menjadi

lebih tidak anjal sementara dalam tempoh yang panjang apabila pengguna

mempunyai masa yang cukup untuk membuat penyelarasan kepada

perubahan harga, seperti mencari pengganti atau membuat perubahan

kepada tabiat penggunaan, permintaan cenderung menjadi lebih anjal.

Sesetengah barangan yang ditagih oleh pengguna seperti rokok dan

alkohol, dan sesetengah yang mereka sudah biasa buat seperti makan nasi,

roti atau pasta sebagai makanan ruji memerlukan perubahan dalam tabiat

penggunaan yang memerlukan masa untuk berubah. Jadi, permintaan

untuk produk-produk ini adalah lebih anjal dalam tempoh yang panjang

berbanding tempoh yang pendek.

3.5.5 Definisi Pasaran yang Meluas lawan Sempit

Apabila produk-produk ditafsirkan secara meluas atau umum seperti

makanan, buah-buahan, dan minuman ringan, adalah lebih susah untuk

mencari alternatif apabila harga naik. Oleh itu, permintaan adalah kurang

anjal. Apabila sesuatu produk ditakrifkan secara sempit atau khusus

seperti Pasta, Oren, dan Pepsi, adalah lebih mudah mencari pengganti dan

permintaan adalah lebih anjal.

PRINSIP EKONOMI

37


3.6 Keanjalan dan Jumlah Hasil (TR)

Jumlah hasil (jumlah perbelanjaan/TR) ialah amaun yang dibelanjakan oleh

pembeli iaitu amaun yang diterima oleh penjual. TR atau TE = Harga Kuantiti

(PQ). Perubahan dalam harga boleh memberi kesan kepada TR. Peningkatan

dalam harga mungkin meningkatkan atau mengurangkan TR bergantung kepada

keanjalan permintaan.

Rajah 3.1: Keanjalan Permintaan dan Jumlah Hasil

Jika permintaan adalah anjal, kenaikan harga akan menurunkan TR

sementara kejatuhan harga akan menaikkan TR.

Jumlah Hasil

Harga per Unit

Kuantiti Keanjalan > 1

(Permintaan Anjal)

Keanjalan < 1

(Permintaan

Tidak Anjal)

Jumlah Hasil

Maksimum

Keanjalan = 1

Titik Tengah

(Permintaan Unit

Anjal)

PRINSIP EKONOMI

38


Jika permintaan adalah tidak anjal, kenaikan harga akan meningkatkan TR

dan kejatuhan harga akan menurunkan TR.

Jika permintaan ialah unit anjal, perubahan dalam harga tidak akan

memberi kesan kepada TR kerana TR adalah pada maksimumnya.

Apabila permintaan adalah anjal, P dan TR adalah terhubung secara songsang

sementara apabila permintaan tidak anjal, P dan TR adalah terhubung secara

positif. Apabila permintaan ialah unit anjal, P dan TR tidak terhubung.

3.7 Keanjalan Permintaan Pendapatan (EI)

Keanjalan permintaan pendapatan mengukur berapa banyak kuantiti diminta

sesuatu barang memberi respons kepada perubahan dalam pendapatan pengguna.

Keanjalan Pendapatan = % perubahan dalam kuantiti % perubahan dalam pendapatan

Keanjalan pendapatan ialah positif dan kurang daripada satu untuk

barangan keperluan biasa seperti gula, garam, dan gasolin.

Keanjalan pendapatan ialah positif dan lebih besar daripada satu untuk

barangan mewah seperti barang kemas, percutian, dan kereta mewah.

Keanjalan pendapatan ialah negatif untuk barangan kurang bermutu

seperti perjalanan bas dan buku-buku terpakai.

Klasifikasi normal, mewah, dan kurang bermutu adalah relatif dan subjektif.

3.8 Keanjalan Permintaan Harga Silang

Keanjalan permintaan harga silang mengukur keresponsifan kuantiti diminta

barang X kepada perubahan harga barang Y. Keanjalan harga silang diukur untuk

menentukan hubungan antara dua barang. Barangan mungkin berkait sebagai

PRINSIP EKONOMI

39


barangan pengganti atau pelengkap. Keanjalan permintaan silang mengukur

bagaimana kuantiti pengganti atau pelengkap akan berubah apabila harga sesuatu

barang berubah.

Keanjalan Silang = % perubahan dalam Qx % perubahan dalam harga Y

Nilai keanjalan harga silang untuk pengganti adalah positif (Py Qy Qx ),

apabila Py Qx

Kenaikan harga Coke akan meningkatkan permintaan untuk Pepsi.

Keanjalan harga silang untuk pelengkap adalah negatif (Py Qy Qx ),

apabila Py Qx .

Kenaikan harga kereta akan mengurangkan permintaan untuk petrol.

3.9 Keanjalan Harga Penawaran (Es)

3.9.1 Keanjalan, Ketidakanjalan, dan Unit Anjal Penawaran

Keanjalan harga penawaran menugukur keresponsifan kuantiti yang

ditawarkan kepada perubahan harga.

Keanjalan harga penawaran mengukur berapa banyak kuantiti yang

ditawarkan berubah sebagai respons kepada perubahan harga (ceteris

paribus). Ia mengukur magnitud pergerakan sepanjang keluk penawaran.

Ukuran keanjalan penawaran:

PRINSIP EKONOMI

40


1. Penawaran anjal: Apabila penawaran lebih responsif kepada perubahan

harga.

Nilai Es>1.

2. Penawaran tidak anjal: Apabila penawaran kurang responsif kepada

perubahan harga. Nilai Es<1.

3. Unit anjal penawaran: Apabila penawaran memberi respons yang sama

dengan perubahan harga. Nilai Es=1.

Sebarang garis lurus dari asalan akan mempunyai keanjalan harga bekalan

satu.

S

Kuantiti

Harga

S

Kuantiti

Harga

S1

Kuantiti

Harga

S2

S3

PRINSIP EKONOMI

41


Es = % perubahan dalam Q ditawarkan x % perubahan dalam harga X

3.9.2 Kes-kes khas keanjalan penawaran; pnawaran anjal dan

penawaran tidak anjal secara sempurna

1. Penawaran anjal secara sempurna (Es= )

Penawaran adalah anjal secara tidak sempurna jika respons kuantiti tinggi

tak terhingga kepada perubahan kecil dalam harga. Harga tidak berubah

apabila penawaran anjal secara sempurna. Apabila penawaran adalah anjal

secara sempurna, walaupun dengan sedikit pengurangan harga akan

menyebabkan penawaran barang tersebut jatuh kepada sifar. Tiada barang

yang mempunyai ciri ini. Keluk penawaran ialah garis mendatar apabila

penawaran anjal secara sempurna.

2. Penawaran tidak anjal secara sempurna (Es=0)

Penawaran adalah tidak anjal secara sempurna apabila tiada respons

daripada kuantiti yang ditawarkan kepada perubahan harga. Barangan

seperti bilik hotel yang menghadap pantai dan tanah yang menghadap

pantai adalah tidak anjal secara sempurna. Keluk penawaran ialah garis

menegak jika penawaran adalah tidak anjal secara sempurna.

S

Kuantiti

Harga

PRINSIP EKONOMI

42


3.10 Faktor-faktor yang Menentukan Keanjalan Penawaran (Es)

Tempoh Masa

Keanjalan penawaran adalah berbeza dalam tempoh masa yang berbeza

disebabkan oleh perbezaan dalam penyelarasan. Terdapat tiga jangka masa utama;

jangka masa pendek, jangka masa medium, dan jangka masa panjang. Nilai Es

bertambah apabila firma mempunyai lebih masa untuk membuat perubahan.

Jangka masa pendek; penawaran adalah tidak anjal secara sempurna dan

tidak memberi respons kepada perubahan harga kerana firma memerlukan

masa untuk membuat penyelarasan.

Jangka masa medium; penawaran menjadi lebih responsif apabila firma

mampu untuk memanjangkan penggunaan sumber-sumber.

Jangka masa panjang; penawaran menjadi lebih anjal apabila kilang baru

dibina.

3.11 Kegunaan Keanjalan

1. Keanjalan harga permintaan dsn penawaran adalah penting dalam dasar

penentuan harga bagi firma. Firma boleh menentukan bagaimana mengubah

harga untuk mendapat hasil yang lebih besar dan menganggar kesan

perubahan harga pada kuantiti dan seterusnya hasil. Firma juga boleh

S

Kuantiti

Harga

PRINSIP EKONOMI

43


membuat keputusan atas pengagihan cukai berdasarkan keanjalan harga

permintaan dan penawaran. Keanjalan harga permintaan dan penawaran juga

membantu kerajaan menetapkan cukai tidak langsung untuk mencapai

objektifnya.

2. Keanjalan permintaan harga silang boleh digunakan oleh firma untuk

menganggar kesan daripada pemotongan harga pesaing pada permintaan

mereka, dan firma juga boleh menganggar kesan perubahan harga pada

pelengkap (e.g. komputer dan perisian).

3. Keanjalan permintaan pendapatan boleh digunakan untuk menentukan jenis

barangan apa untuk dikeluar dan disimpan. Apabila pendapatan meningkat,

firma mungkin mahu mengelakkan barangan kurang bermutu dan juga

membantu menganggar potensi perubahan dalam permintaan (apabila

pendapatan bertambah di luar negara, pasaran baru mungkin muncul).

Soalan

1. Tunjukkan untuk setiap pasang di bawah barang yang manakah mempunyai

lebih keanjalan harga permintaan dan kenapa:

a makanan segera; pizza.

b. sarung kaki; kasut.

c. Petrol Shell; petrol.

2. Terangkan secara ringkas kenapa permintaan untuk tembakau, alkohol, dadah,

dan judi adalah tidak anjal harga?

3. Kenaikan 20% dalam harga susu membawa kepada pengurangan 10% dalam

kuantiti susu yang diminta. Apakah keanjalan permintaan harga untuk susu?

4. Jika peningkatan 10 peratus dalam pendapatan meningkatkan permintaan

untuk tiket kapal terbang sebanyak 30%, apakah keanjalan permintaan

pendapatan untuk tiket kapal terbang? Terangkan jawapannya dengan

seringkas mungkin.

PRINSIP EKONOMI

44


BAB 4

CAMPUR TANGAN KERAJAAN

DALAM PASARAN

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, anda sepatutnya dapat untuk:

1. Memahami aplikasi analisis permintaan dan penawaran

2. Memahami pelbagai bentuk campur tangan kerajaan

3. Menggunakan graf permintaan dan penawaran untuk menganalisis kesan

ekonomi atas harga siling dan harga lantai

4. Menggunakan graf permintaan dan penawaran untuk menganalisis kesan

ekonomi cukai

4.1 Dasar Kawalan Harga

Setakat ini, kita telah melihat bagaimana sistem harga pasaran kompetitif mencatu

barangan yang kurang di dunia. Akan tetapi, kadang-kadang pembuat dasar

percaya bahawa harga dalam pasaran kompetitif mungkin tidak adil kepada

pembeli atau penjual. Inilah masa apabila campur tangan kerajaan atas harga

pasaran boleh membawa kepada hasil yang lebih baik. Campur tangan kerajaan

secara langsung atas harga pasaran dikenali sebagai kawalan harga. Terdapat dua

jenis kawalan harga; dasar harga maksimum dan minimum.

Namun begitu, kadang-kadang dasar yang berniat baik ini mungkin menghasilkan

akibat yang tidak diingini. Dasar penetapan harga, kesan, dan kaedah untuk

menangani kesan-kesannya digariskan seperti di bawah.

PRINSIP EKONOMI

45


4.1.1 Dasar Harga Maksimum

Dasar harga maksimum juga dikenali sebagai dasar harga siling. Inilah masanya

kerajaan menetapkan harga maksimum yang sah di mana penjual tidak boleh

menjual di atas harga maksimum. Harga maksimum ditetapkan di bawah

keseimbangan. Harga maksimum bertujuan untuk melindungi pembeli daripada

harga yang terlalu tinggi ditetapkan oleh pasaran. Contoh dasar harga maksimum

ialah kawalah harga atas barangan asas pengguna, harga sewaan, dan sebagainya.

Kesan harga maksimum adalah ia mencipta kekurangan. Apabila harga ditetapkan

di bawah keseimbangan, pembeli akan mahu membeli lebih dan penjual akan

menjual kurang yang mencipta kelebihan permintaan atau kekurangan.

Rajah 4.1: Dasar harga maksimum

Sebab-sebab menetapkan dasar harga maksimum:

Untuk melindungi kepentingan pembeli apabila harga yang ditetapkan

dalam pasaran terlalu tinggi sehingga tidak mampu dibeli oleh semua.

Sebagai contoh, harga rumah dan sewa mungkin terlalu tinggi di bandar-

bandar metropolitan sehinggan tidak mampu oleh golongan miskin. Harga

barangan asas juga kadang-kadang sangat tinggi apabila berlaku perang

Harga

Kuantiti

S

D

Q1 Q0 Q2

P1

P

PRINSIP EKONOMI

46


atau kejutan penawaran yang boleh memberi kesan kepada kumpulan yang

mudah terjejas.

Kesan dasar harga maksimum:

i. Mencipta kekurangan.

ii. Senarai beratur dan menunggu yang panjang.

iii. Kemunculan pasaran gelap.

Kaedah untuk menangani kesan dasar harga maksimum:

i. Kerajaan boleh membeli barangan yang didagangkan di bawah harga

siling pasaran dunia dan menjualnya pada harga siling pasaran dalam

negara.

ii. Mencatu melalui penggunaan senarai menunggu dan kriteria tersurat bagi

siapa yang patut dapat produk seperti di bawah kawalan sewa.

4.1.2 Dasar Harga Minimum

Dasar harga minimum juga dikenali sebagai dasar harga lantai. Ini terjadi apabila

kerajaan menetapkan harga yang sah di mana penjual tidak boleh menjual di

bawah harga minimum. Harga minimum ditetapkan di atas harga keseimbangan.

Harga minimum bertujuan untuk melindungi penjual daripada harga yang sangat

rendah yang ditentukan dalam pasaran. Contoh-contoh harga minimum ialah

harga sokongan ladang dan dasar upah minimum. Kesan harga minimum ialah ia

mencipta lebihan. Apabila harga ditetapkan di atas keseimbangan, penjual akan

mahu menjual lebih dan pembeli akan membeli kurang menyebabkan lebihan

penawaran.

PRINSIP EKONOMI

47


Rajah 4.2: Dasar Harga Minimum

Sebab-sebab dasar harga minimum:

1. Untuk melindungi pengeluar daripada pendapatan turun naik kesan

daripada keadaan permintaan dan penawaran yang tidak stabil melalui

harga sokongan ladang.

2. Untuk melindungi pekerja yang tidak berkemahiran daripada pendapatan

rendah melalui dasar upah minimum.

Kesan-kesan dasar harga minimum:

1. Mencipta lebihan daripada harga sokongan ladang.

2. Mencipta pengangguran daripada dasar upah minimum.

Kaedah-kaedah untuk menangani dasar harga minimum:

1. Kerajaan membeli lebihan secara langsung.

2. Pengeluar meningkatkan usaha untuk menjual lebihan dengan

pengiklanan, mencari pasaran baru atau mencari kegunaan baru barang

tersebut.

4.2 Cukai Tak Langsung

Cukai tak langsung ialah cukai yang dikenakan oleh kerajaan atas perbelanjaan

barangan dah perkhidmatan dan dibayar secara tidak langsung melalui penjual.

Q1 Q Q2

P1

P

Kuantiti

Harga

PRINSIP EKONOMI

48


Terdapat dua jenis cukai tak langsung; cukai per unit dan cukai ad valorem. Cukai

per unit adalah apabila setiap unit dikenakan cukai dengan amaun yang sama, dan

cukai ad valorem adalah apabila setiap unit dikenakan cukai dengan kadar yang

sama.

Cukai boleh dikenakan secara langsung atas pembeli atau penjual. Jika ia

dikenakan secara langsung atas pembeli, ia akan mengurangkan permintaan dan

jika ia dikenakan atas penjual, penawaran akan berkurang. Kesan cukai atas harga

dan kuantiti adalah ia akan menaikkan harga dan mengurangkan kuantiti tidak

kira jika ia dikenakan atas pembeli atau penjual.

4.2.1 Insidens cukai

Insidens cukai adalah bagaimana beban cukai dibahagikan antara pembeli dengan

penjual. Insidens cukai bergantung kepada nilai keanjalan. Jika permintaan lebih

anjal daripada penawaran, pembeli akan lebih sensitif dengan perubahan harga

daripada penjual jadi penjual akan membayar lebih daripada pembeli. Jika

penawaran lebih anjal daripada permintaan, penjual lebih responsif kepada harga

jadi pembeli akan membayar lebih.

PRINSIP EKONOMI

49


Rajah 4.3: Kesan cukai apabila permintaan adalah anjal harga

Rajah 4.4: Kesan cukai apabila permintaan tidak anjal

4.2.2 Kesan cukai atas keluaran pasaran dan hasil cukai

Keanjalan akan menentukan berapa banyak keluaran pasaran akan jatuh apabila

cukai meningkat. Apabila keanjalan permintaan dan penawaran tinggi, keluaran

pasaran akan berkurang lagi daripada apabila permintaan dan penawaran tidak

anjal. Apabila pembeli dan penjual menjadi semakin tidak responsif kepada

perubahan harga, cukai akan mempunyai kesan yang lebih kecil pada keluaran

pasaran.

Q1

Harga

Kuantiti

S

D

Q2

P1

P2

S1

Amaun Cukai

Q2 Q1

Harga

Kuantiti

S2

D

P1

P2

S1

Amaun cukai

PRINSIP EKONOMI

50


Nilai keanjalan juga akan memberi kesan kepada amaun hasil cukai di mana ia

akan menjadi rendah. Apabila keanjalan tinggi, respons pembeli dan penjual juga

tinggi. Kenaikan cukai akan mengurangkan hasil cukai sebahagian besarnya

apabila keanjalan tinggi. Apabila keanjalan rendah, hasil cukai akan menjadi

tinggi.

Rajah 4.5: Kesan cukai tak langsung kepada hasil cukai apabila permintaan

adalah anjal

Rajah 4.6: Kesan cukai tak langsung kepada hasil cukai apabila permintaan

tidak anjal

Q1 Q

Harga

Kuantiti

Penawaran (kos

marginal) + cukai

D

P1

P2

Penawaran

Beban atas Pengguna

Beban atas

Pengeluar

Permintaan anjal

secara relatif

Q1 Q

Harga

Kuantiti

Penawaran (kos

marginal) + cukai

P

P1

Penawaran

Beban atas Pengguna

Permintaan tidak

anjal secara relatif

PRINSIP EKONOMI

51


4.3 Pertanian dan Dasar Pertanian

Campur tangan kerajaan dalam pasaran pertanian adalah perlu apabila:

i) Apabila produk pertanian dalam pasaran kompetitif yang sempurna dan

petani ialah penaruh harga.

ii) Harga pertanian diletakkan kepada turun naik yang besar disebabkan

perubahan permintaan dan penawaran yang tidak dijangka (kejutan

permintaan dan penawaran).

iii) Harga produk tani yang besar boleh memberi kesan kepada pendapatan

petani.

iv) Persaingan daripada import.

Jenis-jenis campur tangan kerajaan dalam pasaran pertanian:

i) Subsidi

ii) Stok penimbal

iii) Dasar harga lantai

PRINSIP EKONOMI

52


Soalan

1. Kerajaan mahu mengurangkan penggunaan ‘makanan ringan’ dengan

meletakkan cukai baru 15% atas makanan ringan. Haruskah cukai ini dikenakan

atas pembeli atau penjual? Terangkan. Adakah permintaan untuk makanan ringan

menjadi anjal atau tidak anjal? Siapa yang akan membayar lebih cukai itu –

pembeli atau penjual? Sertakan gambar rajah dalam jawapan anda.

2. Kerajaan menaikkan cukai atas ‘alcopops’ (minuman vodka berperisa) untuk

mengurangkan penggunaan alkohol di kalangan remaja.

Jika cukai menaikkan harga purata sebanyak 70% dan penggunaan jatuh sebanyak

30%, adakah permintaan anjal atau tidak anjal? Kira pekali keanjalan. Tunjukkan

kesan cukai menggunakan model permintaan/penawaran. Adakah insidens cukai

jatuh kepada pengguna atau pengeluar? Gambarkannya dalam rajah anda. Adakah

cukai ini dianggap cukai yang ‘baik’? Terangkan jawapan anda.

3. Katakan keanjalan harga permintaan untuk rokok ialah -0.25.

a. Jika cukai atas rokok dinaikkan cukup untuk menaikkan harga rokok

sebanyak 50%, apakah kesannya kepada kuantiti rokok yang diminta?

b. Adakah menaikkan cukai rokok suatu cara yang lebih efektif untuk

mengurangkan merokok jika permintaan untuk rokok anjal atau jika ia

tidak anjal? Terangkan secara ringkas.

4. Kenal pasti dan terangkan secara ringkas contoh-contoh dasar maksimum dan

minimum.

5. Apakah perbezaan antara dasar harga maksimum dengan minimum?

PRINSIP EKONOMI

53


BAB 5

LATAR BELAKANG TEORI PENAWARAN

DAN UTILITI

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, anda seharusnya dapat untuk:

1. Memahami konsep utiliti dan utiliti sut

2. Menerangkan lebihan pengguna

3. Mengetahui perbezaan antara pendekatan kardinal dengan ordinal kepada

pemaksimuman utiliti

4. Menerbitkan keluk permintaan

5. Memahami kesan-kesan pendapatan dan penggantian kepada jenis-jenis

barang yang berbeza

5.1 Utiliti

Utiliti ialah kepuasan yang diterbitkan daripada penggunaan sesuatu barang.

Andaian rasional yang dibuat tentang pengguna membayangkan bahawa objektif

pengguna dalam membuat keputusan tentang penggunaan adalah untuk

memaksimumkan utiliti. Terdapat dua pendekatan bagaimana pengguna boleh

memperuntukkan pendapatan mereka yang terhad atas pelbagai barangan untuk

memaksimumkan utiliti. Teori utiliti kardinal menyatakan bahawa utiliti boleh

diukur sementara teori utiliti ordinal mencadangkan bahawa pilihan penggunaan

boleh diletakkan berdasarkan utilitinya.

PRINSIP EKONOMI

54


5.1.1 Teori Utiliti Kardinal

5.1.1.1 Jumlah Utiliti

Jumlah Utiliti (Total Utility/TU) boleh ditakrifkan sebagai jumlah amaun

kepuasan diterbitkan daripada penggunaan sesuatu barang. Jumlah utiliti

meningkat dengan penggunaan tetapi pada kadar yang berkurangan.

5.1.1.2 Utiliti Sut

Utiliti Sut (Marginal Utility/MU) ialah kepuasan tambahan daripada

menggunakan satu unit barang ekstra. MU berkurang apabila unit-unit tambahan

digunakan. Hukum pengurangan MU menyatakan bahawa MU berkurang dengan

tambahan unit penggunaan.

Jadual 5.1: Jumlah Utiliti dan Utiliti Sut

Utiliti Pisang (diukur dalam istilah wang)

Jumlah Paun Sehari Jumlah Utiliti (dalam $) Utiliti Sut (dalam $)

0 $0 ---

1 0.60 $0.60

2 1.16 0.56

3 1.60 0.44

4 1.96 0.36

5 2.10 0.14

6 2.00 -0.10

PRINSIP EKONOMI

55


5.1.1.3 Hubungan antara TU dengan MU

MU ialah kadar perubahan dalam TU. Pada awalnya, peningkatan dalam

penggunaan meningkatkan TU tetapi pada kadar yang berkurangan di mana MU

berkurang. Apabila TU mencapai titik maksimum, MU akan menjadi sifar.

Apabila TU mula berkurang, MU menjadi negatif apabila pengguna mengalami

utiliti negatif daripada penggunaan. Utiliti negatif ialah ketidakpuasan daripada

penggunaan. Pengguna yang rasional akan mengguna sehingga TU maksimum

dan MU sifar. Penggunaan lebih daripada itu akan menyebabkan utiliti negatif.

Rajah 5.1: Jumlah Utiliti dan Utiliti Sut

5.1.1.4 Tahap Optimum Penggunaan

Pengguna yang rasional akan menggunakan sehingga utiliti sut penggunaan sama

dengan harganya.

PRINSIP EKONOMI

56


Utiliti dimaksimumkan apabila MU=P.

Jika MU>P, penggunaan akan meningkat sehingga syarat di atas dipenuhi.

Jika MU<P, penggunaan akan berkurang sehingga syarat di atas dipenuhi.

Oleh itu, pengguna akan memperuntukkan pendapatan mereka (Y) sebegitu rupa

iaitu utiliti wang terakhir dibelanjakan atas barang tersebut sama dengan harganya

atau;

MU/P = Y

Prinsip sut/marginal sama menyatakan bahawa pengguna akan memperuntukkan

pendapatan mereka sebegitu rupa iaitu utiliti wang terakhir dibelanjakan untuk

setiap barang adalah sama apabila mereka menggunakan sebilangan barangan

(barang a, b, c) atau;

MUa/Pa=MUb/Pb=MUc/Pc = Y

Jadual 5.2: Memaksimumkan utiliti dengan menyamakan utiliti sut per

wang dibelanjakan

Pemaksimuman Utiliti: Andaikan jadual utiliti berikut untuk X dan Y

Produk X Produk Y

Kuantiti

X

Jumlah

Utiliti

X

Utiliti

Sut X

Utiliti Sut X

dibahagikan

dengan Px =

$1

Kuantiti

Y

Jumlah

Utiliti

Y

Utiliti

Sut Y

Utiliti Sut

Y

dibahagikan

dengan Py =

$1

0

1

2

3

4

5

6

7

0

10

19

27

34

41

45

48

0

10

9

8

7

7

4

3

0

10

9

8

7

7

4

3

0

1

2

3

4

5

6

7

0

9

17

24

29

33

37

39

0

9

8

7

5

4

4

2

0

9

8

7

5

4

4

2

PRINSIP EKONOMI

57


5.2 Lebihan Pengguna

Lebihan pengguna sama dengan perbezaan antara kesanggupan pembeli

membayar dengan harga sebenar dibayar untuk sesuatu barang. Lebihan pengguna

mengukur faedah bersih daripada penggunaan. Jika lebihan pengguna meningkat,

pengguna akan mendapat yang lebih baik. Lebihan pengguna akan meningkat jika

harga turun. Lebihan pengguna diukur di bawah keluk penawaran dan di atas

garis harga.

Rajah 5.2: Lebihan Pengguna

5.3 Utiliti Sut dan Keluk Permintaan

MU ialah kepuasan tambahan diperoleh daripada menggunakan satu unit ekstra

sesuatu barang. MU berkurang apabila lebih banyak unit barangan digunakan.

Unit awal penggunaan menjana utiliti yang lebih tinggi daripada unit yang

selepasnya. Unit pertama penggunaan menjana utiliti tertinggi daripada unit yang

seterusnya. Oleh itu, pengguna sanggup untuk membayar lebih bagi unit-unit awal

daripada unit-unit selepasnya. Apabila penggunaan meningkat, MU berkurang

dan oleh itu kesanggupan untuk membayar juga menurun. Jadi, kesanggupan

pengguna untuk membayar adalah berdasarkan MU yang diterbitkan daripada

penggunaan. Dengan itu, keluk MU mencerun ke bawah ialah keluk permintaan.

Kuantiti

Harga

S

D

Lebihan

Pengguna

PRINSIP EKONOMI

58


5.4 Pendekatan Ordinal

Dalam pendekatan ordinal, utiliti diterbitkan daripada penggunaan yang tidak

boleh diukur tetapi boleh ditempatkan. Pendekatan ordinal menggunakan keluk

puas sama dan analisis garis belanjawan untuk menunjukkan bagaimana

pemilihan penggunaan dibuat untuk memaksimumkan utiliti.

5.4.1 Keluk Puas Sama

Keluk puas sama ialah keluk yang mengandungi kombinasi berbeza dua barang

yang mana pengguna tidak mempedulikan atau memberi tahap utiliti yang sama.

Keluk puas sama mewakili keutamaan pengguna. Setiap keluk puas sama

mewakili satu tahap utiliti yang boleh ditempatkan berdasarkan keutamaan

pengguna. Satu set keluk puas sama dikenali sebagai peta puas sama. Keluk puas

sama yang lebih tinggi (lebih jauh dari asalan) menjana lebih utiliti. IC yang lebih

tinggi bermaksud lebih penggunaan kedua-dua atau lebih daripada salah satu

barang tersebut. Pengguna lebih gemar mendapat lebih disebabkan tamak. Lebih

banyak adalah lebih baik daripada kurang. Pengguna sentiasa cuba untuk

mencapai IC tertinggi yang mungkin kerana IC yang lebih tinggi menjana lebih

utiliti.

IC mencerun ke bawah, menunduk ke dalam, dan tidak bersilang. Cerun-cerun ke

bawah disebabkan oleh banyak lebih baik daripada sedikit. Jika keluk puas sama

mencerun ke atas, pengguna akan menjadi tidak peduli apabila mereka

mempunyai lebih dan kurang. Keluk puas sama menunduk ke dalam disebabkan

oleh kadar penggantian sut yang berkurang (diminishing marginal rate of

substitution/DMRS). Cerun IC ialah MRS (marginal rate distribution), kadar di

mana barang x boleh menggantikan barang y. Jika MRS x untuk y = 2, satu X

boleh menggantikan dua Y. IC tidak boleh bersilang kerana apabila dua IC

bersilang, akan ada satu kombinasi barang yang menjana dua tahap kepuasan

berbeza. Ini tidak mungkin berlaku.

PRINSIP EKONOMI

59


Rajah 5.3: Keluk puas sama

5.4.2 Garis Belanjawan

Garis Belanjawan (Budget Line/BL) mewakili kemungkinan penggunaan.

Sepanjang garis belanjawan, terdapat pelbagai kombinasi dua barang yang

mampu dimiliki pada harga yang diberi dan tahap pendapatan.

Cerun BL ialah nisbah harga negatif (-Px/Py). Cerun BL mewakili harga relatif

atau OC satu barang berhubung barang yang lain.

Jika cerun BL ialah -2, harga X ialah dua kali harga Y atau OC membeli satu X

ialah 2Y.

Contoh: Jika pendapatan ialah $60, Px=$2 dan Py=$1

Amaun maksimum X yang boleh dibeli ialah 30 unit.

Amaun maksimum Y yang boleh dibeli ialah 60 unit.

Barang Y

PRINSIP EKONOMI

60


Cerun BL atau harga relatif X merujuk kepada Y ialah 2 (X dua kali ganda harga

Y).

5.4.3 Titik penggunaan optimum

Penggunaan optimum ditemui pada titik ketangenan di antara keluk puas sama

dan garis belanjawan. Utiliti dimaksimumkan pada titik ketangenan di mana cerun

BL (-Px/Py) sama dengan cerun IC (-MUx/MUy).

Px/Py=MUx/MUy atau MUx/Px=MUy/Py

Pada titik ketangenan:

Nisbah harga adalah sama dengan nisbah utiliti sut antara dua barangan atau utiliti

sut per wang dibelanjakan untuk setiap barang adalah sama (prinsip sut/marginal

sama).

Rajah 5.4: Titik Penggunaan Optimum

5.5 Kesan Pendapatan dan Penggantian daripada Perubahan Harga

Apabila harga berubah, Kesan Pendapatan (Income Effect/IE) dan Kesan

Penggantian (Substitution Effect/SE) biasanya berlaku secara serentak. IE suatu

Barang X

Barang Y

A

I2

I3

I4

PRINSIP EKONOMI

61


harga dikesan pada IC yang berbeza sementara SE diukur sepanjang IC yang

sama. SE selalunya negatif untuk semua jenis barang. Apabila harga naik,

pengguna kurang membeli dan apabila harga turun, pengguna membeli lebih.

Akan tetapi, arah dan magnitud IE berbeza-beza mengikut jenis-jenis barang yang

berbeza.

i. Barangan normal, SE>IE dan SE dan IE pada arah yang sama (SE dan IE

negatif)

ii. Barangan kurang bermutu, SE>IE dan SE dan IE dalam arah yang berbeza

(SE negatif dan IE positif)

iii. Barangan tidak bermutu/rosak, IE>SE dan SE dan IE pada arah yang

berbeza (SE negatif dan IE positif)

5.7.1 Kesan Pendapatan

Kesan Pendapatan (IE) ialah perubahan dalam tingkah laku yang dihasilkan

semata-mata daripada perubahan dalam pendapatan. Ia ditunjukkan dengan

bergerak dari satu IC ke IC yang lain. Apabila berlaku kenaikan harga,

pendapatan sebenar atau kuasa pembelian wang jatuh, ini akan menggerakkan

penggunaan ke IC yang lebih bawah dengan tahap utiliti yang lebih rendah.

Penurunan harga meningkatkan kuasa pembelian yang membenarkan lebih

banyak penggunaan pada IC yang lebih atas dengan tahap utiliti yang lebih tinggi.

5.7.2 Kesan Penggantian

Kesan Penggantian (SE) perubahan harga ialah perubahan dalam tingkah laku

yang dihasilkan semata-mata daripada perubahan dalam kos lepas atau harga

relatif dan bukan daripada perubahan dalam pendapatan sebenar. Apabila tiada

perubahan dalam pendapatan sebenar, maka tiada perubahan dalam utiliti ataupun

IC. SE suatu perubahan harga diukur sepanjang IC yang sama dengan tiada

perubahan pada utiliti. Apabila berlaku kenaikan harga, penggunaan barang yang

PRINSIP EKONOMI

62


secara relatifnya lebih murah meningkat dan penggunaan barang yang secara

relatifnya lebih mahal berkurang. SE ditunjukkan dengan bergerak di sepanjang

IC yang asal yang bertangen dengan BL hipotesis, yang selari dengan BL yang

baru.

Rajah 5.5: Kesan pendapatan dan penggantian peningkatan harga

Soalan

1. Definisikan secara ringkas apa jumlah utiliti dan utiliti sut. Bagaimanakah

kedua-duanya berkaitan? (Gunakan gambar rajah untuk menunjukkan

hubungan antara kedua-dua konsep)

2. Bezakan antara pendekatan kardinal dengan ordinal dalam teori pengguna.

3. Bagaimanakah keseimbangan optimum dicapai dalam pendekatan kardinal

dan ordinal?

4. Bagaimanakah kesan penggantian dan pendapatan dapat diaplikasikan

untuk membezakan jenis-jenis produk?

Barangan

Lain

Q3 Q2 Q1

B2 B1* B1

Kesan Pendapatan Kesan Penggantian

Unit Barang X

PRINSIP EKONOMI

63


BAB 6

LATAR BELAKANG TEORI PENAWARAN

DAN PENGELUARAN

Hasil Pembelajaran


1. Memperoleh kefahaman yang lebih baik tentang keputusan yang dibuat

oleh pengeluar

2. Memahami perbezaan dalam kos dan keuntungan dalam jangka pendek dan

jangka panjang

3. Memahami perbezaan dalam teori pengeluaran jangka pendek dan jangka

panjang

4. Membezakan antara ekonomi skala dengan disekonomi skala

6.1 Firma

Objektif utama firma adalah untuk memaksimumkan keuntungan. Firma

mengambil faktor-faktor pengeluaran dan menyusunnya untuk menghasilkan dan

menjual barangan dan perkhidmatan supaya dapat memaksimumkan keuntungan.

Jika firma gagal memaksimumkan keuntungan, ia akan sama ada tutup,

bergabung, menghentikan pengeluaran, atau dibeli oleh firma-firma lain yang

mahu memaksimumkan keuntungan.

6.2 Pengeluaran

6.2.1 Jangka Pendek dan Jangka Panjang

Terdapat dua jenis input dalam pengeluaran; input berubah dan input tetap. Input

tetap tidak akan berubah dalam tempoh masa yang pendek. Tanah dan modal

PRINSIP EKONOMI

64


ialah input tetap yang biasa dalam jangka pendek (short run/SR). Input berubah

ialah input yang boleh berubah dengan bila-bila masa. Buruh dan bahan mentah

ialah input-input berubah. Jangka pendek adalah di mana terdapat sekurang-

kurangnya satu input yang tetap dan jangka panjang (long run/LR) adalah di mana

semua input berubah. Disebabkan perbezaan ini, pengeluaran dan kos dalam SR

dan LR adalah berbeza.

6.2.2 Pengeluaran dalam Jangka Pendek

Dalam jangka pendek, firma hanya boleh meningkatkan keluarannya dengan

menggunakan lebih banyak input berubah. Meningkatkan input berubah kepada

input tetap pada awalnya meningkatkan jumlah produk (total product/TP) atau

jumlah keluaran pada kadar yang meningkat tetapi akhirnya pengeluaran akan

terencat di mana TP mula bertambah pada kadar yang menurun.

Rajah 6.1: Keluk Jumlah Produk dan Pulangan Sut Berkurangan

Semakin banyak input berubah digunakan, pengeluaran tertakluk kepada hukum

pulangan berkurangan. Hukum pulangan berkurangan adalah apabila firma

menggunakan lebih banyak input berubah, dengan kuantiti input tetap yang diberi,

keluaran sut akhirnya menurun di mana terlalu banyak faktor-faktor berubah yang

menyesakkan faktor tetap dalam pengeluaran.

Q3

Keluaran

_

Q=f(K,L)

Q2

Q1

L3 L2 L1 Buruh

PRINSIP EKONOMI

65


Keluaran sut (marginal product/MP) buruh ialah keluaran tambahan yang firma

keluarkan sebagai hasil daripada menggunakan lebih daripada seorang pekerja.

Purata produk (average product/AP) buruh adalah sama dengan jumlah keluaran

dibahagikan dengan kuantiti buruh diupah. Jumlah produk (TP) ialah keluaran

maksimum yang dihasilkan dengan semua input.

Jika Buruh (Labour/L) ialah satu-satunya input berubah,

MP = ∆TP/∆L

AP = TP/L

6.3 Hubungan antara TP, MP dan AP

Pada peringkat I, apabila TP bertambah pada kadar yang menaik, MP meningkat

dan di atas AP. Pada peringkat ini, firma mempunyai pulangan sut yang

meningkat apabila input berubah digunakan. Mengupah buruh tambahan

membenarkan pembahagian kerja dan pengkhususan yang menyumbang kepada

kecekapan.

Pada peringkat II, apabila TP mula untuk bertambah pada kadar yang menurun,

MP mula berkurang dan menjadi sama dengan AP pada titik maksimum dan

selepas itu, MP berada di bawah keluk AP. Pada peringkat ini, firma menghadapi

pulangan sut berkurangan apabila mereka mengupah buruh tambahan. Menambah

terlalu banyak faktor berubah kepada faktor tetap menyebabkan kesesakan pada

faktor tetap yang memberi kesan kepada kecekapan input. Ini pasti berlaku dalam

pengeluaran SR dan dikenali sebagai hukum pulangan sut berkurangan.

PRINSIP EKONOMI

66


Pada peringkat III, apabila TP berada pada maksimumnya, MP menjadi sifar dan

apabila TP mula jatuh, MP menjadi negatif dan peringkat inilah yang tidak

dikehendaki oleh firma kerana terdapat pulangan sut negatif apabila input berubah

diambil.

Jumlah produk

Rajah 6.2: Hukum pulangan berkurangan dan 3 peringkat dalam

pengeluaran jangka pendek

6.4 Pengeluaran dalam Jangka Panjang

Dalam jangka panjang (LR), semua input adalah berubah. Firma boleh mengubah

semua input untuk mengubah tahap keluaran. Apa yang berlaku kepada keluaran

yang dihasilkan bergantung kepada pulangan skala operasi apabila input

dilipatgandakan.

Buruh

Buruh

T

La

Keluaran

sut

TP

MP

Peringkat 1:

Pulangan

Bertambah

Peringkat 2:

Pulangan

Berkurang

Peringkat 3:

Pulangan Negatif

PRINSIP EKONOMI

67


Pulangan Bertambahan Mengikut Skala (Increasing Returns to Scale/IRTS);

apabila peningkatan berkadaran dalam input menghasilkan lebih daripada

peningkatan berkadaran dalam keluaran, firma mempunyai pulangan bertambahan

mengikut skala.

Pulangan Malar Mengikut Skala (Constant Returns to Scale/CRTS); apabila

peningkatan berkadaran dalam input menghasilkan peningkatan berkadaran dalam

keluaran, firma mempunyai pulangan malar mengikut skala.

Pulangan Berkurangan Mengikut Skala (Decreasing Returns to Scale/DRTS);

apabila peningkatan berkadaran dalam input menghasilkan kurang daripada

peningkatan berkadaran dalam keluaran, firma mempunyai pulangan berkurangan

mengikut skala.

Figure 6.3: Pulangan mengikut skala dalam jangka panjang

6.5 Isokuan dan Isokos

6.5.1 Isokuan

Isokuan ialah fungsi pengeluaran dalam LR yang mewakili kombinasi input

berbeza untuk menghasilkan sesuatu tahap keluaran. Setiap cerun isokuan

mencerun ke bawah dari kiri ke kanan, dengan |cerun| = MRTS, isokuan tidak

Kos

Kuantiti

Pulangan malar

mengikut skala

Pulangan

bertambahan

mengikut skala

Pulangan

berkurangan

mengikut skala

PRINSIP EKONOMI

68


bersilang dan isokuan adalah cembung disebabkan kadar penggantian teknik sut

(marginal rate of technical substitution/MRTS) yang berkurangan.

MRTSLK = MPL MPK

6.5.2 Isokos

Isokos ialah kekangan kos yang mewakili kombinasi input berbeza yang boleh

dibeli pada kos yang sama.

Formula garis isokos ialah: C = wL + rK

Cerun isokos ialah: w r

Di mana; C = jumlah kos pengeluaran, w = kadar upah, L = unit buruh, r = kadar

sewa, K = unit modal

Rajah 6.4: Titik ketangenan isokuan dan isokos

Dalam jangka panjang, firma boleh meminda semua input dalam pengeluaran

untuk mengubah tahap keluaran. Firma akan memilih kombinasi input yang

meminimumkan kos pada titik ketangenan isokuan dan isokos. Pada titik

ketangenan isokuan dan isokos apabila syarat yang berikut dipenuhi, keluaran

maksimum dihasilkan dengan kos minimum menggunakan L* unit buruh dan K*

Modal

BuruhL*

K*

PRINSIP EKONOMI

69


unit modal. Pada titik ketangenan, peraturan peminimuman dipenuhi. Firma

meminimumkan kos apabila nisbah MP dua input sama dengan nisbah harga

input.

MPL = w MPK r

atau

MPL = MPK w r

6.6 Kos dan Keuntungan

6.6.1 Kos Ekonomi dan Kos Perakaunan

Kebanyakan input atau faktor pengeluaran dibeli oleh firma. Perbelanjaan atas

input ialah kos pengeluaran. Sesetengah input ialah kepunyaan sendiri seperti

menggunakan kemahiran, masa, dan usaha untuk perniagaan sendiri,

menggunakan pengangkutan sendiri untuk perniagaan, menggunakan premis

sendiri atau keluarga untuk perniagaan, atau juga menggunakan ahli keluarga

dalam perniagaan. Apabila firma tidak membayar secara langsung untuk

penggunaan input-input ini, nilai input kepunyaan sendiri dikenali sebagai kos

tersirat kerana tiada pembayaran secara langsung dibuat. Akan tetapi, ia adalah

penting kerana jika sumber-sumber tidak dipunyai sendiri, firma harus membayar

untuk penggunaan sumber-sumber ini. Terdapat juga kos lepas dalam

menggunakan sumber-sumber ini dalam perniagaan. Ia boleh digunakan dalam

kegunaan lain. Nilai sumber-sumber kepunyaan sendiri apabila ia tidak dibayar

dikenali sebagai kos tersirat. Berikut ialah kos tersirat dalam pengeluaran:

Gaji yang sudah pasti – kos lepas masa bekerja anda bekerja untuk orang

lain

PRINSIP EKONOMI

70


Bunga yang sudah pasti – kos lepas menggunakan pembiayaan firma itu

sendiri

Keuntungan biasa – kos lepas kebolehan keusahawanan pemilik itu, kadar

pulangan yang dijangka

Kos Tak Tersirat ialah kos yang ditanggung apabila input diambil dan dibayar

secara langsung. Kebanyakan input seperti buruh, modal, dan bahan mentah

diambil dan kos langsung ditanggung. Perbelanjaan yang ditanggung secara

langsung dalam mengambil input-input ini dikenali sebagai kos tak tersirat. Ia

termasuk pembayaran upah, bahan mentah, sewa, bunga atas pinjaman, telefon,

kos perjalanan, dan lain-lain.

Kos Ekonomi ialah jumlah kos tersirat dan tak tersirat dan juga dikenali sebagai

kos lepas. Kos Perakaunan hanya menerangkan kos tak tersirat dalam pengiraan

kos. Kos ekonomi selalunya lebih daripada kos perakaunan disebabkan oleh kos

tersirat.

Kos Ekonomi = Kos Tersirat + Kos Tak Tersirat

Kos Perakaunan = Kos Tak Tersirat

6.6.2 Keuntungan

Keuntungan ialah perbezaan antara jumlah hasil (total revenue/TR) yang didapati

dengan jumlah kos (total cost/TC) pengeluaran.

Keuntungan = TR - TC

6.6.3 Keuntungan Ekonomi dan Keuntungan Perakaunan

Keuntungan Ekonomi = TR – Kos Ekonomi

= TR – EC - IC

PRINSIP EKONOMI

71


(di mana Kos Ekonomi ialah jumlah kos tak tersirat dan tersirat = EC + IC atau

kos lepas)

Keuntungan Perakaunan = TR – AC

(di mana Kos Perakaunan hanyalah kos tak tersirat)

Keuntungan ekonomi selalunya kurang daripada keuntungan perakaunan

disebabkan oleh kos tersirat.

Mani berhenti daripada kerjanya yang bergaji $350,000 untuk membuka sebuah

kafe: Kafe Mani

Beliau menggunakan simpanan $400,000 (perolehan 5%) untuk

membiayai kafenya dan kadar pulangan yang dijangka untuk kafe tersebut

ialah $40,000

Dalam tahun pertama, jualan = $500,000

$ belanja = $150,000

Keuntungan Perakaunan = ?

Keuntungan Ekonomi = ?

Jawapan:

Untuk menentukan keuntungan perakaunan = TR – Kos Tak Tersirat

Untuk menentukan keuntungan ekonomi, kita mesti mengenal pasti kos-kos

tersirat:

1. Gaji sudah pasti = ___________

2. Bunga sudah pasti = __________

3. Keuntungan biasa = ____________

Jumlah Kos = Kos Tak Tersirat + Kos Tersirat

= $150,000 + 410,100

= $560,00

PRINSIP EKONOMI

72


Jika kentungan ekonomi < 0, firma menanggung kerugian. Lebih baik

Mani tidak membuka kafe.

Jika keuntungan ekonomi > 0, firma sangat berpuas hati dan harus

diteruskan.

Jika keuntungan ekonomi = 0, firma berpuas hati iaitu firma dikatakan

memperoleh keuntungan biasa.

6.7 Kos dalam Jangka Pendek

Ahli-ahli ekonomi selalu merujuk kos sebagai kos lepas. Kos lepas ialah kos tak

tersirat dan tersirat. Dalam jangka pendek, sesetengah faktor adalah tetap dan

sesetengahnya pula berubah. Jumlah kos (TC) dalam jangka pendek ialah kos

semua sumber yang digunakan dalam pengeluaran. Jumlah kos tetap (fixed

cost/FC) ialah kos input tetap firma. Kos tetap tidak berubah dengan keluaran.

Jumlah kos berubah (variable cost/VC) ialah kos input berubah firma. Kos

berubah bertukar dengan tahap keluaran.

Rajah 6.5: Keluk-keluk kos dalam jangka pendek

FC ialah garis lurus mendatar kerana ia tidak berubah dengan keluaran. VC

bermula dari asalan dan meningkat apabila lebih banyak input berubah digunakan

untuk meningkatkan pengeluaran. Oleh itu, TC pada mulanya akan bermula

Kos

Keluaran

TC

VC

PRINSIP EKONOMI

73


daripada nilai FC dan akan mengikut bentuk VC dengan tepat. TC adalah selari

dengan VC dan jarak antara TC dengan VC ialah FC.

TC = FC + VC

Kos sut ialah peningkatan dalam jumlah kos yang dihasilkan daripada

peningkatan satu-unit dalam keluaran.

MC = ∆TC ∆Q

Jumlah kos purata (average total cost/ATC) ialah jumlah kos seunit keluaran.

ATC = TC Q

Rajah 6.6: Keluk-keluk kos purata dan sut dalam jangka pendek

Kedua-dua ATC dan MC berbentuk U disebabkan hukum pulangan berkurangan.

Apabila MP meningkat, MC menurun

Apabila MP menurun, MC meningkat

Apabila MP pada maksimum, MC pada minimum

Kos

Kuantiti

MC

or

AVC

r

AC

PRINSIP EKONOMI

74


6.8 Kos dalam Jangka Panjang

Dalam jangka panjang, apabila firma meningkatkan skala pengeluarannya, ia

mampu menambahkan input tetapnya.

Dalam jangka panjang, semua input adalah berubah. Semua kos dalam LR adalah

berubah. Tiada FC dalam LR. Hukum pulangan berkurangan tidak berlaku dalam

jangka panjang. Dalam jangka panjang, sesebuah firma boleh mengubah-ubah

kuantiti semua input. Oleh itu, firma boleh mengubah skala operasinya,

contohnya membina kilang yang lebih besar; menambahkan kelengkapan modal.

Ekonomi skala ialah situasi di mana keluk kos purata jangka panjang menurun

apabila firma menambahkan keluaran. Sumber-sumber ekonomi skala ialah

pembahagian buruh dan pengkhususan, ekonomi teknikal, pembelian pukal,

ekonomi kewangan, ekonomi skala pemasaran, dan banyak lagi faktor yang

mengurangkan kos seunit (AC) pengeluaran dalam jangka panjang.

PRINSIP EKONOMI

75


Disekonomi skala ialah situasi di mana keluk kos purata jangka panjang

meningkat apabila firma menambahkan keluaran. Sumber-sumber disekonomi

skala ialah birokrasi, halangan komunikasi dan kesukaran berkomunikasi yang

menyebabkan kekurangan koordinasi, motivasi dan moral staf yang lemah kerana

mereka tidak dapat diawasi apabila firma menjadi terlalu besar, kerosakan mesin

yang kerap, dan banyak lagi faktor yang meningkatkan kos seunit (AC) dalam

jangka panjang apabila firma menjadi terlalu besar.

Rajah 6.7: Ekonomi skala dan disekonomi skala dalam jangka panjang

Kuantiti

Ekonomi skala Disekonomi

skala

Kos

PRINSIP EKONOMI

76


Soalan

1. Bezakan antara kos tersirat dengan tak tersirat.

2. Definisikan konsep tempoh masa jangka pendek dan jangka panjang

dalam ekonomi.

3. Terangkan secara ringkas hukum pulangan berkurangan dengan

menggunakan gambar rajah.

4. Mengapakah kos purata jangka pendek dan jangka panjang berbentuk U?

5. Pertimbangkan jadual data atas kos yang berikut.

Unit Keluaran Jumlah Kos Tetap ($) Jumlah Kos Berubah ($)

1 500 180

2 500 340

3 500 420

4 500 560

5 500 740

a) Apakah jumlah kos (TC) menghasilkan 3 unit keluaran?

b) Apakah jumlah kos purata (ATC) menghasilkan 4 unit keluaran?

c) Apakah kos sut (MC) unit ke-4?

d) Apakah kos tetap purata (AFC) menghasilkan 5 unit keluaran?

e) Apakah kos berubah purata (AVC) jika 5 unit dihasilkan?

PRINSIP EKONOMI

77


BAB 7

STRUKTUR PASARAN

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, anda sepatutnya dapat untuk:

1. Meneliti ciri-ciri asas struktur pasaran yang berbeza

2. Meneliti keputusan pemaksimuman keuntungan firma bersaing, monopoli,

firma bersaing memonopoli, dan firma oligopoli dalam jangka pendek dan

jangka panjang

3. Memahami keluk kos dan hasil

4. Mengkaji beberapa bentuk diskriminasi harga

7.1 Struktur Pasaran

Struktur pasaran ialah koleksi beberapa jenis pasaran yang berbeza yang mana

barangan dan perkhidmatan dibeli dan dijual berdasarkan beberapa ciri. Ciri-ciri

utama di mana pasaran dikategorikan adalah berdasarkan bilangan firma yang

wujud dalam pasaran, darjah persaingan, halangan untuk masuk dalam pasaran,

dan jenis-jenis produk yang dihasilkan. Empat jenis firma utama dikategorikan

berdasarkan firma bersaing (kompetitif) sempurna, monopoli, oligopoli, dan

persaingan memonopoli.

7.2 Pasaran Kompetitif Sempurna

Pasaran kompetitif sempurna adalah apabila terdapat banyak pembeli dan penjual

dengan kebebasan masuk dan keluar menjual produk-produk homogen. Sebuah

firma yang kompetitif secara sempurna adalah juga pengambil harga kerana

sebuah firma secara relatifnya terlalu kecil kepada pasaran, dan tidak mempunyai

kuasa pasaran untuk menetapkan harga. Keluk permintaan sebuah firma

kompetitif sempurna adalah anjal secara sempurna (mendatar). Contoh-contoh

PRINSIP EKONOMI

78


firma kompetitif sempurna ialah penjual produk pertanian (tanaman, biji-bijian,

buah-buahan, bunga, sayur-sayuran).

7.2.1 Permintaan (Demand/D), Hasil Purata (Average Revenue/AR), dan

Hasil Sut (Marginal Revenue/MR) di bawah persaingan sempurna

Keluk permintaan bagi firma kompetitif sempurna adalah anjal secara sempurna

(mendatar). Harga ditentukan oleh persilangan permintaan pasaran dan keluk

penawaran. Firma mengambil harga yang ditetapkan oleh pasaran. Dalam pasaran

kompetitif sempurna, D=P=MR. Firma akan memaksimumkan keuntungan

(memimumkan kerugian) dengan menghasilkan keluaran apabila MR=MC atau

P=MC apabila P=MR bagi firma kompetitif.

7.2.2 Harga keseimbangan dan keluaran dalam jangka pendek dan jangka

panjang

7.2.2.1 Firma kompetitif dalam jangka pendek

Dalam jangka pendek, firma boleh mendapat keuntungan supernormal,

keuntungan biasa, atau keuntungan subnormal (kerugian ekonomi).Namun dalam

jangka panjang, firma kompetitif sempurna akan hanya mendapat keuntungan

biasa (keuntungan ekonomi sifar) disebabkan oleh kebebasan masuk dan keluar..

i. Keuntungan supernormal diperoleh apabila TR>TC atau P>ATC.

Jika firma-firma kompetitif memperoleh keuntungan ekonomi dalam SR,

sesetengah firma tertarik kepada industri. Kemasukan firma-firma baru akan

meningkatkan penawaran pasaran. Peningkatan dalam penawaran akan

menurunkan harga hingga P=ATC di mana keuntungan normal diperoleh dalam

LR.

PRINSIP EKONOMI

79


Rajah 7.1: Keuntungan supernormal dalam firma kompetitif

sempurna

ii. Keuntungan subnormal diperoleh apabila TR<TC atau P<ATC.

Jika firma-firma kompetitif mendapat kerugian ekonomi dalam SR, sesetengah

firma terpaksa keluar daripada industri. Firma-firma yang keluar akan

mengurangkan penawaran pasaran. Pengurangan dalam penawaran akan

menaikkan harga hingga P=ATC di mana keuntungan normal diperoleh dalam

LR.

Rajah 7.2: Keuntungan subnormal (kerugian ekonomi) dalam

firma kompetitif sempurna

Kos &

Kuantiti

AR=MR

MC

or

Kos &

Kuantiti

AR=MR=P

r

MC

PRINSIP EKONOMI

80


iii. Keuntungan normal diperoleh apabila TR=TC atau P=ATC.

Jika firma-firma kompetitif memperoleh keuntungan normal dalam SR, tiada

insentif untuk firma-firma baru masuk atau firma-firma yang sedia wujud untuk

keluar. Tiada perubahan dalam penawaran dan firma-firma akan kekal

memperoleh keuntungan ekonomi sifar dalam LR jika firma-firma tidak berubah.

Rajah 7.3: Keuntungan normal (keuntungan ekonomi sifar)

dalam firma kompetitif sempurna

7.2.2.2 Firma kompetitif dalam jangka panjang

Firma-firma dalam pasaran kompetitif secara sempurna hanya boleh mendapat

keuntungan normal dalam LR disebabkan kebebasan masuk dan keluar. Apabila

keuntungan dibuat, firma-firma baru masuk dan apabila kerugian dibuat,

sesetengah firma tidak dapat bertahan jadi keluar. Jadi, perubahan dalam

penawaran akan meminda harga sewajarnya dan memastikan bahawa P=ATC

dalam LR di mana keuntungan ekonomi sifar (keuntungan normal) dibuat.

Kuantiti

AR=MR=P

Kos & MC

PRINSIP EKONOMI

81


Rajah 7.3: Keuntungan normal dalam firma kompetitif sempurna

Contoh-contoh firma kompetitif dalam dunia nyata yang memperoleh keuntungan

normal dalam jangka panjang ialah gerai makanan, penjual buah, penjual bunga,

penjual CD, penjual cenderamata, dan banyak lagi perniagaan-perniagaan kecil

apabila terdapat banyak penjual yang serupa.

7.2.2.3 Kenapa firma kompetitif kekal dalam pasaran walaupun keuntungan

ekonomi sifar dibuat dalam LR

Walaupun firma-firma mungkin memperoleh keuntungan ekonomi sifar

(keuntungan normal) dalam jangka panjang, keuntungan perakaunan yang

diperoleh akan menyebabkan mereka kekal dalam perniagaan walaupun tiada

keuntungan dibuat.

Sesetengah firma kekal dalam perniagaan walaupun dengan keuntungan ekonomi

sifar dalam jangka panjang kerana ia tahan perubahan atau tidak boleh berubah.

Untuk bertukar kepada perniagaan lain memerlukan firma belajar kemahiran baru

yang mungkin sukar dan menelan belanja yang besar bagi sesetengahnya.

Sesetengahnya mendapati ia terlalu sukar untuk berubah kerana mereka telah

biasa dengan apa yang mereka buat dan membina kemahiran, pengetahuan dan

minat dalam perniagaan mereka.

Kos & Hasil

Kuantiti

AR=MR=P

MC

PRINSIP EKONOMI

82


Pasaran kompetitif sempurna ialah pasaran yang sangat ideal. Dalam dunia nyata,

tidak wujud pasaran kompetitif sempurna. Kebanyakan firma ialah pasaran

hampir kompetitif dan mereka ada membuat perubahan dalam LR supaya mereka

tidak terus memperoleh keuntungan sifar. Seperti mana kedai kopi tradisional

bertukar kepada kedai “Kopitiam”, kedai gunting rambut tradsional bertukar

kepada salun moden, kedai runcit bertukar menjadi kedai serbaneka, dan banyak

lagi perniagaan telah mengubah struktur mereka beroperasi supaya tidak terus

memperoleh keuntungan ekonomi sifar dalam masa yang panjang.

7.3 Monopoli

Monopoli adalah apabila hanya ada satu firma dalam industri dengan kuasa

pasaran untuk menetapkan harga. Oleh itu, firma monopoli ialah pembuat harga

yang menghadap keluk permintaan industri yang mencerun ke bawah.

Terdapat halangan kemasukan yang ketara dalam industri yang dikawal oleh

firma monopoli. Halangan kemasukan ialah sekatan untuk masuk dan keluar

daripada industri monopoli. Halangan kemasukan memberi firma-firma monopoli

kuasa pasaran untuk menetapkan harga. Firma-firma monopoli boleh menaikkan

harga dengan menyekat keluaran untuk membuat keuntungan ekonomi.

7.3.1 Halangan kemasukan

Terdapat banyak jenis halangan kemasukan ke dalam industri monopoli:

i. Pemilikan sumber-sumber utama oleh satu firma tunggal seperti berlian

oleh De Beers. De Beers memiliki 80% daripada pengeluaran berlian

dunia yang memberikan mereka pengaruh yang besar atas harga pasaran.

Berlian juga unik dan tiada pengganti, jadi mereka memperoleh lebih

kuasa pasaran.

PRINSIP EKONOMI

83


ii. Monopoli semula jadi dan ekonomi skala yang besar atas pelbagai

keluaran. AC pengeluaran yang lebih rendah membuatkan pengeluar

tunggal lebih cekap daripada bilangan pengeluar yang banyak. Monopoli

semula jadi adalah lebih biasa dilihat dalam pengeluaran kemudahan

awam.

iii. Halangan undang-undang yang dicipta oleh kerajaan di mana kerajaan

memberi hak eksklusif untuk mengeluar dan menyediakan sesetengah

barangan dan perkhidmatan. Lesen, hak cipta, dan paten ialah halangan

undang-undang.

Paten: Hak eksklusif atas produk dalam tempoh 20 tahun dari tarikh

produk dicipta.

Hak cipta: Hak undang-undang eksklusif pencipta sesebuah buku, filem,

atau karya muzik untuk mengawal penggunaan karya itu, termasuk

penerbitan, pengedaran, dan adaptasinya.

Francais awam: Pelantikan oleh kerajaan bahawa suatu firma ialah

penyedia tunggal sesuatu barang atau perkhidmatan dari segi undang-

undang.

7.3.2 Harga monopoli dan keputusan keluaran

Harga dan Hasil Sut

Sesuatu monopoli ialah pembuat harga, jadi keluk permintaan bagi keluaran

monopoli ialah keluk permintaan pasaran. Keluk permintaan mencerun ke bawah

disebabkan oleh kuasa pasaran dan kemampuan firma untuk mengubah harga

sepanjang keluk permintaan (P=AR=Keluk Permintaan). Untuk menjual keluaran

yang lebih besar, sesuatu monopoli mesti menurunkan harga unit itu dan semua

harga unit-unit sebelumnya. Oleh itu, hasil sut (MR) berkurang dan lebih rendah

daripada harga.

PRINSIP EKONOMI

84


Keluk MR berada di bawah keluk permintaan. Keluk MR lebih curam daripada

keluk permintaan. Cerun keluk MR ialah dua kali ganda cerun keluk permintaan.

Apabila permintaan anjal, MR adalah positif dan MR adalah negatif apabila

permintaan tidak anjal. MR sama dengan permintaan sifar ialah unit anjal pada

titik tengah keluk permintaan. Monopoli hanya akan menghasilkan pada julat

anjal keluk permintaan sementara MR masih positif.

Jumlah Hasil: P Q = TR

Hasil Purata: TR/Q = AR = P

Hasil Sut: ∆TR/∆Q = ∆(P↓Q)/∆Q = (1+1/Ed)

7.3.3 Harga keseimbangan dan keluaran

Pemonopoli memaksimumkan keuntungan dengan membuat pengeluaran apabila

MR=MC dan harga ditentukan pada keluk permintaan. Dalam jangka pendek,

pemonopoli boleh mendapat keuntungan ekonomi, keuntungan normal

(keuntungan sifar), atau kerugian ekonomi. Namun dalam jangka panjang,

disebabkan oleh halangan kemasukan, firma-firma monopoli hanya memperoleh

keuntungan ekonomi supernormal.

Rajah 7.4: Keuntungan Supernormal dalam Monopoli

Kos &

Kuantiti

AR

Keuntungan

supernormal

MR

MC

PRINSIP EKONOMI

85


Rajah 7.5: Kerugian Ekonomi dalam Monopoli

7.3.4 Diskriminasi Harga

Diskriminasi harga ialah amalan menjual barangan atau perkhidmatan pada harga-

harga berbeza kepada pembeli-pembeli berbeza bukan disebabkan perbezaan kos

tetapi untuk meningkatkan keuntungan. Monopoli boleh mendapatkan lebihan

pengguna, dengan itu meningkatkan keuntungan apabila mereka mendiskriminasi

harga.

Syarat-syarat yang perlu untuk mengamalkan Diskriminasi Harga:

i. Firma mempunyai kuasa monopoli untuk menentukan harga.

ii. Firma mampu untuk mengasingkan kumpulan-kumpulan pembeli

berdasarkan harga tempahan mereka.

iii. Pembeli-pembeli mempunyai keanjalan permintaan yang berbeza-beza.

iv. Menjual semula adalah mustahil.

Jenis-jenis Diskriminasi Harga (PD):

i. PD darjah pertama; amalan mengenakan harga yang berbeza kepada setiap

pelanggan berdasarkan harga tempahan mereka.

ii. PD darjah kedua; amalan mengenakan harga berbeza bagi kuantiti berbeza

yang dibeli.

Kos &

Kuantiti

AR

Loss

MR

PRINSIP EKONOMI

86


iii. PD darjah ketiga; amalan mengenakan harga yang berbeza kepada

kumpulan pembeli berdasarkan ciri-ciri seperti umur, jantina, dan lain-

lain, contohnya pelajar lawan dewasa yang bekerja.

Diskriminasi harga tentulah memberi lebih faedah kepada pengeluar. Pengeluar

boleh meningkatkan jumlah hasil dan seterusnya keuntungan mereka. Sesetengah

pengguna kehilangan lebihan pengguna tetapi jumlah penggunaan biasnaya lebih

tinggi. Diskriminasi harga keseluruhannya boleh meningkatkan jumlah lebihan

dan menghapuskan kerugian bobot lupus. Diskriminasi harga mengakibatkan

kecekapan sosial.

7.3.5 Monopoli di Malaysia

Sesetengah monopoli dicipta secara sah melalui aktiviti mencari sewa. Mencari

sewa ialah usaha yang kurang produktif secara sosial untuk memperoleh,

mengekal, atau mengamalkan kuasa monopoli. Firma-firma menghabiskan amaun

sumber yang banyak dalam melobi arena politik untuk memastikan mereka

mendapat kuasa monopoli. Sesetengah firma monopoli adalah monopoli semula

jadi di mana ianya berasas untuk mempunyai hanya satu firma atas sebab-sebab

kos. Penyedia kemudahan awam adalah monopoli semula jadi. Sesetengahnya

adalah disebabkan oleh pemilikan sumber yang jarang dan unik dan ini tidak

sering berlaku di Malaysia. Contoh-contoh yang berikut ialah firma-firma

monopoli di Malaysia; ASTRO, GENTING Holdings, PETRONAS BHD,

TENAGA NASIONAL, dan POS MALAYSIA. Sesetengah firma dahulunya

adalah monopoli tetapi telah dibuka kepada persaingan sekarang seperti MAS,

PLUS, TELEKOM, MAXIS, dan banyak lagi.

7.4 Persaingan Memonopoli

Persaingan memonopoli ialah struktur pasaran apabila terdapat banyak firma

dengan produk-produk berbeza dan berlaku kebebasan masuk dan keluar dalam

PRINSIP EKONOMI

87


pasaran. Firma-firma bersaing dalam kualiti produk, harga, jenama, dan

pemasaran. Persaingan memonopoli adalah serupa dengan persaingan kompetitif

tetapi perbezaan utamanya ialah pembezaan produk. Ini memberikan firma kuasa

pasaran untuk menetapkan harga produk-produk tersebut. Ini bermaksud firma

menghadapi keluk permintaan mencerun ke bawah. Firma-firma mempunyai

sedikit kuasa pasaran untuk menetapkan harga. Firma-firma kompetitif

memonopoli ialah pembuat harga tetapi terdapat banyak pengganti yang hampir.

Keluk permintaan akan menjadi tidak anjal secara relatif kepada firma kompetitif

sempurna tetapi lebih anjal kepada firma monopoli.

Dalam sesetengah cara, firma-firma memonopoli mempunyai beberapa persamaan

dengan persaingan kompetitif dan juga monopoli. Ia seperti firma kompetitif

berkaitan kebebasan masuk dan keluar, bilangan firma, dan ketersediaan

pengganti yang hampir. Dalam jangka panjang, firma memonopoli memperoleh

keuntungan sifar seperti firma kompetitif disebabkan kebebasan masuk dan

keluar. Ia juga seperti monopoli berkaitan kuasa pasaran yang perlu ditetapkan

harga produknya dengan keluk permintaan mencerun ke bawah.

7.4.1 Keseimbangan Kompetitif Memonopoli

7.4.1.1 Keseimbangan dalam SR

i. Jika firma memonopoli memperoleh keuntungan supernormal dalam SR

SR (apabila TR>TC atau P>ATC)

Keuntungan ekonomi jangka pendek menggalakkan firma-firma baru

memasuki pasaran. Ini meningkatkan bilangan firma dan produk yang

ditawarkan, mengurangkan permintaan yang dihadapi oleh firma. Keluk

permintaan firma-firma sedia ada menganjak ke kiri, harga turun (P=ATC)

dan keuntungan mereka berkurang dalam LR.

PRINSIP EKONOMI

88


Rajah 7.6: Keuntungan normal jangka pendek firma memonopoli

kepada keseimbangan jangka panjang

ii. Jika firma memonopoli mendapat keuntungan subnormal (kerugian

ekonomi) dalam SR (apabila TR<TC atau P<ATC)

Kerugian ekonomi jangka pendek menggalakkan sesetengah firma keluar

daripada pasaran. Ini mengurangkan bilangan firma dan produk-produk

yang ditawarkan, meningkatkan permintaan yang dihadapi oleh firma-

Kos & Hasil

Kuantiti

AR

Supernormal

MR

Jangka

Pendek

Kos &

KuantitI

AR

MR

Jangka

Panjang

MC

MC

PRINSIP EKONOMI

89


firma sedia ada. Keluk permintaan firma-firma sedia ada menganjak ke

kanan, harga naik (P=ATC) dan keuntungan mereka meningkat dalam LR.

iii. Jika firma memonopoli mendapat keuntungan normal dalam SR (P=ATC)

Keuntungan normal jangka pendek tidak menggalakkan firma-firma baru

untuk memasuki atau firma-firma lama meninggalkan pasaran. Tiada

perubahan dengan keadaan pasaran. Firma akan terus memperoleh

keuntungan ekonomi sifar dalam LR.

Rajah 7.7: Keuntungan normal kompetitif memonopoli dalam

jangka pendek

7.4.1.2 Keseimbangan dalam jangka panjang

Dalam LR, firma kompetitif memonopoli akan memperoleh keuntungan ekonomi

sifar disebabkan kebebasan masuk dan keluar. Keuntungan menarik kemasukan

firma-firma baru dan kerugian menggalakkan sesetengah firma untuk keluar.

Keuntungan dan kerugian dihapuskan disebabkan oleh kebebasan masuk dan

keluar.

Kos &

Hasil

Kuantiti

AR

AC

MR

MC

PRINSIP EKONOMI

90


Rajah 7.7: Keseimbangan kompetitif memonopoli jangka panjang

7.4.1.3 Adakah keuntungan ekonomi sifar pasti berlaku dalam jangka

panjang?

Firma-firma memonopoli ialah firma-firma yang menghasilkan produk-produk

yang sama tetapi dibezakan seperti kebanyakan barang pengguna dalam pasar

raya; tepung susu, mi segera, bijirin, nasi, bahan cuci, syampu, sabun, minuman

ringan, dan banyak lagi barang di pasar raya. Contoh-contoh firma memonopoli

yang lain ialah makanan segera, kafe, pakaian, kosmetik, kasut, beg tangan, dan

banyak lagi produk pengguna yang dibezakan.

Kemasukan dalam pasaran yang secara relatifnya mudah menyebabkan

kehilangan keuntungan ekonomi dalam jangka panjang. Walau bagaimanapun,

jika sesuatu firma menemui cara-cara baru untuk membezakan

produk/perkhidmatannya atau cara-cara baru untuk mengurangkan kos, ia boleh

terus memperoleh keuntungan ekonomi. Pembezaan produk ialah perbezaan

utama antara firma kompetitif sempurna dan firma memonopoli.

Firma-firma memonopoli menghabiskan sumber-sumber dalam membezakan

produk-produk mereka. Pembezaan produk ialah amalan membuat perbezaan

dalam produk yang memberikan firma memonopoli kuasa pasaran untuk

Kos &

Kuantiti

Labor

AR

r

AC

MR

MC

bor

PRINSIP EKONOMI

91


menetapkan harga sendiri. Pembezaan produk dibuat dengan penjenamaan dan

pembungkusan dan dicapai melalui pemasaran dan pengiklanan.

7.5 Oligopoli

Sebuah industri oligopoli adalah apabila beberapa firma mendominasi pasaran

tersebut dengan halangan kemasukan yang tinggi. Firma-firma oligopoli adalah

saling bergantung di mana tindakan satu firma memberi kesan kepada keuntungan

firma-firma lain, dan firma-firma perlu bertindak dan bereaksi serta terlibat dalam

membuat keputusan strategik. Terdapat dua jenis oligopoli; pakatan sulit dan

bukan pakatan sulit. Contoh-contoh firma yang beroperasi di bawah struktur

pasaran oligopoli ialah runcit, kereta, bir, wain, wayang gambar, perbankan,

farmaseutikal, dan kapal terbang.

7.5.1 Oligopoli Pakatan Sulit

Oligopoli pakatan sulit adalah apabila oligopoli mengehadkan persaingan dengan

bekerjasama melalui penetapan kuota atau harga keluaran. Apabila firma-firma

bekerjasama, mereka bertindak seperti monopoli dengan memilih harga dan

keluaran monopoli. Firma-firma boleh bekerjasama secara terang-terangan

dengan membentuk CARTEL. CARTEL ialah perjanjian sah antara firma-firma

tentang penetapan harga, penetapan kuota pengeluaran, dan tidak menceroboh

pasaran satu sama lain. CARTEL bertujuan untuk memaksimumkan keuntungan

industri dalam jangka panjang dan mencegah persaingan antara oligopoli. OPEC

ialah Pertubuhan Negara-Negara Pengeksport Petroleum yang merupakan antara

CARTEL yang paling berjaya. Apabila pakatan sulit tidak sah disebabkan oleh

undang-undang anti monopoli, firma-firma akan cuba bekerjasama secara tersirat

dengan membuat keputusan semasa minum kopi atau cara-cara lain yang mana

mereka boleh saling bertindak dengan keputusan mereka seperti iklan untuk

menambah baiki hasil keuntungan.

PRINSIP EKONOMI

92


Oligopoli bukan pakatan sulit adalah apabila firma-firma mendapati kerjasama

adalah mustahil dan persaingan tidak dapat dielakkan. Firma-firma oligopoli

adalah tertarik untuk bersaing. Persaingan timbul dalam banyak aspek keputusan

perniagaan seperti penentuan harga, pengiklanan, penyelidikan dan pembangunan,

pelaburan, dan kemasukan dalam suatu pasaran baru. Perlakuan tidak

bekerjasama akan mengakibatkan hasil yang bersaing yang tidak menguntungkan

dalam jangka panjang untuk industri.

7.5.2 Oligopoli Bukan Pakatan Sulit dan Keluk Permintaan Membengkok

Keluk permintaan membengkok boleh digunakan untuk menunjukkan firma-firma

oligopoli bukan pakatan sulit. Terdapat pembengkokan dalam keluk permintaan.

Apabila harga tinggi, permintaan adalah lebih anjal. Apabila permintaan anjal,

firma-firma tidak akan menaikkan harga jika ada mana-mana firma menaikkan

harga kerana hasil akan menurun. Jika sebarang firma mengurangkan harga di

dalam julat keluk permintaan ini, firma-firma akan cepat menurut supaya tidak

kalah. Ini adalah perlakuan tidak bekerjasama. Dalam julat tidak anjal keluk

permintaan, apabila sesebuah firma menaikkan harga, yang lain-lain juga akan

ikut dan membuatkannya tidak menguntungkan untuk menaikkan harga, dan

apabila sesebuah firma menurunkan harga, firma-firma lain tidak akan berbuat

apa-apa kerana menurunkan harga adalah tidak menguntungkan dalam julat ini.

Rajah 7.8: Keluk Permintaan Membengkok

PRINSIP EKONOMI

93


7.5.3 Oligopoli dan Kelakuan Strategik

Firma-firma oligopoli terlibat dalam kelakuan strategik disebabkan saling

kebergantungan. Kelakuan strategik ialah kelakuan yang mengambil kira

kelakuan pesaing. Mereka mungkin memilih untuk bekerjasama jika ia mungkin

dan menguntungkan, dan bersaing jika perlu dan apabila kerjasama tidak mungkin

berlaku. Disebabkan ini, kos industri dan keadaan permintaan sentiasa berubah

yang mana menggunakan model permintaan dan penawaran untuk menganalisis

harga keseimbangan dan kuantiti adalah tidak begitu tepat. Kelakuan firma-firma

oligopoli lebih baik dimodelkan oleh Teori Permainan yang bukan merupakan isi

kursus ini.

Soalan

1. Bagaimanakah persaingan sempurna dan persaingan memonopoli serupa dan

bagaimanakah pula ia berbeza? Gunakan gambar rajah untuk menunjukkan

keseimbangan jangka panjang bagi sesebuah firma dalam setiap struktur pasaran.

2. Terangkan perbezaan antara keuntungan ekonomi, keuntungan normal, dan

kerugian ekonomi.

3. Bagaimanakah monopoli harga tunggal menentukan harga dan keluarannya?

Terangkan dengan menggunakan gambar rajah menunjukkan permintaan

monopoli, keluk MR, MC, dan ATC.

4. Bincangkan cara-cara di mana industri oligopoli berbeza dengan persaingan

memonopoli.

5. Mengapakah monopoli mampu memperoleh keuntungan ekonomi dalam

jangka panjang?

PRINSIP EKONOMI

94


BAB 8

PENGENALAN KEPADA MAKROEKONOMI

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, anda seharusnya dapat:

1. Mengenal pasti dan menjelaskan penunjuk makroekonomi utama

2. Menjelaskan isu-isu makroekonomi utama berkaitan pembuat dasar

3. Menjelaskan fasa-fasa kitaran perniagaan

4. Menjelaskan jenis-jenis dasar makroekonomi yang digunakan untuk

mencapai matlamat ekonomi

8.1 Apakah Makroekonomi?

Makroekonomi adalah berkaitan dengan ekonomi keseluruhannya – agregat

ekonomi. Dalam kata lain, makroekonomi ialah kajian tentang apa yang sedang

berlaku kepada ekonomi secara keseluruhan. Kita cuba memahami perubahan

dalam: kadar pertumbuhan ekonomi, kadar inflasi, pengangguran, dan prestasi

perdagangan dengan negara-negara lain.

8.2 Mikroekonomi lawan Makroekonomi

Makroekonomi harus dibezakan daripada mikroekonomi, yang mengkaji

perlakuan/memahami ciri-ciri individu atau unit ekonomi individu dalam

membuat keputusan ekonomi. Beberapa kajian makroekonomi dan mikroekonomi

boleh diringkaskan seperti di bawah:

PRINSIP EKONOMI

95


Jadual 8.1: Mikroekonomi lawan Makroekonomi

Mikroekonomi Makroekonomi

Harga barangan pertanian

Pengangguran dalam salah satu

sektor

Analisis permintaan dan

penawaran salah satu firma

dalam ekonomi

Tabiat berbelanja pengguna

individu

Bagaimana firma individu

membuat keuntungan

Bagaimana pekerja bertindak

balas kepada dasar upah

minimum

Inflasi negara

Pengangguran negara dalam

ekonomi

Firma pergerakan kadar

pertukaran dalam ekonomi

(bertambah atau menyusut

nilai)

Kadar bunga diperkenalkan oleh

BNM sejak tahun 2000

GDP Malaysia sejak tahun 2000

Defisit/lebihan BOP

8.3 Sebab-sebab Mengkaji Makroekonomi

Antara fenomena yang mempengaruhi masyarakat kita, yang berkaitan dengan

ekonomi menarik banyak minat. Beberapa sebab yang baik kenapa prestasi

keseluruhan ekonomi harus dikaji termasuk:

i. Untuk menjelaskan dan menerangkan peristiwa dan trend ekonomi

ii. Untuk menjangka/meramal hala tuju negara pada masa depan

iii. Untuk memahami tahap kebajikan ekonomi negara/pengagihan kekayaan

negara

iv. Untuk mengkaji standard masyarakat dalam beberapa tahun ini

v. Untuk mengenal pasti dasar/tindakan yang sesuai untuk melaksanakan

penumpuan kepada isu-isu ekonomi seperti inflasi, pengangguran, dan lain-

lain

vi. Menganalisis kesan-kesan dasar

PRINSIP EKONOMI

96


8.4 Penunjuk Ekonomi

Penunjuk ekonomi ialah statistik ekonomi yang memberikan kita keadaan

ekonomi pada masa sekarang dan ke mana hala ekonomi dalam masa terdekat.

Agensi-agensi swasta dan kerajaan menghabiskan banyak masa, wang, dan usaha

untuk menyusun data ekonomi. Data-data ini adalah penting bagi keputusan

perniagaan dan ekonomi.

Statistik rasmi diterbitkan oleh Jabatan Statistik, Bank Negara Malaysia, Jabatan

Perdana Menteri, dan lain-lain. Contoh-contoh data yang disusun dan disediakan

oleh institusi-institusi ini termasuk:

i. Anggaran GDP suku tahunan

ii. CPI

iii. Kadar bunga

iv. Tahap hutang awam/swasta

v. Kadar pertukaran

vi. Tenaga buruh dan status pengangguran

vii. Jualan kenderaan

viii. Kewangan beragregat

ix. Imbangan Pembayaran (Balance of Payment/BOP)

x. Perbelanjaan modal

xi. Indeks pengeluaran pembuatan

8.5 Jenis-jenis Penunjuk Ekonomi

Terdapat tiga jenis penunjuk ekonomi; mendahului, mengekor, dan sama.

PRINSIP EKONOMI

97


8.5.1 Mendahului

Jenis penunjuk ini digunakan untuk meramal pergerakan ekonomi pada masa

depan. Jenis penunjuk ini sangat penting untuk pelabur-pelabur membuat

keputusan mereka. Contoh-contoh penunjuk mendahului ialah jam bekerja untuk

seorang pekerja, bekalan wang, kadar bunga, indeks jangkaan pengguna, dan lain-

lain.

8.5.2 Mengekor

Penunjuk jenis ini mengesahkan apa yang penunjuk mendahului ramalkan.

Contoh-contoh penunjuk mengekor ialah kadar pengangguran, pinjaman

komersial dan industri tertunggak, perubahan dalam CPI, kos buruh seunit

keluaran, dan lain-lain.

8.5.3 Sama

Penunjuk sama umumnya adalah apa yang berlaku sekarang ini. Contoh-contoh:

GDP, pengeluaran industri, pendapatan peribadi, jualan runcit, dan lain-lain.

8.6 Isu-isu Makroekonomi

Umumnya, terdapat enam isu ekonomi yang utama:

a) Output Agregat (KDNK/GDP)

b) Pengangguran

c) Inflasi

d) Kadar Bunga/Faedah

e) Imbangan Pembayaran

f) Kadar Pertukaran

PRINSIP EKONOMI

98


8.6.1 Output Agregat

KDNK/GDP ialah ringkasan Keluaran Dalam Negeri Kasar (Gross Domestic

Product). KDNK merujuk kepada jumlah output yang dihasilkan dalam ekonomi

untuk satu tempoh yang tertentu. Biasanya KDNK diukur atau dikira setiap tiga

bulan (suku tahunan) atau tahunan. KDNK adalah penting untuk mengukur

standard kehidupan masyarakat. Oleh itu, pembuat dasar akan memperkenalkan

dan melaksanakan dasar-dasar yang membawa kepada pertumbuhan yang boleh

dipertahankan dalam KDNK. Sebarang naik turun dalam KDNK akan

menyebabkan kesan yang besar kepada masyarakat. Oleh itu, perubahan ke atas

dan ke bawah KDNK menjadi kebimbangan utama pembuat dasar.

Terdapat tiga kaedah untuk mengira KDNK; kaedah output, pendapatan, dan

perbelanjaan. Dalam kaedah output; nilai output yang dihasilkan oleh setiap

sektor yang produktif dalam ekonomi menggunakan konsep nilai tambah. Dalam

kaedah pendapatan; jumlah pendapatan yang diperoleh melalui pengeluaran

barangan dan perkhidmatan. Pendapatan faktor utama ialah upah dan gaji,

keuntungan syarikat-syarikat sektor swasta, pendapatan sewa daripada tanah, dan

pendapatan faedah. Dalam kaedah perbelanjaan; berbelanja atas barangan dan

perkhidmatan yang dihasilkan dalam negara akan diukur pada harga pasaran

semasa. Persamaan penuh KDNK menggunakan kaedah ini ialah KDNK = C + I

+ G + (X -M) di mana;

C: Belanja rumah

I: Belanja pelaburan modal

G: Perbelanjaan kerajaan

X: Eksport barangan dan perkhidmatan

M: Import barangan dan perkhidmatan

PRINSIP EKONOMI

99


8.6.2 KDNK ialah ukuran kesejahteraan ekonomi yang tidak sempurna

KDNK tidak termasuk pengeluaran rumah tangga dan ekonomi gelap (bawah

tanah). Walaupun jika KDNK memasukkan kesemua pengeluaran, ia tidak

memaklumkan bagaimana KDNK diagihkan, tidak termasuk nilai senggang, dan

tidak diselaraskan bagi kesan-kesan negatif seperti pencemaran dan masalah

sosial.

KDNK tidak meletakkan nilai pada kos persekitaran, tidak memberi nilai

senggang, pengeluaran bukan pasaran tidak dikira, melibatkan harga tertaksir,

mengira yang “buruk” sama dengan yang “baik”, dan tidak mengambil kira

kepelbagaian pengedaran.

Kelemahan KDNK yang lain

i. Penyelarasan yang terlebih untuk inflasi (contohnya harga kereta naik

disebabkan oleh penambahbaikan kualiti dan bukannya inflasi).

ii. Pengeluaran rumah tangga (contohnya membersihkan dapur) tidak

dimasukkan.

iii. Jangkaan kesihatan dan hayat (contohnya RGDP tidak menunjukkan

kesihatan yang baik dan hayat panjang berbanding dengan masa lalu,

masalah semasa – AIDS dan penyalahgunaan dadah).

iv. Waktu senggang (contohnya kerja – meningkatkan pengeluaran dan

bukannya waktu senggang).

v. Kualiti persekitaran (contohnya pencemaran).

vi. Kebebasan berpolitik dan keadilan sosial (contohnya RGDP yang sangat

besar bagi seorang tetapi kebebasan berpolitik dan keadilan terbatas -

China)

PRINSIP EKONOMI

100


8.6.3 Pengangguran

Pengangguran boleh ditakrifkan sebagai sebahagian daripada tenaga kerja yang

tidak dapat mencari kerja. Mereka yang termasuk dalam golongan ini mesti

berumur sekurang-kurangnya 15 tahun ke atas. Oleh sebab buruh (sama ada

pekerja mahir atau kurang mahir) adalah salah satu sumber yang digunakan dalam

proses pengeluaran, kadar pengangguran yang tinggi boleh mengecilkan

pertumbuhan ekonomi negara ini. Dalam kata lain, penurunan dalam KDNK.

Oleh itu, pengangguran yang tinggi adalah salah satu pembaziran sumber

ekonomi dan ekonomi akan beroperasi di bawah penggajian penuh.

8.6.4 Inflasi

Inflasi ialah kenaikan yang berterusan dan tetap dalam tahap harga umum

barangan dan perkhidmatan dalam ekonomi (tidak semua harga pada kadar yang

sama dan sesetengahnya mungkin jatuh). Terdapat banyak cara mengukur inflasi

dalam ekonomi. Penunjuk yang paling biasa digunakan untuk mengukur inflasi

ialah Indeks Harga Pengguna (Consumer Price Index/CPI). Inflasi yang tinggi

boleh menyebabkan kejatuhan dalam kuasa pembelian masyarakat. Dalam kata

lain, lebih banyak wang dikejar bermaksud kurang barangan dan perkhidmatan.

Peranan pembuat dasar adalah untuk menstabilkan dan mengawal pergerakan

harga jika mereka menemui sebarang naik turun yang luar biasa dalam tahap

harga umum.

8.6.5 Kadar Faedah

Kadar faedah ialah kos wang yang dipinjam daripada ejen-ejen ekonomi (rumah,

firma, kerajaan, dan lain-lain). Kadar faedah adalah salah satu alat yang

digunakan oleh bank pusat untuk mengawal bekalan wang melalui dasar

kewangan untuk mempengaruhi aktiviti ekonomi. Bank Negara Malaysia (BNM)

akan mengawasi pergerakan kadar faedah, supaya tiada tekanan besar atas kadar

PRINSIP EKONOMI

101


faedah kerana salah satu faktor yang menyebabkan perubahan dalam pasaran mata

wang ialah kadar faedah.

8.6.6 Imbangan Pembayaran

Imbangan pembayaran (BOP) menyediakan rekod ringkas semua transaksi antara

penduduk Malaysia dengan dunia luar. Kebanyakan ekonomi dalam negara

terdedah kepada perdagangan antarabangsa, oleh itu rekod debit dan kredit negara

adalah penting untuk menilai prestasi mereka kepada dunia luar.

8.6.7 Kadar Pertukaran

Kadar pertukaran secara mudahnya ialah harga mata wang sesebuah negara

merujuk kepada mata wang negara lain. Pasaran pertukaran asing ialah pasaran

yang mana mata wang negara-negara berbeza dibeli dan dijual. Pertukaran mata

wang adalah perlu untuk menjalankan perdagangan antarabangsa. Ringgit

Malaysia dikatakan telah menyusut nilai jika ia berkurang nilai merujuk kepada

mata wang asing. Dalam kata lain, jika Ringgit Malaysia menyusut terhadap dolar

US, dolar US bertambah terhadap Ringgit Malaysia. Naik turun dalam mata wang

tempatan boleh menyebabkan ketidakpastian di kalangan pelabur asing yang akan

menggambarkan persepsi negatif tentang pandangan ekonomi Malaysia. Sebarang

pergerakan kadar pertukaran negara yang tidak sekata akan memperlahankan atau

menjadikan pertumbuhan ekonomi semakin buruk. Oleh itu, adalah penting bagi

pembuat dasar untuk menstabilkan naik turun pergerakan kadar pertukaran.

8.7 Kitaran Perniagaan

Dalam tempoh masa yang lama, KDNK sebenar akan bertumbuh sebagai hasil

daripada pertumbuhan populasi, pertumbuhan produktiviti, pengumpulan modal,

standard kehidupan yang tinggi, tahap pendidikan yang tinggi, dan lain-lain.

Dalam kata lain, kebanyakan ekonomi di dalam dunia akan menunjukkan trend ke

PRINSIP EKONOMI

102


atas dalam jangka panjang. Hubungan antara KDNK sebenar (%) dan faktor masa

boleh ditentukan menggunakan gambar rajah yang dipanggil kitaran perniagaan

(kitaran perdagangan). Model kitaran perniagaan ini biasanya mempunyai corak

berpusing aktiviti perdagangan yang tetap.

Figure 8.1: Kitaran Perniagaan

Kitaran perniagaan digambarkan oleh empat fasa; puncak, kemerosotan,

kemelesetan, dan pengembangan.

8.7.1 Ledakan (Puncak)

Ledakan ialah tempoh apabila tahap umum aktiviti ekonomi adalah lebih daripada

biasa. Output yang dihasilkan pada tahap ini berada di atas tahap potensi.

Fenomena biasa yang boleh diperhatikan ketika fasa ini termasuk:

i. Tahap penggunaan yang tinggi atas barang-barang tahan lama dan mewah

ii. Keyakinan perniagaan di kalangan pelabur adalah tinggi

iii. Firma-firma memperoleh keuntungan supernormal

iv. Tahap pengangguran adalah rendah

v. Tekanan inflasi boleh diperhatikan dalam ekonomi

vi. Komponen-komponen import adalah tinggi

O

Recession Expansion

Real

GDP

Peak

Time

Trough

PRINSIP EKONOMI

103


vii. Bank-bank mengalami permintaan untuk pinjaman yang tinggi

Puncak boleh bertahan untuk satu tempoh yang pendek atau panjang. Apabila

puncak bertahan dalam masa yang lama, ekonomi berada dalam tempoh

kemakmuran. Seperti yang telah disebut, pada masa ini, inflasi boleh menjadi

satu ancaman kepada ekonomi di mana harga naik dan nilai wang menurun.

8.7.2 Kemerosotan (Ayunan ke bawah)

Kemerosotan ialah pengurangan KDNK sebenar yang berlaku untuk sekurang-

kurangnya dua atau lebih suku tahun. Ketika fasa ini, ciri-ciri yang berikut boleh

ditemui dalam ekonomi:

i. Orang-orang berniaga membelanjakan kurang daripada apa yang mereka

pernah belanjakan

ii. Jualan menurun

iii. Menangguhkan perancangan untuk mengembangkan perniagaan

iv. Memberhentikan pekerja (pengecilan)

v. Pendapatan dan keuntungan berkurang

vi. Import menjadi perlahan

8.7.3 Kemelesetan (titik rendah, jurang)

Keadaan tahap ekonomi di mana aktiviti ekonomi tidak cukup untuk mengambil

sepenuhnya faktor-faktor produktif. Pada keadaan ekonomi ini, terdapat kadar

pengangguran yang besar, penurunan yang ketara dalam pendapatan tahunan, dan

terlebih pengeluaran. Tahap penyimpanan meningkat dengan sesetengah orang

menunda keputusan penggunaan. Kadar faedah rendah dikenakan oleh bank

sebagai hasil daripada arahan kerajaan untuk menggalakkan peminjaman bagi

merangsang perbelanjaan agregat. Berapa lama titik rendah ini akan bertahan

PRINSIP EKONOMI

104


berubah-ubah dari minggu ke bulan atau bulan ke tahun. Dalam tahun 1930-an,

kemelesetan ekonomi berlaku selama banyak tahun.

8.7.4 Pengembangan (Melambung/Pemulihan)

Semasa pengembangan, jumlah output bertambah secara pantas. Harga lebih

rendah untuk barangan pengguna atau kadar faedah lebih rendah bagi wang yang

dipinjam ketika kemelesetan akhirnya akan menggalakkan perubahan haluan

dalam jangkaan dan penggunaan. Tahap ekonomi akan mula pulih dan ciri-ciri

berikut boleh diperhatikan ketika fasa ini:

i. Jualan bertambah baik

ii. Firma-firma mula mengambil lebih ramai pekerja

iii. Firma-firma dan rumah-rumah lebih murah dalam perbelanjaan mereka

iv. Kilang-kilang merancang untuk mengembangkan keupayaan pengeluaran

mereka

v. Volum yang didagangkan dalam pasaran saham bertambah baik

vi. Lebih ramai pelancong masuk ke dalam negara

8.8 Objektif Makroekonomi

Terdapat lima matlamat makroekonomi utama:

i. Pengangguran Rendah

Tahap penggajian yang tinggi dan pengangguran luar kawal yang

rendah.

ii. Kestabilan Harga

Untuk mengekalkan harga stabil dalam pasaran bebas. Perubahan

harga yang cepat membawa kepada ketidakcekapan ekonomi.

PRINSIP EKONOMI

105


iii. Pertumbuhan Ekonomi

Matlamat/objektif aktiviti ekonomi adalah untuk menyediakan

barangan dan perkhidmatan yang dikehendaki oleh populasi.

Keupayaan produktif ekonomi jangka panjang yang boleh ekonomi

keluarkan sementara mengekalkan harga yang stabil.

iv. Perdagangan Antarabangsa

Perdagangan antarabangsa adalah berfaedah kepada masyarakat

walaupun sesetengah individu mendapat keburukan kerananya.

Perdagangan antarabangsa termasuklah import dan eksport barangan,

perkhidmatan, peminjaman modal, pemberi pinjaman wang, dan lain-

lain. Apabila eksport bersih positif, lebihan dagangan akan wujud.

Defisit dagangan berlaku apabila nilai import lebih besar daripada nilai

eksport.

v. Kestabilan Kadar Pertukaran

Apabila kadar pertukaran sesebuah negara meningkat, harga barang-

barang import jatuh sementara eksport menjadi semakin mahal untuk

rakyat asing. Negara menjadi kurang kompetitif dalam pasaran dunia

dan eksport bersih merosot. Perubahan dalam kadar pertukaran

memberi kesan kepada output, penggajian, dan inflasi.

8.9 Alatan Dasar Makroekonomi

Satu isu utama dalam dunia makroekonomi adalah sama ada pasaran bebas boleh

membawa ekonomi mencapai pertumbuhan ekonomi jangka panjang tanpa

gangguan yang besar dalam pasaran. Jika pasaran bebas boleh membawa

pertumbuhan ekonomi yang mampu bertahan dengan pengangguran rendah dan

harga stabil, maka akan kuranglah ruang bagi campur tangan kerajaan untuk

membetulkan pasaran – tidak perlu dasar fiskal, dasar kewangan, dasar kadar

pertukaran, dan dasar pembekal sampingan. Namun dalam dunia nyata, ekonomi

cenderung menghadapi empat fasa kitaran perniagaan, jadi campur tangan

kerajaan adalah perlu melalui pelbagai dasar untuk mencapai pertumbuhan

PRINSIP EKONOMI

106


ekonomi jangka panjang, pengagihan pendapatan yang adil, harga yang stabil,

pengangguran yang rendah, kadar pertukaran yang stabil, dan kedudukan BOP

yang mampu bertahan.

8.9.1 Alatan Dasar

Terdapat tiga kumpulan dasar yang utama:

i. Dasar Fiskal

Dasar fiskal ditakrifkan sebagai penggunaan hasil dan perbelanjaan

kerajaan untuk mencapai matlamat ekonomi kerajaan. Dasar fiskal

dijadualkan oleh Kerajaan Persekutuan melalui Belanjawan Persekutuan

yang dibentangkan pada bulan Oktober atau November. Ia mengenal pasti

sumber-sumber pendapatan yang dicadangkan, dan perkara-perkara yang

akan membelanjakan wang pada tahun berikutnya.

ii. Dasar Kewangan

Dasar kewangan ditakrifkan sebagai dasar disengajakan yang dijalankan

oleh BNM untuk mempengaruhi kos dan ketersediaan wang dan kredit

dalam ekonomi. Terdapat banyak alat yang digunakan oleh BNM untuk

menjalankan dasar kewangan di Malaysia seperti kadar faedah, operasi

pasaran terbuka, nisbah keperluan rizab, dan lain-lain.

iii. Dasar Pembekal Sampingan

Dasar pembekal sampingan terutamanya ialah dasar mikroekonomi yang

direka untuk memperbaiki potensi pembekal sampingan sesuatu ekonomi,

membuat pasaran dan industri beroperasi secara lebih berkesan, dan

seterusnya menyumbang kepada pertumbuhan KDNK sebenar yang lebih

cepat.

PRINSIP EKONOMI

107


8.10 Komponen-komponen Makroekonomi

Terdapat empat komponen makroekonomi; rumah tangga, firma, kerajaan, dan

dunia luar.

8.11 Aliran Pendapatan

Aliran pendapatan menjelaskan bagaimana aliran sebenar (barangan dan

perkhidmatan) dan kewangan (wang) menghubungkan sektor itu dalam ekonomi.

Aliran ini pada asasnya menunjukkan kepada kita bahawa perbelanjaan seseorang

akan mencipta pendapatan untuk orang lain (lihat Rajah 8.2).

PRINSIP EKONOMI

108


Rajah 8.2: Aliran pendapatan

Rumah Tangga

Firma

Faktor Pasaran

Produk Pasaran

Kerajaan

Institusi Kewangan

Pendapatan

Perbelanjaan

Penggunaan

Resit Jualan

Faktor Bayaran

Cukai

Bayaran Cukai

Bayaran

Pinjaman Faedah Simpanan Dividen

PRINSIP EKONOMI

109


Soalan

1. Apakah yang dimaksudkan dengan istilah makroekonomi?

2. Gariskan kaitan mengkaji makroekonomi.

3. Terangkan dengan ringkas penunjuk-penunjuk ekonomi utama.

4. Lukis dan labelkan fasa-fasa kitaran perniagaan.

5. Bezakan antara aliran kewangan dengan sebenar dalam model aliran

pendapatan.

PRINSIP EKONOMI

110


BAB 9

MODEL PERBELANJAAN AGREGAT

Hasil Pembelajaran


1. Memahami bagaimana keseimbangan makroekonomi ditentukan dalam

model perbelanjaan agregat

2. Membincangkan penentu empat komponen perbelanjaan agregat dan

mentakrifkan kecenderungan mengimport sut dan kecenderungan

menabung sut

3. Menggunakan gambar rajah garisan 45 darjah untuk menggambarkan

keseimbangan makroekonomi

4. Menggunakan pengganda untuk menentukan perubahan dalam

keseimbangan apabila terdapat perubahan dalam komponen perbelanjaan

agregat

9.1 Model Keynesian atau Perbelanjaan Agregat

Model Keynesian boleh digunakan untuk menerangkan kitaran perniagaan. Dalam

Model Keynesian, aktiviti ekonomi diterangkan dengan saiz Perbelanjaan Agregat

(Aggregate Expenditure/AE) yang mengandungi Penggunaan (Consumption/C),

Pelaburan (Investment/I), Perbelanjaan Kerajaan (Government expenditure/G) dan

Eksport Bersih (Net Exports/X). Perbelanjaan agregat memfokus kepada

hubungan antara jumlah perbelanjaan dengan RGDP dalam jangka pendek.

Andaian penting yang dibuat untuk menerangkan model AE ialah tahap harga

adalah tetap.

Model AE menentukan bagaimana keseimbangan mikroekonomi ditetapkan.

Perbelanjaan agregat memfokus pada hubungan antara jumlah perbelanjaan

dengan RGDP dalam jangka pendek. Dalam sebarang tahun, RGDP ditentukan

PRINSIP EKONOMI

111


oleh AE kebanyakannya. Dalam model AE, naik turun RGDP diterangkan oleh

naik turun dalam mana-mana komponen AE.

9.1.1 Komponen-komponen Perbelanjaan Agregat

Empat kategori AE = C + I + G + NX.

Jika mana-mana komponen AE berubah, C∆, I∆, G∆ atau N↓∆, output (RGDP)

akan berubah. Jika sebarang komponen AE iaitu C, I, G atau NX meningkat, AE

akan meningkat menyebabkan peningkatan RGDP dalam jangka pendek.

Sementara pengurangan dalam mana-mana komponen AE menyebabkan RGDP

berkurang dalam jangka panjang.

C: Perbelanjaan rumah tangga atas barangan dan perkhidmatan. Penggunaan

barang tahan lama dan tidak tahan lama. Barang tahan lama adalah seperti barang

elektrik dan perabot. Barang tidak tahan lama adalah seperti makanan dan

pakaian.

I: Pelaburan terancang (firma-firma membeli input; bangunan, mesin, peralatan,

dan komputer menambahkan stok modal) dan pelaburan perumahan (pembelian

rumah baru).

G: Perbelanjaan kerajaan; kelengkapan ketenteraan, kakitangan awam,

kemudahan awam (sekolah, hospital, jalan raya, jambatan, dan lain-lain).

NX: X-M; nilai eksport lebih kecil daripada import.

X: Nilai rakyat asing membeli barangan dan perkhidmatan yang dikeluarkan di

Malaysia, contohnya tanaman, bahan api.

M: Value of Malaysian buying goods and services produced abroad: Cars and

manufactured goods.

PRINSIP EKONOMI

112


9.1.1.1 Penggunaan

Penggunaan ialah komponen AE yang terbesar. Perbelanjaan penggunaan

ditentukan oleh pendapatan boleh guna semasa (Yd=Y-T). C dan Yd mengikuti

trend ke atas. Pertambahan dalam pendapatan boleh guna akan menyebabkan

penggunaan meningkat. Faktor-faktor lain yang menganjak fungsi C ialah

kekayaan, pendapatan masa depan yang dijangka, tahap harga, dan kadar faedah

sebenar. Peningkatan dalam kekayaan dan pendapatan masa depan yang dijangka

akan meningkatkan penggunaan. Sementara pengurangan dalam tahap harga dan

kadar faedah akan menurunkan penggunaan.

Faktor-faktor yang mempengaruhi perbelanjaan penggunaan (C):

i. Kekayaan C

ii. Pendapatan masa depan yang dijangka C

iii. Tahap harga Nilai kekayaan C

iv. Kadar faedah sebenar (ir) S dan C

Rajah 9.1: Fungsi Penggunaan

Penggunaan

45 darjah

Pendapatan

Pendapatan = Perbelanjaan

Penggunaan

PRINSIP EKONOMI

113


9.1.1.2 Pelaburan

Pelaburan (pelaburan terancang; pelaburan dalam modal kelengkapan dan

bangunan) adalah ditentukan oleh keuntungan masa depan yang dijangka, kadar

faedah sebenar, cukai, dan aliran tunai. Peningkatan dalam keuntungan yang

dijangka bergantung kepada keadaan ekonomi. Jika ekonomi berkembang, untung

meningkat oleh itu firma mempunyai insentif untuk menambahkan pelaburan.

Jika aliran tunai firma meningkat, firma dapat membiayai pelaburan dengan lebih

baik, pelaburan bertambah. Sementara pertambahan dalam kos dana (kadar

faedah) dan cukai menambahkan kos firma dan oleh itu mengurangkan

keuntungan. Firma akan bertindak balas dengan mengurangkan pelaburan.

Faktor-faktor yang memberi kesan terhadap perbelanjaan pelaburan:

i. Keuntungan masa depan yang dijangka (∏e): semasa pengembangan,

firma adalah optimistik (∏e) I

ii. Kadar faedah sebenar (ir) ; Kos peminjaman I (firma dan rumah

tangga)

iii. Cukai untung selepas cukai I

iv. Aliran tunai = Hasil tunai – Perbelanjaan tunai; jika ∏ aliran

tunai I kemampuan untuk membiayai

9.1.1.3 Perbelanjaan Kerajaan

Perbelanjaan kerajaan (G) ialah perbelanjaan oleh kerajaan persekutuan, negeri,

atau tempatan. G bergantung kepada dasar dan keutamaan parti-parti politik. Jika

perbelanjaan kerajaan meningkat, AE akan meningkat dan menaikkan RGDP

serta menurunkan tahap pengangguran.

PRINSIP EKONOMI

114


9.1.1.4 Eksport Bersih

Eksport bersih ialah eksport kurang daripada import dan ia ditentukan oleh tahap

harga dalam negeri relatif kepada tahap harga asing, pendapatan dalam negeri

lawan pendapatan asing, dan kadar pertukaran. Peningkatan tahap harga dalam

negeri, RGDP relatif kepada tahap harga asing dan RGDP akan mengurangkan

eksport bersih, menurunkan AE dan oleh itu RGDP akan menyusut dan

pengangguran meningkat. Sementara pertambahan dalam mata wang dalam

negeri lawan mata wang asing, membuatkan eksport secara relatifnya mahal,

mengurangkan eksport bersih dan AE jatuh. Pengurangan AE akan mengurangkan

RGDP dan meningkatkan tahap pengangguran.

Eksport Bersih = X - M ditentukan oleh:

i. Tahap harga di Malaysia relatif kepada tahap harga di negara-negara lain.

Jika harga di Malaysia > harga di negara asing; ↓ dan M N↓

ii. Pertumbuhan KDNK di Malaysia relatif kepada negara-negara asing. Jika

pendapatan di Malaysia > , pendapatan di negara asing ↓ dan

M N↓

iii. Kadar pertukaran antara Ringgit Malaysia dengan negara-negara lain. Jika

Ringgit Malaysia bertambah nilai, ↓ dan M N↓

9.2 Inventori

Inventori ialah perbezaan antara pelaburan terancang (Ip) dengan pelaburan

sebenar (Ia). Pelaburan terancang (Ip) dan bukannya pelaburan sebenar ialah

komponen AE. Inventori ialah barangan yang dikeluarkan tetapi belum lagi dijual.

Perubahan dalam inventori ialah sebahagian daripada perbelanjaan pelaburan

berserta perbelanjaan atas mesin, kelengkapan, bangunan pejabat dan kilang, di

mana perbelanjaan ini adalah dirancang tetapi perubahan dalam inventori tidak

dirancang. Perubahan dalam inventori bergantung kepada jualan barangan yang

PRINSIP EKONOMI

115


tidak dapat diramal oleh firma dengan ketepatan sempurna. Perubahan dalam

inventori adalah positif jika terdapat peningkatan dalam barang-barang yang tidak

dijual. Pada permulaan kemerosotan ekonomi, AE mula menyusut dan output

jatuh, inventori semakin lama semakin meningkat. Firma akan bertindak balas

dengan mengurangkan pelaburan yang akan mengurangkan pengeluaran yang

kemudiannya mengurangkan RGDP dan meningkatkan pengangguran. Pada

permulaan pengembangan, AE meningkat dan di atas output keseimbangan

menyebabkan inventori jatuh. Firma akan bertindak balas dengan menambahkan

pelaburan yang meningkatkan pengeluaran dan oleh itu RGDP meningkat dan

pengangguran menurun.

Rajah 9.2: Perubahan dalam inventori

i. Pelaburan sebenar lebih daripada pelaburan terancang (Ia>Ip), apabila

terdapat peningkatan dalam pertambahan inventori tidak terancang.

ii. Pelaburan sebenar kurang daripada pelaburan terancang (Ia<Ip), apabila

terdapat pengurangan dalam pertambahan inventori tidak terancang.

iii. Pelaburan sebenar = pelaburan terancang (Ia=Ip) apabila tiada perubahan

tidak terancang dalam inventori.

Perbelanjaan agregat

sebenar, AE (bilion

ringgit)

45 darjah

KDNK sebenar, (bilions

ringgit)

1. Pengurangan

inventori yang

tidak dirancang 3. Peningkatan

inventori yang

tidak dirancang

4. Menyebabkan

pengurangan

pengeluaran

2. Menyebabkan

peningkatan

pengeluaran

$200 $400 $600 $800 $1000 $1200

$200

$800

$600

$400

$1000

$1200

PRINSIP EKONOMI

116


9.3 Kesan Pengganda

Kesan pengganda ialah proses di mana perubahan dalam AE membawa kepada

perubahan dalam RGDP. Kesan kepada RGDP digandakan dengan saiz

pengganda. Jika mana-mana komponen AE berubah, RGDP akan berubah.

Katakan C meningkat, peningkatan dalam C akan membawa kepada peningkatan

dalam RGDP yang sama dengan perubahan dalam AE darab saiz pengganda.

Pengganda = 1/1-MPC

Contoh: jika MPC = 0.8, pengganda = 5

Jika MPC meningkat, pengganda akan juga meningkat.

MPC + MPS = 1

Jika perubahan dalam AE disebabkan oleh perubahan dalam mana-mana

komponen AE iaitu C, I, G atau NX, RGDP akan berubah 5 kali.

Contoh: Jika G berkurang sebanyak 10b, KDNK akan berkurang dengan 5×10b =

50b.

9.4 Persilangan Keynesian atau Garis 45o

Garis 45o dikenali sebagai garis persilangan Keynesian di mana di sepanjang

garisan ini, pengeluaran adalah sama dengan perbelanjaan. Di sepanjang garis

45o, output yang dikeluarkan akan dijual. Di atas garis 45o, perbelanjaan adalah

lebih daripada pengeluaran dan di bawah garis 45o, perbelanjaan adalah kurang

daripada pengeluaran.

PRINSIP EKONOMI

117


Rajah 9.3: Garis persilangan Keynesian (garis 45o)

9.5 Keseimbangan Makroekonomi

Keseimbangan makroekonomi berlaku pada titik di mana AE menyilang garis

45o. Garis AE boleh menyilang garis 45o pada mana-mana titik. Pada titik di mana

AE menyilang garis 45o, perbelanjaan adalah sama dengan pengeluaran. Di atas

titik keseimbangan, AE adalah lebih daripada RGDP dan di bawah titik

keseimbangan, AE adalah kurang daripada RGDP.

Rajah 9.4: Keseimbangan makroekonomi dalam

Model Keynesian

Perbelanjaan

Y

Perbelanjaan

45 darjah

Pengeluaran

Y=AE

AE

Garis 45°

PRINSIP EKONOMI

118


9.6 Perubahan dalam Keseimbangan Makroekonomi

Perubahan dalam mana-mana komponen AE akan mengubah keseimbangan

makroekonomi. Peningkatan dalam mana-mana empat komponen AE akan

meningkatkan RGDP keseimbangan dan pengurangan dalam mana-mana

komponen AE akan mengurangkan RGDP keseimbangan seperti yang

ditunjukkan dalam rajah di bawah.

Rajah 9.5: Perubahan dalam keseimbangan

Perbelanjaan

Agregat

terancang

Kuantiti Dikeluarkan

(KDNK Sebenar)

AE = GDP

AE1

AE2

Po

Q0 QE

PRINSIP EKONOMI

119


Soalan

1. Terangkan kenapa perbelanjaan penggunaan secara relatifnya stabil

sementara perbelanjaan pelaburan secara relatifnya mudah berubah.

2. Apakah faktor-faktor yang boleh mempengaruhi tahap pelaburan dalam

ekonomi?

3. Takrifkan keseimbangan pendapatan nasional.

4. Terangkan secara ringkas perubahan dalam inventori semasa tempoh

kemerosotan dan pemgembangan ekonomi.

5. Diberi di bawah ialah data ekonomi.

Penggunaan (C) = 750 + 0.8Yd

Pelaburan (I) = 400

Perbelanjaan Kerajaan (G) = 600

Cukai (T) = 250

Eksport (X) = 350

Import (M) = 200

a) Cari nilai MPC.

b) Kira tahap keseimbangan pendapatan nasional.

c) Jika perbelanjaan kerajaan meningkat sebanyak 100, cari

keseimbangan baru dengan menggunakan kaedah pengganda.

PRINSIP EKONOMI

120


BAB 10

PENGANGGURAN

Hasil Pembelajaran


1. Memahami konsep pengangguran

2. Mengukur kadar pengangguran dan kadar penyertaan tenaga buruh

3. Memahami maksud guna tenaga penuh

4. Mengetahui sebab-sebab pengangguran dan kos pengangguran kepada

individu dan ekonomi

5. Mengenal pasti jenis-jenis pengangguran yang berbeza

10.1 Mengukur Kadar Pengangguran

Kadar pengangguran boleh ditakrifkan sebagai mereka yang berada dalam

populasi umur bekerja dan sedang mencari kerja secara aktif serta sedia ada untuk

bekerja tetapi tidak dapat mencari kerja. Populasi umur bekerja ialah mereka yang

berumur lebih daripada 15 tahun dan di bawah 60 tahun. Tenaga buruh ialah

jumlah bekerja dan menganggur.

Kadar pengangguran ialah peratusan tenaga buruh yang menganggur. Pekerja

yang kecewa ialah mereka yang sedia ada untuk bekerja tetapi tidak mencari kerja

kerana mereka percaya tiada kerja yang disediakan untuk mereka.

Kadar Pengangguran = Bilangan yang Menganggur × 100 Tenaga Buruh

Kadar pengangguran dalam ekonomi mungkin dipandang ringan kerana:

PRINSIP EKONOMI

121


Sesetengah pekerja separuh masa mungkin mahu bekerja sepenuh masa

tetapi mereka tidak digunakan sepenuhnya dan mereka dikira sebagai

diambil bekerja.

Tidak termasuk pekerja yang kecewa.

10.2 Kesan-kesan Pengangguran

10.2.1 Kos pengangguran kepada:

10.2.1.1 Ekonomi

Kerugian output dan pendapatan kepada ekonomi apabila sumber-sumber

buruh tidak bekerja dan output sebenar di bawah output potensi.

Kerugian hasil cukai merujuk kepada cukai pendapatan persendirian yang

lebih rendah dan cukai untung syarikat, cukai eksais, dan cukai barangan

dan perkhidmatan (goods and services tax/GST) apabila kadar

pengangguran tinggi.

Kos melatih semula dan faedah pengangguran ialah aliran keluar daripada

belanjawan Kerajaan Persekutuan yang mempunyai kos lepas.

Kerugian modal insan apabila buruh tidak bekerja dengan kemahiran dan

pendidikan yang diperoleh tidak digunakan untuk masa yang lama.

10.2.1.2 Individu (mereka yang menganggur)

Kerugian dalam pendapatan apabila seseorang individu menganggur yang

mencipta kerugian kewangan secara langsung kepada individu dan ahli-

ahli keluarga.

Kerugian kemahiran jika menganggur untuk tempoh yang lama dan

individu harus menghabiskan masa berlatih semula untuk menyegarkan

dan memperoleh kemahiran baru yang diperlukan oleh pasaran.

PRINSIP EKONOMI

122


Pengangguran juga menyebabkan kehilangan harga diri jika seseorang

individu menganggur untuk tempoh masa yang lama.

Pengangguran boleh menyumbang kepada perpecahan keluarga, masalah

kesihatan, sakit mental, jenayah, dan pergolakan politik, dan dalam jangka

panjang mungkin memberi kesan buruk kepada Belanjawan Persekutuan.

10.3 Jenis-jenis dan Sebab-sebab Pengangguran

10.3.1 Pengangguran Kitaran

Pengangguran kitaran mengikuti kitaran perniaggan dan adalah disebabkan oleh

kurang permintaan apabila berlakunya kemerosotan. Pengangguran kitaran

disebabkan oleh naik turun output atas kitaran perniagaan. Semasa kemerosotan

apabila perbelanjaan berkurang (C dan I), inventori meningkat dan meyebabkan

firma mengurangkan pengeluaran. Juga semasa kemerosotan, keyakinan dan

untung perniagaan berkurang menyebabkan output jatuh di bawah potensi, dan

menyebabkan pengangguran kitaran meningkat.

10.3.2 Pengangguran Geseran

Pengangguran geseran berlaku kerana perselisihan antara pencarian kerja dengan

penyesuaian kerja disebabkan oleh maklumat yang tidak lengkap berkaitan

pekerja yang tidak bekerja dan kerja kosong. Pengangguran geseran disebabkan

oleh lepasan sekolah, siswazah, yang berhenti, diberhentikan, atau meninggalkan

kerja.

Pengangguran geseran tidak bertahan lama dan dikehendaki kerana menambah

baiki produktiviti buruh melalui penyesuaian kerja yang lebih baik antara pekerja

dengan majikan.

PRINSIP EKONOMI

123


10.3.3 Pengangguran Berstruktur

Pengangguran berstruktur disebabkan oleh ketidaksesuaian antara ketersediaan

dan kemahiran yang dituntut oleh majikan. Ia timbul apabila struktur ekonomi

berubah dan mengambil masa yang lebih lama. Pengangguran berstruktur atau

penyesuaian kemahiran ialah hasil daripada perubahan dalam struktur

pengeluaran yang disebabkan oleh:

i) Perubahan dalam corak permintaan oleh pengguna seperti permintaan

untuk tiket wayang berkurang kerana DVD, VCD, LCD, dan sistem teater

rumah, pekerja-pekerja panggung wayang menganggur.

ii) Perubahan dalam kaedah pengeluaran disebabkan oleh penggunaan

teknologi baru yang menjimatkan buruh. Sebagai contoh, juruwang bank

digantikan dengan mesin ATM, konduktor bas digantikan dengan mesin

tiket, mesin menjawab panggilan telefon automatik menggantikan

peyambut tetamu, perdagangan saham dalam talian menggantikan broker

saham, dan pekerja barisan pemasangan digantikan oleh robot.

10.3.4 Guna Tenaga Penuh

Guna tenaga penuh berlaku apabila tiada pengangguran kitaran. Pada guna tenaga

penuh, pengangguran jenis ‘biasa’ masih wujud – geseran dan berstruktur. Kadar

pengangguran semula jadi ialah kadar pengangguran biasa yang mengandungi

pengangguran berstruktur tambah pengangguran geseran. Dalam ekonomi, akan

selalu ada pengangguran walaupun apabila ekonomi berada pada tahap guna

tenaga penuh output.

PRINSIP EKONOMI

124


10.4 Dasar Kerajaan dan Kadar Pengangguran

Pengangguran Kitaran

Boleh dikurangkan dengan penggunaan dasar pengurusan permintaan

jangka pendek.

Dasar pengurusan permintaan ialah dasar yang memberi kesan kepada

permintaan agregat. Dasar fiskal pengembangan dan dasar kewangan

mudah akan meningkatkan permintaan agregat.

Dasar fiskal pengembangan adalah untuk menurunkan kadar cukai (cukai

pendapatan, cukai untung, cukai eksais, dan GST) dan peningkatan dalam

perbelanjaan kerajaan akan meningkatkan perbelanjaan agregat (aggregate

spending/AD) dalam ekonomi. Ini akan menambahkan pengeluaran dan

mengurangkan jurang output.

Dasar kewangan mudah adalah dengan menambahkan kecairan dalam

ekonomi yang akan menurunkan kadar faedah. Kadar faedah yang lebih

rendah meningkatkan penggunaan dan perbelanjaan pelaburan semasa

kemerosotan ekonomi. Oleh itu akan menambahkan output sebenar

terhadap output potensi yang mendekatkan jurang output.

Peningkatan dalam pembayaran kebajikan sosial membantu membiayai

perbelanjaan penggunaan, mengurangkan kesan pendapatan hilang

disebabkan pengangguran.

Pengangguran Berstruktur

Boleh diatasi dengan dasar-dasar berdasarkan pasaran dan campur tangan.

Pembaharuan mikroekonomi (perubahan dalam cukai dan caj perniagaan)

memperbaiki kecekapan yang menurunkan kos dan meningkatkan

produktiviti. Ini meningkatkan untung firma, dengan itu permintaan bagi

buruh akan meningkat.

PRINSIP EKONOMI

125


Langkah-langkah latihan yang bersesuaian adalah untuk mengatasi

kemahiran berat sebelah untuk memperbaiki kemahiran buruh.

Menubuhkan program latihan pasaran buruh yang menyasarkan pencari

kerja dan penganggur jangka panjang mahu menjadi pekerja mahir.

Menggalakkan pelajar kekal di sekolah untuk memperoleh kelayakan dan

kemahiran untuk memperbaiki prospek penggajian.

Frictional Unemployment

Boleh diatasi dengan menyediakan maklumat pasaran buruh.

Menyebarkan maklumat tentang pekerja dan kerja kosong melalui agensi

pekerjaan dan media membantu dalam pencarian kerja.

Faedah pengangguran dan insurans membenarkan pekerja menghabiskan

lebih masa untuk pencarian kerja yang memperbaiki kecekapan dan juga

menurunkan kos lepas pencarian kerja.

Soalan

1. Terangkan secara ringkas pengangguran berstruktur dan geseran.

2. Mengenal pasti kos-kos utama pengangguran.

3. Menerangkan penyelesaian kepada pengangguran geseran dan berstruktur.

4. Apakah pengangguran kitaran dan apakah dasar-dasar untuk mengatasi

pengangguran kitaran?

PRINSIP EKONOMI

126


BAB 11

INFLASI

Hasil Pembelajaran


1. Mentakrifkan dan mengukur kadar inflasi

2. Membincangkan masalah-masalah yang disebabkan oleh inflasi

3. Memahami perbezaan antara inflasi tarikan permintaan dengan tolakan

kos

4. Memahami dasar-dasar untuk mengatasi inflasi

11.1 Definisi Inflasi

Inflasi ialah masalah makroekonomi utama. Inflasi ialah peningkatan berterusan

dalam tahap harga umum. Inflasi meningkat semasa pemgembangan dan menurun

semasa kemerosotan.

11.2 Mengukur Inflasi

Harga sebakul barangan diukur oleh Jabatan Statistik Malaysia. Sebakul barangan

mengandungi barangan dan perkhidmatan yang membayangkan purata corak

pembelian rumah tangga. Berat diberi untuk menunjukkan kepentingan barang

dalam berkas bakul pengguna. Harga, berat, dan jenis-jenis barangan dalam bakul

pengguna adalah dikaji semula setiap lima tahun untuk mencerminkan perubahan

dalam corak perbelanjaan rumah tangga. Perbelanjaan rumah tangga atas waktu

senggang dan riadah telah meningkat dalam dekad yang lalu. Penggunaan pemain

MP3, perakam DVD, telefon pintar, dan Ipad telah meningkat. Berat yang diberi

atas makanan telah berkurang, berat yang diberi atas pendidikan swasta telah

meningkat, dan makan minum di restoran telah meningkat.

PRINSIP EKONOMI

127


Kadar Inflasi = CPI tahun x – CPI tahun x-1 × 100 CPI tahun x-1

Tahap harga mengukur harga purata barangan dan perkhidmatan. Kadar inflasi

adalah sama dengan peratusan perubahan dalam tahap harga dari satu tahun ke

tahun yang seterusnya. Jabatan Statistik (Department of Statistics/DOS)

menyusun statistik ukuran tiga langkah bagi tahap harga yang berbeza; indeks

harga pengguna (CPI), deflator KDNK, dan indeks harga pengeluar (producer

price index/PPI).

Indeks harga pengguna ialah purata harga barangan dan perkhidmatan yang dibeli

oleh keluarga bandar yang tipikal. CPI mengukur perubahan dalam pembelian

‘bakul pasaran’ barangan dan perkhidmatan yang dibeli oleh rumah tangga yang

tipikal. Perubahan dalam CPI ialah ukuran terbaik perubahan dalam kos hidup

seperti yang dialami oleh rumah tangga yang tipikal.

Deflator KDNK ialah ukuran meluas tahap harga; ia termasuk harga setiap barang

dan perkhidmatan terakhir yang dikeluarkan dalam ekonomi. Indeks harga

pengeluar ialah purata harga yang diterima oleh pengeluar-pengeluar barangan

dan perkhidmatan pada semua peringkat pengeluaran.

Indeks-indeks harga digunakan untuk menyelaras bagi kesan inflasi. Indeks-

indeks harga direka untuk mengukur perubahan dalam tahap harga atas masa,

bukan tahap harga yang mutlak. Untuk membetulkan kesan inflasi, kita boleh

membahagikan pemboleh ubah nominal dengan indeks harga dan

mendarabkannya dengan 100 untuk mendapatkan pemboleh ubah sebenar.

Adalah juga penting untuk membezakan antara kadar faedah nominal dengan

kasar faedah sebenar. Kadar faedah yang dinyatakan atas pinjaman ialah kadar

faedah nominal. Kadar faedah sebenar ialah kadar faedah nominal tolak kadar

PRINSIP EKONOMI

128


inflasi. Kadar faedah sebenar menyediakan ukuran kos sebenar pinjaman dan

pulangan sebenar peminjaman yang lebih baik daripada kadar faedah nominal.

11.3 Masalah-Masalah Menggunakan CPI untuk Mengukur Inflasi

i. CPI tidak termasuk perubahan dalam harga pengeluar atas masa.

ii. Kualiti berat sebelah, CPI tidak mengambil kira perubahan dalam kualiti

barangan dan perkhidmatan atas masa.

iii. Penggantian berat sebelah, CPI tidak menunjukkan kesukaan pengguna

yang berubah atau penggantian yang pengguna buat hari ke hari merujuk

kepada perubahan harga relatif.

iv. Barang baru berat sebelah, pengenalan kepada barangan dan perkhidmatan

baru mengubah kos sara hidup. Menggantikan keretapi untuk kereta

mengurangkan kos perjalanan. Ini tidak diambil kira dalam pengukuran

CPI.

11.4 Faktor-faktor yang Menyebabkan Inflasi

i. Kitaran perniagaan

Inflasi adalah tinggi ketika puncak kerana permintaan bagi barangan dan

perkhidmatan meningkat menyebabkan peningkatan dalam inflasi dan

upah.

ii. Kejutan penawaran

Apabila ahli CARTEL minyak (OPEC) mengehadkan pengeluaran

minyak, bekalan minyak dunia gagal dan harga minyak dunia naik. Pada

tahun 1973, harga minyak naik tiga kali ganda dalam setahun

meningkatkan kos pengeluaran. Pada awal 1990-an dan 2000, konflik Iraq

dan Kuwait menaikkan harga minyak dunia. Pada tahun 2004, OPEC

mengurangkan bekalan minyak menyebabkan harga minyak naik. Harga

minyak naik lagi disebabkan oleh masalah pengeluaran, mogok, taufan,

perang, dan bencana di mana bekalan minyak terganggu.

PRINSIP EKONOMI

129


iii. Tekanan upah

Upah dikaji semula apabila berlaku inflasi. Jika upah naik lebih daripada

peningkatan dalam pengeluaran, ia mencipta tekanan inflasi kerana ini

akan meningkatkan kos pengeluaran lebih daripada hasil.

iv. Pengaruh antarabangsa

Kenaikan dalam harga barangan import boleh meningkatkan inflasi dalam

negeri. Kenaikan dalam harga input import akan meningkatkan kos

pengeluaran.

v. Jangkaan dan inflasi

Jangkaan pengguna tentang inflasi akan meningkatkan permintaan semasa

dan tekanan permintaan akan meningkatkan inflasi. Kesatuan sekerja

meminta upah yang lebih tinggi apabila jangkaan kepada harga yang lebih

tinggi meningkat.

Kadar faedah nominal meningkat apabila sektor kewangan mengekalkan

kadar faedah sebenar.

Firma-firma menaikkan harga apabila upah meningkat dan kos mereka

meningkat untuk mengekalkan keuntungan mereka.

vi. Syarat wang

Syarat wang dalam ekonomi. Peningkatan dalam bekalan wang

disebabkan oleh dasar wang mudah mengurangkan kadar faedah kerana

kredit menjadi senang didapati dan murah, permintaan agregat meningkat

dan inflasi meningkat. Percetakan wang secara sengaja oleh Bank Pusat

meningkatkan kecairan kewangan dan seterusnya permintaan agregat yang

akan memburukkan inflasi.

11.5 Jenis-jenis Inflasi

Inflasi biasanya dikategorikan oleh sebab utamanya. Dua jenis utama ialah inflasi

tarikan permintaan dan inflasi tolakan kos.

PRINSIP EKONOMI

130


11.5.1 Inflasi Tarikan Permintaan

Demand-pull occurs when production levels are unable to immediately meet an

increase in aggregate demand. When too much money chases after too few goods

caused by high level of durable consumption or excess money supply that

increases demand for resources causing price of resources to increase and

therefore price of goods and services increases.

Rajah 11.1: Inflasi Tarikan Pemintaan

11.5.2 Inflasi Tolakan Kos

Inflasi tolakan kos timbul sebagai hasil daripada kejutan penawaran negatif yang

meningkatkan kos pengeluaran. Inflasi tolakan kos disebabkan oleh pertambahan

upah dalam kelebihan produktiviti dan menaikkan harga input utama disebabkan

oleh kejutan penawaran. Inflasi tolakan kos mengurangkan bekalan agregat

barangan dan perkhidmatan yang menganjak keluk AS ke kiri dan tahap harga

meningkat.

KDNK Sebenar

Tahap

Harga

Agregat AS 0

Y0 Y1

P1

P0

AD 1

AD 0

Dalam Jangka Panjang

Harga

KDNK Sebenar

PRINSIP EKONOMI

131


Rajah 11.2: Inflasi tolakan kos

11.5.3 Hiperinflasi

Hiperinflasi berlaku apabila terdapat permintaan agregat yang meningkat secara

berterusan (AD) di mana Bank Pusat mencetak dan mengedarkan wang untuk

membiayai perbelanjaan kerajaan yang berlebih-lebihan. Peningkatan berterusan

dalam bekalan wang akan terus meningkatkan AD yang akan seterusnya

meningkatkan inflasi dua kali ganda. Contoh-contoh hiperinflasi ialah Jerman

(1920-an), Hungary (1945-46), Brazil (1980-an), dan Zimbabwe (2000).

11.5.4 Deflasi

Deflasi ialah penyusutan dalam tahap harga umum, biasanya disebabkan oleh

pengurangan dalam bekalan wang atau kredit. Deflasi juga boleh terjadi dengan

penguncupan perbelanjaan secara langsung, sama ada dalam pengurangan

perbelanjaan kerajaan, perbelanjaan persendirian, atau perbelanjaan pelaburan.

Deflasi selalu mempunyai kesan sampingan pengangguran yang meningkat dalam

ekonomi, keran proses tersebut selalunya membawa kepada tahap permintaan

yang lebih rendah dalam ekonomi.

KDNK Sebenar

Tahap Harga

Agregat SRAS1

Y1 Y0

P1

P0

SRAS

AD

Harga Minyak Naik

AS menganjak ke 1

Tahap harga

meningkat

PRINSIP EKONOMI

132


11.6 Akibat Inflasi

11.6.1 Kesan Output

Inflasi boleh memberi kesan kepada tahap output, pendapatan, dan penggajian.

Inflasi meningkatkan ketidakpastian di mana pengguna dan perniagaan mendapati

adalah sukar untuk membuat keputusan. Inflasi membuatkan pelaburan lebih

berisiko yang kemudiannya mengurangkan pelaburan yang mempunyai kesan

pengganda atas pendapatan, output, dan penggajian.

Inflasi boleh memberi kesan kepada pengeluaran sepanjang ekonomi. Modal

untuk penggantian buruh terjadi apabila upah meningkat lebih daripada

produktiviti. Kos yang meningkat menyebabkan perubahan berstruktur dalam

ekonomi. Inflasi yang meningkat menyumbang kepada kekurangan keyakinan

terhadap wang sebagai simpanan nilai di mana orang-orang mengongkong

terhadap inflasi pada masa depan dengan membeli aset-aset seperti hartanah,

logam berharga (emas), dan saham. Peningkatan dalam aktiviti secara spekulasi

ini adalah tidak produktif dan akan mempunyai kesan negatif kepada tahap output

dan penggajian. Hiperinflasi boleh membawa kepada lebih banyak akitiviti tidak

produktif seperti menyorok apabila orang hilang keyakinan terhadap wang.

Inflasi turut memberi kesan kepada daya saing antarabangsa bagi produk suatu

negara. Pilihan produk bergantung kepada tahap harga. Jika harga produk-produk

Malaysia terlalu tinggi, produk-produk akan hilang daya saing antarabangsa

apabila orang membeli alternatif yang lebih murah. Apabila harga dalam negeri

naik, orang akan bertukar kepada barangan import yang lebih murah. Jadi,

peningkatan dalam import dan pengurangan dalam eksport akan memburukkan

defisit akaun semasa dalam akaun imbangan pembayaran.

PRINSIP EKONOMI

133


11.6.2 Kesan Pengagihan Semula

Kesan inflasi kepada ekonomi bergantung sama ada ia adalah kejutan (tidak

disangka) atau dijangka oleh firma dan rumah tangga.

Inflasi jangkaan adalah apabila kenaikan tahap harga dijangka oleh rumah tangga

dan firma dan langkah-langkah mengimbangi diambil. Inflasi jangkaan tidak

mengurangkan kebolehmilikan barangan dan perkhidmatan kepada pengguna

biasa, tetapi ia masih mengenakan kos kepada ekonomi. Apabila inflasi dijangka,

kos-kos utama ialah wang kertas hilang sedikit nilainya dan firma menanggung

kos menu. Kos menu termasuk kos mengubah harga atas produk dan mencetak

katalog baru.

Sebaliknya, apabila inflasi tidak dijangka, kadar inflasi sebenar boleh jadi berbeza

daripada kadar inflasi yang dijangka. Hasilnya, ada orang yang memperoleh

pendapatan dan ada yang hilang pendapatan. Inflasi memberi kesan kepada

pengagihan pendapatan, dengan sesetengah orang akan mendapati kuasa

pembelian mereka meningkat sementara sesetengah yang lain akan mendapati

kuasa pembelian mereka menurun. Sebagai contoh, jika inflasi lebih besar

daripada yang dijangka, upah sebenar akan menurun, dan peminjam wang akan

kehilangan kerana mereka tidak memasukkan dalam kadar faedah mereka elaun

inflasi yang mencukupi.

Jika inflasi meningkat dengan pantas secara keterlaluan, seperti 1000 peratus mata

setahun atau lebih, ini dikenali sebagai hiperinflasi. Walaupun tidak selalunya

terjadi, sudah terdapat banyak kejadian dalam tahun-tahun lepas. Hiperinflasi

menyebabkan wang menjadi tidak bernilai, dan memusnahkan ekonomi.

PRINSIP EKONOMI

134


11.7 Kos-kos Inflasi

11.7.1 Inflasi Dijangka

Inflasi dijangka adalah apabila orang boleh membuat ramalan inflasi yang tepat.

Kesan-kesan inflasi apabila ianya dijangka adalah seperti berikut:

i. Kos kasut kulit; masa terbuang dalam mencari dan membeli disebabkan

oleh inflasi.

ii. Keengganan memegang wang; memegang wang sebagai tunai tidak

mendapatkan kadar faedah, dan dengan kehadiran inflasi sebenarnya

mengurangkan nilai apabila masa berlalu. Dengan inflasi, orang berat hati

untuk memegang wang dan dengan itu membuat banyak urusan ke bank.

iii. Kos menu; kos inflasi kepada perniagaan merujuk kepada sentiasa perlu

menukar menu, tanda harga, mesin layan diri, dan lain-lain disebabkan

oleh harga yang sentiasa berubah.

iv. Kesan cukai; kadar faedah nominal meningkat. Cukai adalah berdasarkan

pulangan ringgit. Pulangan atas pelaburan menghasilkan cukai yang lebih

tinggi. Kadar cukai efektif meningkat, dan kadar faedah sebenar selepas

cukai menurun.

v. Beban cukai meningkat apabila tahap harga meningkat, dengan upah yang

meningkat juga akan meningkatkan amaun cukai untuk pekerja.

vi. Kos transaksi; kos membuat penyelarasan yang perlu untuk

meminimumkan kesan inflasi. Kos transaksi – Halaju pengedaran wang

meningkat. Orang menghabiskan masa dalam cubaan mengelakkan

daripada menanggung kerugian daripada penyusutan nilai wang. Orang

mencari alternatif kepada wang - barter.

vii. Ketidakpastian meningkat; kadar inflasi yang tinggi menghasilkan

ketidakpastian tentang kadar inflasi jangka panjang.

PRINSIP EKONOMI

135


11.7.2 Inflasi Tidak Dijangka

Inflasi tidak dijangka adalah apabila ianya sukar untuk meramal inflasi secara

tepat di mana inflasi sebenar adalah berbeza dengan inflasi yang dijangka

(Pa≠Pe). Ini berlaku apabila inflasi sebenar lebih daripada inflasi dijangka Pa>Pe

atau apabila inflasi sebenar kurang daripada inflasi dijangka (Pa<Pe).

Kesan-kesan inflasi tidak dijangka adalah seperti berikut:

i. Kesan pengagihan semula; inflasi menghakis nilai wang sebenar.

ii. Jika Pa>Pe; jika inflasi meningkat dengan tidak disangka, upah tidak

ditetapkan dengan cukup tinggi. Keuntungan perniagaan akan menjadi

lebih tinggi daripada dijangka, dan pendapatan sebenar akan menjadi

kurang daripada dijangka. Perniagaan mendapat untung dan pekerja akan

rugi.

iii. Nilai simpanan pemberi pinjaman menurun dan kos pinjaman peminjam

berkurang. Pemberi pinjaman akan rugi dan peminjam akan untung.

iv. Jika Pa<Pe; jika inflasi di bawah apa yang dijangka, pekerja akan untung

dan majikan akan rugi. Oleh itu, adalah berfaedah bagi kedua-dua

kumpulan untuk menjangka kadar inflasi dengan tepat.

v. Pemberi pinjaman untung dan peminjam rugi apabila beban pembayaran

semula mereka bertambah.

vi. Mereka yang mendapat pendapatan tetap seperti pesara dengan pencen.

Individu dengan pencen tetap dan mereka yang terikat dengan kontrak

tetap – Serupa dengan contoh peminjam/pemberi pinjaman, inflasi yang

tidak dijangka tinggi atau rendah boleh memberi kesan buruk kepada satu

pihak dalam kontrak jangka panjang tetap atau sistem pembayaran.

vii. Perlepasan daripada guna tenaga penuh – Memandang ringan kadar inflasi

membawa kepada pendapatan sebenar yang kurang bagi pekerja, majikan

tidak dapat mencari buruh yang cukup, pekerja mula berhenti, dan firma

PRINSIP EKONOMI

136


menanggung kos pusing ganti buruh. Pengeluaran adalah di bawah apa

yang ia boleh dapat sekiranya kadar inflasi dijangka dengan tepat.

viii. Ketidakpastian meningkat yang akan memberi kesan kepada pelaburan

perniagaan dan pertumbuhan ekonomi.

ix. Kurang pelaburan. Inflasi yang tidak dijangka menyebabkan

ketidakpastian. Firma-firma tidak sukakan ketidakpastian. Mereka mahu

dapat merancang lebih awal, dan inflasi yang tidak dapat dijangka

membuatkannya sukar. Amaun wang yang firma laburkan dalam mesin

baru mungkin menjadi lebih rendah pada masa inflasi tinggi kerana adalah

sukar bagi firma untuk yakin bahawa pelaburan akan memberi faedah.

Pelaburan yang lebih rendah bermaksud permintaan agregat yang lebih

rendah dan potensi produktif masa depan yang lebih rendah.

x. Pelaburan yang lebih rendah akan membawa kepada pertumbuhan KDNK

yang lebih rendah. Juga, pada masa inflasi, dasar kewangan mungkin akan

menaikkan kadar faedah dalam usaha mengempiskan ekonomi dan

mengurangkan kadar inflasi. Kadar faedah yang lebih tinggi akan

menyebabkan firma kurang melabur, pengguna kurang berbelanja

(disebabkan oleh pembayaran gadai janji yang lebih tinggi dan kos

pinjaman untuk membeli perkara ‘tiket besar’) dan kenaikan harga yang

tidak baik untuk pengeksport. Pengeksport juga akan rugi kerana barangan

mereka akan menjadi kurang kompetitif di luar negara.

11.8 Dasar-dasar untuk Mengatasi Inflasi

11.8.1 Dasar Pengurusan Permintaan

Dasar kewangan dan fiskal yang ketat membantu dalam mengurangkan inflasi

dengan mengurangkan permintaan agregat dan seterusnya tahap harga. Dasar

kewangan yang ketat adalah untuk mengurangkan bekalan wang bagi menaikkan

kadar faedah yang meningkatkan kos pinjaman. Ini membantu dalam

mengurangkan penggunaan tahan lama dan perbelanjaan pelaburan secara

PRINSIP EKONOMI

137


langsung. Dasar fiskal yang ketat adalah untuk menaikkan cukai dan

mengurangkan perbelanjaan kerajaan. Ini membantu dalam mengurangkan

permintaan agregat dengan mengurangkan penggunaan, pelaburan, dan

perbelanjaan kerajaan.

11.8.2 Dasar-Dasar Mikroekonomi dan Pembaharuan

Dasar-dasar mikroekonomi dan pembaharuan memperbaiki daya saing firma

dengan meningkatkan kecekapan dan produktiviti firma. Ini membantu dalam

mengurangkan kos pengeluaran, dengan itu tekanan inflasi boleh dikurangkan.

Soalan

1. Apakah inflasi, deflasi, dan hiperinflasi?

2. Apakah kos-kos dan kesan-kesan inflasi?

3. Banding dan bezakan kesan-kesan inflasi yang dijangka dan tidak

dijangka.

4. Terangkan kenapa inflasi biasanya memecut semasa puncak.

5. Apakah dua jenis inflasi yang utama? Bagaimanakah anda

menggambarkannya secara grafik?

PRINSIP EKONOMI

138


BAB 12

WANG DAN PERBANKAN

Hasil Pembelajaran

Pada akhir bab ini, and seharusnya dapat untuk:

1. Mentakrifkan wang dan membincangkan fungsi-fungsinya

2. Menerangkan jenis-jenis institusi kewangan yang berbeza

3. Menerangkan bagaimana institusi kewangan mencipta wang

4. Membincangkan peranan Bank Pusat

12.1 Wang

Wang adalah apa-apa komoditi atau token yang secara umumnya diterima sebagai

cara pembayaran. Cara pembayaran ialah kaedah melangsaikan hutang. Wang

mempunyai tiga lagi fungsi seperti perantara pertukaran, unit akaun, dan

penyimpan nilai. Nilai wang mencerminkan kuasa pembeliannya; kadar di mana

wang bertukar untuk barangan dan perkhidmatan.

12.2 Evolusi Wang

Sistem barter adalah apabila orang mendagangkan barangan dengan barangan dan

ia digunakan sebelum wang digunakan secara aktif sebagai cara pembayaran bagi

pertukaran. Barter bergantung kepada dua kebetulan kehendak pada kadar

pertukaran yang dipersetujui dan pertukaran memerlukan masa. Kesukaran

dengan perdagangan barter ini membuatkan orang menggunakan wang sebagai

pertukaran.

PRINSIP EKONOMI

139


12.2.1 Wang komoditi

Bentuk terawal wang ialah wang komoditi. Wang komoditi adalah apa-apa

komoditi yang memerlukan darjah penerimaan yang tinggi sepanjang ekonomi

menjadi wang. Komoditi ini sedia diterima oleh yang lain-lain dan boleh

didagangkan kemudian. Contoh-contoh komoditi yang digunakan sebagai wang

pada awal dulu ialah gandum, lembu, garam, tembakau, dan logam berharga

seperti emas dan perak.

12.2.2 Masalah-masalah dengan wang komoditi

Kualiti komoditi cepat rosak tidak dapat dikekalkan untuk masa yang lama.

Komoditi juga sangat besar dan tidak sesuai untuk didagangkan. Sesetengah

komoditi seperti lembu tidak dapat dibahagikan iaitu sukar untuk dibahagikan

kepada unit-unit yang lebih kecil. Wang komoditi mempunyai kos lepas yang

tinggi berbanding dengan wang kertas. Jika emas digunakan sebagai wang, ia

tidak boleh digunakan untuk membuat barang kemas. Nilai wang komoditi

bergantung kepada penawaran dan permintaannya. Jika bekalan tanaman

meningkat dengan tidak disangka, nilai gandum akan menurun jadi gandum

diperlukan untuk pertukaran. Nilai pasaran gandum akan naik turun mengikut

perubahan penawaran dan permintaan gandum. Wang yang terbaik adalah tahan

lama, boleh dibahagikan, berkualiti seragam, mempunyai kos lepas yang rendah,

dan bekalan boleh dikawal dengan berhati-hati.

12.2.3 Syiling

Sesetengah wang syiling boleh dibahagi-bahagikan tetapi sesetengah yang lain

tidak. Garam boleh dibahagikan kepada bata dan kualiti adalah konsisten. Namun

emas dan logam boleh diturunkan nilai dengan mengaloikannya dengan logam

yang lebih murah, kualiti dan kuantiti perlu dipastikan dengan setiap pertukaran,

dan masalah kawalan kualiti ditumpukan dengan mencetak syiling pada logam.

PRINSIP EKONOMI

140


Seigniorage ialah keuntungan yang diperoleh daripada pencetakan duit syiling

jika nilai muka adalah lebih daripada nilai bahan. Wang tanda adalah apabila nilai

muka melebihi nilai bahan daripada mana ia dibuat.

12.3 Fungsi-fungsi Wang

Wang adalah apa-apa komoditi atau token yang secara umumnya diterima sebagai

cara pembayaran. Cara pembayaran ialah kaedah melangsaikan hutang. Nilai

wang mencerminkan kuasa pembeliannya iaitu kadar di mana wang bertukar

untuk barangan dan perkhidmatan.

Terdapat tiga lagi fungsi wang. Wang digunakan sebagai perantara pertukaran,

unit akaun, dan penyimpan nilai.

i. Perantara pertukaran

Perantara pertukaran adalah apa-apa sahaja yang secara umumnya

diterima dalam pembayaran barangan dan perkhidmatan. Ini ialah

perbezaan utama wang dengan aset-aset lain. Gandum menjadi wang

komoditi pada awal dulu sebagai perantara pertukaran.

ii. Unit akaun

Harga barangan dan perkhidmatan dipetik merujuk kepada komoditi

yang diterima sebagai wang. Komoditi menjadi unit yang sama untuk

memetik harga. Ia menjadi penyebut dalam mengukur nilai semua

barangan dan perkhidmatan.

iii. Penyimpan nilai

Wang boleh disimpan dan ia mengekalkan kuasa pembeliannya

mengikut masa dan tidak terlalu besar.

PRINSIP EKONOMI

141


12.4 Wang dan Perbankan

Sistem rizab pecahan ialah satu sistem perbankan di mana hanya sebahagian

daripada deposit disandarkan oleh rizab sistem.

12.4.1 Wang kertas

Wang kertas adalah apabila bank-bank boleh mencipta wang dengan

mengeluarkan nota bank. Nota bank ialah kepingan kertas yang menjanjikan

pembawanya amaun emas dan perak yang tertentu kepada pembawa yang

menyerahkannya kepada bank-bank pengeluar untuk penebusan. Wang kertas

mudah dibawa dan mengambil ruang yang sedikit.

Wang fiat mengandungi wang kertas yang menerbitkan statusnya sebagai wang

daripada kuasa negeri atau oleh fiat. Ia tidak boleh ditebus untuk apa-apa

komoditi dan statusnya sebagai wang disahkan oleh kerajaan.

12.4.2 Nilai wang

Wang kertas menunjukkan kuasa pembeliannya yang mana kadar wang bertukar

untuk barangan dan perkhidmatan. Wang kertas ialah wang fiat kerana tiada janji

penebusan dan diterima secara meluas.

12.5 Institusi-institusi Kewangan

Perantara kewangan ialah institusi yang bertindak sebagai perantara, menerima

dana daripada penyimpan, dan meminjamkan kepada peminjam. Kadar faedah

yang rendah dibayar kepada penyimpan dan kadar faedah yang lebih tinggi

dikenakan kepada peminjam. Perbezaannya ialah keuntungan selepas adalah

kurang daripada kos operasi.

PRINSIP EKONOMI

142


12.5.1 Bank

Bank ialah institusi kewangan yang utama. Aktiviti utama sesebuah bank ialah

perbankan runcit tetapi bank juga terlibat dalam pelbagai jenis aktiviti. Perbankan

runcit menyediakan perkhidmatan kepada pelanggan individu dan rumah tangga.

Perbankan borong adalah untuk menumpukan kepada transaksi bernilai tinggi.

12.5.2 Perbankan komersial

Perbankan komersial adalah untuk menawarkan khidmat kewangan kepada

perbadanan yang besar, institusi kewangan yang lain dan organisasi kerajaan,

berdagang dalam jaminan kewangan, bil bank, insurans, berdagang saham, dan

perkhidmatan kewangan yang lain.

12.5.3 Bank pelaburan

Bank pelaburan juga dikenali sebagai bank saudagar dan secara umumnya

merupakan subsidiari tempatan bagi bank-bank asing. Bank pelaburan beroperasi

dalam industri perbankan borong. Aktiviti-aktiviti utama termasuk keselamatan,

jaminan, tukaran asing dan perdagangan terbitan, pembiayaan pelaburan,

perkhidmatan pengurusan pelaburan, perkhidmatan nasihat korporat, dan

perkhidmatan kewangan yang lain kepada transaksi bernilai tinggi.

12.5.4 Pengurus dana

Pengurus dana menguruskan dana individu dan perbadanan. Dana yang diuruskan

ialah satu produk pelaburan yang mengumpulkan pelaburan individu kepada dana

yang besar yang dilaburkan dalam pelabagai aset. Aset-aset ini ialah tunai,

jaminan pendapatan tetap, saham dalam negeri dan antarabangsa, hartanah, dan

aset-aset lain.

PRINSIP EKONOMI

143


12.5.5 Syarikat pembinaan dan kesatuan kredit

Malaysian Building Society (MBS) dan Credit Guarantee Corporation (CGC)

ialah contoh-contoh syarikat pembinaan dan kesatuan kredit. Syarikat pembinaan

dan kesatuan kredit menawarkan pelbagai khidmat yang meluas. MBS

mengkhususkan dalam pembiayaan gadai janji. CGC mengkhususkan dalam

peminjaman dana kepada syarikat-syarikat kecil dan sederhana.

12.5.6 Syarikat kewangan

Syarikat kewangan memberi khidmat kepada pasaran bidang apabila peraturan

mengehadkan sesetengah perkhidmatan perbankan seperti pinjaman dan

peminjaman kepada individu. Selepas peraturan kerajaan, syarikat-syarikat

kewangan menawarkan perkhidmatan seperti pembiayaan hartanah komersial,

beberapa pembiayaan kenderaan, dan pajakan. Sesetengah syarikat kewangan

ialah subsidiari bank-bank besar.

12.6 Proses Penciptaan Wang

Sistem perbankan mencipta wang dengan meminjamkan keluar deposit

penyimpan. Bank meminjamkan rizab berlebihan melalui penciptaan akaun cek

baru. Apabila cek ditulis pada akaun ini, deposit baru dicipta di bank lain.

Pecahan daripada deposit baru tersebut disimpan sebagai rizab wajib dan rizab

berlebihan dipinjam keluar. Proses penciptaan wang berjalan melalui proses

gandaan deposit. Sistem perbankan mencipta wang dengan meminjamkan keluar

wang yang sama.

Andaikan Bank A menghadapi keperluan rizab 10% (R=0.1) untuk disimpan

dalam bilik kebal bank atau di Bank Pusat. Andaikan Bank A menerima $1000

daripada pelanggan, bank A akan tidak mahu memegang rizab berlebihan kerana

jika semua rizab berlebihan dipinjamkan keluar, bank boleh memperoleh faedah

PRINSIP EKONOMI

144


atas peminjaman. Bank A akan memberi pinjam $900 dan $100 disimpan sebagai

rizab wajib. Kunci kira-kira Bank A adalah seperti di bawah:

Aset Liabiliti Rizab $100 1,000

Pinjaman $900

Jika pelanggan A yang meminjam wang daripada Bank A sama ada membuat

pembayaran untuk beberapa pembelian. Pinjaman daripada Bank A akan

dideposit semula kepada Bank B oleh mereka yang menerima bayaran daripada

individu A. Bank B juga menyimpan 10% sebagai rizab wajib $90 dan

meminjamkan keluar rizab berlebihan $810.

Kunci kira-kira Bank B adalah seperti di bawah:

Aset Liabiliti Rizab $90 900

Pinjaman $810

Proses ini akan diulangi untuk bank B, C, D… dan semua bank sehingga kali ke-

n.

Jumlah perubahan dalam bekalan wang atau wang yang dicipta daripada proses

peminjaman adalah diukur dengan pengganda wang ringkas.

Pengganda Wang = 1/R

= 1/0.1

= 10

Jumlah perubahan dalam bekalan wang ialah 10 kali perubahan dalam perubahan

rizab berlebihan.

PRINSIP EKONOMI

145


Jumlah perubahan dalam bekalan wang = 900 x 10 = $9,000

Deposit awal $1000 telah menambahkan bekalan wan 10 kali kepada $10,000. Ini

merupakan proses penciptaan wang oleh bank-bank komersial.

12.7 Peranan Bank Pusat

Bank Negara ialah Bank Pusat bagi Malaysia. Di Australia, bank pusatnya

dikenali sebagai RBA, di America ialah FED, di England ialah BOE, dan semua

negara lain mempunyai bank pusatnya sendiri. Bank pusat ialah pihak berkuasa

awam yang ditugaskan bagi mengatur dan mengawal kewangan sesebuah negara,

institusi-institusi kewangan, dan pasaran. Bank Negara menjalankan sebilangan

fungsi lain. Bank Pusat ialah pemilik bank kepada bank-bank dan Kerajaan dan

pemberi pinjam terakhir. RBA sebagai contoh, memberi pinjaman apabila sistem

perbankan keseluruhannya kekurangan rizab dan ialah satu-satunya pengeluar

nota bank. Tanggungjawab utama bank pusat ialah pengendalian dasar kewangan

di Malaysia, dan tanggungjawab keseluruhan adalah untuk memastikan kestabilan

sistem kewangan Malaysia.

Soalan

1. Mengapakah penerimaan universal wang merupakan ciri yang begitu

penting bagi wang?

2. Terangkan secara ringkas fungsi-fungsi utama wang.

3. Apakah masalah-masalah yang dihadapi dalam penggunaan wang

komoditi?

4. Bagaimanakah bank komersial mencipta wang?

5. Adakah kerajaan satu-satunya institusi yang boleh mencipta wang?

PRINSIP EKONOMI

146


BAB 13

DASAR KEWANGAN DAN FISKAL

Hasil Pembelajaran


1. Mentakrifkan dasar kewangan dan fiskal

2. Menerangkan bagaimana dasar kewangan dan fiskal memberi kesan

kepada permintaan agregat dan bagaimana kerajaan boleh menggunakan

dasar kewangan dan fiskal untuk menstabilkan ekonomi

3. Menerangkan bagaimana proses pengganda dilakukan merujuk kepada

dasar fiskal

4. Membincangkan kesukaran yang boleh timbul dalam melaksanakan dasar

kewangan dan fiskal

5. Menerangkan bagaimana belanjawan persekutuan boleh menjadi penstabil

automatik

13.1 Dasar Kewangan

Dasar kewangan meruujuk kepada tindakan yang diambil oleh bank pusat untuk

memberi kesan kepada keadaan kewangan dengan tujuan mencapai objektif

makroekonomi yang lebih luas iaitu inflasi rendah, pengangguran rendah, dan

pertumbuhan ekonomi yang mampu bertahan. Bank Pusat mempengaruhi baki

dalam rizab tunai dan seterusnya kadar faedah (r) dalam pasaran wang

semalaman. Kadar faedah dalam pasaran wang semalaman ialah kos memberi

pinjaman dan meminjam antara bank dengan bank pusat. Perubahan dalam kadar

faedah pasaran wang semalaman akan memberi kesan kepada kadar faedah dana

dalam pasaran kewangan (bank dan institusi kewangan).

PRINSIP EKONOMI

147


13.2 Matlamat-matlamat Dasar Kewangan

Bank Pusat mengkehendakinya menggunakan dasar kewangannya dan kuasa-

kuasa perbankannya yang lain dengan cara yang paling baik menyumbang kepada

kestabilan harga yang menentukan kestabilan mata wang dengan inflasi minimum

dan kadar pertukaran yang stabil, tahap penggajian yang tinggi untuk

mengekalkan guna tenaga penuh dan kadar pengangguran yang rendah, dan

pertumbuhan ekonomi yang pesat dan mampu bertahan yang memastikan

kemakmuran ekonomi dan kebajikan rakyat.

13.3 Operasi Pasaran Terbuka dan Dasar Kewangan

Operasi pasaran terbuka (open market operation/OMO) adalah apabila jualan

Bank Pusat dan pembelian jaminan kerajaan, dan bon-bon daripada bank dan

institusi kewangan bukan bank yang memberi kesan kepada kadar faedah dalam

pasaran wang semalaman dikenali sebagai kadar tunai. Perubahan dalam kadar

tunai akan memberi kesan kepada kadar faedah dalam pasaran kewangan.

Perubahan dalam kadar faedah pasaran kewangan akan memeberi kesan kepada

AD dan seterusnya tahap output, penggajian, dan inflasi.

Mekanisme penyampaian dalam OMO adalah dengan menukar kadar faedah dan

kesan kepada aktiviti ekonomi dengan memberi kesan kepada komponen-

komponen AD seperti penggunaan, pelaburan, dan eksport bersih. Untuk

mengurangkan kadar tunai, Bank Pusat akan membeli bon dan Sekuriti Kerajaan.

Untuk menaikkan kadar tunai, Bank Pusat akan menjual bon dan Sekuriti

kerajaan. Kadar tunai ditentukan oleh permintaan dan penawaran bon-bon dan

sekuriti-sekuriti antara bank dengan bank pusat.

PRINSIP EKONOMI

148


13.3.1 Dasar kewangan pengembangan atau mudah

Semasa kemerosotan ekonomi, dasar fiskal pengembangan adalah sesuai. Dasar

kewangan pengembangan adalah apabila Bank Pusat menambahkan bekalan dana

dalam OMM untuk menurunkan kadar tunai. Apabila dasar kewangan

pengembangan dilaksanakan, bank pusat membeli bon dan sekuriti, mencipta

bekalan dana berlebihan dalam OMM yang akan mengurangkan kadar tunai. Ini

akan mengurangkan kadar faedah dalam pasaran. Pengurangan dalam kadar

faedah akan meningkatkan penggunaan dan perbelanjaan pelaburan yang

meningkatkan AD. Apabila AD meningkat, tahap output, penggajian, dan inflasi

juga akan meningkat.

13.3.2 Dasar kewangan pengecutan atau ketat

Dasar kewangan pengecutan adalah diperlukan untuk mengatasi inflasi. Dasar

kewangan pengecutan dilaksanakan apabila ekonomi menjadi terlalu panas dan

ada kebimbangan tentang inflasi. Bank Pusat akan menjual bon dan sekuriti yang

meningkatkan permintaan dana dalam OMM yang menaikkan kadar tunai.

Kenaikan dalam kadar tunai akan menaikkan kadar faedah dalam pasaran

kewangan. Kenaikan dalam kadar faedah akan mengurangkan penggunaan dan

perbelanjaan pelaburan yang mengurangkan AD. Apabila AD jatuh, tahap output,

penggajian, dan inflasi juga akan turun.

13.4 Kelebihan dan Kelemahan Dasar Kewangan

13.4.1 Kelebihan dasar kewangan

Dasar kewangan adalah efektif dalam berurusan dengan inflasi, fleksibel, dan

cenderung memberi kesan kepada semua seksyen komuniti ke takat yang sama.

Dasar kewangan tidak mendiskriminasi kerana dasar kewangan memberi kesan

kepada semua sektor sama rata. Dasar kewangan lebih adil dan kurang berpolitik.

PRINSIP EKONOMI

149


Ahli-ahli Bank Pusat terasing daripada tekanan politik dan perubahan dasar lebih

halus dan tidak begitu nampak sebanyak perubahan dasar fiskal. Adalah mudah

untuk membuat keputusan yang baik tetapi tidak popular.

13.4.2 Kelemahan dasar kewangan

Polisi kewangan adalah secara tidak langsung dan secara relatifnya perlahan

untuk meninggalkan kesan. Walaupun perubahan dasar boleh dilaksanakan secara

pantas (sela pentadbiran yang pendek), terdapat sela dalam sekurang-kurangnya 3

hingga 6 bulan sebelum perubahan memberi kesan sepenuhnya. Dasar kewangan

yang ketat berjalan secara efektif untuk memperlahankan inflasi, tetapi dasar

kewangan mudah tidak selalunya efektif dalam merangsang ekonomi daripada

kemerosotan. Contohnya, dasar kewangan Jepun menggambarkan potensi

ketidakmampuan dasar kewangan untuk membawa ekonomi keluar daripada

kemerosotan.

Sementara menggunakan pengaruh (dasar kewangan ketat) besar kemungkinan

dapat menggerakkan objek yang dipasang ke destinasi yang dikehendaki, menarik

tali tidak. Dasar kewangan menukar halaju wang. Halaju wang (bilangan purata

ringgit dibelanjakan setahun) mungkin menjadi tidak disangka, terutamanya

dalam jangka pendek dan boleh mengimbangi kesan perubahan yang dikehendaki

dalam bekalan wang. Dasar kewangan ketat mungkin menyebabkan orang

berbelanja lebih cepat dan meningkatkan halaju.

13.5 Dasar Fiskal

Dasar Fiskal (Fiscal Policy/FP) ialah perubahan dalam perbelanjaan kerajaan

(∆G) dan cukai (∆T) untuk mencapai objektif dasar makroekonomi seperti

pengangguran rendah, kestabilan harga, dan kadar pertumbuhan ekonomi yang

sihat.

PRINSIP EKONOMI

150


Dasar Fiskal:

i. Hanya merujuk kepada tindakan kerajaan persekutuan. Perubahan dalam

perbelanjaan dan cukai oleh kerajaan tempatan atau negeri, bukanlah

sebahagian daripada dasar fiskal kerana ia tidak memberi kesan kepada

ekonomi nasional.

ii. Tidak semua tindakan perbelanjaan kerajaan dan perubahan cukai oleh

Kerajaan Persekutuan ialah Dasar Fiskal kerana ia tidak ditujukan untuk

mencapai objektif dasar makroekonomi. Sbeagai contoh, peningkatan

dalam perbelanjaan pertahanan ialah dasar pertahanan dan pengurangan

dalam cukai insurans kesihatan persendirian ialah dasar insurans

kesihatan.

13.6 Penstabil Automatik (Automatic Stabilizers/AS) lawan Dasar Fiskal

Budi Bicara (Discretionary Fiscal Policy/DFP)

13.6.1 Penstabil automatik

Penstabil automatik ialah perubahan automatik dalam perbelanjaan kerajaan dan

perubahan dalam cukai sepanjang kitaran perniagaan ekonomi.

i. Jika ekonomi berada dalam fasa pengembangan, pendapatan persendirian

dan keuntungan perniagaan meningkat yang akan menambahkan cukai

yang dibayar kepada kerajaan. Juga semasa fasa pengembangan,

pengangguran menurun jadi perbelanjaan kerajaan atas faedah

pengangguran atau skim-skim pengangguran dan perbelanjaan latihan dan

latihan semula berkurang.

ii. Jika ekonomi berada dalam kemerosotan, pendapatan persendirian dan

keuntungan perniagaan jatuh dan hasilnya, cukai yang dibayar juga

menurun. Pengangguran meningkat semasa kemerosotan dan perbelanjaan

kerajaan atas faedah pengangguran, skim-skim, perbelanjaan latihan dan

latihan semula meningkat.

PRINSIP EKONOMI

151


13.6.2 Dasar fiskal budi bicara (DFP)

Dasar fiskal budi bicara adalah apabila kerajaan mengambil tindakan sengaja

dalam mengubah perbelanjaan kerajaan dan cukai untuk mempengaruhi

perbelanjaan agregat dan seterusnya pendapatan nasional.

13.7 Menggunakan Dasar Fiskal Budi Bicara untuk Mempengaruhi

Permintaan Agregat

Perubahan dalam perbelanjaan kerajaan dan cukai akan memberi kesan kepada

permintaan agregat (aggregate demand/AD). Perubahan dalam AD akan

mengubah RGDP, tahap penggajian, dan tahap harga.

∆G ∆AD secara langsung kerana G adalah satu komponen AD

∆T ∆AD secara tidak langsung melalui ∆C dan ∆I

Jika cukai pendapatan individu berubah, ia memberi kesan kepada

pendapatan boleh guna (∆Yd) ∆C

Jika cukai pendapatan perniagaan berubah, ia memberi kesan kepada

keuntungan perniagaan selepas cukai ∆I

Semasa kemerosotan, dasar fiskal pengembangan diperlukan. Dasar fiskal

pemgembangan dilakukan dengan meningkatkan perbelanjaan kerajaan dan/atau

mengurangkan cukai untuk meningkatkan permintaan agregat dan seterusnya

RGDP dan tahap penggajian.

Semasa pengembangan, FP pengecutan adalah sesuai. Polisi fiskal pengecutan

ialah pengurangan dalam perbelanjaan kerajaan dan/atau kenaikan cukai untuk

mengurangkan permintaan agregat dan seterusnya RGDP dan tahap harga.

PRINSIP EKONOMI

152


Jadual 12.1: Dasar Fiskal Kitaran Balas

Masalah Jenis dasar Tindakan

kerajaan

Hasil

Kemerosotan Pengembangan Meningkatkan

perbelanjaan

kerajaan atau

mengurangkan

cukai

RGDP dan tahap

harga naik lebih

daripada tanpa

dasar

Inflasi Pengecutan Mengurangkan

perbelanjaan

kerajaan atau

menaikkan cukai

RGDP dan tahap

harga tidak naik

sebanyak ia akan

naik tanpa dasar

13.8 Pengganda

Kesan pengganda: Sesiri peningkatan teraruh dalam perbelanjaan penggunaan

yang terhasil daripada peningkatan awal dalam perbelanjaan autonomous.

Perubahan dalam perbelanjaan kerajaan (∆G) dan/atau cukai (∆T) akan

mempunyai kesan berganda dalam RGDP. Saiz perubahan dalam RGDP atau

pendapatan nasional (Y) kepada perubahan dalam (∆G) dan/atau (∆T) ditentukan

oleh saiz pengganda. Perbelanjaan kerajaan atau pengganda cukai mengukur

magnitud perubahan dalam pendapatan nasional (Y) apabila terdapat perubahan

yang disengajakan dalam perbelanjaan kerajaan dan/atau cukai.

13.8.1 Pengganda perbelanjaan kerajaan dan perubahan dalam

perbelanjaan kerajaan

Pengganda perbelanjaan kerajaan ialah 1/1-MPC.

Jika MPC sama dengan 0.8 dan perbelanjaan kerajaan meningkat sebanyak 10

juta, kesan atas pendapatan nasional (Y) ialah:

PRINSIP EKONOMI

153


Pengganda perbelanjaan kerajaan = 1/1-MPC

= 1/0.2

= 5

Semasa kemerosotan, jika perbelanjaan kerajaan meningkat sebanyak 10 bilion,

pendapatan nasional akan meningkat sebanyak 5 kali peningkatan dalam

perbelanjaan kerajaan kepada 50 bilion. Semasa pengembangan, jika perbelanjaan

kerajaan berkurang sebanyak 10 bilion, pendapatan nasional akan berkurang

sebanyak 5 kali pengurangan dalam perbelanjaan kerajaan kepada 50 bilion.

13.8.2 Proses pengganda pembelian kerajaan

Peningkatan awal dalam perbelanjaan kerajaan meningkatkan jumlah

perbelanjaan. Peningkatan dalam perbelanjaan meningkatkan permintaan agregat.

Peningkatan dalam AD meningkatkan pendapatan individu dan perniagaan. Ini

akan meningkatkan lagi AD dan ini berterusan untuk beberapa tempoh sehingga

kesannya digandakan dengan saiz pengganda.

Contoh: ∆G=10b, MPC=0.8, Pengganda=1/1-MPC=5, ∆RGDP=50b

13.8.3 Pengganda pengurangan cukai

Pengganda cukai ialah –MPC/1-MPC.

Jika MPC sama dengan 0.8 dan cukai naik sebanyak 10 juta, kesan kenaikan

cukai kepada pendapatan nasional (Y) diukur oleh pengganda cukai.

Pengganda cukai ialah nombor negatif.

PRINSIP EKONOMI

154


Pengganda perbelanjaan cukai = -MPC/1-MPC

= -0.8/1-0.8

= -0.8/0.2

= -4

Apabila cukai naik, pendapatan boleh guna menurun. Penggunaan akan menurun

bergantung kepada saiz MPC. Jika MPC besar, penurunan dalam penggunaan

adalah besar. Penurunan dalam penggunaan menyebabkan RGDP dan pendapatan

berkurang.

Contoh: -∆T=-10b, MPC=0.8, Pengganda Cukai=-4

∆RGDP= -40b

Jika cukai naik sebanyak 10b, RGDP akan menurun sebanyak 40b.

13.9 Pengganda Belanjawan Imbangan (Balance Budget Multiplier/BBM)

Belanjawan imbangan adalah apabila perbelanjaan kerajaan dan cukai berubah

dengan saiz yang sama (∆G=∆T=∆Y).

BBM = 1/(1-MPC) + (-MPC)/(1-MPC) = 1

Contoh: Jika ∆G=10 dan ∆T=10, ∆Y=1↓10=10

(BB: ∆G=∆T=∆Y)

Contoh: Jika MPC=0.8

Pengganda G = 5

Pengganda T = -4

∆G=10b kali 5=50b

∆T=10 kali -4=-40b

∆Y=∆G+∆T=50-40=10

PRINSIP EKONOMI

155


13.10 Had-had Menggunakan Dasar Fiskal untuk Menstabilkan Ekonomi

Terdapat dua masalah utama yang dikaitkan dengan keberkesanan dasar fiskal;

jeda masa dan himpitan keluar.

13.10.1 Dasar yang masanya tidak kena boleh memburukkan keadaan - Jeda

Jeda Pengecaman disebabkan oleh masa yang diperlukan untuk mengumpul

statistik dan mengenal pasti perubahan.

Jeda Masa ialah masa yang diperlukan untuk merumuskan dasar dan

meluluskannya di parlimen. Jeda Pelaksanaan ialah masa yang diperlukan untuk

melaksanakan dasar. Jika dasar fiskal pengembangan (G or T ) dilaksanakan

apabila kemerosotan akan berakhir, inflasi akan menjadi lebih buruk. Jika dasar

fiskal pengecutan (G or T ) dilaksanakan apabila pengembangan akan berakhir,

pengangguran akan menjadi lebih buruk dan kemerosotan akan menjadi lebih

besar dan dalam. Dasar fiskal dilaksanakan melalui belanjawan (setahun sekali),

mesti diluluskan oleh parlimen. Selepas kelulusan, masa diperlukan untuk

pelaksanaan.

13.10.2 Himpitan keluar

Himpitan keluar ialah penyusutan dalam perbelanjaan swasta sebagai hasil

daripada peningkatan dalam pembelian kerajaan. Peningkatan dalam pembelian

kerajaan melencongkan wang dan sumber daripada sektor swasta. Peningkatan

dalam perbelanjaan kerajaan melalui proses pengganda meningkatkan AD tetapi

peningkatan dalam G mungkin memberi kesan kepada komponen swasta AD dan

mengehadkan kesan pengganda. Pengurangan dalam perbelanjaan swasta

disebabkan peningkatan dalam G dikenali sebagai himpitan keluar.

PRINSIP EKONOMI

156


13.11 Defisit, Lebihan dan Hutang Kerajaan Persekutuan

Defisit belanjawan ialah situasi di mana perbelanjaan kerajaan lebih besar

daripada hasil cukainya. Lebihan belanjawan ialah situasi di mana perbelanjaan

kerajaan kurang daripada hasil cukainya. Semasa kemerosotan, perbelanjaan G

meningkat dan cukai berkurang menyebabkan defisit belanjawan. Semasa

pengembangan, perbelanjaan G berkurang dan cukai meningkat yang mencipta

lebihan belanjawan. Jika kerajaan mempunyai defisit belanjawan yang meningkat,

ini perlu dibiayai dengan meminjam, yang menyumbang kepada hutang bersih.

Soalan

1. Jika Bank Pusat percaya bahawa ekonomi akan jatuh dalam kemerosotan,

apakah tindakan yang boleh diambil? Jika Bank Pusat percaya bahawa

kadar inflasi akan meningkat, apakah tindakan yang boleh diambil?

2. Terangkan kesan pembelian pasaran terbuka atas kadar faedah

keseimbangan.

3. Terangkan bagaimana Bank Pusat mampu mempengaruhi kadar faedah

dalam ekonomi dan kenapa ia dilakukan.

4. Terangkan tiga jenis dasar belanjawan.

5. Terangkan secara ringkas alatan dan objektif dasar fiskal.

6. Bezakan antara jurang inflasi dengan deflasi.

PRINSIP EKONOMI

157


BAB 14

IMBANGAN PEMBAYARAN DAN

KADAR PERTUKARAN ASING

Hasil Pembelajaran


1. Menerangkan komponen-komponen utama imbangan pembayaran dan

memahami bagaimana ia dikira

2. Menerangkan bagaimana kadar pertukaran ditentukan dan bagaimana

perubahan dalam kadar pertukaran memberi kesan kepada harga import

dan eksport

3. Menganalisis penentu kadar pertukaran

14.1 Imbangan Pembayaran

Imbangan pembayaran ialah rekod semua transaksi ekonomi antara penduduk

sesebuah negara dengan dunia luar dalam suatu tempoh masa yang diberi.

Transaksi ekonomi melibatkan transaksi barangan, perhidmatan, aset fizikal,

pembayaran pendapatan antarabangsa, dan pembayaran pindahan wang juga

termasuk.

Imbangan pembayaran mempunyai tiga akaun utama iaitu akaun semasa, akaun

modal, dan akaun kewangan. Imbangan pembayaran selalunya berjumlah sifar.

Defisit akaun semasa akan diimbangkan dengan tepat oleh lebihan akaun modal

dan kewangan. Sesetengah negara mempunyai lebihan akaun semasa, yang

diimbangkan dengan tepat oleh defisit akaun modal dan kewangan.

i. Akaun semasa merekod semua transaksi antarabangsa bagi barangan dan

perkhidmatan, pembayaran pendapatan, dan transaksi pindahan wang.

PRINSIP EKONOMI

158


ii. Akaun modal merekod semua transaksi dalam modal fizikal.

iii. Akaun kewangan merekod semua transaksi dalam modal kewangan.

14.2 Akaun Semasa

14.2.1 Imbangan perdagangan

Akaun dagangan menunjukkan perdagangan dalam barangan. Perdagangan

barangan seperti makanan, bir, pakaian, dan barangan lain ditunjukkan dalam

akaun ini.

Akaun perkhidmatan menunjukkan dagangan tidak ketara seperti pelancongan,

pendidikan, dan perkhidmatan-perkhidmatan lain.

Imbangan perdagangan mengukur nilai eksport barangan dan perkhidmatan

kurang daripada nilai import barangan dan perkhidmatan. Imbangan perdagangan

menunjukkan nilai bersih eksport kurang daripada import barangan dan

perkhidmatan.

14.2.2 Imbangan pendapatan dan imbangan pindahan

Imbangan pendapatan menunjukkan pendapatan yang diterima oleh warganegara

Malaysia dari luar negara adalah kurang daripada pendapatan yang dibayar

kepada warga asing di dalam Malaysia. Pendapatan termasuk upah, gaji, faedah-

faedah lain, dan pendapatan pelaburan yang diterbitkan daripada pemilikan aset-

aset kewangan seperti saham asing dan bon. Pendapatan yang diterima oleh

warganegara Malaysia dari luar negara ialah kredit dan pendapatan yang dibayar

kepada warga asing di dalam Malaysia ialah debit. Kredit dan debit bersih

imbangan pendapatan dan pindahan diukur dalam akaun ini.

PRINSIP EKONOMI

159


Imbangan pindahan mengukur pindahan iaitu hadiah dan bantuan yang diterima

dari luar negeri oleh penduduk Malaysia kurang daripada pindahan yang

penduduk hantar keluar. Kredit ialah pindahan yang diterima oleh penduduk dan

debit ialah pindahan yang dihantar keluar oleh penduduk. Pindahan termasuk

bantuan asing, hadiah peribadi, derma amal oleh Kerajaan, individu dan firma

atau institusi.

14.2.3 Imbangan akaun semasa

Imbangan pada akaun semasa ialah jumlah pendapatan bersih sesuatu negara,

pindahan bersih, dan eksport bersih barangan dan perkhidmatan. Akaun semasa

termasuk semua transaksi dalam barangan dan perkhidmatan yang sedang

dikeluarkan tambah pendapatan bersih dan pindahan bersih. Jika imbangan akaun

semasa adalah positif, ia dikenali sebagai lebihan akaun semasa dan jika ia

negatif, ia dikenali sebagai defisit akaun semasa.

Defisit akaun semasa diimbangi oleh lebihan dalam akaun modal dan kewangan.

Rizab mata wang asing, meminjam daripada warga asing, atau menjual aset

Malaysia kepada warga asing. Transaksi-transaksi ini mengimbangi kemasukan

kredit kepada akaun modal dan kewangan.

14.3 Akaun Modal dan Kewangan

Akaun modal dan kewangan merekod transaksi antarabangsa melibatkan

pembelian atau jualan aset kewangan. Akaun modal dan kewangan merekod

semua transaksi kewangan, terutamanya yang melibatkan pindahan pemilikan

aset-aset kewangan antara negara. Aset-aset kewangan ialah saham, pinjaman

langsung, bon, dan alatan kewangan yang lain. Aliran aset-aset kewangan ke

dalam dan ke luar Malaysia memasuki akaun modal dan kewangan dalam

imbangan pembayaran. Debit ialah aliran keluar dana apabila Malaysia

PRINSIP EKONOMI

160


memperoleh aset kewangan asing dan kredit ialah aliran dana ke dalam apabila

warga asing memperoleh aset Malaysia.

14.3.1 Akaun modal

Akaun modal mengukur pindahan modal dan pemerolehan bersih serta

pembuangan aset.

Pindahan modal termasuk pemaafan hutang dan pindahan penghijrah. Pemaafan

hutang termasuk liabiliti kewangan yang telah dibatalkan oleh kreditor. Pindahan

penghijrah ialah pindahan kekayaan orang yang memasuki dan meninggalkan

Malaysia.

Pemerolehan bersih dan pembuangan aset mengandungi pembayaran untuk aset-

aset yang tidak dihasilkan atau bukan kewangan seperti paten, hak cipta, tanda

perniagaan, dan francais atau pemerolehan atau pembuangan tanah oleh kerajaan

asing atau organisasi antarabangsa.

14.3.2 Akaun kewangan

Akaun kewangan ialah pelaburan langsung, pelaburan portfolio, pelaburan-

pelaburan lain, dan aset rizab. Jika akaun kewangan berada dalam lebihan, ia

merupakan aliran dana ke dalam daripada pemerolehan aset Malaysia oleh warga

asing. Pelaburan langsung ialah pemerolehan pemilikan asing dalam perusahaan

dalam negeri seperti memperoleh saham dalam perusahaan. Pelaburan portfolio

ialah pemerolehan aset kewangan dalam negeri oleh warga asing seperti bon

kerajaan, saham, wang kertas perbendaharaan, opsyen, perniagaan ke hadapan,

swap, waran, dan lain-lain. Pelaburan lain ialah pemerolehan kredit perdagangan

mata wang asing. Akaun aset rizab mengukur amaun bersih rizab pelaburan yang

menganjak antara bank-bank pusat untuk menyelesaikan transaksi antarabangsa.

Rizab pelaburan termasuk emas dan pelaburan mata wang utama.

PRINSIP EKONOMI

161


14.4 Kesalahan dan Ketinggalan Bersih

Sesetengah transaksi antarabangsa tidak dilaporkan. Imbangan pembayaran

adalah apabila debit sama dengan kredit di mana akaun adalah seimbang. Untuk

memastikan kedua-dua belah lejar seimbang, akaun sisa yang dipanggil kesalahan

dan ketinggalan bersih dicipta. Kesalahan dan ketinggalan bersih menyediakan

penganalisis dengan kedua-dua ukuran kesalahan dan ketinggalan dalam data

imbangan pembayaran untuk memenuhi keperluan kredit mesti sama dengan

debit.

14.5 Kadar Pertukaran Asing dan Pasaran

Pertukaran asing diperlukan untuk membiayai transaksi antarabangsa. Kadar

pertukaran ialah harga satu mata wang diukur merujuk kepada mata wang yang

lain. Kadar pertukaran ditentukan oleh daya permintaan dan penawaran dalam

pasaran pertukaran asing. Kadar pertukaran dolar (USD) merujuk kepada Ringgit

(RM) adalah berapa Ringgit yang satu dolar boleh beli.

Contoh: USD $1 = RM3.6

RM3.6 diperlukan untuk membeli satu dolar US atau satu dolar US boleh

membeli RM3.6.

Susut nilai ialah pelemahan mata wang. Jika dolar menyusut nilai, bilangan

Ringgit yang satu dolar boleh beli akan berkurang.

Contoh: USD$1 = RM3

Naik nilai dolar US ialah pertambahan dalam ilangan Ringgit yang satu dolar

boleh beli atau menguatkan dolar.

Contoh: USD $1 = RM4

PRINSIP EKONOMI

162


Naik nilai dolar menyebabkan barangan Amerika lebih mahal dan seterusnya

hilang daya saing eksport apabila eksport menjadi lebih mahal secara relatifnya.

Apabila sesuatu mata wang naik nilai, import mejadi secara relatifnya lebih murah

yang meningkatkan import. Naik nilai mengurangkan eksport dan meningkatkan

import, yang memburukkan imbangan akaun semasa.

Susut nilai dolar membuatkan eksport Amerika secara relatifnya lebih murah dan

import secara relatifnya lebih mahal. Apabila sesuatu mata wang menyusut nilai,

eksport meningkat dan import berkurang, yang memperbaiki imbangan akaun

semasa.

Nilai kadar pertukaran akan secara langsung memberi kesan kepada perdagangan

antarabangsa dan kuantiti mata wang asing yang diminta dan ditawarkan dalam

pasaran FOREX (pertukaran asing/foreign exchange).

14.6 Jenis-jenis Sistem Kadar Pertukaran

14.6.1 Kadar Pertukaran Fleksibel

Dalam sistem kadar pertukaran fleksibel, kadar pertukaran ditentukan oleh daya

permintaan dan penawaran. Peningkatan dalam penawaran untuk suatu mata wang

menyebabkan naik nilai mata wang tersebut. Pengurangan dalam permintaan

suatu mata wang menyebabkan susut nilai mata wang tersebut.

Kelebihan sistem kadar pertukaran fleksibel ialah kadar pertukaran ditentukan

dalam pasaran FOREX dan tiada campur tangan Bank Pusat serta dasar kewangan

adalah bebas untuk mengawal inflasi dalam negeri.

Kelemahan sistem kadar pertukaran fleksibel ialah ketidakpastian tentang nilai

masa depan kadar pertukaran. Peningkatan dalam kemeruapan adalah disebabkan

oleh spekulasi oleh spekulator mata wang. Kemeruapan dan ketidakpastian

PRINSIP EKONOMI

163


menambah risiko dalam perdagangan dan pelaburan antarabangsa. Kemeruapan

boleh memberi kesan kepada daya saing sektor eksport pengeluar dalam negeri

yang menyebabkan pengurangan dalam output dan penggajian.

Kadar pertukaran keseimbangan

Kadar pertukaran keseimbangan ialah kadar apabila kuantiti dolar yang diminta

adalah sama dengan kuantiti dolar yang ditawarkan.

Rajah 14.1: Keseimbangan dalam pasaran pertukaran asing

Dolar akan naik nilai jika permintaan untuk dolar meningkat atau apabila

penawaran dolar berkurang.

Dolar akan menyusut nilai jika permintaan untuk dolar berkurang dan penawaran

untuk dolar meningkat. Jika faktor-faktor lain yang memberi kesan kepada

permintaan dan penawaran untuk dolar akan menyebabkan keluk permintaan atau

keluk penawaran beranjak.

Kadar Pertukaran

Kuantiti

Permintaan

Penawaran

PRINSIP EKONOMI

164


Permintaan untuk dolar

Andaikan dua negara di dunia, Amerika dan Malaysia. Malaysia membuat

permintaan untuk dolar bagi membeli barangan dan perkhidmatan yang

dikeluarkan di Amerika, untuk melabur di Amerika, membeli aset di Amerika,

atau membuat pembayaran pinjaman di Amerika. Ini mencipta permintaan untuk

dolar.

Apabila kadar pertukaran berubah, terdapat pergerakan di sepanjang keluk

permintaan yang menyebabkan perubahan dalam kuantiti dolar yang diminta.

Susut nilai dolar menyebabkan barangan keluaran Amerika lebih murah,

permintaan barangan yang dikeluarkan di Amerika (eksport) meningkat. Ini akan

meningkatkan kuantiti dolar yang diminta. Apabila dolar susut nilai, sedikit RM

diperlukan untuk membeli satu dolar dan memegang faktor-faktor lain yang

memberi kesan kepada dolar tetap.

Faktor-faktor lain yang boleh memberi kesan kepada permintaan untuk dolar;

pendapatan dan kesukaan Malaysia, jangkaan terhadap kadar inflasi di Amerika

dan Malaysia, dan kadar feadah di Amerika dan Malaysia. Apabila salah satu

daripada faktor-faktor lain yang memberi kesan kepada dolar berubah, permintaan

untuk dolar Amerika akan berubah, menganjak keluk permintaan untuk dolar.

PRINSIP EKONOMI

165


Rajah 14.2: Peningkatan dalam permintaan untuk mata wang

Penawaran untuk dolar

Amerika memerlukan Ringgit untuk membeli barangan dan perkhidmatan,

melabur, membeli aset, dan membayar pinjaman di Malaysia. Penawaran untuk

dolar dijanakan apabila Amerika mahu memperoleh Ringgit. Naik nilai dolar

meningkatkan amaun Ringgit yang satu dolar boleh beli. Ini membuatkan eksport

Malaysia lebih murah secara relatif. Permintaan untuk barangan dan

perkhidmatan Malaysia, pelaburan di Malaysia, dan membeli aset di Malaysia

akan meningkatkan permintaan untuk Ringgit dan lebih banyak dolar akan

ditawarkan untuk membeli Ringgit.

Keluk penawaran dilukis dengan faktor-faktor lain yang memberi kesan kepada

kadar pertukaran tetap. Faktor-faktor lain yang memberi kesan kepada kadar

pertukaran ialah jangkaan inflasi di Amerika dan Malaysia, dan kadar faedah di

Amerika dan Malaysia. Apabila dolar naik nilai, peningkatan dalam kuantiti dolar

yang ditawarkan ditunjukkan oleh pergerakan di sepanjang keluk penawaran.

Apabila faktor-faktor lain berubah, penawaran untuk dolar akan berubah yang

menganjak keluk penawaran untuk dolar.

Kadar Pertukaran

Kuantiti

D0

S

D1

Q1 Q2

E0

E1

PRINSIP EKONOMI

166


Rajah 14.3: Peningkatan dalam penawaran suatu mata wang

Faktor-faktor lain yang menganjak permintaan dan penawaran atau kedua-

duanya untuk dolar

i. Perubahan dalam pendapatan domestik lawan asing.

ii. Perubahan dalam kesukaan warga Amerika dan Malaysia.

iii. Perubahan dalam kadar inflasi domestik lawan asing.

iv. Perubahan dalam kadar faedah domestik lawan asing.

14.6.2 Kadar pertukaran tetap

Dalam sistem kadar pertukaran tetap, kadar pertukaran ditetapkan oleh pembelian

dan jualan mata wang oleh Bank Pusat yang sedang berlangsung.

Jika permintaan untuk suatu mata wang meningkat, terdapat tekanan ke atas bagi

mata wang untuk naik nilai. Bank pusat akan campur tangan dalam pasaran

FOREX dengan meningkatkan penawaran mata wang tersebut dengan membeli

mata wang asing untuk mencegah mata wang itu daripada naik nilai.

Kadar Pertukaran

Revenue

Kuantiti

D

S1

Q0 Q1

E1

E0

S0

PRINSIP EKONOMI

167


Jika permintaan untuk suatu mata wang berkurang, terdapat tekanan ke bawah

bagi mata wang untuk susut nilai. Bank Pusat akan masuk campur dengan

mengurangkan penawaran mata wang tersebut dengan menjual mata wang asing.

Kelebihan sistem pertukaran tetap ialah kepastian terhadap kadar pertukaran dan

mencegah spekulasi mata wang.

Kelemahannya ialah bank pusat harus menggunakan rizab pertukaran asing untuk

mengekalkan kadar pertukaran, mungkin akan kekurangan rizab pertukaran asing

jika Bank Pusat menjual secara berterusan untuk menyokong mata wang tersebut.

Rajah 14.4: Kadar pertukaran tetap

14.6.3 Sistem Mengambang Terkendali

Sistem mengambang terkendali ialah kadar pertukaran terapung secara bebas

dengan campur tangan Bank Pusat untuk memperlahankan naik turun dalam kadar

pertukaran. Negara-negara yang lebih kecil atau membangun mungkin

menetapkan mata wang mereka terhadap mata-mata wang utama. Ini akan

mengehadkan pinjaman dan peminjaman antarabangsa persendirian di mana kadar

pertukaran asing boleh dibeli untuk sesetengah tujuan sahaja. Kadar pertukaran

Kadar Pertukaran

Kuantiti

D0

S0

Q1 Q2

E0

E1 Kadar tetap

PRINSIP EKONOMI

168


yang berbeza diaplikasikan kepada negara-negara berbeza untuk transaksi di

bawah sistem kadar pertukaran terkendali.

14.7 Mengapa Kadar Pertukaran Berubah Mengikut Masa?

i. Dalan jangka yang amat singkat, aliran modal kewangan ialah faktor

utama yang menyebabkan perubahan dalam kadar pertukaran. Perubahan

dalam kadar faedah dan jangkaan akan memberi kesan kepada aliran

modal kewangan yang memberi kesan kepada kadar pertukaran.

a. Peningkatan dalam kadar faedah dalam negeri menyebabkan aliran

modal ke dalam yang meningkatkan permintaan untuk mata wang

dalam negeri dan dengan itu, mata wang dalam negeri naik nilai.

b. Jangkaan positif tentang mata wang dalam negeri meningkatkan

permintaan untuk mata wang tersebut yang menyebabkan naik

nilai mata wang tersebut.

ii. Dalam jangka pendek, kitaran perniagaan yang mencipta naik turun

ekonomi memberi kesan kepada kadar pertukaran. Peningkatan dalam

pendapatan meningkatkan permintaan untuk import dan dengan itu,

permintaan untuk mata wang asing meningkat yang menyebabkan mata

wang asing naik nilai.

iii. Dalam jangka panjang, Pariti Kuasa Beli (Purchasing Power Parity/PPP):

a. Harga barangan adalah sama di seluruh negara kecuali perbezaan

dalam kos pengangkutan dan transaksi. Perubahan dalam tahap

harga akan memberi kesan kepada kadar pertukaran. Jika harga

dalam negeri naik, permintaan untuk barangan dalam negeri

berkurang yang menyebabkan pengurangan dalam permintaan

untuk mata wang dalam negeri. Mata wang dalam negeri akan

susut nilai jika harga asing kekal sama.

b. Teori Pariti Kuasa Beli (PPP); harga asing = kadar pertukaran ×

harga dalam negeri: PPP ialah Pf = e X Pd

PRINSIP EKONOMI

169


c. Teori PPP meramalkan bahawa negara dengan tahap harga yang

lebih tinggi akan mengalami susut nilai mata wang mereka

terhadap mata wang negara dengan tahap harga lebih murah.

Soalan

1. Terangkan secara ringkas apa itu naik nilai dan susut nilai suatu mata

wang.

2. Bagaimanakah naik nilai atau susut nilai mata wang memberi kesan

kepada imbangan pembayaran?

3. Apakah faktor-faktor yang memberi kesan kepada kadar pertukaran dalam

jangka pendek dan jangka panjang?

4. Apakah kelebihan dan kelemahan sistem kadar pertukaran fleksibel dan

tetap?

5. Dalam aturan kadar pertukaran tetap, bagaimanakah bank pusat campur

tangan untuk mengekalkan nilai mata wang?

isi kandungan - umcced student portalstudent.umcced.edu.my/download/notes/uesa1103... · 1.4...

Documents