geologi am dan geologi struktur kampung ba w ang

GEOLOGI AM DAN GEOLOGI STRUKTUR

KAMPUNG BA W ANG-KAMPUNG TOMPINAHA TON

TAMPARULI

CLEMENT AZIMIN

TESIS INI DlKEMUKAN UNTUK MEMENUHI

SEBAHAGIAN DARIPADA SY ARAT MEMPEROLEHI IJAZAH

SARJANA MUDA SAINS DENGAN KEPUJIAN

PROGRAM GEOLOGI

SEKOLAH SAINS DAN TEKNOLOGI

UNIVERSITI MALAYSIA SABAH

NOVEMBER 2005

UMS UNIVERSITI MALAYSIA SABAH

PUMS99:1

UNIVERSITI MALAYSIA SABAH

BORANG PENGESAHAN STATUS TESIS@

\'H: 5AIl1ltNA tnvOA 5:"INS O£N(.,IIN ~t;I"V11I\N i i ~ NC 2.1'<"~Nn A 1'1 t. \U.A~I t'\' (f: t4, O\i~ S'" SESI PENGAJIAN: ~C;) I:uJO r;

(HURUF BESAR)

~u membenarkan tesis (LPSMI~ini disimpan di Perpustakaan Universiti 'Sia Sabah dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut:-

!. Tesis adalah hakmilik Universiti Malaysia Sabah. .

t Perpustakaan Universiti Malaysia Sabah dibenarkan membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja.

Perpustakaan dibenarkan membuat salinan tesis ini sebagai bahan pertukaran antara institutsi pengajian tinggi. Sila tandakan ( I )

o SULIT

!O TERHAD

(Mengandungi maklumat yang berdarjah keselamatan atau Kepentingan Malaysia seperti yang terrnaktub di dalam AlGA RAHSIA RASMI 1972)

(Mengandungi maklumat TERHAD yang telab ditentukan oleh organisasilbadan di mana penyelidikan dijalankan)

,

TIDAKTERHAD

Disahkan Oleh

(TANDATANGAN PUSTAKAWAN)

J Tetap: S't~ ...... ~'" . ~e r . JL\'~" .' I~ IIIf qIJOR POa ""'1 ~ .. I~ Nama Penyelia

Tarikh:. ___ _

.T AN:- ·Potong yang tidak berkenaan. ··1ika tesis ini SULIT alau TERHAD. sila lampirkan sural daripada pihak berkuasa

/organisasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesis ini perlu dikelaskan sebagai SULIT dan TERHAD.

@Tesis dimaksudkan sebagai tesis bagi /jazah Doktor Falsafah dan Sarjana sccara penyelidikan atau disertai bagi pengajian seeara kerja kursus dan Laporan Projek Sarjana Muda (LPSM).


·. 11

PENGAKUAN

Saya akui karya ini adalah hasil kerja saya sendiri kecuali nukilan dan ringkasan yang

setiap satunya telah dijelaskan sumbemya.

16 Disember 2005

•

CLEMENT AZIMIN

HS2002-3976


iii

DIPERAKUKAN OLEH

1. PENYELIA Tandatangan

( En. Adong Laming)

2. PEMERIKSAI

( Prof. Madya Dr. Baba Musta )

3. PEMERIKSAl

~rv-( En. Rodeano Hj. Roslee )

4. DEKAN \u ( Prof. Madya Dr. Shariff A.K. Omang ) I' r'

J-t


iv

PENGHARGAAN

Saya ingin merakamkan ucapan jutaan terima kasih kepada semua yang telah

terlibat dalam menjayakan projek tesis ini:

" En. Adong Laming, selaku penyelia projek yang sudi menyelia dan memberi

bantuan serta nasihat dalam menjayakan projek ini mahupun semasa dalam

pengajian

" Semua pensyarah Geologi, Prof. Dr. Sanudin Hj. Tahir, Prof. Madya Dr. Felix

Tongkul, Prof. Madya Dr. Shariff Ak Omang, Prof. Madya Dr. Baba Musta, En.

Rodeano Hj. Roslee, En. Sabat Sadikun dan En. Ismail A.R atas bantuan dan

tunjuk ajar sepanjang pengajian di sini

" Pembantu-pembantu makmal Geologi, VMS

cr Jabatan Mineral dan Geosains di atas kesudian mereka membenarkan saya

menggunakan kemudahan JMG

cr Keluarga yang dikasihi atas segal a aspek bantuan dan nasihat sepanjang saya

menjalankan projek tesis ini

. " Geologist 200212003 dan Geologist 200312004 yang telah menyerikan lagi

suasana semasa kuliab dan juga di lapangan

cr kepada yang terlibat secara langsung dan secara tidak langsung, jutaan terima

kasih diucapkan

cr Mohd. Isham Ismail, Stanley, Stephen, Richard, Fletcher, Junidi, Richels, Jerry,

Osmund, Antanasius, Steinbrener, Rajawan, David, Lonley, Gipi, Roger, Victor,

dan rakan-rakan lain yang telah banyak membantu saya dalam menjayakan projek

tesis ini

]asa anda semua tidak akan dilupakan dan saya ucapkan setinggi-tinggi penghargaan dan

jutaan terima kasih ..... .

CLEMENT AZIMIN Disember 2005


v

ABSTRAK

Lokasi kawasan kajian terletak di kawasan Tamparuli yang dibatasi oleh garis

lintang U 6° 5' hingga U ~ 8' dan garis bujur T 116° 15' hingga T 116°18'. Kawasan

kajian merangkumi Kampung Bawang hingga Kampung Tompinahaton yang bertopografi

tinggi dan beriklim tropika serta menerima cuaca panas dan lembap sepanjang tahun.

Fonnasi geologi kawasan kajian terdiri daripada Fonnasi Crocker yang berusia Eosen -

Miosen awal dan Endapan Kuatemari yang berusia resen. Fonnasi Crocker terdiri

daripada empat unit batuan iaitu unit batu pasir tebal, unit selang lapis batu pasir dan syat,

unit syal kelabu dan unit syal merah manakala Endapan Kuatemari pula terdiri daripada

endapan pasir, lumpur dan tanah liat. Daya-daya canggaan yang terhasil kesan daripada

pergerakan plet tektonik rantau telah menghasilkan struktur-struktur primer dan sekubder

geologi seperti struktur perlapisan. perlipatan. sesar dan kekar. Bagi struktur-struktur

periapisan, perlipatan dan kekar. arah daya tegasan maksimumnya (P) adalah berarah

baratlaut-tenggara manakala bagi struktur sesar pula, arab tegasan minimanya (R) adalah

berarah baratlaut-tenggara dan timurlaut-baratdaya. Arab baratlaut-tenggara adalah arab

daya tegasan yang utama yang bertindak dan dikaitkan dengan defonnasi pertama (D 1)

manakala arah timurlaut-baratdaya pula adalah arah daya tegasan yang kedua dan

dikaitkan dengan defonnasi kedua (02) di kawasan kajian.


vi

ABSTRACT

The study area located at Tamparuli area which bounded by latitude at N 6° 5' to

N 6° 8' and longitude at E 1160 IS' to E 1160 18'. The study area are covered Kampung

Bawang to Kampung Tompinahaton which consists of high topography and tropical

climate with received dry and wet seasons every year. The geological formations of study

area underlain by the Crocker Formation aged Eocene to earli Miosene and Quaternary

deposits aged Recent. Crocker Formation can be divided into four rock units which is

thick sandstone unit, inter layering of sandstone and shale unit, red shale and grey shale

unit. Quaternary deposits consists of ~ mud and clay deposits. A compressional has

been made from the movement of the tectonic plate formed the primary and secondary

structures geology of the study area such as the layering, fold, fault and joint. The NW-SE

maksimum (P) compressional direction formed the structures like layering, fold and joint

while fault has been fonned by the NW -SE and NE-SW minimum (R) compressional.

The NW -SE compressional is the main deformation which related to the first deformation

(01) while the NE-SW is the secondary deformation which related to the secondary

deformation (02).


PENGAKUAN

PENGESAHAN

PENGHARGAAN

ABSTRAK

ABSTRACT

SENARAI KANDUNGAN

SENARAI JADUAL

SENARAI RAJAH

SENARAI FOTO

SENARAI FOTOMIKRO

BAB 1

1.1

1.2

PENDAHULUAN

Pengenalan

Tujuan Kajian

KANDUNGAN

1.3

1.4

Lokasi Kawasan Kajian

Metodologi Kajian

1.4.1 Kajian Literatur

1.5

1.6

BAB2

2.1

2.2

2.3

2.4

1.4.2 Kerja Lapangan dan Persampelan

1.4.3 Kajian Makmal

1.4.4 Penulisan Laporan

Kajian Terdahulu

Masalah Kaj ian

GEOGRAFI DAN GEOMORFOLOGI

Pengenalan

Iklim

Tumbuhan

Sistem Perhubungan

Muka Surat

ii

iii

iv

v

vi

vii

x

xi

XIV

xv

1

1

2

2

2

3

5

5

7

8

10

10

11

11

vii


VlIl

2.5 Topografi 12

2.5.1 Kawasan Perbukitan Rendah 12

2.5.2 Kawasan Perbukitan Rendah dan Beralun 13

2.5.3 Kawasan Perbukitan Tinggi dan Permatang 13

2.6 Saliran 15

2.7 Proses Geomorfologi 20

2.7.1 Luluhawa 20

2.7.2 Proses Hakisan 24

2.7.3 Pergerakan Jisim 25

2.8 Tafsiran Geografi dan Geomorfologi 26

BAB3 GEOLOGI AM DAN STRA TIGRAFI

3.1 Pengenalan 27

3.2 Geologi Rantau dan Kedudukan Tektonik 27

3.3 Geologi Am 31

3.3.1 Formasi Crocker 32

3.3.2 Litologi Batuan 33

3.3.3 Petrografi 37

3.4 Endapan Aluvium Kuaterner 40

3.5 Jujukan Stratigrafi 41

3.5.1 Stratigrafi Rantau 41

3.5.2 Stratigrafi Kawasan Kajian 43

BAB4 GEOLOGI STRUKTUR

4.1 Pengenalan 45

4.2 Lineamen 46

4.2.1 Lineamen Rantau 47

4.2.2 Lineamen Kawasan Kajian 47

4.2.3 Analisis Lineamen 47

4.2.4 Tafsiran Analisis Lineamen Positif dan Lineamen Negatif 50

4.3 Perlapisan 51


IX

4.3.1 Analisis Perlapisan 51

4.3.2 Tafsiran Analisis Perlapisan 56

4.4 Perlipatan 60

4.4.1 Pengelasan Lipatan 60

4.4.2 Lipatan Rebah 62

4.4.3 Analisis Lipatan 62

4.4.4 Tafsiran Analisis Lipatan 64

4.5 Sesar 65

4.5.1 Pengelasan Sesar 65

4.5.2 Sesar Normal 66

4.5.3 Sesar Mendatar 73

4.6 Kekar 78

4.6.1 Pengelasan Kekar 79

4.6.2 Analisis Kekar 80

4.6.3 Tafsiran Analisis Kekar 83

4.7 Tafsiran Analisis Struktur Rantau dan Tempatan 84

BAB5 PERBINCANGAN DAN KESIMPULAN

5.1 Pengenalan 86

5.2 Arah-arah Tegasan Penyebab Pembentukan Struktur 86

5.3 Hubungan antara Sesar Normal dan Kekar 88

5.4 Hubungan antara Geometri Struktur dan Keterikan Elips 89

5.S KesimpuJan 90

5.4.1 GeologiAm 90

5.4.2 Geologi Struktur 91

5.6 Cadangan 92

RUJUKAN 93


1.1

2.1

5.1

SENARAIJADUAL

Tahun dan siri fotografudara yang telah digunakan

Muka Surat

3

Purata hujan bulanan bagi tahun 2003 kawasan Tamparuli ( Jabatan

Perkhidmatan Kajicuaca Malaysia cawangan Sabah ).

11

Tafsiran ringkas akan arab daya tegasan yang bertindak 88

secara rantau

x

5.2 Tafsiran ringkas mengenai arab daya tegasan secara tempatan 88


xi

SENARAI RAJAH

No. Rajah Muka Surat

. 3.1 Pembukaan Lembangan Laut China Selatan, Laut Sulu dan Laut 29

Celebes ini telah menyebabkan berlakunya tektonik mampatan

ekstensi ke atas Borneo Utara (Taylor dan Hayes, 1982; Tongkul,

1990).

3.2 Dua daya utama yang terbentuk akibat pembukaan Laut China Selatan 31

iaitu daya awal berarah Barat Laut-Tenggara dan diikuti oleh daya

kedua yang berarah Utara-Selatan (Tongkul, 1990).

3.3 Pengelasan batu pasir (Pettijohn el. al., 1973) 40

3.4 Stratigrafi Am bagi Pantai Barat Sabah ( ubahsuai selepas Lim, 1985) 42

3.5 Hubungan stratigrafi yang mewakili formasi-formasi secara am di 43

kawasan barat Sabab (Yin, 1985).

3.6 Cadangan Jujukan Stratigrafi Kawasan Kajian 44

4.1 Linearnen positifyang mewakili permatang I puncak perbukitan 48

4.2 AnaIisa roset untuk lineamen positir menunjukkan tren yang utama 48

pada arab baratlaut-tenggara

4.3 Linearnen negatifyang mewakili sistem retakan di kawasan kajian 49

4.4 Analisa roset untuk lineamen negatif menunjukkan tren yang utama 49

pada arah timurlaut-baratdaya

4.5 Analisis Perlapisan di lokaliti 1 menunjukkan arah tegasan utama pada 56

arab baratlaut-tenggara

4.6 Analisis perlapisan di lokaliti 2 maenunjukkan arah tegasan utama 57


4.7 Analisis perlapisan di lokaliti 5 menunjukkan arah tegasan utama 57

adalab pada arah timurlaut-baratdaya

4.8 Analisis perlapisan di lokaliti 6 menunjukkan arab tegasan utama 58




.. xu




4.11 Analisis bagi satah perlapisan di seluruh kawasan kajian menunjukkan 59

arab tegasan utama berlaku dari dua arab iaitu pada arab timurlaut-

baratdaya dan baratlaut-tenggara

4.12 Keratan rentas yang memperlihatkan lengkungan ke atas dan ke bawab 61

yang menunjukkan perlipatan antiklin dan sinklin.

(diubabsuai dari Tjia et at., 1983).

4.13 Pengelasan struktur lipatan berdasarkan kepada kedudukan satah paksi 61

(Tjia et 01., 1972).

4.14 Lipatan rebab dengan satah paksi 165°/42° 63

4.15 Hasil anaJisa lipatan rebab menunjukkan arab tegasan utama pada arab 64

tenggara - baratlaut

4.16 Pengkelasan sesar berdasarkan arab tegasan prinsipal 66

(Anderson, 1951 dalam Donal, 1985).

4.17 Menunjukkan satah sesar bagi sesar nonnal dengan JIK 19°/35° 68

4.18 satah sesar nonnal adalab 300°128° dan 98°/80°. 69

4.19 Analisa sesar nonnal di lokaliti 2 dengan arab tegasan minima 70

pada arah timurlaut-baratdaya.

4.20 Analisa sesar normal di lokaliti 2 dengan arab tegasan minima 71


4.21 Analisa sesar normal di lokaliti 2 dengan arab tegasan minima 71


4.22 Plot satah sesar nonnal keseluruhan kawasan kajian 72

4.23 Himpunan arab tegasan minima (R) penyebab sesar normal 72

di kawasan kajian

4.24 Sesar mendatar ke kanan dengan salah sesar beljurus 282°/63° 74

dengan anjakan 80 em

4.25 Satah sesar mendatar ke kiri dengan JIK 271°/37° 75

4.26 Analisa sesar mendatar ke kanan yang menunjukkan arab daya tegasan 76


xiii

pada arah tenggara-baratlaut

4.27 Analisa sesar mendatar ke kiri yang menunjukkan arab daya tegasan n pada arah timurlaut-baratdaya.

4.28 Plot satah sesar mendatar kanan dan kiri di kawasan kajian 77

4.29 Anak panah menunjukkan tegasan prinsipal. (A) 3 set kekar yang 79

berasosiasi dengan arah mampatan secara mendatar dan (B) 2

set kekar yang herasosiasi dengan arah marnpatan secara menegak.

4.30 Analisa Roset untuk lokaliti 2 (kekar kuari Bawang) menunjukkan arab 81

canggaan yang hertindak adalah pada arah baratlaut-tenggara

4.31 Analisa Roset untuk kekar di lokaliti 6 kawasan kajian dengan arah 82

daya yang bertindak ialah pada baratlaut-tenggara

4.32 Analisa Roset untuk kekar di lokaliti 7 kawasan kajian dengan arah daya 82

bertindak pada arah baratlaut-tenggara

4.33 Sistem kekar pada keseluruhan kawasan kajian 83

5.1 Tafsiran pembentukan stroktur berdasarkan modal keterikan elips oleh 90

Me Clay ( diubahsuai daripada Mohd Asriff, 200 I).


xiv

SENARAI FOTO

No. Foto Muka Surat

2.1 Kawasan perbukitan tinggi (pergunungan) yang dicirikan oleh 15

topografinya yang tinggi.

2.2 Sungai peringkat dewasa (Sungai Tuaran) yang dicirikan oleh 16

pembentukan dataran aluvium di tepian sungai

2.3 Sungai peringkat muda (Sungai Bawang) yang dicirikan oIeh 18

bentuk batuan yang lebih besar dan bersegi

2.4 Kesan luluhawa fizikal yang disebabkan oleh iklim yang panas 21

seterusnya batuan merekah dan mengelupas

2.S Kesan luluhawa kimia akibat daripada tindakbalas kimia serta 22

air dengan mineral-mineral batuan.

2.6 Luluhawa biologi yang diakibatkan oIeh pertumbuhan tumbuhan 23

di celah-celah batuan

2.7 Kesan hakisan akibat daripada pergerakkan dalam tanah 25

3.1 Batu pasir tebal di lokaliti 2 35

3.2 selang lapis batu pasir dan syal merah di lokaliti 7 36

3.3 selang lapis batu pasir dan syal kelabu di lokaliti 6 36

4.1 Singkapan pada lokaliti 1 menunjukkan nilai bacaanjurus berjulat 53

34° - 42° dan kemiringan satah perlapisan 29° - 44°. Arah

penggambaran adalah 156° U.

4.2 Singkapan pada lokaliti 2 (Kuari 8awang) menunjukkan nilai 53

bacaan jurus berjulat 36° - 73° dan kemiringan satah perlapisan

35° - 5et. Arah penggambaran adalah 222° U.

4.3 Singkapan pada lokaliti 5 menunjukkan nilai jurus berjulat 330° - 342° 54

dan kemiringan salah perlapisan 33° -41°. Arah penggambaran 111° U.

4.4 Singkapan pada lokaliti 6 menunjukkan nilai bacaan jurus yang berjulat 54

34r-356° dan kemiringan satah perlapisan 52°_70°.

Arah penggambaran adalah 132° U.

4.5 Singkapan pada lokaliti 7 menunjukkan oHai bacaanjurus berjulat 55


1750 - 1960 dan kemiringan satah perlapisan 63° -71°.

Arah penggambaran ialah 181' U.

4.6 Singkapan pada lokaliti 8 menunjukkan nilai bacaan jurus berjulat 55

3460 - 3550 dan kemiringan lapisan 61° -73°.

Arah penggambaran adaJah 168° U.

4.7 Lipatan rebah di lokaliti 6. Arah penggambaran 1500 U 63

4.8 Sesar normal dengan anjakan 23cm pada lokaliti 2 68

Arah penggambaran adalah 251' U

4.9 Sesar normal pada lokaliti 2. Arab penggambaran 2590 U. 69

4.10 sesar mendatar ke kanan dengan anjakan 8Ocm. 74

Arah penggambaran adaJah 2850 U

4.11 Sesar mendatar ke kiri dengan anjakan 15cm 75

Arah penggambaran adalah 251' U

4.12 Sebahagian set kekar di kawasan kajian. Lokaliti 2. 8t

SENARAIFOTO~KRO

Fotomikrograf 3.1 Mineral dalam sarnpel batu pasir pada lokaliti 2, 39

pembesaran 4x 10

Fotomikrograf3.2 Mineral dalam sarnpel batu pasir dari lokaliti 4.

pembesaran 4x1O 39

xv


BABt

PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan

Projek penyelidikan geologi am dan geologi struktur ini dijalankan adalah bagi

memenuhi syarat untuk mendapatkan Ijazah Sarjana Muda Sains dengan Kepujian

dalam bidang Geologi, Universiti Malaysia Sabah. fa merupakan kursus wajib dan

prasyarat yang telah ditetapkan oleh Sekolah Sains dan Teknologi, Universiti Malaysia

Sabah.

1.2 Tujuan Kajian

Tujuan penyelidikan kajian ini adalah untuk:

a. Membuat pemetaan geologi dan menghasilkan satu peta geologi terkini untuk

kawasan kajian

b. Mengkaji beberapa aspek-aspek geologi am seperti sedimentologi, geologi struktur

dan stratigrafi.

c. Mentafsir arab daya canggaan yang bertindak ke atas kawasan kajian berdasarkan

kepada analisis struktur-struktur geologi.


2

1.3 Lokasi Kawasan Kajian

Lokasi kawasan kajian dibatasi oleh garis melintang sekitar U 6°5~ hingga U 6°8' garis

bujur pada T 116(115' hingga T 116°18'. Kawasan kajian ini meliputi Kampung

Bawang hingga Kampung Tompinahaton (Rajah 1.1).

1.4 Metodologi Kajian

Metodologi kajian bagi projek penyelidikan ini dijalankan terdiri dari empat peringkat

utama iaitu :.

a. Kajian literatur

b. Kajian lapangan

c. Kajian makmal

d. Penulisan laporan

1.4.1 Kajian Literatur

Dalam kajian awal, pelbagai persiapan telah dilakukan bagi menjalankan kerja

penyelidikan. Persediaan awal yang telah dilakukan sebelum ke lapangan ialah

mendapatkan maklumat geologi seberapa banyak yang mungkin tentang kawasan

kajian. Ia meliputi kajian perpustak~ penyediaan peta dasar, pemerhatian foto udara

dan juga menyiapkan kelengkapan diri. Penulis juga telah melakukan lawatan awal ke

lokasi kajian untuk meninjau dan mengenali keadaan serta mendapatkan gambaran

awal tentang kemungkinan masalah-masalah yang timbul semasa menjalankan kerja

penyelidikan.


3

Jaduall.l Tahun dan sirl fotografudara yang telah digunakan.

TAHUN NOMBORS1RI

1985 4847 (8 - 12)

1985 4848 (10 - 13)

1985 4849 (12 - 16)

Kajian perpustakaan lebih kepada pembacaan hasil kajian pengkaji-pengkaji

terdahulu yang berkaitan dengan kawasan kajian iaitu Formasi Crocker. Bahan-bahan

bacaan ini termasuklah jurnal, laporan, majalah dan buku-buku goologi. Penyediaan

peta dasar pula dilakukan di makmal peta geologi.

Pemerhatian foto udara pula lebih tertumpu untuk mengetahui tentang corak

lineamen-linearnen, struktur-struktur major, sistem saliran dan sempadan batuan.

Penyediaan kelengkapan dirl juga dilakukan sebelum membuat ketja-kerja cerapan di

kawasan lapangan. Di antaranya adalah peralatan geologi iaitu tukul, kompas, kanta

tangan, pita pengukur, kamera, buku catatan dan lain-lain lagi yang dirasakan perlu.

Di samping itu, cara pemakaian juga penting sesuai dengan kerja lapangan dan peti

ubatjuga perlu sebagai langkah berjaga-jaga.

1.4.2 Kerja Lapangan dan Penampelan

Kerja lapangan melibatkan ketja-kerja pencerapan dan persampelan. Kedudukan

stesen, lokasi cerapan dan persampelan ditunjukkan dalam Rajah 1.2. Kerja-kerja

pencerapan melibatkan pencerapan terhadap litologi batuan, geomorfologi, geologi

struktur dan stratigrafi. Pencerapan-pericerapan ini dilakukan pada masa cuti atau pun


PETIJNJUK

lui SUNGAI ~ •• ""I JALAN RAYA T1DAK BERTURAP

ILl JALAN RAYA BERTURAP I ·.::·1 RUMAH

Rajala 1.1 Lokasi Kawasan Kajian

4

"8U

o 2 3KM ,--I ---,------,-I ----.JI

K:~DI KONTIJR


5

hujung minggu. Kerja-kerja pencerapan ke atas litologi batuan dan struktur-struktur

geologi dilakukan di sepanjang jalan dan sungai. Pencerapan-pencerapan ini

melibatkan pengambilan data jurus kemiringan perlapisan dan juga struktur-struktur

geologi seperti sesar, kekar dan perlipatan. Foto diambil di kawasan kajian bagi

menunjukkan keadaan sebenar kawasan kajian.

1.4.3 Kajian Makmal

Kerja-keIja di makmal terbahagi kepada dua iaitu penyedian hirisan nipis untuk kajian

petrografi dan kerja-kerja penganalisaan untuk kajian petrografi. Fotomikro telah

diambil sebagai rujukan untuk menunjukkan mineral-mineral yang hadir dan bertujuan

untuk mengelaskan batuan berdasarkan kepada peratusan mineral yang terdapat dalam

batuan (pettijo~ 1969). Kajian petrografi batuan ini juga dapat mentafsir kematangan

tekstur bagi setiap mineral. Analisis struktur perlapisan, perlipatan, sesar dan kekar

juga dilakukan bagi mengenalpasti arab-arab daya mampatan di kawasan kajian. Kerja

penganalisaan ini dibuat berdasarkan kepada stereonet, unjuran sarna luas dan roset

diagram.

1.4.4 Penulisan Laporan

Penulisan laporan melibatkan proses penggabungan basil analisis keseluruhan

maklumat dan data yang diperolehi di Japangan kemudian dimuatkan dalam satu

bentuk penulisan. Penulisan ini bukan sahaja memberikan basil kerja yang diperolehi

melalui kerja Japangan tetapi juga keputusan akhir atau kesimpulan yang dapat dibuat


6

mengenai keseluruhan kajian. Penulisan laporan ini amat penting kerana ianya adalah

proses terakhir dalam penyediaan buku projek penyelidikan mengenai kawasan kajian.

'I'll

PElUNJUK o 1 2 3 KM

[~ SUNGAJ r-~:~ RUMAH

t2::d JAlAN RAYABERTURAP S..;~ KONTUR

~ .. _OJ JAlAN RAYA TIDAK BERTURAP L~ KUARI

[O]LOKASIKAJlANL-1 ----LI_-LI --I' 8 LOKASIPERSAMPELAN

Rajah 1.2 Menunjukkan kedudukan stesen cerapan dan lokasi persampelan


7

1.5 Kajiao Terdahulo

Kajian paling awal dilakukan oleh Niethammer dan Hotz (1913-1915); dalam Tongkul

(1987). Mereka telah membuat kajian di kawasan rantau Sabah Barat termasuklah eli

kawasan kajian. Mereka telah menemui dan memetakan kawasan Jesselton - Kinabalu

secara sistematik dan membahagikan batuan sedimen kawasan kajian ini kepada

Fonnasi Sabak Tua, 'Squeezed Strata' dan Formasi Eosen. Kajian seterusnya

dilakukan oleh Reinhard dan Wenk (1951) dan juga telah mengelaskan sedimen

kawasan kajian ini sebagai Formasi Sabak, Fonnasi Danau dan 'Undivided Tertiary'.

Pengkaji yang mula-mula memperkenalkan nama Fonnasi Crocker ialah

Collenette (1958). Beliau telah mengkelaskan batuan sedimen yang mengandungi

batuan yang lebih bersifat arenit sebagai Fonnasi Crocker sementara yang lebih

bersifat argiIit pula sebagai Formasi Trusmadi. Selepas itu, Bowen dan Wright (1957)

pula telah membahagikan Fonnasi Crocker kepada Crocker bamt dan Crocker timur.

Kawasan kajian sebahagiannya termasuk di dalam Crocker timur yang lebih terkacau

dan terdeformasi.

Kajian selanjutnya telah elijalankan oleh Haile (1960, 1969), Liechti et al.

(1960) dan Stauffer (1967). Sementara itu, Jacobson (1970) pula lebih menumpukan .

kajian struktur bagi Formasi Crocker. Tjia (1970, 1974) juga banyak menekankan

tentang gaya struktur dan pembentukan Formasi Crocker.

Tongkul (1987) lebih menumpukan kepada aspek sedimentologi dan struktur

Formasi Crocker eli mana beliau mendapati sedimen ini telah terimbrikasi kepada


8

beberapa siri jujukan sungkupan. Muhammad Barzani dan Brunotte (1987) pula telah

mengkaji sifat-sifat struktur bagi Fonnasi Crocker. Sahat dan Muhammad Barzani

(1989) mengkaji tentang tektonik kuaternari Sabah.

Beberapa pelajar terdahulu kebanyakkannya dari Universiti Kebangsaan

Malaysia dan juga dari Universiti Malaya telah mengkaji di kawasan kajian iaitu

Kamaluddin Hassan (1980), Mahendran (1980), dan Tajul Anuar lamaluddin (1987),

Pengkaji-pengkaji lain ialah Tan dan Lamy (1990); dalam (Mallig~ 1996)

telah mengkaji evolusi tektonik bagi Barat Laut Sabah. Basir Jasin (1991); dalam

(Mazi~ 1996) pula membuat penentuan Fonnasi Crocker dengan menggunakan fosil

foram plankton. Sanudin et 01. (1995) membuat kajian mengenai kawalan tektonik dan

struktur geologi bagi Fonnasi Crocker.

1.6 Masalab Kajian

Berikut adalah beberapa masalah yang dihadapi sepanjang kajian dijalankan:

a Oleh kerana kawasan kajian terletak di kawasan yang lembab, kadar luluhawa

yang kuat menyebabkan singkapan serta sampel yang segar agak sukar didapati.

Kebanyakan batuan telah terluluhawa dan sesetengahnya telah menjadi tanah dan

struktur-struktur pada singkapan adalah tidak jelas. lni menyukarkan kerja-kerja

analisa dan penafsiran di lapangan.


RUJUKAN

Azlan M.S, Jaafar U, Mohd F.Y, Mohd ShariffK, Ramli M, Rodziah D, Rosemawati

A.M, Tjia H.D dan Zainal AJ. Flake Duplexes in Crocker Turbidities of

Tamparuli, Warta Geologi vol 20, Nov-Dec 1995.

93

Barnes, J. W. 1988. Basic Geological Mapping. Ed. Ke-3. New York: John Wiley and

Sons.

Basir Jasil\ Sanudin Tahir & Tating, F. F. 1991. Late Eocene planktonic foraminifera

from the Crocker Formation. Pun Batu, Sabah. Warta geologi vol 17 : pp 187-191

Bowen, J. M. & Wright, J. A. 1957. Geology of the Crocker range and Adjoining Areas.

In P. Leichti (ed.), Geology of Sarawak, Brunei and Northwest Sabah, Brit. Terr.

BorneoGeol.

Collenette, P., 1958. The Geology and Mineral resources of the Jesselton - Kinabalu

area, North Borneo. British Borneo Geological Survey.

Dewi Rahayu Munasik. 1994. Geologi Am dan Kejuruteraan Tanah Kawasan Tuaran

dan Utara Tamparuli, Sahah. Tesis Sm. Sn. (Kep), UKM, Bangi, Selangor.

Dzulynski, S. dan Walton, E.K .. 1965. Sedimentary Features of Flysch and Greywackes,'

in Dev. In. Sedimentology, Vol. 7. Elservier, Amsterdams.

Erickson, J., 1992. Plate Tectonics. New York: Facts on File, Inc.

Folk, R.L., 1979. Petrology of Sedimentary Rocks. Hamphill Publishing Company.

Texas.


94

Gasim, M. B., Sanudin Hj. Tahir and Sahat Sadikun. 1995. Structural Geology of the

Crocker Formation and its Tectonic Control, Sahah. Malaysia. Dim. Proceedings

of the International Symposium Geology of Southeast Asia and adjacent areas,

Hanoi, 1-9 Nov. 1995. Journal of Geology, Series 8, No. 5-5; 181-195.

Hamilton, W., 1979. Tectonic of the Indonesia Region. U.S. Geot. Survey Profesional

Paper, 1078.

Hobbs, B.E., Mears, W.D. and Williams, F.F., 1976. An outline of structural geology.

John Wiley and Sons Inc., N.Y. 571 m.s.

Ismail, A dan Jamaludin, MJ. 1983. Bentuk dan Proses dol am Geografi Fizikal Dewan

Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur.

Ibrahim Komoo., Ibrahim Abdillah & Juhari Mat Akhir. 1989. Temik Pemetaan Geologi.

Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

Jacobson, G. 1970. Gunung Kinahalu Area. Sahah. Malaysia. Geological Survey

Malaysia, Report 8.

Jelani, R. 1984. Geologi Am Kawasan Menggalal-Tamparuli. Sahah. UKM. Tesis Sm.Sn.

(tidak diterbitkan).

Liechti, P~ Roe, F.W. and Haile, N.S., 1960. The Geology of Sarawak, Brunei and the

Western Part of Borneo. Bull. Brit. Borneo. Geol. Survey, No.3. 360 m.s.

Lim, S.P., 1985. Geologi Am dan Penafsiran Gamhar Udara Kawasan Tamparuli

Tenompoi. Sahah. Tesis Sm.Sn (Kep.), UKM, Kampus Sabah (tidak diterbitkan).


95

Lobeck, A. K. 1981. Geomorfologi: Pengenalan kepada kajian pandangan darat.

Terjemahan Mohd. YusofT bin Ismail & Md. Nasir bin Hj. Md. Said. Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Mohd. AsrifSamion. 2001. Geometri Struktur Formasi Crocker Kawasan Barat Telipok,

Sabah. Universiti Malaysia Sabah. Tesis SmSn (tidak diterbitkan).

McClay, K.~ 1987. The Mapping Of Geological Structures. Geological Society Of

London Handbook.

Park, R.G., 1983, Foundation of Structural Geology. Glasgow and London: Balckie Son

Ltd.

Pettijohn, F J., Porter, P.E. dan Siever, R., 1973. Sand and Sandstone. Springer-Verlag,

Berlin. m.s. 618.

Pettijohn, F. J. 1975. Sedimentary rock. New York: Happer and Row Publication.

Raymond, L. A., 1995. Petrology: The Study of Sedimentary Rocks. Wm. C Brom

Publishers.

Reinhard, M. dan Wenk, E. 1951. The Geology of Colony of North Borneo. British

Borneo Geology Survey. Bulentin 1.

Stauffer, P. H., 1967. Studies in the Crocker Formation, Sabah, Borneo Region.

Malaysian Geological Survey, Buletin 8: 1-13.

Salina Abdullah. 2000. Geologi Am di sepanjang Jalan Telipok Berugis. Universiti

Malaysia Sabah. Tesis SmSn (tidak diterbitkan).


96

Sharirt: A.K. & Sahibin A.R. 1989. Litologi dan Stru1ctur Formasi Crocker Kawasan

Kampus UKMS, Kota Kinabalu, Sabah. Sumber Alam Bornean. Fakulti Sains dan

Sumber Alam. UKM.

Sivagnanam Sivalingam. 1994. Cloy Mineralogy and Sandstones Diagenesis Of Turbidite

Depositsfrom the Croclcer Formation, Sabah, East Malaysia. Warta Geologi. Vol.

20, No.2.

Stauffer, P.H. 1967. Studies in the Croclcer Formation, Sabah. Borneo Region M'sia

Geology Survey, Bull. 8.

Tajul Anuar Jamalludin. 1989. Stru1ctur sedimen dalam Formasi Crocker di lcawasan

Tamparuli, Sabah. Butetin Persatuan Geologi Malaysia: no. 24: 135-157.

Tan, N.K dan Lamy, J.M. 1990. Tectonics evolution of the NW Sabah continental Margin

since the Late &cene. Geology Society Malaysia, Bull. 27.

Taylor, B. & Hayes, D.E., 1982. Origin and history of the South China Sea Basin. In:

Tectonic and geologic evolution of southeast Asian seas and islands, Part 2.

American Geophysical Union Geophysical Monograph, 27, 23-56.

Tjia, H.D., 1974, Sense of Tectonic Transport in Intensely Deformed Trusmadi and

CroclcerSediment, Ranau-TenompokArea, Sabah. Sains Malaysiana 3.

Tjia, H. D. 1984a. wtihan Peta Geologi. Bangi: Penerbit Universiti Kebangsaan

Malaysia.

Tjia, H. D. 1984b. Aspek Kuartemari Asia Tenggara. Bangi: Penerbit Universiti

Kebangsaan Malaysia.

Tjia, H. D. 1987. Geomorfologi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.


97

Tongkul, F. 1987. The Sedimentology and Structure of the Crocker Formation in the

Materials in the Kota Kinabalu area, Sabah. Sumber 5: 131-140.

Tongkul, F. 1990. Structural style and Tectonic Westhem and Northern Sabah, Malaysia.

Geological Society of Malaysia Bulletin 27: 227-240.

Thony Maritin Saba. 2000. Geologi Am Kawasan Taman Perinduslrian KKIP. Fakulti

Sains Kuala Lumpur. Tesis SmSn (tidak diterbitkan).

Wilson, R.A.M, dan Wong. 1964. The Geology and Mineral Resources of Labuan and

Padas Valley Area, Sabah. Geology Survey Dept. Borneo Region. Mem 17.

Williams, H., Turner, FJ. and Gilbert, C.M., 1953. Petrography - an introduction to the

study of rocks in thin sections. Freeman and Co., San Francisco.

Yin, E.H, 1985. Geological Map of Sabah, East Malaysia. Edisi Ketiga. Geol. Surv.

Malaysia.


geologi am dan geologi struktur kampung ba w ang

Documents