FAKULTI PENDIDIKAN DAN BAHASA

SEMESTER JANUARI/ 2016

HBEF1503

MASYARAKAT DAN TAMADUN

NO. MATRIKULASI : 840324135924001

NO. KAD PENGNEALAN : 840324-13-5924

NO. TELEFON : 0138822434

E-MEL : gnarz84@yahoo.com

PUSAT PEMBELAJARAN : OUM SIBU

HBEF1503 ISI KANDUNGAN

1.0 Pengenalan 1-2

2.0 Kepelbagaian Budaya, Etnik Dan Peradaban 2-5

(Kekuatan Dan Kelemahan)

3.0 Cadangan Bagaimana Interaksi Berlainan 6

Budaya Boleh Dipraktikkan

3.1 Peranan Pihak Kerajaan 6-7

3.2 Memperkasakan Sekolah Kebangsaan 7

3.3 Progrm Latihan Khidmat Negara 8

3.4 Rukun Tetangga 9

3.5 Rumah Terbuka 10

3.6 Peranan NGO Dalam Konteks Hubungan 10

Etnik

4.0 Kesimpulan 11

5.0 Bibliografi 12

HBEF1503 1.0 Pengenalan

Masyarakat majmuk memang sinonim dengan Malaysia sebagai sebuah negara yang

bercirikan pelbagai kaum dan juga identiti. Terdapat lebih 80 kaum di seluruh Malaysia.

Daripada keseluruhan bangsa tersebut terdapat tiga bangsa yang paling utama iaitu

Melayu, Cina dan India. Di Sarawak, etnik yang paling ramai ialah etnik Iban yang

mewakili 30 peratus dari keseluruhan etnik di Sarawak. Di Sabah pula etnik yang paling

ramai ialah etnik Kadazan-Dusun yang terdiri 27 suku.

Daripada kepelbagaian kaum dan etnik inilah maka wujud pula kepelbagaian budaya,

bahasa, agama dan adat resam. Corak perubahan kehidupan sosial rakyat Malaysia ini

berlaku disebabkan oleh perubahan masa dan keadaan seperti yang berlaku pada

perubahan struktur politiknya, sebelum abad ke 18 dan ke 19. Boleh dikatakan,

masyarakat majmuk yang wujud di Malaysia terjadi secara tidak sengaja.

Adakah kita memahami konsep masyarakat majmuk sepertimana masyarakat kita

Malaysia? Menurut J. S Furnival (1948) masyarakat majmuk terdiri daripada berbagai

kaum dan etnik yang mempunyai kebudayaan, agama, bahasa dan adat resam yang

tersendiri meskipun berada di bawah sistem politik yang sama. Masyarakat majmuk ini

hidup bercampur namun campuran ini dalam erti kata yang sebenar bergaul, tetapi tidak

bercantum. Setiap kumpulan mengamalkan agama dan adat, kebudayaan, bahasa,

fahaman dan cara hidupnya sendiri. Masyarakat majmuk ini juga hidup bersebelahan,

tetapi terasing dalam satu unit politik. Dari segi ekonomi pula, wujud pembahagian

pekerjaan mengikut kaum dan etnik.

Dengan kata lain, pendapat Furnival itu dapat difahami sebagai satu masyarakat yang

hidup bersama tetapi tidak bersatu. Setiap kaum mempunyai bahasa, budaya, agama

dan nilai pemikiran yang berbeza. Setiap perhubungan itu lebih bersifat ekonomi iaitu

dalam urusan jual beli.

1

HBEF1503 Dalam konteks memahami kerangka masyarakat Malaysia beberapa konsep perlu diteliti

serta difahami untuk memudahkan pemahaman tentang perkara tersebut. Antaranya

konsep masyarakat majmuk dan masyarakat pelbagai kaum.

Ciri-ciri masyarakat majmuk adalah seperti:

i. Pelbagai jenis manusia

ii. Bercampur tetapi tidak bersatu

iii. Berdekatan tetapi berpisah dalam sistem politik yang sama atau penempatan

berasingan

iv. Berpegang kepada budaya, agama, bahasa, idea, dan kaedah sendiri

v. Bergaul tetapi tidak bercantum

vi. Pengasingan pekerjaan mengikut kaum

2.0 Kepelbagaian Budaya, Etnik Dan Peradaban (Kekuatan dan Kelemahan)

Kepelbagaian budaya ialah keadaan yang majmuk dimana semua rakyat hidup dalam

keadaan masyarakat yang terdiri dari pelbagai kaum, kebudayaan, kepercayaan agama

dan sebagainya. Dalam situasi ini, kelompok masyarakat hidup saling hormat-

menghormati bagi mewujudkan keseimbangan  budaya dalam masyarakat yang berbilang

kaum tidak kira orang Melayu, Cina, India dan sebagainya.

Budaya yang pelbagai di kalangan masyarakat yang berbilang kaum dan etnik

merupakan kebanggaan kita sebagai rakyat Malaysia kerana budaya yang dipaparkan

sebenarnya menggambarkan simbol atau identiti Malaysia yang mungkin tidak akan

kita temui di negara lain. Ia menjadikan Malaysia sebagai sebuah negara yang kaya

dengan pelbagai corak dan warna kehidupan masyarakat.

Bagi penduduk di Malaysia, kehidupan majmuk dengan kepelbagaian ini ia sudah

tentunya menuntut semangat kerjasama dan perpaduan yang utuh. Ia dipraktikkan tidak

kira di mana dan dalam situasi apapun. Amalan bekerjasama ini menjadi budaya

2

HBEF1503 kehidupan masyarakat Malaysia agar sifat suka berkelompok dan suka menindas

pihak tertentu dapat dihapuskan sekaligus mewujudkan suasana kehidupan yang

lebih harmoni.

Rakyat Malaysia kini dilihat semakin menyedari keperluan untuk saling berkongsi

dan memahami budaya masyarakat yang berlainan. Malahan, serapan budaya

daripada bangsa dan kaum yang berlainan turut dilihat dengan jelas antaranya dari aspek

pemakaian, pemakanan, sambutan perayaan, bahasa komunikasi, adat-adat perkahwinan

dan lain-lain lagi. Contohnya, masyarakat bukan Melayu mula menerima budaya yang

diamalkan oleh masyarakat Melayu seperti berpakaian sopan dengan menggunakan baju

kurung ke pejabat sebagai salah satu penghormatan masyarakat Melayu yang beragama

Islam pada hari Jumaat. Masyarakat bukan Melayu juga mula meminati makanan seperti

lemang, rendang dan ketupat yang menjadi simbol makanan ketika musim perayaan.

Malahan seringkali rumah terbuka yang dibuat semasa musim perayaan, disambut

bersama tanpa mengira bangsa dan agama. Budaya memberi angpau yang asalnya adalah

budaya masyarakat Cina, kini diserap dalam kehidupan masyarakat lain semasa

menyambut hari kebesaran dan perayaan masing-masing.

Kepelbagaian budaya yang kaya raya di Malaysia ini juga sebenarnya secara tidak

langsung mengandungi potensi yang hebat bagi meningkatkan kreativiti, ciptaan, ilmu,

teknologi, penghasilan ekonomi dan sebagainya jika tenaga-tenaga kreatif generasi

muda di dalam kaum-kaum yang berbeza saling bekerjasama antara satu sama lain.

Kerjasama dan perhubungan antara kaum ini banyak membantu dalam meningkatkan

tahap ekonomi dan sosial di negara kita sejajar dengan matlamat negara bagi mencapai

Wawasan 2020.

Namun begitu, pelbagai cabaran perlu dihadapi dalam mengekalkan dan memupuk

perpaduan etnik ini. Ia kelihatan seperti kelemahan yang perlu kita tangani bersama

kerana jika dibiarkan secara berlautan, ia akan menyebabkan negara kita porak peranda

dan perpaduan serta keharmonian yang dikecapi hilang begitu sahaja.

3

HBEF1503 Memang tidak dinafikan wujudnya sesetengah pihak yang mementingkan diri sendiri dan

memperjuangkan hak etnik masing-masing. Tindakan pihak ini boleh mencetuskan rasa

tidak puas hati semua pihak yang pastinya mengundang kepada perpecahan kerana ia

menyentuh perkara-perkara berbau sensitiviti seperti hal-hal berkaitan agama, politik,

hak-hak sosial dan lain-lain lagi.

Dasar “pecah dan perintah” oleh British satu ketika dulu turut memberi implikasi kepada

hubungan etnik sehingga kini. Kita masih melihat berlakunya pengasingan tersebut

antaranya dari segi penempatan dan jenis pekerjaan atau aspek ekonomi yang diceburi.

Hal ini telah menyebabkan interaksi di kalangan etnik amat kurang khususnya yang

tinggal dalam wilayah berbeza. Implikasinya terhadap hubungan etnik memperlihatkan

perbezaan dari aspek lokasi berbeza merupakan perkembangan yang kurang sihat dalam

pemupukan hubungan etnik di Malaysia.

Sistem pendidikan yang wujud juga masih lagi memperlihatkan tentang dominasi

mengikut kepentingan etnik masing-masing. Pelajar Melayu menuntut di sekolah Melayu

dan menggunakan bahasa perantaraan bahasa Melayu. Pelajar Cina menuntut di sekolah

Cina dan juga menggunakan bahasa Mandarin sebagai bahasa perantaraan. Pelajar India

menuntut di sekolah Tamil dan menggunakan bahasa Tamil sebagai bahasa pengantar.

Sistem persekolahan yang memisahkan pelajar mengikut bahasa ibunda dan perbezaan

etnik kurang memainkan peranan yang berkesan bagi memupuk integrasi dan

persefahaman dalam kalangan pelajar. Sekalipun ada di kalangan pelajar yang berlainan

bangsa dan kaum yang belajar di sekolah tersebut, bilangannya masih sedikit.

Hal ini menyebabkan interaksi antara etnik amat terhad dan interaksi lebih tertumpu

dalam kumpulan etnik yang sama. Implikasi bagi hubungan etnik ini hanya memberikan

kesan yang negatif kepada negara Malaysia. Hasilnya, masing-masing cuba

mempertahankan bahasa ibunda. Termasuklah mengamalkan sistem pendidikan yang

berbeza. Justeru itu, ia menjadi cabaran kepada kita dalam usaha untuk membentuk

kesatuan sistem pendidikan bersepadu yang sesuai untuk semua etnik. Sistem pendidikan

merupakan salah satu sistem yang amat penting dan memainkan peranan besar dalam

4

HBEF1503 pemupukan semangat perpaduan di kalangan masyarakat sejak kecil lagi. Jika lemah

sistem pendidikan dalam usaha tersebut, maka perpaduan dan integrasi yang diharapkan

akan menjadi lebih sukar untuk dicapai.

Dalam aspek ekonomi pula, penguasaan etnik-etnik tertentu dalam bidang tertentu

menjadi kelemahan dalam mewujudkan perkongsian dan kesamarataan ekonomi. Etnik

bumiputera seperti Melayu contohnya menguasai sektor pertanian yang memerlukan

banyak tenaga sumber manusia dan berteknologi rendah. Etnik Cina menguasai sektor

yang lebih maju seperti perniagaan, perdagangan dan menggunakan teknologi moden.

Etnik India terlibat dengan perladangan di estet getah dan kelapa sawit. Penguasaan

ekonomi yang berbeza dan jurang pendapatan yang tidak seimbang ini mengakibatkan

ketidakstabilan dalam masyarakat majmuk. Justeru itu, kelemahan ini perlu diambil kira

dalam menjaga perpaduan di kalangan etnik. Perpaduan di kalangan etnik tidak boleh

dicapai tanpa kesaksamaan dan keseimbangan yang lebih besar dalam kalangan

kumpulan sosial dan etnik melalui penyertaan mereka dalam pembangunan negara dan

dalam perkongsian manfaat daripada permodenan dan pertumbuhan ekonomi.

Begitu juga jika terdapatnya pemimpin yang menyalahgunakan kuasa pimpinannya

dalam bidang politik. Seringkali isu-isu perkauman seperti bahasa, kebudayaan,

pendidikan, agama, kerakyatan, dan ekonomi dipergunakan untuk tujuan berpolitik dan

memancing sokongan daripada kelompok masyarakat tertentu. Pimpinan seperti ini tidak

akan mampu menyumbang ke arah masyarakat yang bersatu padu. Semua etnik saling

berusaha untuk mengekalkan identiti masing-masing sehingga boleh membawa kepada

hilangnya semangat memupuk semangat taat setia kepada negara.

Kelemahan-kelemahan seperti yang dibincangkan di atas sebenarnya merupakan cabaran-

cabaran yang perlu ditangani dengan berhemah agar perpaduan dalam kehidupan

masyarakat majmuk kita pada hari ini dapat dikukuhkan. Berikut akan dibincangkan

beberapa langkah yang boleh dilaksanakan demi pemupukan interaksi peradaban

berlainan budaya di kalangan rakyat Malaysia.

5

HBEF1503 3.0 Cadangan Bagaimana Interaksi Berlainan Budaya Boleh Dipraktiskan

Setiap orang daripada kita sebagai rakyat Malaysia memainkan peranan penting dalam

memelihara perpaduan dan integrasi nasional. Ia bukan hanya dipikul oleh pihak-pihak

tertentu sahaja, malahan perlu dimulai dari peringkat individu perseorangan, kumpulan,

organisasi dan seluruh masyarakat Malaysia.

3.1 Peranan Pihak Kerajaan

Pihak kerajaan umpamanya telah banyak memainkan peranan dalam meningkatkan

hubungan etnik serta mewujudkan situasi peradaban untuk interaksi kepelbagaian budaya

di kalangan rakyat Malaysia. Bermula daripada kemerdekaan sehingga kini, kerajaan

telah merangka dan memberi penekanan kepada beberapa dasar dalam bidang

sosioekonomi yang menjurus kepada perpaduan dan keharmonian masyarakat pelbagai

kaum serta integrasi nasional. Dasar-dasar yang dimaksudkan termasuklah Dasar

Pendidikan Kebangsaan, Dasar Kebudayaan Kebangsaan dan Dasar Ekonomi Baru.

Dasar-dasar tersebut telah diperkukuh lagi dengan memperkenal Rukun Negara sebagai

ideologi kebangsaan. Sebagai tindakan susulan dalam memperlengkap dan memperkukuh

usaha pembentukan bangsa Malaysia, beberapa dasar lain telah dibentuk. Antaranya ialah

Dasar Pembangunan Negara, Dasar Wawasan Negara dan Dasar Sosial Negara.

Dalam bidang ekonomi contohnya, kerajaan telah banyak mewujudkan usahawan-

usahawan Melayu dengan cara memberi bantuan, pinjaman, lessen dan kontrak

pekerjaan. Di samping itu juga agensi kerajaan seperti PERNAS,MARA dan UDA turut

membantu orang Melayu dengan aktif terutama dalam bidang perniagaan agar matlamat

Dasar Ekonomi Baru tercapai. Kerajaan juga mengalakkan kaum bumiputera membeli

saham tajaan kerajaan seperti MARA dan PNB. Tidak ketinggalan juga kerajaan telah

membangunkan tanah seperti FELDA, RISDA , KEJORA , KESEDAR dan FELCRA

unbtuk mermbangunkan kedudukan ekonomi dan sosial kaum bumiputera. Di samping

itu kaum bumipuetara ini turut diberi akses yang lebih baik kepada infrastruktur dan

kemudahan awam seperti jalan, pendidikan dan kemahiran. Tujuan kerajaan adalah

6

HBEF1503 supaya tidak ada golongan atau kumpulan yang tertinggal dalam pelaksanaan RMK 10

kerana keadilan sosial perlu diutamakan.

3.2 Memperkasakan Sekolah Kebangsaan

Sistem pendidikan pelbagai aliran menyebabkan tidak ada acuan khusus yang boleh

digunakan untuk membentuk masyarakat yang bersatu padu. Usaha memupuk perpaduan

haruslah dimulakan sejak awal lagi dengan membabitkan murid sekolah rendah dalam

acuan yang sama. Dengan itu, sekolah kebangsaan perlu diperkasakan bagi menerapkan

semangat perpaduan dalam kalangan pelajar pelbagai etnik tanpa mengetepikan sekolah

rendah jenis kebangsaan yang telah dipersetujui oleh semua golongan etnik di bawah

kontrak sosial. Setiap ibu bapa diberi kebebasan menghantar anak mereka ke sekolah

kebangsaan. Namun, jika mereka memilih sekolah jenis kebangsaan Cina atau Tamil,

maka tidak ada sesiapa yang boleh menghalang. Sekolah kebangsaan dilihat sebagai

langkah dalam bidang pendidikan bagi membentuk jati diri nasional anak-anak Malaysia.

Oleh itu, ia perlu dijadikan sebagai institusi pendidikan lebih menarik dan memenuhi

kehendak ibubapa untuk keperluan anak-anak mereka. Dalam Rancangan Malaysia

Kesembilan, bagi menjadikan sekolah kebangsaan sebagai sekolah pilihan, kualiti

pengajaran di sekolah kebangsaan akan dipertingkatkan dengan menempatkan 100% guru

di sekolah menengah dan 25% guru di sekolah rendah yang berkelayakan ijazah pertama

menjelang tahun 2010. Semangat perpaduan dalam kalangan pelajar bukan sahaja perlu

dipupuk oleh pihak sekolah tetapi juga institusi pendidikan tinggi. Antara langkah yang

boleh dijalankan adalah seperti berikut, iaitu:

1. Tidak mengetepikan proses penguasaan bahasa ibunda masing-masing dengan

memperkenalkan pengajaran bahasa Mandarin dan Tamil.

2. Memberi kesedaran kepada pelajar tentang kepentingan interaksi antara golongan

etnik.

3. Mengadakan lebih banyak aktiviti antara golongan etnik.

4. Mengadakan program interaksi antara sekolah dan memasukkan unsur-unsur

interaksi etnik dalam kurikulum serta meningkatkan kemahiran berinteraksi

dengan golongan etnik lain.

7

HBEF1503 3.3 Program Latihan Khidmat Negara

Latihan-latihan khas berunsurkan integrasi nasional seperti Program Latihan Khidmat

Negara (PLKN) perlu dilaksanakan dengan lebih meluas. Latihan seperti ini dilaksanakan

berteraskan Rukun Negara dan mempunyai kurikulum multidisiplin yang merangkumi

modul-modul fizikal, kenegaraan, pembinaan karakter (penerokaan diri sendiri dan

hubungan interpersonal) dan khidmat komuniti. Seperti yang dinyatakan oleh Jabatan

Latihan Khidmat Negara, PLKN bertujuan untuk meningkatkan semangat patriotisme

dalam kalangan generasi muda, memupuk perpaduan kaum serta integrasi nasional,

membentuk perwatakan positif menerusi nilai-nilai murni, menyemarakkan semangat

kesukarelaan dan melahirkan generasi muda yang lebih cergas, cerdas dan penuh

keyakinan.

PLKN sememangnya menyumbang terhadap usaha memupuk perpaduan kaum,

terutamanya dalam kalangan golongan remaja. Hal ini adalah kerana semua aktiviti yang

dijalankan menekankan semangat muhibah dan saling bertolak ansur antara peserta tidak

mengira kaum atau agama. Modul kenegaraan dapat menyemai semangat cinta akan

tanah air di samping membolehkan para peserta mempelajari adat dan budaya pelbagai

kaum. Ia berteraskan kepada satu matlamat, iaitu untuk melihat Malaysia sebagai negara

yang aman dan harmonis. Hal ini akhirnya dapat melahirkan remaja yang sanggup

berkorban demi perpaduan bangsa.

8

HBEF1503 3.4 Rukun Tetangga

Sebagai ahli masyarakat, kita juga memainkan peranan yang tidak kurang pentingnya

bagi menjamin perpaduan negara. Contohnya dengan mewujudkan Rukun Tetangga.

Pada peringkat awal, Rukun Tetanggga membolehkan rakyat mengawal keselamatan di

kawasan kediaman masing-masing. Mulai 1 Januari 1983, kerajaan telah

memperkenalkan satu pembaharuan dengan memberi penekanan pada konsep kejiranan

yang bertujuan untuk memupuk serta mengukuhkan lagi semangat kejiranan dalam

kalangan masyarakat setempat. Dalam tahun 2000, pendekatan Rukun Tetangga telah

dipinda sekali lagi dengan memberi mandat yang lebih luas iaitu pembangunan

masyarakat secara menyeluruh ke arah mewujudkan perpaduan nasional. Objektif Rukun

Tetangga ini jelas menunjukkan bahawa ia adalah usaha murni bagi memelihara,

meningkat dan mengukuhkan perpaduan rakyat dan integrasi nasional selaras dengan

dasar-dasar pembangunan negara berlandaskan Perlembagaan Persekutuan dan Rukun

Negara.

Berikut merupakan beberapa aktiviti yang dilaksanakan oleh komuniti Rukun Tetangga:

1. Aktiviti sosial: amalan kunjung-mengunjung semasa musim perayaan seperti Hari

Raya, Tahun Baru Cina, Deepavali, Krismas, Hari Gawai, Pesta Keamatan, dan

Hari Keluarga.

2. Aktiviti berunsur pendidikan: pendidikan tidak formal, kolokium jiran wanita,

kursus motivasi, kursus kepimpinan, tuisyen, ceramah-ceramah dalam pelbagai

bidang.

3. Sukan: sukan neka, larian, permainan bola sepak, bola baling, bola jaring, sukan

air, sukan tradisional, sukan rakyat dan lain-lain.

4. Aktiviti rekreasi: tai chi, ekspedisi mendaki bukit, kembara dan mountaineering,

khemah kerja dan lain-lain.

5. Akiviti kesihatan dan alam sekitar: ceramah kesihatan berkaitan antidadah, AIDS,

kanser, kempen kebersihan, anti nyamuk dan menjaga harta awam.

9

HBEF1503 3.5 Rumah Terbuka

Rumah terbuka akan diadakan oleh setiap rakyat Malaysia apabila tiba musim perayaan.

Budaya kunjung mengunjungi di kalangan masyarakat ini boleh dijadikan sebagai

langkah secara tidak langsung untuk kita mendekati budaya dan peradaban etnik yang

berbeza. Namun begitu, pertimbangan terhadap sensitiviti etnik yang berbeza perlu

diambil kira contohnya menyediakan makanan yang halal kepada etnik Melayu apabila

menjemput etnik Melayu datang ke rumah sewaktu Tahun Baru Cina bagi kaum Cina.

Begitu juga dengan etnik Melayu tidak akan menyajikan daging lembu kepada etnik India

apabila mereka datang ke rumah semasa Hari Raya Aidilfitri. Usaha pihak-pihak tertentu

yang telah mengadakan rumah terbuka secara besar-besaran umpamanya merupakan

usaha yang baik dan boleh diteruskan selagi mana ia berlandaskan kepada motif integrasi

nasional dan perpaduan rakyat.

3.6 Peranan NGO dalam Konteks Hubungan Etnik

Badan-badan NGO dan swasta memainkan peranan penting dalam memupuk perpaduan

di kalangan rakyat berbilang kaum ini. Banyak pertubuhan yang dibangunkan mengikut

kaum masing-masing seperti Pergerakan Belia 4B, Persatuan Belia Tamil, Dewan

Perniagaan Melayu Malaysia, Dewan Perniagaan Cina Malaysia dan Dewan Perniagaan

India Malaysia. Di samping membawa kepentingan kepada ahli masing-masing,

pertubuhan ini sewajarnya digunakan untuk mewujudkan pelbagai dialog dan seminar

dalam usaha memahami permasalahan yang wujud dan mencari jalan penyelesaian

terutamanya apabila berdepan dengan masalah berunsur perkauman.

10

HBEF1503 4.0 Kesimpulan

Malaysia mengecapi kemerdekaan pada 31 Ogos 1957 setelah lebih dari 100 tahun

berada di bawah kekuasaan dan penjajahan kuasa-kuasa asing dan sehingga kini negara

telah mengecapi kemerdekaan hampir mencecah 59 tahun. Penjajahan dan pemerintahan

kuasa-kuasa asing telah meninggalkan implikasi kepada negara secara tidak langsung.

Termasuklah mempengaruhi populasi rakyat Malaysia sehingga kini. Dasar Pecah dan

Perintah yang diamalkan oleh pihak British telah memberi kesan yang amat besar kepada

penyatuan kaum di negara ini. Populasi etnik di Malaysia sehingga kini meliputi tiga

etnik terbesar iaitu Melayu, Cina dan India. Pelbagai usaha diambil untuk meneruskan

agenda nasional dan secara tidak langsung memupuk ke arah hubungan etnik yang

harmoni dan bersatu padu. Usaha untuk memupuk perhubungan etnik di negara ini tidak

akan mencapai matlamatnya tanpa adanya kerjasama daripada semua pihak.

Dalam era globalisasi terdapat banyak cabaran yang mampu menggugat perpaduan di

kalangan etnik di negara ini. Isu-isu internal dan external menyumbang kepada

kegoyahan hubungan etnik jika tidak ditangani dengan bijak. Perpaduan yang dikecapi

pada hari ini perlu dihargai agar terus dirasai oleh generasi baru. Kegagalan kita

mengekalkan perpaduan memudahkan dominasi kuasa-kuasa luar untuk menakluki

negara kita. Semua etnik tanpa mengira batas agama, budaya dan adat perlu belajar

daripada sejarah agar penjajahan ke atas tanah air kita tidak akan berulang kembali.

Cabaran era globalisasi hadir tanpa mampu dielak oleh sesebuah negara. Justeru itu,

sesebuah negara perlu bijak dalam membuat perancangan agar dapat mengharungi

cabaran yang datang. Keupayaan sesebuah negara mengharungi cabaran-cabaran dengan

baik mampu menjadikan negara berkenaan sebaris dengan negara-negara maju yang lain.

11

HBEF1503 5.0 BIBLIOGRAFI

Abdul Latiff Abu Bakar. (1996). Melaka dan arus gerakan kebangsaan Malaysia.

Melaka: Institut Kajian Sejarah Malaysia Cawangan Melaka dan Kerajaan

Negeri Melaka.

Abdul Rahim Abu Bakar. (2001). Kelangsungan hidup Bahasa Melayu sebagai

tonggak negara barat dalam gelombang globalisasi. Jilid 1 Bil.10.

Kuala Lumpur: Dewan Bahasa.

Ann, Wan Seng. (1994). Perayaan orang Cina. Kuala Lumpur:Penerbitan Fajar Bakti

Sdn. Bhd.

Arena Wati. (1978). Pribumi Sabah (Kadazan/Dusun). Kota Kinabalu: Yayasan Sabah.

Asmad. (1990). Seni Kehidupan & Kemasyarakatan. Melaka: Associated Educational

Distributors (M) Sdn. Bhd.

Asnarulkhadi Abu Samah & Jayum A. Jawan. (1997). Kenegaraan Malaysia. Serdang:

Penerbit Universiti Putra Malaysia.

12