industri elektrik dan elektronik di malaysia.docx

8/14/2019 industri elektrik dan elektronik di Malaysia.docx

1/32

1.0 PENGENALAN

Industri elektrik & elektronik (E&E) adalah sektor utama dalam sektor perkilangan Malaysia,

menyumbang sejumlah besar kepada keluaran perkilangan negara (31 peratus), eksport (48.7

peratus) dan guna tenaga (33.7 peratus). Pada 2010, keluaran kasar industri ini adalah sebanyakRM166.2 bilion (AS$55.8 bilion), eksport sebanyak RM249.8 bilion (AS$83.8 bilion) dan

menjana peluang-peluang pekerjaan bagi 336,408 orang. Destinasi-destinasi utama eksport

adalah Amerika Syarikat, China dan Singapura manakala destinasi-destinasi utama import adalah

Taiwan, Amerika Syarikat dan Korea Selatan.

E&E Malaysia mempunyai asas yang kukuh dalam bidang semikonduktor dan elektronik

perindustrian. Hampir setiap syarikat terkemuka dunia, daripada Intel hingga ke Texas

Instruments, memiliki operasi semikonduktor di Malaysia. Dalam elektronik perindustrian,

Agilent, sebuah syarikat peneraju global dalam bidang pengujian dan pengukuran, mengeluarkan

sebahagian besar daripada peralatan pengukuran elektroniknya di Pulau Pinang. Manakala ABB

pula, peneraju global dalam automasi dan transmisi serta pengedaran, mempunyai ibu pejabat

serantau untuk pasaran yang semakin meluas (Timur Tengah, Asia Tenggara, Asia Selatan) di

Lembah Klang. Selain itu, terdapat sektor yang semakin berkembang secara global pada tahap

lebih daripada 20 % setahun, seperti teknologi solar photovoltaic (solar) dan diod pemancar

cahaya (LED), di mana Malaysia telah pun mempunyai rangkaian syarikat yang mantap danbersedia untuk menguasai pertumbuhan global dalam kapasiti perkilangan.

Meskipun demikian, sektor E&E kita menghadapi cabaran hebat dalam mempertahankan

pertumbuhannya akibat persaingan dari China, Taiwan, Singapura dan negara-negara Asia lain.

Selama 10 tahun kebelakangan ini, peratusan eksport E&E Malaysia telah menurun. Tambahan

pula, fokus Malaysia pada E&E secara tradisinya adalah pada pemasangan, bahagian nilai

tambah lebih rendah dalam industri, sementara negara-negara seperti Taiwan, Korea Selatan dan

Singapura telah menguasai aktiviti nilai tambah yang lebih tinggi dalam penyelidikan dan

pembangunan (R&D), reka bentuk dan perkilangan.


2/32

2.0 DATA NILAI PELABURAN SEKTOR INDUSTRI ELEKTRONIK 2000 HINGGA 2011.

Jadual 1. : Data Nilai Pelaburan Sektor Industri Elektronik Bagi Tahun 2000 Hingga 2011

Tahun /

Jenis Pelaburan

Pelaburan Domestik

(RM Juta)

Pelaburan Asing

(RM Juta)

Jumlah

(RM Juta)

2000 1 856.5 16 796.5 18 652.9

2001 918.3 6 060.3 6 978.6

2002 1645.5 *N/A *N/A

2003 1 347.7 3 652.3 5 000.0

2004 1 800.9 6 800.0 8 600.9

2005 2 474.8 11 318.9 13 793.7

2006 1 422.2 8 601.5 10 023.7

2007 1 374.5 13 737.1 15 111.6

2008 440.9 17 332.1 17 773.0

2009 770.0 3 975.9 4 745.9

2010 1 451.3 11 842.3 13 293.6

2011 1 357. 7 18 703.7 20 061.4

Jumlah 15 214.8 118 820.6 134 035.3

(Sumber: Kementerian Perdagangan Antarabangsa dan Industri Malaysia, MITI)


3/32

2.1Analisis Nilai Pelaburan Mengikut Tahun

Rajah 1 : Jumlah Nilai Pelaburan Sektor Industri Elektronik Tahun 2000 hingga 2011

Rajah 1 menunjukkan jumlah nilai pelaburan sektor industri elektronik pada tahun 2000 hingga

2011. Jumlah nilai pelaburan sektor industri elektronik menunjukkan pola tidak stabil. Pada

tahun 2000, pola jumlah pelaburan sektor industri elektronik ialah menurun sehingga pada tahun

2003. Kemudian, pola tersebut naik pada tahun 2004 seterusnya pada tahun 2005. Pada tahun

2006 pula, pola jumlah pelaburan sektor industri elektronik kembali menurun. Namun, polanya

semakin meningkat dari tahun 2007 hingga 2008. Pada tahun 2009, pola jumlah nilai pelaburan

menurun secara mendadak. Seterusnya pada tahun 2010 dan 2011, pola menunjukkanpeningkatan drastik.

Rajah 2 : Jumlah Nilai Pelaburan Sektor Industri Elektronik bagi Tahun 2000, 2001 dan 2003

0

5

10

15

20

2000 2001 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Peratus(%

)

Tahun

0

5

10

15

2000 2001 2003

Peratus(%)

Tahun


4/32

Rajah 2 menunjukkan jumlah nilai pelaburan sektor industri elektronik tahun 2000, 2001 dan

2003. Berdasarkan Rajah 2, jumlah pelaburan sektor industri elektronik bagi tahun 2000, 2001

dan 2003 menunjukkan pola menurun. Jumlah pelaburan pada tahun 2000 sebanyak RM 18

652.9 juta atau 13.9 peratus (%) turun kepada RM 6 978.6 juta 5.2 peratus (%) pada tahun 2001.

Penurunan sebanyak RM 11 674.3 juta atau 62.6 peratus (%). Pada tahun 2003, jumlah pelaburan

industri elektronik telah menurun kepada RM 5 000.0 juta atau 3.7 peratus (%). Penurunan

adalah sebanyak RM 1 978.6 juta atau 28.4 peratus (%). Faktor penurunan jumlah pelaburan

sektor industri elektronik ini disebabkan punca penurunan jumlah pelaburan kerana banyak

pelabur memindahkan pelaburan ke negara lain yang mempunyai kos lebih rendah dalam

industri.

Rajah 3: Jumlah Nilai Pelaburan Sektor Industri Elektronik bagi Tahun 2004, 2005 dan 2006

Rajah 3 menunjukkan jumlah nilai pelaburan industri elektronik tahun 2004, 2005 dan 2006.

Berdasarkan rajah 3, pola jumlah nilai pelaburan industri elektronik tahun 2004, 2005 dan 2006

ialah tidak stabil iaitu peningkatan dari tahun 2004 ke 2005 kemudian berlaku penurunan pada

tahun berikutnya iaitu 2006. Pada tahun 2004, jumlah pelaburan industri elektronik meningkat

sebanyak RM 3 600.9 juta atau 72.0 peratus (%) menjadi RM 8 600.9 juta atau 6.4 peratus (%).Pada tahun 2005, jumlah pelaburan industri elektronik telah meningkat kepada RM 13 793.7 juta

atau 10.3 peratus (%). Peningkatan adalah sebanyak RM 5 192.8 juta atau 60.4 peratus (%).

Seterusnya pada tahun 2006, berlaku penurunan pada jumlah pelaburan industri elektronik iaitu

sebanyak RM 3 770.0 juta atau 27.3 peratus (%) menjadi RM 10 023.7 juta atau 7.5 peratus

(%).Punca penurunan pelaburan ini ialah pelabur tempatan telah mengambil alih industri itu

0

2

4

6

8

1012

2004 2005 2006

Peratus(%)

Tahun


5/32

daripada pelabur asing. Punca pelaburan tidak stabil ini ialah pelabur asing yang berwaspada

terhadap dasar kerajaan Malaysia.

Rajah 4 : Jumlah Nilai Pelaburan Sektor Industri Elektronik bagi Tahun 2007, 2008 dan 2009

Rajah 4 menunjukkan jumlah nilai pelaburan sektor industri elektronik bagi tahun 2007, 2008

dan 2009. Berdasarkan rajah 4, pola jumlah nilai pelaburan sektor industri elektronik juga tidak

stabil. Pada tahun 2007, pola meningkat ke 2008 namun kembali menurun tetapi secara

mendadak pada tahun 2009. Pada tahun 2007, jumlah pelaburan industri elektronik meningkat

kepada RM 15 111.6 juta atau 11.3 peratus (%). Peningkatan adalah sebanyak RM 5 087.9 juta

atau 50.8 peratus (%). Pada tahun 2008, jumlah pelaburan industri elektronik meningkat lagisebanyak RM 2 661.4 juta atau 17.6 peratus (%) menjadi RM 17 773.0 juta atau 13.3 peratus

(%). Pada tahun 2009 pula, jumlah pelaburan industri elektronik ialah RM 4 745.9 juta atau 3.5

peratus (%). Ini menunjukkan berlaku penurunan yang banyak iaitu RM 13 027.1 juta atau 73.3

peratus (%).

0

2

4

6

8

1012

14

2007 2008 2009

Peratus(%)

Tahun


6/32

Rajah 5 : Jumlah Nilai Pelaburan Sektor Industri Elektronik bagi Tahun 2010 dan 2011

Rajah 5 menunjukkan jumlah nilai pelaburan sektor industri elektronik bagi tahun 2010 dan

2011. Berdasarkan rajah 5, pola jumlah nilai pelaburan sektor industri elektronik bagi tahun 2010

hingga 2011 ialah meningkat. Pada tahun 2010, berlaku peningkatan pada jumlah pelaburan

industri elektronik iaitu sebanyak RM 8 547.7 juta atau lebih tiga kali ganda berbanding tahun

2009, menjadi RM 13 293.6 juta atau 9.9 peratus (%). Pada tahun 2011 pula, jumlah pelaburan

industri elektronik ialah RM 20 061.4 juta atau 15.0 peratus (%) iaitu peningkatan sebanyak RM

6 767.8 juta atau 50.9 peratus (%).Punca peningkatan pelaburan ini kerana kerajaan Malaysia

melaksanakan insentif pengecualian cukai kepada pelabur.

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2010 2011

Pera

tus(%)

Tahun


7/32

2.2Analisis Nilai Pelaburan DomestikJadual 2: Nilai Pelaburan Domestik (RM j)

Tahun Nilai pelaburan domestik (RM j)

2000 1856.5

2001 918.32002 1645.5

2003 1347.7

2004 1800.9

2005 2474.8

2006 1422.2

2007 1374.5

2008 440.9

2009 770.0

2010 1451.3

2011 1357.7

JUMLAH 16860.3

Rajah 6: Graf Nilai Pelaburan Domestik Tahun 2000 Hingga 2011

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

200020012002200320042005200620072008200920102011

R

Mj

uta

Tahun

Nilai pelaburan domestik (RM j)



8/32

Rajah 7: Nilai Pelaburan Domestik Tahun 2000 Hingga 2001

Rajah menunjukkan nilai pelaburan domestik bagi sektor industri elektronik yang diluluskan

untuk tahun 2000 dan tahun 2001. Jumlah pelaburan bagi kedua tahun tersebut ialah RM2774.8j.

Berdasarkan data yang ditemui, nilai pelaburan domestik bagi tahun 2000 ialah RM1856.5j yang

mewakili 11% daripada jumlah keseluruhan dan bagi tahun 2001 ialah RM918.3j. Setelah

dianalisis, didapati nilai pelaburan domestik bagi kedua-dua tahun tersebut telah menurun

sebanyak RM938.2j. Ini bermaksud, nilai ini telah berkurang sebanyak 50.5 %.


Berdasarkan rajah di atas, nilai pelaburan domestik bagi sektor industri elektronik telah

meningkat dari tahun 2001 ke tahun 2002. Pada tahun 2002, nilai pelaburan yang dicatatkan

36%

64%


2001

2002

Jumlah Nilai Pelaburan Domestik RM2563.8j

0

500

1000

1500

2000

2000 2001

Nilaipelaburandomestik(RMj

)

Tahun

Nilai Pelaburan Domestik (RM j)

Nilai Pelaburan Domestik (RM j)


9/32

ialah RM1645.5j yang mewakili 64% daripada jumlah pelaburan bagi kedua-dua tahun tersebut

berbanding tahun 2001 iaitu RM918.3j (36%). Setelah dianalisis, berlaku peningkatan sebanyak

79.2% atau RM727.2j.


Seterusnya, nilai pelaburan domestik telah menurun semula. Ini dapat dilihat seperti dalam rajah

di atas. Jumlah pelaburan domestic yang diluluskan bagi kedua-dua tahun tersebut ialah

RM2993.2j. Pada tahun 2002, nilai pelaburan yang diluluskan ialah RM1645.5 yang mewakili

55% dan telah menurun kepada RM1347.7 pada tahun 2003. Ini bermaksud penurunan yang

dicatatkan bernilai 18.1%.

Rajah 10: Nilai Pelaburan Domestik Bagi Tahun 2003 Hingga 2004

0

500

1000

1500

2000

2002 2003

Nilaipelabu

randomestik(RMj

)

Tahun



0

500

1000

1500

2000

2003 2004

ilaipelaburando

mestik(RM

j)

Tahun




10/32

Walaubagaimanapun, nilai tersebut telah meningkat semula sebanyak pada tahun berikutnya

iaitu tahun 2004. Berdasarkan rajah 10, nilai pelaburan yang diluluskan pada tahun tersebut ialah

RM1800.9j. Ini menjadikan nilai pelaburan domestik pada tahun 2004 meningkat sebanyak

RM453 berbanding tahun 2003 yang mencatatkan nilai pelaburan sebanyak RM1347.7j. Jadi ini

menunjukkan berlaku peningkatan sebanyak 33.6%.


Pada tahun berikutnya iaitu pada tahun 2005, nilai pelaburan yang dicatatkan terus meningkat.

Jumlah nilai pelaburan yang diluluskan bagi tahun 2004 dan 2005 ialah RM4275.7j. Berbanding

tahun 2004, nilai pelaburan domestik yang dicatatkan pada tahun 2005 ialah RM2474.8j

berbanding tahun 2004 yang hanya mencatat nilai pelaburan domestik sebanyak RM1800.9j.Setelah dianalisis, nilai tersebut telah meningkat sebanyak 37%.


0

1000

2000

3000

2004 2005

Nilaipelaburandomestik

(RMj

)

Tahun



0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2005 2006

Nilaipelaburandomestik(RMj

)

Tahun




11/32

Walau bagaimanapun, berdasarkan data tersebut, graf tidak mengekalkan pola menaik seperti

tahun 2003 hingga tahun 2005. Hal ini demikian kerana, nilai pelaburan pada tahun 2006 telah

menurun sebanyak 42.5% atau RM1052.6j berbanding yang dicatatkan pada tahun 2005 iaitu

sebanyak RM2474.8j. Oleh itu, hanya sebanyak RM1422.2j pelaburan yang diluluskan di

Malaysia untuk sektor industri elektronik.

Rajah 13: Nilai Pelaburan Domestik Tahun 2006 Dan 2007

Rajah di atas menunjukkan nilai pelaburan domestik Sektor Industri Elektrik dan Elektronik

(E&E) di Malaysia bagi tahun 2006 dan 2007. Pada tahun 2006 jumlah nilai pelaburan domestik

sektor industri E&E ialah sebanyak RM 1422.2 juta iaitu bersamaan dengan 8.4 peratus.

Manakala pada tahun 2007 jumlah pelaburan domestik telah menurun kepada RM 1374.5 juta

iaitu bersamaan dengan 8.2 peratus. Jumlah ini mengalami sedikit penurunan iaitu sebanyak RM

47.7 juta yang mewakili -3.35 peratus.


1340

1360

1380

1400

1420

1440

2006 2007

NilaiPelaburan(RMJ

uta)

Tahun

Nilai Pelaburan Domestik Tahun 2006 dan 2007

nilai pelaburan domestik-3.35%

0

500

1000

1500

2007 2008laiPelaburanDomestik

(RMJ

uta)

Nilai Pelaburan Domestik Tahun 2007 Dan

2008

-


12/32

Rajah 14 menunjukkan nilai pelaburan domestik Sektor Industri Elektrik dan Elektronik (E&E)

di Malaysia bagi tahun 2007 dan 2008. Pada tahun 2007 jumlah nilai pelaburan domestik sektor

industri E&E ialah sebanyak RM 1374.5 juta iaitu bersamaan dengan 8.3 peratus. Manakala pada

tahun 2008 jumlah pelaburan domestik telah menurun kepada RM 440.9 juta iaitu bersamaan

dengan 2.6 peratus. Jumlah ini mengalami penurunan yang drastik iaitu sebanyak RM 933.6 juta

yang mewakili -67.9 peratus.




sektor industri E&E ialah sebanyak RM 440.9 juta iaitu bersamaan dengan 2.6 peratus. Manakala

pada tahun 2009 jumlah pelaburan domestik telah meningkat kepada RM 770.0 juta iaitu

bersamaan dengan 4.6 peratus. Jumlah ini mengalami peningkatan iaitu sebanyak RM 329.1 juta

yang mewakili 74.6 peratus.

0

200

400

600

800

2008 2009

NilaiPelaburanDomestik(RMJ

uta)

Tahun


Nilai Pelaburan Domestik

74.6%


13/32


Rajah di atas menunjukkan nilai pelaburan domestik Sektor Industri Elektrik dan Elektronik(E&E) di Malaysia bagi tahun 2009 dan 2010. Pada tahun 2009 jumlah nilai pelaburan domestik

sektor industri E&E ialah sebanyak RM 770.0 juta iaitu bersamaan dengan 4.6 peratus. Manakala

pada tahun 2010 jumlah pelaburan domestik telah meningkat kepada RM 1451.3 juta iaitu

bersamaan dengan 8.6 peratus. Jumlah ini mengalami peningkatan iaitu sebanyak RM 681.3 juta

yang mewakili 74.6 peratus.




sektor industri E&E ialah sebanyak RM 1451.3 juta iaitu bersamaan dengan 8.6 peratus.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

2009 2010Nilaipelaburandomestik(RM

Juta)

Tahun


Nilai Pelaburan Domestik88.5%

1300

1350

1400

1450

1500

2010 2011

Nilaipelaburandomestik(RM

Juta)

Tahun

Nilai Pelaburan Domestik Tahun 2010 dan

2011

Nilai Pelaburan Domestik

-6.4%


14/32

Manakala pada tahun 2011 jumlah pelaburan domestik telah menurun kepada RM 1357.7 juta

iaitu bersamaan dengan 8.0 peratus. Jumlah ini mengalami sedikit penurunan iaitu sebanyak RM

93.6 juta yang mewakili -6.4 peratus.

2.3Analisis Nilai Pelaburan AsingJadual 3: Nilai Pelaburan Domestik

Tahun Nilai pelaburan asing (RM j)

2000 16796.5

2001 6060.3

2002 *N/A

2003 3652.3

2004 6800.0

2005 11318.9

2006 8601.52007 13737.1

2008 17332.1

2009 3975.9

2010 11842.3

2011 18703.7

JUMLAH 118820.6

Rajah 17: Graf Nilai Pelaburan Asing Dalam Sektor Industri Eletronik Tahun 2000 hingga 2011

0

5000

10000

15000

20000

2000 2001 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

NIlaiPelaburanasing(RMj

)

Tahun

Nilai pelaburan asing (RM j)

Nilai pelaburan asing (RM j)


15/32

Rajah 18: Nilai Pelaburan Asing Dalam Sektor Industri Eletronik Antara Tahun 2000 Dan 2001

Berdasarkan rajah 18, nilai pelaburan asing dalam sektor industri elektronik pada tahun 2000

adalah sebanyak RM 16796.5 juta yang mewakili 14.1 peratus. Manakala pada tahun 2001, nilai

pelaburan asing dalam sektor yang sama adalah sebanyak RM 6060.3 juta atau mewakili 5.1

peratus. Ini menunjukkan nilai pelaburan asing dalam sektor industri elektronik pada tahun 2000

adalah lebih tinggi berbanding dengan tahun 2001 dan begitu juga dengan peratusanya. Dengan

kata lain adanya peningkatan yang berlaku dari tahun 2000 ke tahun 2001 yang mana perbezaan

peningkatan nilai pelaburan asing dan peratusanya pada kedua-dua tahun tersebut adalah

sebanyak RM 10736.2 juta atau 9 peratus.

0

5000

10000

15000

20000

2000 2001Nilaipelaburanasing(RMj

uta)

Tahun


16/32

Rajah 19: Nilai Pelaburan Asing Tahun 2001 Dan 2003

Rajah 19 menunjukkan pada tahun 2001 nilai pelaburan asing dalam sektor industri elektronik

adalah tinggi nilainya iaitu sebanyak RM 6060.3 juta manakala peratusanya ialah 5.1 berbanding

tahun 2003. Namun begitu, nilai tersebut telah mengalami penurunan pada tahun 2003 dimana

nilai pelaburan asing pada tahun itu adalah sebanyak RM 3652.3 juta atau mewakili 3.1 peratus.

Perbezaan penurunan nilai pelaburan asing tersebut berlaku sebanyak RM 2408 juta antara tahun

2001 dan 2003. Manakala perbezaan peratusanya turut mengalami keadaan yang sama iaitu

menurun sebanyak 2 peratus.

Rajah 20: Nilai pelaburan asing dalam sektor industri elektronik antara tahun 2003 dan 2004

0

20004000

6000

8000

2001 2003

Nilaipelaburanasing

(RMj

uta)

Tahun

0

2000

4000

6000

8000

2003 2004Nilaip

elaburanasing(RM

juta)

Tahun


17/32

Berdasarkan rajah 20 jelas menunjukkan bahawa nilai pelaburan asing dalam sektor industri

elektronik pada tahun 2003 adalah lebih rendah berbanding tahun 2004, yang mana nilai tersebut

adalah sebanyak RM 3652.3 juta atau mewakili 3.1 peratus. Walaupun begitu, telah berlaku

peningkatan yang mana nilai pada tahun 2004 adalah tinggi iaitu sebanyak RM 6800 juta

manakala peratusnya 5.7. Ini menunjukkan berlakunya peningkatan nilai dari tahun 2003 dan

2004 yang mana perbezaan peningkatan nilai dan peratusan adalah sebanyak RM 3147.7 juta

atau 2.6 peratus.

Rajah 21: Nilai Pelaburan Asing Dalam Sektor Industri Elektronik Pada Tahun 2004 Dan 2005

Rajah 21 menunjukkan tahun 2004 adalah lebih rendah nilai pelaburan asingnya dalam sektor

industri elektronik berbanding tahun 2005 iaitu sebanyak adalah RM 6800 juta manakala

peratusan adalah 5.7. Pada tahun 2005 pula, nilai pelaburan asing dalam sektor industri

elektronik adalah sebanyak RM 11318.9 juta yang mewakili 9.5 peratus. Walaupun nilai

pelaburan asing pada tahun 2004 adalah rendah namun adanya peningkatan pada tahun 2005.

Perbezaan peningkatan peratusan bagi kedua-dua tahun tersebut adalah 3.8 peratus manakala

perbezaan pertambahan nilai pelaburan asingnya adalah sebanyak RM 4518.9 juta

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

2004 2005Nilaipelaburanasing(RMju

ta)

Tahun


18/32


Rajah diatas menunjukkan nilai pelaburan asing pada tahun 2006 dan 2007. Jumlah keseluruhan

nilai pelaburan asing bagi kedua-dua tahun ialah sebanyak RM 22,338.6j. Pada tahun 2006, nilai

pelaburan asing dalam industri eletronik ialah sebanyak RM8601.5j yang mewakili 38.5%

daripada jumlah keseluruhan. Manakala pada tahun 2007 pula, nilai pelaburan asing mencatatkan

sebanyak RM13737.1j dalam sektor industri elektronik di Malaysia iaitu sebanyak 61.5%

daripada jumlah keseluruhan. Tambahan pula, perbezaan kedua-dua tahun ini menunjukkan

peningkatan yang agak ketara iaitu meningkat sebanyak RM5135.6j pada tahun 2007 daripada

jumlah pada tahun 2006 iaitu yang mewakili 23%.


0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

2006 2007

Nilai Pelaburan Asing (RMj)


0

5000

10000

15000

20000

2007 2008

Nilai pelaburan Asing (RMj)

Nilai pelaburan Asing (RMj)


19/32

Rajah 23 menunjukkan nilai pelaburan asing pada tahun 2007 dan 2008. Jumlah keseluruhan

nilai pelaburan asing bagi kedua-dua tahun ialah sebanyak RM 31,069.2j. Pada tahun 2007, nilai




daripada jumlah keseluruhan. Perbezaan kedua-dua tahun ini menunjukkan peningkatan iaitu

meningkat sebanyak RM3595.0j pada tahun 2008 daripada jumlah pada tahun 2007 iaitu yang

mewakili 11.6%.



nilai pelaburan asing bagi kedua-dua tahun ialah sebanyak RM 21308.0j. Pada tahun 2008, nilai




daripada jumlah keseluruhan. Perbezaan kedua-dua tahun ini menunjukkan penurunan yang agak

ketara iaitu berkurang sebanyak RM13356.2j daripada 2009 daripada jumlah pada tahun 2008

iaitu yang mewakili 62.68%.

17332.1

3975.9


2008

2009


20/32







daripada jumlah keseluruhan. Perbezaan kedua-dua tahun ini menunjukkan peningkatan yang

baik iaitu meningkat sebanyak RM7866.4j daripada 2010 daripada jumlah pada tahun 2009 iaituyang mewakili 49.74%.


0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

2009 2010



11842.3

18703.7


2010

2011


21/32

Rajah 26 menunjukkan nilai pelaburan asing pada tahun 2011 dan 2011. Jumlah keseluruhan





daripada jumlah keseluruhan. Perbezaan kedua-dua tahun ini menunjukkan peningkatan iaitu

meningkat sebanyak RM6861.4j pada tahun 2011 daripada jumlah pada tahun 2010 iaitu yang

mewakili 49.74%.

3.0 FAKTOR DAN KESAN KETIDAKSTABILAN NILAI PELABURAN INDUSTRI

ELEKTRONIK

3.1 Fasa Pertama (2000-2005)

Merujuk kepada fasa satu iaitu antara tahun 2000 hingga 2005, menerusi Rancangan Malaysia

ke-9, sumbangan industri Elektrik dan Elektronik (E&E) adalah sebanyak 28.0% daripada

jumlah keseluruhan sumbangan industri bukan berasaskan sumber iaitu sebanyak 54.2%.

Walaupun mengalami kadar pertumbuhan yang negatif pada kadar 24.8% pada tahun 2001,

namun industri ini mencatat pertumbuhan pada kadar purata 3.0% setahun. Pencapaian tersebut

terutamanya adalah berikutan permintaan yang berterusan terhadap barangan semikonduktor dan

komponen elektrik yang lain khususnya daripada negara Amerika Syarikat dan negara Asia

Pasifik. Dalam tempoh rancangan ini, beberapa langkah dasar dan insentif telah diperkenalkan

untuk meningkatkan iklim perniagaan dan pelaburan. Langkah ini termasuk kelonggaran syarat

ekuiti dalam sektor pembuatan dengan syarikat asing dibenarkan memegang 100% ekuiti dalam

projek baru serta untuk pembesaran dan pelbagaian projek. Kerajaan juga meliberalisasikan

dasar ke atas pengambilan pegawai dagang dan memperkenal insentif prapakej yang khusus

untuk menarik projek berkualiti dalam bidang yang strategik.

Peningkatan dalam pelaburan juga telah mewujudkan perkembangan yang pesat dalam

sektor E&E negara. Terdapat banyak faktor yang mendorong kepada kejayaan lokasi

perindustrian dalam menarik pelaburan dan seterusnya perkembangan sektor industri

terutamanya bagi industri E&E. Antaranya ialah Malaysia mempunyai tapak pengeluaran yang

berdaya saing daripada segi kemudahan infrastruktur yang baik, tenaga buruh yang terlatih dan


22/32

berpendidikan, insentif fiskal yang menarik, kestabilan politik dan ekonomi serta dasar kerajaan

yang pro pelaburan asing. Kerajaan juga telah berjaya mengenal pasti dan bertindak membantu

pengusaha tempatan untuk mengambil peluang yang diwujudkan oleh syarikat multinasional di

lokasi lokasi perindustrian yang wujud di negara ini. Kehadiran syarikat multinasional yang

banyak di negara ini adalah kerana penawaran tapak pengeluaran yang sangat strategik yang

dipengaruhi oleh kesediaadaan tapak kilang yang dilengkapi dengan kemudahan infrastruktur

yang baik dan mencukupi, kedudukan lokasi yang sesuai iaitu hampir dengan kemudahan jalan

pengangkutan sama ada jalan udara, keretapi mahupun jalan laut. Selain itu, kesediaadaan

sumber buruh yang mencukupi dan terlatih terutamanya dalam industri E&E dan dasar kerajaan

yang menggalakkan pelaburan asing dengan menyediakan pelbagai insentif pelaburan yang

menarik dan kompetitif.

Di samping peningkatan yang positif dalam pelaburan terhadap industri E&E negara,

pelaburan dalam bidang ini juga turut mengalami kemerosotan. Masalah kekurangan sumber

buruh dan kenaikan upah telah menghakis kelebihan bandingan sesetengah pusat perindustrian

sebagai lokasi industri E&E. Dalam persekitaran pelaburan yang semakin perlahan dan

persaingan yang sengit, usaha perlu ditingkatkan dari segi perundangan, infrastruktur dan juga

sumber manusia untuk menarik pelaburan yang diingini dan mengekalkan momentum

pertumbuhan ekonomi tempatan. Masalah kekurangan buruh boleh menyebabkan kejatuhan

produktiviti buruh. Keadaan ini juga memberi kesan terhadap usaha meningkatkan gred industri

sektor E&E dalam rantaian nilai pengeluaran.

Pelaburan dalam industri E&E ini juga telah mewujudkan kesan terhadap positif

mahupun negatif terhadap negara. Kehadiran syarikat syarikat multinasinal ini telah membuka

peluang kepada negara untuk membangunkan keupayaan bertaraf dunia kerana amalan ini

penting untuk syarikat syarikat ini terus berdaya saing dalam pasaran global. Hal ini

membolehkan mereka terus mencapai tahap kelas dunia dari segi kos, kualiti dan masa

pengeluaran, walaupun kurang terlibat dalam aktiviti pembangunan produk baru atau inovasi

(Nooriah, 2006). Ia juga penting bagi mengukuhkan kedudukan negara dalam persaingan global

terutamanya dalam sektor E&E.


23/32

3.2 Fasa Kedua (20062010)

Bagi fasa kedua iaitu tahun 2006 hingga 2010, terdapat peningkatan sebanyak RM 3269.9 juta

bagi jumlah keseluruhan pelaburan bagi sektor E&E negara kita. Terdapat beberapa faktor yang

menjadi tunggak kepada peningkatan dan kemerosotan pelaburan bagi sektor ini. Dalam usaha

untuk mengembangkan pelbagai keluaran dan perkakasan baru dalam industri, penekanan yang

lebih diberikan kepada penggunaan dan aplikasi bahan baru dan termaju. Penyelidikan tempatan

serta keupayaan dan kemampuan reka bentuk akan terus diperluas dengan tujuan untuk

membangun komponen baru dan menambah baik komponen dalam nanoelektrik dan

nanobahanuntuk peranti mikroelektrik dan pelbagai aplikasi industri lain.

Satu bidang yang mempunyai prospek pertumbuhan yang memberangsangkan ialah

industri pembuatan dan perkhidmatan berkaitan ICT yang bertumpu kepada kreativiti dan

pembangunan kandungan digital. Bidang tersebut termasuk animasi komputer, permainan digital,

aplikasi dan perkhidmatan mudah alih, televisyen interaktif dan pengarkiban digital. Sehubungan

ini, pelbagai insentif akan dipertimbang bagi merangsang dan mempelbagai reka bentuk,

kegunaan serta pengeluaran penyelesaian dan aplikasi talian tetap dan mudah alih yang berkesan

dari segi kos untuk pasaran tempatan dan global.

Tumpuan kerajaan dalam menggalakkan perbelanjaan tempatan telah meningkatkan

penggunaan domestik yang menyumbang kepada aliran tunai yang lebih baik. Pemulihan

terhadap persekitaran ekonomi global telah memberi impak yang positif kepada sektor

pembuatan di Malaysia memandangkan ekonomi Malaysia adalah berorientasikan eksport. Nilai

eksport bagi subsektor Elektrik dan Elektronik (E&E) meningkat sebanyak 8.6% sejajar dengan

permintaan untuk peralatan semikonduktor, audio visual dan peralatan komunikasi serta jentera

elektrik. Peningkatan perbelanjaan global ke atas peralatan elektronik, khususnya produk

produk terkini seperti telefon pintar, computer tablet dan aplikasi automotif telah menyumbang

kepada pertumbuhan 17.9% dalam sub-sektor peralatan semikonduktor. Peralatan penjimatantenaga seperti diod pemancar cahaya (LED) dan suria fotovolton menyumbang kepada prestasi

kukuh industry semikonduktor. Peningkatan nilai eksport sebanyak RM4.9 bilion mencerminkan

jualan kukuh semikonduktor global. Jualan global melonjak 31.8% dengan pemulihan

menyeluruh dalam permintaan kebanyakan kategori produk semikonduktor.


24/32

Bidang Ekonomi Utama Nasional (NKEA) bagi E&E telah menyenaraikan lima sub-

sektor yang berpotensi menjana penambahan RM50 bilion kepada Pendapatan Negara Kasar

(PNK) dan menyediakan 157 000 peluang poekerjaan menjelang 2020. NKEA bagi E&E

memberi tumpuan kepada seb-sektor semikonduktor, solar, LED, elektronik perindustrian dan

perkakasan elektrik rumah. Liberalisasi menyeluruh pasaran automotif ASEAN yang telah

dilaksanakan bermula 1 Januari 2010 telah memberi peluang kepada Malaysia untuk muncul

sebagai hab industri automotif serantau dengan memberi fokus kepada bidang bidang khusus.

Dengan bantuan MAI, pengeluar komponen dan alat ganti automotif tempatan akan berupaya

menembusi pasaran eksport baru. Kestabilan guna tenaga dan impak marginal akibat kenaikan

kadar faedah akan membantu perkembangan pasaran automotif Malaysia pada 2011.

Selain itu, pelaksanaan kenderaan hibrid dan elektrik turut meningkatkan pelaburan

dalam bidang E&E negara. Hal ini adalah melalui pengecualian sepenuhnya ke atas duti import

dan duti eksais dilanjutkan sehingga 31 Disember 2012 bagi kereta hibrid dan motosikal hibrid.

Hal ini akan menggalakkan pelaburan dalam elektrik dan elektronik bagi bidang automotif.

Kejayaan Malaysia untuk terus menarik sejumlah besar pelabur asing juga adalah

disebabkan oleh beberapa faktor penting iaitu polisi pelaburan yang liberal, berdaya saing dari

segi kos sebagai lokasi pelaburan, kemajuan dalam infrastruktur, industri sokongan yang kukuh,

tenaga kerja produktif dan kemudahan sedia ada seperti sektor perbankan dan insurans yang

kukuh, efisien dan tidak luntur. Kerajaan juga melaksanakan langkah langkah proaktif lain

dengan membuat penambahbaikan yang berterusan dalam sistem penyampaian negara. Hal ini

turut menjadi faktor positif yang menjadikan Malaysia sebagai lokasi pelaburan pilihan.

Pelaburan ini juga telah mendatangkan kesan kepada ekonomi dan pembangunan negara.

Antara kesan dalam peningkatan kadar pelaburan ialah :

i. Wujudnya projek baruWalaupun terdapat persaingan global yang sengit terhadap pelaburan asing,

Malaysia terus menjadi lokasi yang kompetitif dari segi kos bagi pelaburan baru. Daripada 919 projek yang diluluskan, 548 merupakan projek baru yang

melibatkan pelaburan sebanyak RM42.0 bilion atau 70.0 peratus daripada jumlah


25/32

pelaburan. Pelaburan asing dalam projek-projek ini adalah sebanyak RM34.2

bilion atau 54.5 peratus daripada jumlah pelaburan yang diluluskan.

ii. Pembesaran dan PelbagaianSeterusnya, syarikat asing wujud juga terus menunjukkan keyakinan mereka

terhadap Malaysia sebagai lokasi pesisir pantai bagi pelaburan mereka dengan

melakukan pelaburan semula menerusi aktiviti pembesaran dan pelbagaian.

Pelaburan asing dalam aktiviti ini berjumlah RM11.9 bilion. Syarikat tempatan

juga telah banyak melaksanakan aktiviti pembesaran dan pelbagaian terutamanya

dalam industri logam asas yang menarik pelaburan berjumlah RM4.0 bilion.

iii. Peluang pekerjaanPelaksanaan sepenuhnya projek ini pada tahun 2008 akan mewujudkan peluang

pekerjaan bagi 101,173 pekerjaan mahir seperti jurutera elektronik, jurutera

kimia, jurutera mekanikal, ahli bioteknologi, ahli mikrobiologi, ahli farmasi dan

jurutera perisian. Impak projek ini bukan sahaja akan memudahkan pertumbuhan

dan pembangunan keseluruhan sumber manusia Malaysia, ia juga akan

mewujudkan lebih banyak faedah sampingan dalam negara. Pelaburan dalam

bidang ini juga telah mewujudkan peralihan tenaga kerja dalam sektor pembuatan

dengan peningkatan kadar guna tenaga bagi pekerjaan berkemahiran tinggi.

Projek projek pelaburan yang telah diluluskan dijangka menjana sebanyak 97

319 peluang pekerjaan, di mana 72 221 (74.2%) adalah dari kategori pengurusan,

teknikal, penyeliaan dan tenaga kerja mahir.

iv. Subsektor utamaIndustri elektronik dan elektrik menarik pelaburan sebanyak RM17.8 bilion.

Projek utama yang diluluskan adalah bagi rekabentuk, pembangunan dan

pengilangan wafer photovoltaic silikon, sel dan ingot, pemacu cakera keras dan

komponen, sel dan modul solar, papan litar bercetak dan wafer fabrikasi bagi light

emitting diodes (LED).


26/32

Pelaksanaan Program Transformasi Ekonomi (ETP) pula merupakan agenda ekonomi

kerajaan sebagai menyahut cabaran cabaran persekitaran global yang semakin berkembang.

Pelaburan dan peluang perniagaan yang banyak telah diwujudkan dan akan menyumbang kea rah

pembentukan ekonomi berasaskan perkhidmatan dengan meningkatkan pertumbuhan dalam

sektor perkhidmatan. Projek projek yang wujud daripada pelaburan tersebut juga akan

mewujudkan peluang pekerjaan yang banyak kepada masyarakat dan akan menjana Pendapatan

Negara Kasar (PNK) berjumlah RM1.63 trilion menjelang 2020.

4.0 DASAR DAN STRATEGI UNTUK MEMPROMOSI E&E DI MALAYSIA

Pada tahun 1960an, dasar perindustrian negara lebih berciri pandang ke dalam, dengan memberi

tumpuan kepada penggantian import dan industri berintensif buruh bagi menangani kadar

pengangguran yang tinggi. Di samping itu, projek perindustrian juga digalakkan untukditempatkan di kawasan kurang membangun bagi mengatasi ketidakseimbangan pembangunan

wilayah. Ini dipermudah dengan Ordinan Industri Perintis (Pelepasan Cukai Pendapatan), 1958

dan Akta Penggalakan Pelaburan, 1968 yang menyediakan pelepasan cukai atau taraf perintis

kepada pelabur. Bagaimanapun, pembangunan perindustrian dibatasi oleh pasaran domestik yang

kecil dan modal yang terhad serta kadar pengangguran yang kekal tinggi.

Dengan mengenal pasti batasan yang ada pada dasar pandang ke dalam, proses

perindustrian telah beranjak secara strategik ke arah industri berorientasi eksport pada tahun

1970an. Anjakan ini telah menyediakan lebih banyak peluang pekerjaan melalui industri

berintensif buruh dan eksport seperti elektrik dan tekstil. Menyedari usaha penempatan semula

syarikat multinasional (MNC) untuk mengurangkan kos operasi, pelbagai insentif dan

kemudahan telah disediakan bagi menarik syarikat tersebut ke Malaysia. Ini termasuk

pembangunan estet perindustrian, zon perdagangan bebas dan gudang pembuatan tempatan.

Antara insentif cukai yang disediakan ialah pelepasan cukai import bahan mentah dan Elaun

Pelaburan Semula. Hasilnya, terdapat pengaliran masuk ketara pelaburan langsung asing (FDI),terutamanya dalam industri E&E dengan pembinaan kilang semikonduktor yang pertama di

Pulau Pinang pada tahun 1972. Industri E&E semakin berkembang dengan pembentukan kluster

di Pulau Pinang dan Lembah Klang, seterusnya ke Melaka, Kulim dan Johor Bahru. Pada

penghujung 2006, lebih daripada 1,600 syarikat telah beroperasi dan menyediakan pekerjaan

kepada lebih daripada 433,800 orang.


27/32

Rancangan Malaysia Kesembil an

Di bawah Rancangan Malaysia Kesembilan (RMKe-9) Industri E&E, khususnya elektronik,

telah disasarkan sebagai salah satu industri utama untuk meningkat ke arah penerimaan teknologi

dan menghasilkan output bernilai tambah yang lebih tinggi. Sehubungan itu, kluster E&E di

Wilayah Ekonomi Koridor Utara merangkumi Pulau Pinang dan Taman Teknologi Tinggi Kulim

(KHTP) akan terus dibangunkan. Satu hab elektronik berteknologi tinggi yang diterajui oleh

sektor swasta diwujudkan untuk melengkapi KHTP.

Kehadiran MNC dalam industri ini akan kekal signifikan. Bagaimanapun, pengeluar

tempatan telah membangunkan kepakaran dan kemahiran bagi menyokong keperluan MNC

untuk peralatan dan komponen. Pengeluar tempatan digalak bergerak ke arah rantaian nilai lebih

tinggi melalui peningkatan keupayaan reka bentuk dan pembangunan produk tempatan untuk

memenuhi permintaan produk bernilai tinggi dan canggih. Dalam persekitaran antarabangsa

yang kompetitif, pengeluar tempatan juga perlu menjalin permuafakatan antara sesama mereka,

institusi penyelidikan dan MNC bagi meningkatkan keupayaan inovasi untuk bergerak ke aktiviti

bernilai tinggi dalam rantaian nilai E&E.

Pelan I nduk Peri ndustri an Ketiga

Pelan Induk Perindustrian Ketiga (IMP3) menyediakan pelan tindakan yang jelas bagi

menggerakkan industri E&E ke rantaian nilai yang lebih tinggi. Antara strateginya adalah:

Memperkukuh dan memperdalam subsegmen semikonduktor Memperdalam dan memperluas pembangunan rantaian nilai teknologi maklumat dan

komunikasi (ICT)

Meningkatkan aktiviti penyelidikan dan pembangunan (R&D) serta reka bentuk Mempromosi dan mengaplikasikan teknologi baru muncul Mengintegrasikan syarikat tempatan ke dalam rantaian bekalan serantau dan dunia Menyediakan sumber tenaga mahir


28/32

Pelaburan Dalam Industri E& E

Malaysia merupakan salah satu daripada negara pengeluar utama dalam pasaran E&E yang

berkembang pesat di rantau Asia Pasifik. Selama tiga dekad, Malaysia telah berjaya menarik

beberapa syarikat elektronik terkemuka dunia. Sumbangan FDI kepada industri E&E (Jadual 3)

telah meningkat kukuh daripada 46.0% pada tahun 1985 kepada 85.8% pada tahun 2006.

Pertumbuhan FDI yang mantap, terutamanya dalam industri E&E, mencerminkan keyakinan

pelabur berikutan persekitaran pelaburan yang menarik; infrastruktur, kerangka perundangan dan

peraturan yang baik; serta tenaga kerja mahir yang mampu menguasai pelbagai bahasa.

Industri E&E terus mengembang dan melabur semula untuk beralih kepada rantaian nilai

yang lebih tinggi dengan membawa masuk proses dan teknologi baru. Ini dicerminkan oleh

jumlah pelaburan yang diluluskan dan peningkatan kadar pelaburan modal bagi setiap pekerja

(CIPE). IMP3 mensasarkan industri ini tumbuh pada kadar 7.2% atau RM5.5 bilion setahun,

dengan jumlah pelaburan yang diluluskan sebanyak RM82.4 bilion pada tahun 2020. Malaysia

berada di landasan yang tepat untuk mencapai sasaran IMP3, berdasarkan jumlah pelaburan yang

diluluskan bagi industri ini telah mencecah RM8.5 bilion dalam tempoh separuh pertama 2007.

Pertumbuhan pelaburan yang pesat meningkatkan lagi import barangan modal yang

menyumbang 13.2% (RM31.5 bilion) kepada jumlah import, manakala barangan pengantara

menyumbang 71.5% (RM171.2 bilion). Bahagian import barangan pengantara yang tinggi

menunjukkan terdapat potensi besar bagi pengeluar tempatan untuk menambah baik dan

menghasilkan produk bernilai tambah tinggi bagi memenuhi permintaan barangan pengantara

tempatan.

Industri E&E di Malaysia boleh dikategorikan kepada empat subsektor:

a) Barang- Barang Elektronik Pengguna

Subsektor ini termasuk pengilangan penerima televisyen LED, produk-produk dengar

pandang seperti pemain/rekoder cakera blue-ray, sistem panggung rumah digital, cakera

mini, konsol permainan elektronik dan kamera digital. Sektor ini diwakili oleh banyak

syarikat-syarikat terkemuka Jepun dan Korea yang telah menyumbang dengan ketara kepada

pertumbuhan rancak sektor ini. Syarikat-syarikat utama kini menjalankan aktiviti-aktiviti


29/32

R&D di negara ini bagi menyokong pasaran-pasaran global dan Asia mereka. Eksport

produk-produk elektronik pengguna pada 2010 berjumlah RM25.8 bilion (AS$8.7 bilion).

b) Komponen Elektronik

Produk-produk/aktiviti-aktiviti yang tergolong dalam subsektor ini termasuk peranti

semikonduktor, komponen pasif, litar bercetak dan komponen lain seperti media, substrat,

dan penyambung. Komponen-komponen elektronik adalah subsektor terpenting dan

menyumbang sebanyak 44.6 peratus kepada jumlah pelaburan diluluskan dalam sektor ini

pada 2010.

Subsektor ini kebanyakannya dikuasai oleh penggiat-penggiat semikonduktor

terutamanya syarikat-syarikat multinasional, yang sebahagian besarnya menjalankan

aktiviti-aktiviti pemasangan dan ujian. Bagaimanapun, pembangunan kluster semikonduktor

menunjukkan peningkatan beransur-ansur sepanjang beberapa tahun lalu. Lebih banyak

syarikat mengembangkan aktiviti-aktiviti penyelidikan, reka cipta dan pembangunan dalam

operasi-operasi mereka dan mengurangkan tumpuan terhadap pengilangan produk-produk

bawahan. Permintaan yang bertambah bagi peranti-peranti yang lebih kecil dan berprestasi

tinggi bagi aplikasi-aplikasi mudah alih, automotif dan hijau, telah merangsangkan lagi

perkembangan aktiviti penyumberan luar dalam industri semikonduktor.

Produk-produk semikonduktor menghasilkan nilai eksport sebanyak RM97,856.5 juta

(AS$32,837.75 juta). Ia menyumbang 92.7 peratus kepada jumlah eksport komponen-

komponen elektronik atau 43.6 peratus kepada jumlah eksport barang-barang elektronik

pada 2010.

c) Barang-Barang Elektronik Industri

Subsektor ini terdiri daripada produk-produk teknologi maklumat seperti komputer, perisian

komputer, produk telekomunikasi dan kelengkapan pejabat. Subsektor barang-barang

elektronik industri ini mewakili 24 peratus daripada jumlah pelaburan diluluskan dalam

sektor elektronik pada 2010. Pada 2010, kebanyakan daripada pelaburan diluluskan yang

berjumlah RM2.6 bilion adalah daripada syarikat-syarikat Perkhidmatan Pengilangan


30/32


31/32

bentuk dan pembangunan produk dalam rantaian nilai. Tambahan lagi, usaha meningkatkan

rantaian nilai akan memberi peluang dan meningkatkan potensi untuk mewujudkan hubungan

secara mendatar dan menegak di kalangan industri E&E dan industri lain. Dalam jangka masa

panjang, penglibatan dalam aktiviti nilai tambah lebih tinggi dalam rantaian nilai industri E&E.

Usaha-usaha ini akan membolehkan Malaysia mencipta jenama antarabangsa dan dapat

dihubungkan dengan rantaian bekalan dunia.


32/32

6.0 RUJUKAN

http://www.mida.gov.my/bm/index.php?page=elektrik-elektronik

Laporan Perdagangan Antarabangsa dan Industri Malaysia 2010. Kementerian Perdagangan

Antarabangsa dan Industri Malaysia.

Mempergiatkan Sektor Pembuatan dan Perkhidmatan Berkaitan. Rancangan Malaysia

Kesembilan, 20062010.

Nooriah Yusof, (2006). Kualiti Buruh dan Kelebihan Daya Saing Zon Perindustrian Bayan

Lepas, Pulau Pinang : Kajian Kes Sektor Industri Barangan Elektrik dan Elektronik.

Unpublished PhD diss., Universiti Kebangsaan Malaysia.

Nooriah Yusof, (2011). Pelaburan Langsung Asing dan Pembangunan Industri Barangan Elektrik

dan Elektronik di Negeri Pulau Pinang, 1970 2007. University Sains Malaysia. Jurnal

KEMANUSIAAN Vol. 18, No. 2, (2011), 43-74.

Teks Ucapan Menteri Perdagangan Antarabangsa dan Industri, YB Tan Sri Dato Muhyiddin

Yassin dalam Sidang Media Tahunan MIDA Mengenai Prestasi Sektor Perkilangan dan

Perkhidmatan pada Tahun 2008, 10 Februari 2009.
http://www.mida.gov.my/bm/index.php?page=elektrik-elektronikhttp://www.mida.gov.my/bm/index.php?page=elektrik-elektronik

industri elektrik dan elektronik di malaysia.docx

Documents