gunung rapat

BAB 1

PENGENALAN

Tanah Melayu panggilan sebelum ditukarkan kepada Malaysia, merupakan sebuah tanah

jajahan Inggeris. Tanah Melayu berada di bawah pentadbiran Inggeris sehingga mencapai

kemerdekaan pada 31 Ogos 1957. Semasa di bawah pentadbiran Inggeris, satu peristiwa yang

menjadi sejarah telah berlaku iaitu percubaan berterusan merampas kuasa oleh pengikut ideology

komunis. Pihak Inggeris menangani masalah ini dengan mengisytiharkan darurat pada tahun

1948 sehingga tahun 1960.

Komunisme merupakan ideologi politik yang diasaskan oleh Karl Marx di Eropah pada

akhir abad ke-19. Ideology ini tersebar luas ke seluruh Rusia pada tahun 1917, selepas kejayaan

Revolusi Rusia berjaya menggulingkan kerajaan Tzar Nicholas II. Pada tahun 1919, Pertubuhan

Komunis Antarabangsa (Comintern) ditubuhkan di Moscow untuk menyebarkan ideology dan

pengaruh komunis ke seluruh dunia. Pada awal tahun 1920-an, ideology komunis mula mendapat

tempat di Asia Tenggara. Perkembangan ideology komunis di Asia Tenggara berkait rapat

dengan peranan Parti Komunis China yang menubuhkan Parti Komunis Nanyang di kawasan

Hindia Timur, Indo-China, Singapura dan Tanah Melayu sekitar tahun 1928-1930.1 Pada tahun

1924-1937, wujud pakatan antara Parti Komunis China dengan Kuomintang di Negara China.

Pakatan ini memberi kesan kepada gerakan komunis di peringkat antarabangsa, terutama dalam

menyebarkan pengaruh komunis di Asia Tenggara2.

Darurat merupakan satu istilah yang digunakan oleh kerajaan British untuk merujuk

kepada keadaan kekacauan yang meletus di Tanah Melayu, akibat kebangkitan komunis antara

1 Andaiya. 1983,Sejarah Malaysia, Petaling Jaya.(m/s 103)

2 ibid

tahun 1948-1960. Kekacauan itu dicetuskan oleh Parti Komunis Malaya (PKM) yang berjuang

untuk menubuhkan sebuah negara komunis di Tanah Melayu. Ideology komunis mula disebarkan

di Tanah Melayu pada tahun 1930an. Ideology ini semakin berkembang semasa pendudukan

Jepun pada tahun 1941-1945, akibat perasaan anti-Jepun yang tersebar meluas dan bersatu di

bawah satu pertubuhan yang dinamakan ‘Malayan People Anti-Japanese Army’ (MPAJA) yang

dinaungi PKM3. Walaupun British bekerjasama dengan MPAJA dan PKM semasa pendudukan

Jepun, namun selepas tahun 1945 british enggan menerima PKM. Sejak itu bermulalah

penentangan PKM terhadap British di Tanah Melayu yang membawa kepada pengisytiharan

darurat pada bulan Jun 1948 dan berlangsung sehingga Julai 19604.

Sebelum tahun 1937, sambutan orang Cina terhadap PKM tidak begitu menggalakkan.

Tetapi selepas kekalahan Negara China dalam perang China-Jepun (1937-1941), PKM berjaya

mempengaruhi perasaan anti-Jepun di kalangan orang Cina di Tanah Melayu untuk menyokong

perjuangan mereka. Dasar PKM bekerjasama dengan British semasa Perang Dunia Kedua

menjadikannya pengaruhnya semakin meluas. Kerjasama dengan British melalui ‘Force 136’

memberi PKM peluang untuk meluaskan sokongan daripada kalangan orang awam. Menjelang

tahun 1945, anggota MPAJA dan PKM dikatakan berjumlah 10000 orang. Selepas berakhirnya

Perang Dunia Kedua dan sebelum tentera British kembali semula ke Tanah Melayu, PKM dan

MPAJA keluar dari hutan dan mengambil alih pemerintahan selama tiga minggu. Dalamm

tempoh itu, tentera komunis yang dikenali debagai ‘Bintang Tiga’ bertindak kejam terhadap

penduduk tempatan yang dituduh bersuhabat atau bekerjasama dengan Jepun.

3 Suntralingam R.1987,Pensejarahan Barat ,Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti (m/s 137

4 Ibid.

Setelah British kembali semula memerintah, Tanah Melayu diletakkan di bawah

Pentadbiran Tentera British (BMA). Pada bulan Disember 1945, BMA mengarahkan MPAJA

menyerahkan semua senjata dan membubarkan pasukan gerila yang ditubuhkan semasa

pendudukan Jepun. Walaupun MPAJA mematuhi arahan itu, tetapi tidak semua senjata yang

diserahkan kepada kerajaan. Ini kerana sebahagian besar senjata dan bekalan makanan masih

disembunyikan di hutan. Tindakan MPAJA meletakkan senjata itu lebih merupakan satu

simbolik untuk menggambarkan bahawa PKM berjuang atas landasan perlembagaan.

Menjelang pertengahan tahun 1948, keganasan PKM semakin hebat dan terlibat dalam

banyak pembunuhan. Antara bulan Oktober 1945 hingga Disember 1947, PKM telah melakukan

191 pembunuhan dan dalamm masa enam bulan pertama sebanyak 107 kes pembunuhan telah

direkodkan ke atas PKM5. Kemuncak keganasan berlaku pada 12 Jun 1948, apabila tiga orang

pemimpin Parti Kuomintang dibunuh di Johor dan diikuti oleh pembunuhan tiga orang peladang

Eropah dalam masa satu hari di Sungai Siput pada 16 Jun 1948. Peristiwa ini memaksa

Pesuruhjaya Tinggi British Sir Edward Gent mengisytiharkan darurat di beberapa kawasan di

Perak dan Johor pada 18 Jun 1948. Sehari selepas itu, kerajaan British mengisytiharkan darurat

di seluruh Tanah Melayu. Ia diikuti dengan Singapura pada 23 Jun 1948. British

menguatkuasakan Undang-undang Darurat di seluruh Tanah Melayu dan mengharamkan PKM

serta pertubuhan di bawah naungannya pada bulan Julai 1948.6 Oleh itu bermulalah secara rasmi

usaha kerajaan untuk memerangi keganasan komunis di Tanah Melayu. PKM seterusnya

memulakan kegiatan secara gerila melalui gerakan ‘bawah tanah’. Selain itu, pembunuhan

5 Ibid.,(m/s 150)

6 Prof Khoo Kay Kim dan Adnan Haji Nawang.1984, Darurat 1948-1960, Kuala Lumpur : Muzium Angkatan Tentera. (m/s 5)

seorang mata-mata khas, Azri bin Baki di Gunung Rapat,Ipoh,Perak direkodkan berlaku pada 4

Jun 1952. Beliau telah ditembak berdekatan sekolah semasa menjalankan rondaan dengan tiga

orang pengawal kampong sehari sebelumnya. Pada 4 Januari 1957, Komander ‘Home Guard’,

Lee Teng Cheong dibunuh oleh komunis bersama abang iparnya, Teo Chiah Kiah ketika sedang

bekerja di kebun ubi kayu berhampiran dengan kampong Gunung Rapat7.

Sebagai salah satu langkah membanteras komunis, British telah menguatkuasakan

Undang-undang Darurat di seluruh Tanah Melayu pada tahun 1948. Di bawah Undang-undang

Darurat, beberapa langkah telah dilaksanakan. Antaranya ialah pengenalan sistem pendaftaran

kebangsaan. Demi memudahkan pasukan keselamatan mengenal pasti pengganas komunis,

setiap warganegara yang berumur 12 tahun ke atas wajib mendaftarkan diri dan mempunyai kad

pengenalan. Mereka mesti membawa kad pengenalan ini ke mana sahaja mereka pergi agar

memudahkan pemeriksaan oleh pasukan keselamatan yang sering mengadakan sekatan jalan.

Selain itu, kerajaan juga boleh menangkap sesiapa yang disyaki sebagai anggota komunis,

anggota Min Yuen atau tali barut komunis tanpa pembicaraan. Melalui langkah ini, seramai 6000

orang telah ditahan pada akhir tahun 1949. Malah, sekatan jalan raya juga diadakan untuk

menghalang pergerakan bebas komunis. Sekatan jalan raya juga bertujuan mengelakkan bekalan

makanan, ubat-ubatan, pakaian dan senjata sampai kepada komunis. Perintah berkurung juga

dikuatkuasakan di kawasan yang disyaki terancam atau menjadi tempat persembunyian

pengganas komunis. Selain itu juga, sesiapa yang didapati terlalu berbahaya akan dibuang negeri

atau dihantar balik ke China. Pada tahun 1950, seramai 7000 orang Cina dihantar balik ke

China.8 Kerajaan juga mengambil langkah mengharamkan parti-parti radikal seperti API,

AWAS, PUTERA dan ‘Malayan Democratic Union’.

7 Ibid., (m/s 10)

8 Ibid., (m/s 17)

Dengan ini, komunis berkembang secara meluas di Tanah Melayu. Pergerakan komunis

dapat dihentikan melalui pengisytiharan darurat oleh British. Namun begitu pelbagai kesan telah

dialami selepas pengisytiharan darurat. Jika dilihat darurat di kawasan Gunung Rapat, Ipoh,

Perak, beberapa insiden telah berlaku yang melibatkan pelbagai lapisan masyarakat teruama

penduduk tempatan, pihak keselamatan dan penjajah. Kajian ini akan menumpukan segala hal

yang melibatkan darurat di Gunung Rapat. Kajian ini akan mencakupi sebab-sebab berlakunya

insiden-insiden tersebut, kesan akibat daripada insiden-insiden dan tindak balas kerajaan

terhadapnya dalam lingkungan daerah yang dikaji iaitu daerah kecil Gunung Rapat. Sebelum itu,

kita akan mengkaji tentang latar belakang Gunung Rapat terlebih dahulu.

BAB 2

LATAR BELAKANG GUNUNG RAPAT

Gunung Rapat merupakan salah sebuah pekan di daerah Ipoh. Kini ia berada di bawah

pemerhatian Majlis Bandaraya Ipoh. Dulu ia menjadi tumpuan utama semasa pengisytiharan

darurat. Komunis banyak bergerak di kawasan-kawasan seperti ini. Sebelum menjadi kawasan

komunis, ia telah menjadi kawasan utama masyarakat tempatan sebagai hutan simpanan negeri

Perak. Kita akan melihat zaman ‘kegemilangan’ negeri Perak semasa pentabiran British. British

berjaya campur tangan di negeri Perak melalui Perjanjian Pangkor pada tahun 1874. System

residen diperkenalkan. Residen British telah memperkenalkan beberapa pembaharuan yang

mengakibatkan masyarakat setempat Perak tidak puas hati. Ini akhirnya membawa kepada

pembunuhan Birch pada November 1875 di Pasir Salak.

British berjaya campur tangan di negeri Perak melalui Perjanjian Pangkor pada

tahun 1874. Sistem Residen diperkenalkan. Residen British telah memperkenalkan beberapa

pembaharuan yang mengakibatkan masyarakat setempat Perak tidak puas hati. Ini akhirnya

membawa kepada penentangan terhadap British, iaitu Perang Perak dengan pembunuhan Birch

pada November 1875 di Pasir Salak.

Dengan campur tangan British di Perak, seorang Residen telah ditempatkan. Kedudukan

sultan dan pembesar dikekalkan. Residen berkuasa menasihati Sultan mengenai semua hal

kecuali hal agama Islam dan adat istiadat orang Melayu. Tugas beliau merangkumi pentadbiran

am negara termasuk pungutan cukai, menjaga keamanan dan kesalamatan dalam negara.

Residen Perak, iaitu Birch telah mengadakan perubahan dalam pentadbiran Perak.

Perubahan yang diamalkan oleh Birch merupakan unsur baru dan bercanggah dengan amalan

tradisi di Perak sebelum itu. Perubahan ini telah menjejaskan kedudukan pembesar-pembesar dan

Sultan Abdullah sendiri. Birch telah memusatkan pungutan cukai dan diletakkan di bawah tugas

seorang pegawai Eropah. Pegawai-pegawai yang dilantik oleh Residen sebagai wakil Sultan

sahaja yang boleh memungut cukai. Sekiranya ada sesiapa yang memungut cukai, mereka akan

didenda. Hal ini telah mengakibatkan para pambesar hilang kuasa mereka dalam pemungutan

cukai seperti yang dilakukan sebelum itu. Pungutan cukai dalam kawasan jagaan masing-masing

adalah sumber pendapatan pembesar pada masa dahulu dan juga sumber bagi menanggung

pengikut mereka. Sebelum penglibatan British dana pengenalan baru ini, pembesar-pembesar di

Perak mempunyai kuasa dalam kawasan masini-masing. Ini bermakna peraturan lama yang

sekian lama yang diamalkan di Perak telah dihapuskan oleh Birch.

Birch dalam usaha pemusatan pungutan cukai telah dengan jelasnya melanggar adat

tradisi masyarakat Perak. Ini adalah kerana mengikut adat, Raja Bendahara dapat cukai

bertangan dan menjadi makanannya. Orang Kaya Temenggung mendapat hasil pajakan garam,

wang penembus cupak, gantang, kati dan pikul. Orang Kaya Menteri mendapat hasil daripada

Larut. Tok Maharaja mendapat hasil daripada tiap-tiap perahu yang keluar masuk. Beliau juga

tidak dikenakan cukai ke atas segala barangan yang dibawanya. Datuk Laksama mendapat

kebenaran membawa keluar seratus bahara timah setahun tanpa cukai, di samping menguasai

pinggir laut jajahan Perak. Datuk Syahbandar boleh membawa keluar timah sebanyak 50 bahara

setahun tanpa cukai. Datuk Seri Andika Diraja berkuasa di Sungai Temung, semua hasil di sini

menjadi haknya. Datuk Panglima Kinta berkuasa dari kuasa hingga ke ulu Sungai Kinta. Semua

hasil yang dipunggut di sini menjadi kepunyaannya. Datuk Panglima Bukit Gantang berkuasa di

Sungai Lima, berhak ke atas semua hasil yang dipunggut di sini. Datuk Sagor Diraja mendapat

hasil dari tiap-tiap perahu yang keluar masuk dan beliau dikecualikan dari ke atas semua

barangan yang dibawanya, Imam Paduka Tuan mendapat hasil melalui pungutan cukai zakat,

fitrah, sedekah, kematian, dan perkahwinan.

Di Perak, cukai-cukai tertentu dikenakan ke atas perahu dan perahu dagang. Perahu

nelayan yang boleh membawa 3 orang di dalamnya dikenakan cukai sebanyak 50 sen, perahu

untuk menangkap ikan juga 50 sen, perahu dagang dan tongkang dikenakan sebanyak satu

ringgit. Sesiapa yang melanggar peraturan tersebut akan didenda. Dendanya tidak melebihi 20

ringgit dan perahu-perahu tersebut akan dirampas.

Birch telah campur tangan dalam adat perhambaan. Beliau telah menamatkan amalan

perhambahan tanpa memberikan ganti rugi kepada pembesar-pembesar. Penentangan terhadap

pengambilan hutang oleh Birch telah membangkitkan kemarahan pembesar-pembesar Melayu.

Sistem pengabdian hutang merupakan adat resmi Melayu yang lama. Selain itu, Birch memberi

perlindungan kepada hamba abdi yang melarikan diri daripada tuan-tuan mereka. Contohnya,

Birch telah melindungi hamba abdi perempuan kepunyaan Sultan Abdullah yang melarikan diri.

Birch juga mamarahi Sultan Abdullah kerana menunggut kembali hamba abdinya yang

melarikan diri ini supaya dipulangkan kepada baginda. Sultan dan pembesar-pembesar Melayu

marah kerana hamba-hamba itu tetapi Birch telah melanggar syarat-syarat Perjanjian Pangkor

dengan campur tangan dalam adat resam orang Melayu.

J.W.W. Birch telah menamatkan hak mengutip cukai Sultan dan pembesar-pembesar

Melayu tanpa bayaran ganti rugi yang mencukupi. Langkah tersebut boleh dikatakan telah

mengancam kedaulatan tradisional dan kekuasaan para pembesar Melayu. Birch telah

membangkitkan kemarahan Sultan Abdullah dengan membatalkan pajakan baginda kepada Lee

Cheng Tee sebanyak $2600 setahun bagi pungutan cukai kastam di Perak, kemudiannya Birch

sendiri membuat tawaran pajakan baru. Beliau memajakan cukai kepada minuman keras serta

candu berjumlah $6000 sebulan kepada Lee Cheng Tee dan rakan-rakannya yang salah seorang

daripada mereka meminjamkan sejumlah wang yang besar kepada Birch.

Birch melantik pegawai-pegawai British bagi pungutan cukai. Tindakan Birch ini telah

dikritik bukan sahaja oleh orang-orang Melayu tetapi juga oleh Gabenor dan pedagang-pedagang

Negeri-negeri Selat. Ketidakpuasan hati terhadap pengenalan Sistem Residen di Perak

mengakibatkan komplot antara pembesar-pembesar Melayu bertindak untuk membunuh Birch.

Pada 20 Julai 1875, sebuah persidangan telah diadakan di Durian Sebatang bagi membincangkan

tindakan Birch yang semakin melampau. Semua pembesar hadir kecuali Raja Ismail dan Raja

Yusof dan mesyuarat ini berakhir dengan persetujuan untuk membunuh Birch. Tugas tersebut

dipikul oleh Dato Maharaja Lela.

Pada 2 Oktober 1875, Birch telah berjaya memaksa Sultan Abdullah untuk

menandatangani surat pengisytiharan penyerahan kuasa dengan sokongan Sir William Jer Vois,

justeru beliau telah ditugaskan menampal surat pengisytiharan itu. Kesempatan ini digunakan

oleh Dato Maharaja Lela untuk melancarkan pembunuhan ke atas Birch. Pada bulan November

1875, Birch mati ditikam oleh Seputum dan Pandak Induk (orang suruhan Dato Maharaja Lela)

ketika beliau sedang mandi di Sungai Pasir Salak. Pembunuhan Birch telah menggemparkan

pihak British dan mereka telah mencetuskan peperangan antara pembesar-pembesar Melayu

dengan Inggeris. Sepasukan tentera Inggeris dihantar untuk memburu Dato Maharaja Lela.

Akhirnya, pejuang-pejuang yang terlibat dalam peperangan dijatuhkan hukuman gantung sampai

mati di Mantang pada 20 Februari 1877. sulta Abdullah, Menteri Larut Ngah Ibrahim, Dato

Laksamana dan Dato Syahbandar telah dibuang negeri ke Pulau Seycheles. Manakala Raja

Ismail telah diperintah meninggalkan Perak dan menetap di Johor. Raja Yussof ditabalkan

sebagai Sultan pada tahun 1886 dan secara keseluruhan pihak British telah menang dalam

pertempuran Perang Perak serta Sistem Residen terus dikekalkan sehingga pendudukan Jepun.

Selepas kekalahan Jepun dalam Perang Dunia Kedua, komunis telah mula menyebarkan konsep

komunis untuk kepentingan diri di seluruh Tanah Melayu. Ini telah member kesan yang amat

kuat kepada masyarakat Gunung Rapat.

BAB 3

KOMUNIS DAN DARURAT DI GUNUNG RAPAT

PKM telah beralih kepada dasar agresif apabila dasar berperlembagaan gagal mencapai

cita-cita mereka untuk menubuhkan sebuah Repblik Komunis Malaya. Dasar baru yang

digunakan oleh PKM ialah percubaan mempengaruhi golongan massa menentang pemerintahan

British. PKM telah membentuk pasukan gerila MRLA (Malayan Races Liberation Army) dan

melancarkan perang gerila serta masuk ke dalam hutan. Tindakan ganas PKM bermula di lading-

ladang getah. Antara keganasan yang dilakukan adalah memusnahkan banyak harta benda dan

bangunan, melancarkan mogok secara besar besaran di Singapura (pertengahan 1948),

menghasut persatuan pekerja-pekerja getah di Singapura membakar kilang getah Ben Seng,

melakukan perbuatan khianat seperti mengelincirkan keretapi dari landasannya, pada 4 Januari

1957, Komander ‘Home Guard’, Lee Teng Cheong dibunuh oleh komunis bersama abang

iparnya, Teo Chiah Kiah ketika sedang bekerja di kebun ubi kayu berhampiran dengan kampong

Gunung Rapat, dan sebagainya9.

Sasaran utama pihak komunis adalah pengurus ladang, orang cina yang berkhidmat

dengan British dan ejen-ejen Kuomintang. Pada 18 Jun 1948, British telah mengisytiharkan

darurat di Perak dan Johor akibat pembunuhan tiga orang pengurus ladang berbangsa Inggeris di

Sungai Siput dan pembunuhan seorang mata-mata khas, Azri bin Baki di Gunung

Rapat,Ipoh,Perak direkodkan berlaku pada 4 Jun 1952. Darurat seluruh Negara diumumkan pada

23 Jun 194810. Berikutan itu, PKM telah diharamkan oleh British. PKM telah menubuhkan Min

Yuen yang berfungsi sebagai pembekal gerila-gerila PKM dengan bekalan makanan, perubatan

dan maklumat tentang kegiatan komunis.

9 Ho Hui Ling . 2004, Darurat 1948-1960-Keadaan Sosial Di Tanah Melayu, Kuala Lumpur: Universiti Malaya (m/s 99)

10 Ibid., (m/s 100)

British telah mengambil tindakan yang tegas dalam membanteras ancaman komunis.

Pengarah Gerakan Baru, Leftenan Sir Harold Rowdon Briggs telah mengenal pasti bahawa

system bekalan Min Yuen dan MRLA harus dilemahkan. Ini kerana kekuatan utama PKM

bergantung pada Min Yuen dan MRLA. Rancangan Briggs dan rancangan ketenteraan telah

melemahkan Min Yuen dan secara langsung PKM. Walau bagaimanapun, PKM yang tidak

mudah putus asa memperhebatkan lagi perjuangan mereka. Menjelang pertengahan keduatahun

1951, serangan besar besaran dilancarkan. Keganasan dan semangat PKM meningkat apabila

Pesuruhjaya Tinggi Sir Henry Gurney mati dibunuh oleh sekumpulan gerila komunis di jalan

sempit ke Bukit Fraser pada 6 Oktober 1951.

Namun, PKM tidak dapat bertahan lama. Usaha gigih kerajaan persekutuan melemahkan

semangat dan sokongan PKM. Melalui perikatan politik antara UMNO dengan MCA dan hasrat

British memberikan kemerdekaan kepada Tanah Melayu, perjuangan PKM semakin lemah. Pada

November 1955, ketua PKM , Chin Peng telah menulis surat kepada Tuanku Abdul Rahman

dengan mencadangkan satu rundingan antara PKM dan pihak Tunku. Tungku bersetuju untuk

rundingan tersebut diadakan di Baling, Kedah pada 28 dan 29 Disember 1955. Rombongan

kerajaan disertai oleh Tunku Abdul Rahman, David Marchall dan Tan Cheng Lock manakala

PKM diwakili Chin Peng, Rashid Mahideen dan Chen Tien.

Tunku telah menawarkan tawaran pengampunan secara beramai-ramai tetapi Chin Peng

mahu kerajaan mengiktiraf PKM sebagai sebuah Parti Politik yang sah. Rundingan Baling gagal

apabila Tunku tidak bersetuju dengan syarat PKM. Akhirnya, kerajaan menarik balik tawaran

pengampunanan beramai-ramai dan PKM masuk semula ke hutan untuk meneruskan perjuangan

mereka. Darurat telah diisytiharkan tamat pada 31 Julai 1960 apabila ancaman komunis

berkurangan dan tidak membimbangkan.

Seterusnya kita akan melihat kepada sebab-sebab kegagalan pemberontakan bersenjata

PKM. Yang petama adalah, oleh pihak British mewajibkan pendaftaran penduduk. System kad

pengenalan diperkenalkan bertujuan untuk mengasingkan rakyat dengan pengganas komunis. Di

bawah sistem ini setiap penduduk yang berumur 12 tahun keatas mesti didaftarkan dan memiliki

kad pengenalan. Langkah ini akan memudahkan pengenalan setiap penduduk dan dengan itu

tindakan mereka akan dikawal.

Selain itu, peruntukkan khas di bawah undang-undang Darurat juga diwujudkan untuk

mengawal komunis. Beberapa peruntukan khas yang diwujudkan dalam undang-undang Darurat

untuk memberi kuasa khas kepada pihak kerajaan, iaitu:

a) Kuasa menahan seseorang tanpa had masa dan tanpa dibicarakan

b) Kuasa menggeledah dan menangkap tanpa memerlukan waran

c) Kuasa untuk mengisytiharkan perintah berkurung bagi sesuatu kawasan

d) Kuasa memenjarakan seseorang sehingga 10 tahun jika memiliki dokumen subversive

dan membantu kegiatan komunis

e) Kuasa menembak sesiapa sahaja tanpa memberi amaran jika mendapati berada di

kawasan hitam

f) Kuasa untuk memindahkan sesiapa sahaja yang didapati bersuhabat atau bekerjasama

dengan pihak komunis.

g) Kuasa untuk mengadakan sekatan makanan di tempat-tempat tertentu11

11 Suntralingam R.1895,Pengenalan kepada Sejarah,Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka (m/s 150)

Kerajaan juga menguatkuasakan undang- undang buang negeri dan penahanan kepada

mereka yang terlibat dengan kegiatan komunis. Di bawah undang-undang ini, sesiapa sahaja

yang didapati kerajaan boleh menahan atau menghantar balik ke Negara asal bersuhabat atau

bekerjasama dengan pihak komunis.

Malah, kerajaan juga telah memperkenalkan Rancangan Briggs untuk memusnahkan

komunis. Leftenan Jenaral Sir Harold Rowdon Briggs menjadi Pengarah Gerakan pada bulan

April 1950. Beliau berpendapat bahawa ancaman komunis tidak boleh dihapuskan secara

kekerasan semata-mata, tetapi perlu diatasi dengan mengenal pasti puca dan kekuatan mereka.

Beliau memperkenalkan Rancangan Briggs yang bertujuan untuk menyekat bekalan makanan,

wang, maklumat dan lain-lain sampai kepada pihak Komunis. Langkah ini dibuat sebagai usaha

untuk mengalihkan sokongan orang ramai, terutama masyarakat Cina yang tinggal di kawasan di

pinggir hutan seperti Gunung Rapat. Di bawah Rancangan Briggs, British telah mengambil

beberapa langkah untuk memerangi kegiatan komunis seperti memperkenalkan kampong-

kampung baru, mengukuhkan pasukan perisikkan, mengemaskan system pentadbiran dan

membentuk pasukan kawalan keselamatan sehingga ke peringkat daerah.

Salah satunya adalah memperkenalkan kampung-kampung baru. ‘Kampung Baru’

merupakan satu bentuk penempatan semula penduduk di satu kawasan yang disediakan khas

dengan pelbagai keperluan asas dan kemudahan social. Kampong ini dipagar di sekeliling dan

dikawal ketat oleh pasukan keselamatan. Setiap penduduk diberi tanah untuk mendirikan rumah

dan kawasan bercucuk tanam yang telah disediakan di luar kampong. Mereka dibenarkan keluar

daripada kampong mengikut masa tertentu yang telah ditetapkan oleh kerajaan. Rancangan ini

diperkenalkan sebagai usaha kerajaan untuk menyusun semula kawasan penempatan penduduk

yang bertaburan di tepi dan pinggir hutan yang mudah terdedah kepada pengaruh komunis.

Penubuhan kampong-kampung baru berjaya melumpuhkan kegiatan komunis. Tindakan ini

secara tidak langsung memberi kesan kepada kegiatan PKM yang sangat bergantung kepada

sokongan bantuan daripada orang ramai.

Selain itu, Rancangan Briggs juga telah membantu mengukuhkan pasukan Perisikan.

Walaupun Pasukan Cawangan Khas ditubuhkan sejak tahun 1919 di bawah pasukan polis, tetapi

bilangan anggotanya sangat kecil. Bagi menghadapi ancaman darurat, satu pasukan khas yang

dinamakan ‘ Malayan Special Branch’ (MSB) ditubuhkan pada tahun 1948 sebagai satu daripada

cawangan dalam Bahagian Siasatan Jenayah (CID)12. Penubuhan MSB dan CID bukan sahaja

terbatas di peringkat negeri, malah meliputi di peringkat daerah. Pasukan ini ditugaskan untuk

menyelidik, menyoal, dan menjalankan siasatan untuk mendapatkan maklumat tentang kegiatan

komunis. Kerajaan juga mendirikan sebuah pusat latihan di Kuala Lumpur untuk melatih para

pegawai MSB. Mereka diajar untuk mendapat dan menggunakan maklumat serta menjalankan

perisikan tentang kegiatan komunis. Langkah ini membantu kerajaan untuk membanteras

kegiatan komunis.

Malah, Rancangan Briggs juga membantu untuk mengemaskan sisitem pentadbiran untuk

menjadikannya lebih teratur. Satu jawatankuasa yang dikenali sebagai Jawatankuasa Kerja

Perang ditubuhkan untuk mengawasi pentadbiran keselamatan di Tanah Melayu. Di bawah

pentadbiran ini, Majlis Perang Persekutuan dibentuk yang dianggotai oleh Pengarah Gerakan,

Ketua Setiausaha Persekutuan, Setiausaha Pertahanan, Pesuruhjaya Polis, Komander Tentera

Darat dan Komander Tentera Udara. Jawatankuasa ini akan membincang dan membuat

keputusan terhadap semua perkara yang berhubung dengan keselamatan di Tanah Melayu. Selain


itu, mereka juga akan mewujudakan kerjasama dengan para pentadbir di semua peringkat untuk

sama-sama membanteras kagiatan komunis. Di peringkat negeri, Jawatankuasa Perang Negeri

ditubuhkan dengan dianggotai oleh Menteri Besar dan dibantu oleh para pegawai kanan negeri.

Di peringkat daerah, Jawatankuasa Perang Daerah yang dipengerusikan oleh Pegawai Daerah

dan dibantu oleh Ketua-ketua Tempatan seperti Penghulu dan Ketua Kampung.

Rancangan Briggs juga membentuk pasukan kawalan keselamatan di peringkat daerah.

Pasukan keselamatan bukan sahaja diperkemaskan di peringkat pusat, tetapi juga meliputi

peringkat daerah. Ini dilakukan dengan membahagikan pasukan keselamatan kepada unit-unit

yang lebih kecil untuk digerakkan di peringkat daerah dan kampong13. Menerusi cara ini, unit-

unit kecil pasukan keselamatan dapat ditempatkan di beberapa kawasan yang strategic di

kawasan luar Bandar seperti ladang getah lombong bijih timah dan kampong-kampung untuk

membanteras kegiatan gerila komunis. Pasukan Pengawal Kampung (Home Guards) dibentuk

dan dianggotai oleh penduduk kampong berkenaan. Setiap anggota pasukan diberi latihan

menggunakan senapang patah dan mengikuti latihan menembak. Mereka ditugaskan mengawal

keselamatan kampong daripada sebarang pencerobohan dan ancaman gerila komunis.

Malah, bagi memusnahkan komunis pihak kerajaan telah menambahkan kekuatan

pasukan keselamatan. Pada tahun 1949, kekuatan pasukan keselamatan disusun semula dan

bilangan anggota polis ditambah kepada 48000 orang.14 Pasukan Polis Hutan yang dikenali

sebagai ‘Jungle Squad’ yang ditubuhkan untuk membantu pasukan polis dalam operasi di

kawasan pinggir hutan. Usaha juga dibuat untuk menguatkan pasukan tentera darat. Berikutan

13 Ibid.,


pertambahan tiga battalion pasukan pengawal dari England pada tahun 1950, kekuatan tentera

darat di Tanah Melayu dan Singapura bertambah kepada 32000 orang. Ini membolehkan

kegiatan gerila dapat dikawal.

Seterusnya adalah pengisytiharan kawasan Putih dan kawasan Hitam. Berikutan

pertambahan bilangan anggota pasukan keselamatan, gerakan di hutan-hutan belantara

diperluaskan. Tindakan menyekat kemasukan bekalan makanan ke kawasan yang menjadi sarang

kegiatan komunis dijalankan sekitar tahun 1951-1953. Sir Gerald Templer yang dilantik menjadi

Pesuruhjaya Tinggi British pada tahun 1952 telah memperkenalkan dasar baru dengan

mengisytiharkan ‘Kawasan Putih’ dan ‘Kawasan Hitam’ bagi menunjukkan kawasan yang bebas

daripada ancaman komunis dan kawasan yang masih menjadi serangan komunis. Melalui

pengisytiharan ini, kegiatan gerila dapat dikawal dengan baik dan berkesan. Melaka menjadi

negeri pertama yang diisytiharkan sebagai ‘Kawasan Putih’ pada bulan September 1953.

British juga telah melancarkan perang psikologi untuk menwan hati dan mempengaruhi

fikiran rakyat untuk menyokong kerajaan. Antara usaha yang dilakukan adalah :

a) Melonggarkan syarat-syarat kerakyatan kepada orang bukan Melayu

b) Membuka jawatan-jawatan dalam perkhidmatan awam kepada orang Melayu

c) Menawarkan hadiah kepada mereka yang berjaya menangkap atau membunuh

pengganas komunis

d) Menubuhkan jawatankuasa hubungan kaum untuk mengeratkan hubungan di

kalangan masyarakat berbilang kaum di Tanah Melayu15.

15 Suntralingam R.1895,Pengenalan kepada Sejarah,Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. (m/s 67)

BAB 4

KESAN DARIPADA DARURAT DARI SEGI SOSIO EKONOMI

KESAN SOSIAL

Rakyat menderita kerana sering diganggu oleh komunis. Penderitaan mereka diburukkan

lagi dengan langkah yang diambil oleh kerajaan dalam membanteras komunis. Rakyat hidup

dalam ketakutan dan kepahitan kerana Undang-undang Darurat menyebabkan ramai yang tidak

bersalah ditangkap sewenang-wenangnya. Perintah berkurung menyebabkan rakyat tidak lagi

bergerak bebas. Penduduk yang disyaki bersuhabat atau bekerjasama dengan komunis ditangkap

dan ditahan, tanpa dibicarakan. Ini menimbulkan penderitaan kepada penduduk yang tidak

bersalah, tetapi dituduh melakukan perbuatan itu.

Pendudukan Jepun telah menyebabkan hubungan antara kaum, khasnya kaum Melayu

dengan kaum Cina terjejas. Hubungan ini semakin renggang semasa Darurat. Ini kerana

kebanyakkan anggota komunis terdiri daripada orang Cina manakala pasukan keselamatan yang

dibentuk oleh kerajaan terdiri daripada orang Melayu. Hal ini seolah-olah menjadi medan

penentangan antara orang Melayu dengan orang Cina. Masalah perkauman yang timbul semasa

darurat ini mendorong para pemimipin politik seperti Dato’ Onn Jaafar, E.E.C.Thuraisingham

dan Tan Cheng Lock berusaha untuk meredakan hubungan tegang antara kaum dengan

menubuhkan Jawatankuasa Perhubungan Antara Kaum pada 1949.16 Penubuhan jawatankuasa ini

adalah bertujuan untuk merapatkan perhubungan antara penduduk berbilang kaum di Tanah

Melayu. Masalah hubungan kaum juga turut mendorong kerajaan menggubal dasar pelajaran

kebangsaan selepas merdeka yang bertujuan untuk memupuk persefahaman dan perpaduan di

kalangan rakyat berbilang kaum di Tanah Melayu.

Sebagai langkah untuk membanteras kegiatan komunis, Sir Gerald Templer telah

melancarkan kempen ‘memenangi hati dan fikiran rakyat’. Pada tahun 1952, beliau telah

membuat keputusan dengan melonggarkan syarat-syarat kewarganegaraan. Ini disebabkan

British sedar bahawa orang Cina seharusnya diberikan sesuatu yang boleh membuat mereka

memihak kepada kerajaan dan melemahkan perjuangan PKM17. Dalam hal ini, British telah

bertolak ansur tentang kewarganegaraan. Pada tahun 1948-1952, kira-kira 307000 orang Cina

telah mendapat kelulusan menjadi warganegara Persekutuan Tanah Melayu. Antara tahun 1952-

1957, bilangan orang Cina yang mendapatkan taraf kewarganegaraan telah meningkat kira-kira

1.2 juta orang. Orang India pula sebanyak 180000 orang. Kelonggaran ini telah menarik ramai


17 Ibid., (m/s 67)

orang yang bukan Melayu ke Tanah Melayu. Seiring dengan itu, jawatan dalam Perkhidmatan

Awam Tanah Melayu yang sebelum itu dikhaskan kepada orang Inggeris dan Melayu dibuka

kepada orang bukan Melayu yang menjadi warganegara. Kemasukan kaum bukan Melayu ke

dalam perkhidmatan awam mula dilaksanakan berasaskan system kuota, iaitu setiap empat orang

Melayu yang diambil, seorang bukan Melayu diterima berkhidmat dalam perkhidmatan awam .

kaum bukan Melayu diberi hak memiliki tanah dan menikmati kemudahan pelajaran dan

kesihatan di kawasan kampong baru.

Penempatan semula setinggan di bawah Rancangan Briggs telah menyebabkan

peningkatan kependudukan. Penduduk kampong baru kebanyakkanya terdiri daripada orang Cina

(86%), orang Melayu (9%), orang India (4%) dan kaum-kaum lain (1%). Orang Cina yang

mendiami Bandar meningkat dari 43.4% kepada 73% - 80%.18 Ini bermakna terdapat

ketidakseimbangan kependudukan kaum. Orang Cina tertumpu di Bandar manakala orang

Melayu masih kekal di kampong mereka tanpa mendapat sebarang kemudahan moden seperti

yang terdapat di kampong baru.

Selain itu juga darurat telah menyebabkan berlakunya masalah kekurangan makanan.

Rakyat menderita dan sengsara akibat keganasan komunis sepanjang Darurat. Ladang, lombong

dan balai polis menjadi sasaran srangan komunis di samping terdapatnya serangan ke atas

pegawai keselamatan dan orang awam. Ini telah menyebabkan berlakunya kemusnahan kawasan

pertanian dan perlonbongan yang menjadi sumber makanan kepada masyarakat tempatan.

Perintah berkurung yang dikuatkuasakan menyebabkan banyak kawasan pertanian tidak dapat

diusahakan. Ini menimbulkan masalah kekurangan makanan dan pihak kerajaan terpaksa


mencatukan makanan kerana kekurangan bekalan beras. Masalah kekurangan beras berlaku

kerana banyak kawasan sawah ditinggalkan oleh petani, tanpa diushakan. Hasil padi juga

merosot apabila orang Melayu tidak lagi mengerjakan padi huma dan kerja-kerja ladang yang

lain untuk menambahkan bahan makanan kerana keadaan huru-hara yang berpanjangan. Rakyat

sukar untuk mendapatkan bekalan makanan dan bergerak kerana pelbagai sekatan yang

dikenakan oleh kerajaan. Kekurangan makanan menyebabkan kerajaan mengadakan catuan ke

atas bekalan makanan. Rakyat terpaksa bergantung pada sumber makanan lain seperti ubi kayu

dan ubi keledek.

KESAN POLITIK

PKM dan parti-parti berhaluan kiri dan enggan bekerjasama dengan kerajaan telah

diharam dan dibubarkan. Antara parti-parti politik tersebut adalah seperti PKMM, AWAS, API

dan MDU. Ramai pemimpin politik berhaluan kiri ditangkap. Kerajaan hanya menggalakkan

penubuhan parti politik yang sederhana dan bekerjasama dengannya. Kerajaan juga hanya

membenarkan parti politik yang berhaluan sederhana seperti UMNO, MCA dan MIC untuk

meneruskan kegiatan politik. Keadaan ini membawa kepada pembentukan Persatuan Cina

Malaya (MCA). MCA telah ditubuhkan pada tahun 1949.19 Persatuan ini banyak membantu

usaha pihak kerajaan untuk menempatkan semula orang Cina. Persatuan ini juga turut membantu

menyemaikan perasaan taat setia di kalangan penduduk Cina. Apabila kegiatan berpolitik

dilonggarkan selepas tahun 1950-an, beberapa buah parti politik baru ditubuhkan seperti PAS


dan IMP. Perkembangan ini memberi peluang kepada pemimpin politik berhaluan kiri untuk

bergerak semula dalam kegiatan politik dengan menubuhkan Parti Buruh dan Parti Rakyat.

Darurat telah mempercepatkan proses pencapaian kemerdekaan Tanah Melayu. Satu

daripada teknik yang digunakan oleh Templer dalam usaha kerajaan untuk menghadapi

pemberontakan Komunis adalah dengan mempercepatkan pemberian kerajaan sendiri kepada

rakyat demi memenangi hati dan fikiran mereka menentang komunis. Perikatan UMNO-MCA-

MIC di bawah pimpinan Tunku Abdul Rahman telah memainkan peranan penting dalam proses

pencapaian kemerdekaan.

Kerajaan British telah memulakan pilihan raya di Persekutuan Tanah Melayu bagi Majlis

Tempatan dan Majlis Bandaran sebagai satu latihan bagi demokrasi berparlimen. Plihan Raya

Tempatan yang pertama diadakan bagi Majlis Bandaran Pulau Pinang pada 1 Disember 1951.

Pilihan Raya turut diadakan bagi Majlis Bandaran Kuala Lumpur pada 16 Februari 1952.

Perikatan UMNO-MCA berjaya memenangi 9 daripada 12 buah kerusi yang telah

dipertandingkan.

System Ahli telah diperkenalkan pada tahun 1951-1955 oleh British sebagai langkah

kearah berkerajaan sendiri20. Menurut system ini, beberapa orang Majlis Perundangan

Persekutuan diberi tanggungjawab dalam beberapa jabatan kerajaan pusat. Melalui ini,

diharapkan bahawa pemimpin tempatan mendapat latihan pentadbiran. Ahli-ahli yang dipilih

terdiri daripada pelbagai kaum untuk mewujudkan kerjasama antara kaum.

20 Suntralingam R.1895,Pengenalan kepada Sejarah,Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. (m/s 178)

British mendapati bahawa semakin ramai penduduk tempatan yang tidak berpuas hati

terhadap pemerintahan mereka. Tindakanmelambatkan pemberian taraf berkerajaan sendiri dan

kemerdekaan boleh membawa kepada kebangkitan secara menyeluruh seperti yang berlaku di

Indonesia dan Indo-China. Tanah Melayu mungkin diperintah oleh komunis, jika British lambat

member kemerdekaan. Ini kerana PKM dilihat semakin gian berusaha untuk mengusir British

dari Tanah Melayu dengan melancarkan pemberontakan bersenjata. Pemberian taraf berkerajaan

sendiri dan kemerdekaan menyebabkan PKM tiada alasan untuk meneruskan perjuangan. Ini

diharap dapat menghalang cita-cita PKM membentuk sebuah Negara komunis di Tanah Melayu.

British ingin mengekalkan hubungan politik dengan Tanah Melayu selepas merdeka. Ini

bertujuan untuk menjamin kepentingan ekonomi mereka, terutama dalam sector perlombongan

dan perladanagan.

KESAN EKONOMI

Darurat telah menyebabkan penambahan beban kawangan yang dipikul British.

Usaha kerajaan memerangi komunis melibatkan jumlah perbelanjaan yang besar untuk tujuan

keselamatan dan pertahanan seperti menambahkan anggota dan kelengkapan peralatan pasukan

keselamatan dan membangunkan kampong-kampung baru. Perbelanjaan yang besar ini

menimbulkan beban kewangan kepada kerajaan sehingga mengalami defisit belanjawan pada

tahun 1953. Kemampuan kewangan yang terbatas menyebabkan kerajaan tidak dapat

melaksanakan rancangan pembangunan. Banyak wang dibelanjakkan untuk mengmbalikan

keamanan. Akibatnya, kegiatan ekonomi Tanah Melayu terbantut. Dianggarkan bahawa kira-kira

RM300000 sehari dibelanjakan semata-mata untuk membanteras kegiatan komunis demi

keselamatan harta dan nyawa rakyat.

Berikutan daripada ini, berdasarkan maklumat dalam Laporan Tahunan 1950,

kerajaan terpaksa membelanjakan sebanyak RM 7 juta untuk mengatasi masalah penempatan

semula dan pemberian elaun dan bantuan perumahan kepada setinggan-setinggan. Negara

mengalami kemelesetan ekonomi dan perdagangan antarabangsa terbantut. Defisit Tanah Melayu

pada tahun 1953 adalah sebanyak RM146 juta.21 Oleh yang demikian, projek pembangunan

Negara semasa dan selepas darurat terpaksa diketepikan dahulu.

Darurat juga telah menyebabkan kegiatan ekonomi tergendala. Banyak ladang

getah dan lombong bijih timah musnah akibat percubaan pengganas komunis untuk

melumpuhkan ekonomi Tanah Melayu. Serangan ke atas landasan keretapi dan kenderaan awam

memberi kesan kepada system perhubungan dan menjejaskan perdagangan. Pengangkutan darat

banyak tergendala akibat sekatan jalan raya di beberapa kawasan yang menjadi serangan

komunis. Perintah berkurung yang diisytiharkan juga menganggu pelancaran perdagangan.

Kegiatan ekonomi yang sering tergendala menjejaskan pengeluaran hasil bumi dan export Tanah

Melayu.

21 Ibid.,

BAB 5

RUMUSAN

BIBLIOGRAFI

1) Andaiya. 1983,Sejarah Malaysia, Petaling Jaya.

2) Ho Hui Ling . 2004, Darurat 1948-1960-Keadaan Sosial Di Tanah Melayu, Kuala Lumpur: Universiti Malaya

3) Prof Khoo Kay Kim dan Adnan Haji Nawang.1984, Darurat 1948-1960, Kuala Lumpur : Muzium Angkatan Tentera

4) Suntralingam R.1895,Pengenalan kepada Sejarah,Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka

5) Suntralingam R.1987,Pensejarahan Barat ,Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti

gunung rapat

Documents