garis panduan pengendalian murid sekolah yang merokok

GARIS PANDUAN

PENGENDALIAN MURID SEKOLAH

YANG MEROKOK

MEMBANTU MURID MEMBUANG KETAGIHAN NIKOTIN

Unit Kawalan Tembakau & Sekretariat FCTC Bahagian Kawalan Penyakit

Kementerian Kesihatan Malaysia

dengan kerjasama

Unit Intervensi (PPDa) Bahagian Pengurusan Sekolah Harian

Kementerian Pendidikan

Sekalung Penghargaan Kepada : Jawatankuasa PBMDS Daerah Batu Pahat (Pejabat Kesihatan Daerah Batu Pahat & Guru Kaunselor Sekolah Daerah Batu Pahat) Dr Hjh Zaleha Binti Jailani Dr Marina Mohd Said Dr Hj Yunus Bin Sharif Dr Noorhaida Binti Ujang En Zainal Abidin Bin Redzuan Pn Jamnah Binti Mohamed Zin Pn. Wahidah Binti Hamidon Jawatankuasa PBMDS Daerah Kota Tinggi (Pejabat Kesihatan Daerah Kota Tinggi & Guru Kaunselor Sekolah Daerah Kota Tinggi) Dr Fazilahton Binti Rajulin Pn. Norliza Binti Samin En. Ibrahim Bin Ya’akub Penambahbaikan Modul Dan Editor Prof. Madya Dr Wee Lei Hum (UKM) Prof. Madya Dr Mohamad Haniki Nik Mohamed (UIA) Dr Rashidi Mohamed Bin Pakri Mohamed (UKM) Prof. Dr Rahimah Binti Abdul Kadir (UM) Dr Ho Bee Kiau Dr Noraryana Binti Hassan Dr Nizam Baharom Dr Christopher Eugene

Dan ramai lagi yang telah membantu membangunkan Garis Panduan ini !

Kandungan Muka Surat

1.0 Pendahuluan 1

2.0 Latar Belakang Garis Panduan 2

3.0 Objektif 2

4.0 Kumpulan Pelaksana 2

5.0 Kumpulan Sasaran 2

6.0 Definisi 2

7.0 Prinsip ՙ5 A’ Untuk Membantu Murid Berhenti Merokok 3

8.0 Pengendalian Murid Sekolah Yang Merokok 3

Topik 1 Mengenalpasti Tabiat Merokok dan Tahap Ketagihan 5

Topik 2 Rokok dan Ketagihan 7

Topik 3 Bahaya Merokok dan Perokok Pasif 13

Topik 4 Kebaikan Tidak Merokok dan Persepsi Remaja Tentang Rokok

20

Topik 5 Peruntukan Undang-Undang dan Pandangan Islam Mengenai Merokok

23

Topik 6 Faedah Berhenti Merokok 27

Topik 7 Persiapan dan Kaedah Berhenti Merokok 30

Topik 8 Mengatasi Keinginan Untuk Merokok (Gian) dan Mengekalkan Status Tidak Merokok

36

Topik 9 Bahaya rokok elektronik / vape 40

Apendiks A - Borang Penilaian PMSM 1-2016 44

Apendiks B - Borang Skor Fagerstrom 46

Apendiks C - Interpretasi Ujian Fagerstrom Dan Tindakan Susulan 47

Apendiks D - Teknik 5R 48

Apendiks E - Kaedah Dead Pointers 49

Cadangan aktiviti untuk murid sekolah rendah A1

Cadangan aktiviti untuk murid sekolah menengah B1

1

1.0 PENDAHULUAN

Tabiat merokok dikaitkan sebagai punca utama kematian pramatang akibat penyakit

berkaitan rokok seperti kanser dan penyakit kardiovaskular. Dianggarkan terdapat

seramai 1.1 bilion perokok di seluruh dunia dengan peningkatan jumlah perokok yang

ketara di negara-negara membangun dan tren ini turut melibatkan golongan remaja.

Dijangkakan, lebih 8 juta orang akan mati setiap tahun akibat rokok menjelang 2030

di mana 7 juta daripadanya adalah dari negara membangun seperti Malaysia.

Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) menganggarkan 20,000 rakyat Malaysia mati

setiap tahun akibat kesan kesihatan disebabkan amalan merokok.

Menurut laporan kajiselidik Global Adult Tobacco Survey (GATS) Malaysia 2015,

seramai 22.8% atau 5.0 juta rakyat Malaysia berumur 15 tahun ke atas adalah perokok

yang kebanyakannya didominasi oleh kaum lelaki. 60 peratus daripada perokok di

Malaysia mula merokok sebelum berumur 18 tahun iaitu di zaman persekolahan.

Dianggarkan seramai 50 sehingga 60 orang remaja di Malaysia memulakan tabiat

merokok setiap hari. Jadual 1 menunjukkan perbandingan prevalens perokok remaja

Malaysia dari tahun 2003 sehingga 2009.

Jadual 1: Prevalens perokok remaja

Tahun 2003 2006 2009

Kajian GYTS1 NHMS 3 GYTS2

Prevalens perokok remaja 20.2%

(13-15 tahun)

8.7%

(<18 tahun)

18.2%

(13-15 tahun)

Lelaki

Perempuan

36.3%

4.2%

16.6%

0.7%

30.9%

5.3%

Merokok juga dikaitkan dengan tingkahlaku berisiko yang lain seperti penyalahgunaan

dadah, ponteng sekolah dan pergaduhan. Sekiranya tabiat ini tidak dibendung di

peringkat awal, perokok akan lebih sukar untuk berhenti selepas menjadi perokok

tegar. Kajian NHMS 2011 mendapati 60.8% perokok remaja (berumur antara 15 -24

tahun) membuat percubaan untuk berhenti merokok tapi tiada akses kepada

kemudahan ini.

Pelan Strategik Kawalan Tembakau Kebangsaan telah mensasarkan penurunan

prevalen merokok untuk negara kita dan salah satu caranya adalah untuk

membendung masalah ini di peringkat awal. Malaysia adalah salah sebuah negara

parti kepada perjanjian WHO Framework Convention on Tobacco Control (FCTC) dan

komited untuk melahirkan generasi Malaysia bebas dari sebarang bentuk amalan

merokok.

2

2.0 LATAR BELAKANG GARIS PANDUAN PENGENDALIAN

MURID SEKOLAH YANG MEROKOK

Garis panduan ini adalah berdasarkan modul Perkhidmatan

Berhenti Merokok di Sekolah (PBMDS) yang dibangunkan oleh

Pejabat Kesihatan Batu Pahat dan Pejabat Kesihatan Kota Tinggi,

Johor dengan kerjasama Guru Bimbingan & Kaunseling dari kedua-

dua daerah. Dibangunkan sebagai program, modul PBMDS ini

telah berjaya membantu ramai murid sekolah di daerah berkenaan

untuk berhenti merokok.

3.0 OBJEKTIF

3.1 Sebagai rujukan dan garispanduan kepada Guru Bimbingan & Kaunseling

dan Guru yang melakukan intervensi kepada murid yang merokok

3.2 Untuk memberi pengetahuan dan kesedaran bahaya merokok kepada murid

3.3 Untuk membolehkan murid sekolah yang merokok menghentikan tabiat

merokok secara teratur dan terancang

4.0 KUMPULAN PELAKSANA

Garis panduan ini boleh digunakan oleh Guru Bimbingan &

Kaunseling serta mana-mana guru sekolah yang telah dilatih untuk

menjalankan intervensi ke atas murid sekolah yang merokok. Ianya

juga boleh dijadikan rujukan untuk mana-mana anggota kesihatan.

5.0 KUMPULAN SASARAN

Garis panduan ini disediakan untuk intervensi ke atas mana-mana murid yang didapati

merokok, sama ada di peringkat sekolah rendah atau sekolah menengah. Aktiviti-

aktiviti yang dipilih sewaktu intervensi mungkin berbeza mengikut tahap persekolahan

namun, prinsip-prinsip asas berhenti merokok boleh digunakan pada mana-mana

murid.

6.0 DEFINISI

i. Klien: Murid yang dikenalpasti merokok dan dimasukkan

dalam program perkhidmatan berhenti merokok di sekolah

ii. Merokok: Perbuatan menghisap rokok /bahan hasil tembakau

walaupun satu sedutan dalam tempoh 6 bulan lalu.

3

iii. ”Berjaya berhenti merokok”: Jika klien dapat mengekalkan

status tidak merokok selama 6 bulan dan lebih dari tarikh mula

berhenti merokok.

iv. Merokok semula (relapse): Klien yang menghisap rokok

semula walaupun hanya satu sedutan selepas dikategorikan

sebagai ’berjaya berhenti merokok’.

7.0 PRINSIP ՙ5 A’ UNTUK MEMBANTU MURID BERHENTI MEROKOK

Garis panduan ini dibina berasaskan prinsip 5A yang mana ianya mampu

meningkatkan kadar berhenti merokok dalam kalangan perokok, secara teratur dan

sistematik. Komponen asas prinsip 5A adalah seperti berikut:

1. Ask Tanyakan status merokok pada setiap peluang yang ada

2. Advise Galakkan perokok untuk berhenti merokok dengan nasihat yang

efektif, jelas dan personal

3. Assess Tentukan keinginan dan kesediaan perokok untuk berhenti merokok

4. Assist Bantu tingkatkan motivasi perokok untuk berhenti dengan jayanya

5. Arrange Aturkan intervensi lanjutan untuk perokok mendapatkan khidmat

berhenti merokok yang sesuai. Pantau perkembangan perokok agar

dapat mengikuti sasaran berhenti merokok

8.0 PENGENDALIAN MURID SEKOLAH YANG MEROKOK

Berikut adalah 9 topik yang telah disediakan untuk membantu guru melakukan

intervensi ke atas murid-murid yang merokok. Topik 1 adalah untuk mengenalpasti

tabiat dan tahap ketagihan nikotin murid. Topik 2 – 6 adalah untuk meningkatkan

pengetahuan murid-murid tentang bahaya merokok dan kepentingan berhenti

merokok. Topik 7 & 8 adalah khusus untuk membantu murid berhenti merokok. Topik

9 menyentuh tentang bahaya rokok elektronik atau vape.

4

Pengendalian Murid Sekolah Yang Merokok

Topik 1 Mengenalpasti Tabiat Merokok dan Tahap Ketagihan

Topik 2 Rokok dan Ketagihan

Topik 3 Bahaya Merokok dan Perokok Pasif

Topik 4 Kebaikan Tidak Merokok dan Persepsi Remaja Tentang Rokok

Topik 5 Peruntukan Undang-Undang dan Pandangan Islam Mengenai Merokok

Topik 6 Faedah Berhenti Merokok

Topik 7 Persiapan dan Kaedah Berhenti Merokok

Topik 8 Mengatasi Keinginan Untuk Merokok (Gian) dan Mengekalkan Status Tidak Merokok

Topik 9 Bahaya rokok elektronik atau vape

5

TOPIK 1 MENGENALPASTI TABIAT MEROKOK DAN TAHAP KETAGIHAN

1. Aktiviti

Mengisi borang Penilaian PMSM dan borang skor Fagerstrom (untuk pelajar dikenalpasti merokok)

2. Objektif

Penilaian peserta

Penilaian status dan tabiat merokok

Penilaian kebergantungan terhadap nikotin 3. Masa

15-30 minit 4. Alat

Borang PMSM 1-2016 (Apendiks A)

Borang Skor Fagerstrom (Apendiks B)

Jadual interpretasi ujian Fagerstrom dan tindakan susulan (Apendiks C)

5. Langkah

i. Fasilitator menjalankan aktiviti suai kenal dan menerangkan bahawa tujuan

kaunseling adalah untuk meningkatkan kesihatan murid agar berhenti dari

ketagihan nikotin, dan bukanlah sebagai hukuman atau penalti kerana

merokok.

ii. Fasilitator mengedarkan Borang PMSM 1-2016 yang akan diisi oleh semua

murid yang mengikuti sesi kaunseling. Jelaskan tujuan saringan dilakukan bagi.

Jika intervensi dibuat secara individu fasilitator boleh mengisikan ringkasan

penilaian tersebut untuk murid.

iii. Ada juga pelajar yang telah memberikan data di dalam borang penilaian ini;

seperti pelajar yang dirujuk kepada kaunselor menerusi program Perkhidmatan

Pergigian di sekolah. Pihak Kaunselor boleh mendapatkan data tersebut dari

program berkenaan atau murid boleh mengisi semula borang ini.

iv. Seterusnya edarkan borang skor Fagerstrom (Apendiks B) untuk diisi oleh

murid. Penilaian Fagerstrom membantu menilai status merokok dan ketagihan

kepada nikotin. Penilaian tahap ketagihan ini boleh diulang beberapa kali

sepanjang proses murid berhenti merokok. Kebiasaannya, tahap ketagihan

akan turun dan berkurangan apabila perokok menjalani proses berhenti

merokok.

6

v. Fasilitator memberi maklumat berkaitan tabiat merokok dan tahap ketagihan

nikotin dan membuat kesimpulan bersama murid.

vi. Fasilitator mengumpul data berkaitan intervensi ini dan disimpan dalam sifat

kerahsiaan. Data yang disimpan boleh digunakan untuk analisa.

7

TOPIK 2 ROKOK DAN KETAGIHAN

1. TOPIK

Kandungan dalam sebatang rokok dan asapnya

Nikotin dan kesan ketagihan

2. OBJEKTIF

Peserta akan dapat memahami kandungan rokok

Mengetahui faktor utama yang menyebabkan ketagihan.

3. KAEDAH

Ceramah

Perbincangan / Latihan dalam Kumpulan

4. PRA DAN POS UJIAN (Ikut kesesuaian peringkat umur pelajar)

Arahan: Sila tandakan ( ) pada petak yang disediakan bagi jawapan yang betul.

Di antara bahan-bahan kimia yang terdapat dalam rokok yang manakah

menyebabkan ketagihan

Tar

Plumbum

Ammonia

Nikotin ()

Karbon monoksida

Lima (5) kesan-kesan ketagihan rokok

Murung ()

Mengantuk ()

Lesu ()

Ceria

Gian ()

Cergas

Resah gelisah ()

Waras

Berubah selera makan (selera meningkat)

Kurang tumpuan

8

5. NOTA FASILITATOR

A. JENIS ROKOK DAN KANDUNGANNYA:

1. Pengetahuan mengenai produk hasil tembakau yang terdapat dalam pasaran :

Tidak terbakar (smokeless tobacco) : e-cigarette, tembakau kunyah / hisap

Terbakar (combustible tobacco) : rokok, rokok gulung, cerut, rokok paip,

shisha, bidis

Rokok Rokok Gulung / Daun Cerut

Bidis Tembakau kunyah Shisha

Tembakau snuf / snus Rokok elektronik Paip

9

B. KANDUNGAN ROKOK DAN ASAPNYA

a. 7000 bahan kimia

b. 300 bahan toksik

c. 81 bahan penyebab kanser

Rajah 2.1 Antara bahan-bahan kimia di dalam rokok / asap rokok

C. BAHAN-BAHAN BERBAHAYA DALAM ROKOK:

Rajah 2.2 Bahan-bahan merbahaya dalam rokok

karbon dioksida, nitrogen dioksida, hidrogen sianida, aseton

KARBON MONOKSIDA

NIKOTIN, amonia, kresol, metanol, metopren, kadmium,

arsenik, sianida

Toluena, TAR, DDT, formaldehida, butana, logam berat, nitrosamina,

uretana

10

D. NIKOTIN DAN KESAN KETAGIHAN:

NIKOTIN:

Adalah sejenis dadah yang terdapat dalam tembakau

Bahan yang menyebabkan perokok sukar untuk berhenti merokok

Sampai ke otak dalam masa 7-10 saat selepas disedut

Menyebabkan ‘kebergantungan fizikal’ - ketagihan

Pengambilan yang berlebihan boleh menyebabkan keracunan, koma atau

maut

i. Kesan fizikal:

Meningkatkan degupan jantung

Meningkatkan tekanan darah

Penyempitan salur darah

Meningkatkan paras asid dalam perut

Meningkatkan paras kolesterol dalam darah (LDL)

Pernafasan menjadi cepat dan pendek

Nikotin bertindak merangsang pengeluaran bahan kima dalam sistem saraf dan tubuh

badan yang menghasilkan kesan fisiologi seperti di dalam Rajah 2.3

Dopamin Kenikmatan, penekanan selera

makan

Norepinefrin Rangsangan, penekanan selera

makan

Nikotin Asetikolina Rangsangan, peningkatan kognitif

Glutamat Pembelajaran, peningkatan daya

ingatan

Serotonin Modulasi ‘mood’, penekanan

selera makan

Endorfin-β

Pengurangan kebimbangan dan

ketegangan

Asid aminobutirik-gama

(gamma - aminobutyric acid;

GABA)

Pengurangan kebimbangan dan

ketegangan

Rajah 2.3 Pencetus neuro hasil rangsangan nikotin dan kesan-kesannya.

11

Pada peringkat awal, merokok memberi kesan selesa dan seronok akibat dari

rangsangan Dopamin yang dikeluarkan oleh otak. Lama kelamaan, kebergantungan

akan berlaku di mana perokok akan terus merokok untuk mengatasi masalah

ketagihan nikotin.

ii. Konsep ketagihan

Seseorang menjadi ketagih merokok jika mengalami gejala berikut :

Toleran - Keperluan untuk meningkatkan pengambilan rokok bagi mendapatkan

kesan yang sama dengan yang sebelumnya

Sindrom Tarikan - Timbul tanda-tanda seperti kegelisahan, keresahan atau cepat

marah akibat kekurangan jumlah nikotin dalam badan.

Perokok perlu merokok bagi meningkatkan semula jumlah nikotin dalam badan.

Rokok perlu diambil dalam jumlah yang lebih banyak dan lebih kerap berbanding

sebelumnya.

Keinginan merokok adalah di luar kawalan perokok.

Sanggup menghabiskan wang dan masa bagi memenuhi keperluan.

Menjejaskan pelajaran, pekerjaan dan pergaulan.

Tahu tentang bahaya rokok tetapi tidak mampu berhenti kerana kebergantungan

yang kuat terhadap nikotin.

iii. Rajah putaran ketagihan

Rajah 2.4 Putaran ketagihan nikotin akibat merokok

12

E. TAR DAN KANSER

Tar terhasil sewaktu pembakaran tembakau di dalam rokok. Ini bermakna

merokok akan menghasilkan tar di dalam asap rokok.

Tar adalah sangat toksik dan akan merosakkan tisu paru-paru perokok di dalam

jangka masa panjang.

Tar juga menyebabkan penurunan kesihatan oral dengan menghitamkan gigi,

merosakkan gusi dan mengurangkan sensitiviti deria rasa lidah.

Tar mengandungi pelbagai bahan mutagenik (merosakkan DNA di dalam sel)

dan karsinogenik (menyebabkan kanser) seperti Polycyclic aromatic

hydrocarbons (PAH), benzene, acrylamide and acrylonitrile.

Merokok (secara aktif atau pasif) akan menyebabkan sel paru-paru terdedah

kepada bahan-bahan ini dan meningkatkan risiko mendapat kanser.

F. KARBON MONOKSIDA DAN MASALAH KESIHATAN

Karbon monoksida adalah gas tanpa warna, yang terhasil akibat pembakaran

bahan yang mengandungi asas karbon seperti tembakau.

Karbon monoksida diserap dengan cepat ke dalam saluran darah dan terikat

dengan molekul hemoglobin di dalam sel darah merah.

Hemoglobin bertanggungjawab untuk membawa oksigen ke seluruh tubuh

badan, tetapi karbon monoksida bersaing dengan oksigen ke atas reseptor di

hemoglobin.

Akhirnya sel darah merah tidak mampu membawa oksigen sepenuhnya dan

jantung terpaksa bekerja dengan lebih kuat untuk memastikan sel-sel

menerima oksigen di seluruh tubuh badan.

Merokok adalah penyebab utama tahap karbon monoksida tinggi dalam darah

dan perokok mempunyai tahap karbon monoksida 10 kali ganda daripada

bukan perokok.

Rajah 2.5 Karbon monoksida bersaing dengan Oksigen untuk molekul hemoglobin

di dalam sel darah merah

13

TOPIK 3 BAHAYA MEROKOK & ASAP ROKOK BASI (PEROKOK PASIF)

1. Topik:

Padah merokok kepada pelajar / individu

Penyakit yang dikaitkan dengan merokok

Bahaya asap rokok basi (perokok pasif)

2. Objektif:

Memahami kesan buruk merokok kepada pelajar/individu

Mengetahui penyakit yang dikaitkan dengan merokok

Memahami kesan bahaya yang dihadapi oleh perokok pasif

3. Kaedah:

Informasi dan perbincangan

Perbincangan Kumpulan kecil

4. Pra dan pos ujian:

Pilih beberapa kesan akibat merokok terhadap pelajar

Mengheret ke arah dadah dan alkohol ()

Meningkatkan keterampilan diri

Langgar disiplin sekolah ()

Disukai keluarga dan kawan

Jejas prestasi pelajaran ()

Menjejaskan stamina ()

Menjejaskan penampilan diri ()

Cergas dalam sukan

Cemerlang dalam pelajaran

Tiga (3) jenis penyakit akibat merokok

Kanser ()

Demam kencing tikus

Angin ahmar ()

Demam denggi

Penyakit jantung ()

14

5. NOTA FASILITATOR

A. BAHAYA MEROKOK

Merokok adalah langkah pertama ke arah:

Penyalahgunaan dadah : 90% penagih dadah bermula dengan rokok

Pengambilan alkohol : 70% penyalahgunaan alkohol bermula dengan rokok

Masalah disiplin sekolah:

o Ponteng

o Vandalisme

o Gangsterisme

o Menjejaskan prestasi akademik dan ko-kurikulum

Stamina menurun: Kurang minat dalam aktiviti sukan sekolah

Menjejaskan penampilan diri:

o Selekeh/comot

o Nafas berbau

o Bibir lebam/birat

o Gigi kuning

Batuk

Mempercepatkan proses penuaan (kelihatan lebih tua):

o Kulit cepat berkedut

o Rambut cepat beruban

Menjejaskan kesuburan perempuan dan lelaki (mati pucuk)

Menyebabkan kematian janin dalam kandungan dan keguguran janin

Pendek umur / kematian pra-matang

o Secara purata, perokok kehilangan 20-22 tahun jangka hayat biasa

Menghidap penyakit-penyakit akut

Penyakit radang gusi

Jangkitan saluran pernafasan

Menghidap penyakit-penyakit kronik (keterangan lanjut di muka surat

seterusnya)

15

B. PENYAKIT- PENYAKIT KRONIK YANG DIKAITKAN DENGAN MEROKOK

Penyakit kanser:

Kanser mulut dan lidah (3-15 kali ganda risiko)

Paru-paru (7-15 kali ganda risiko) Kanser payu dara

Kanser perut (2 kali ganda risiko) Kanser hati

16

Penyakit-penyakit kronik lain:

Penyakit paru-paru kronik seperti ‘emphysema’ (10-20 kali ganda risiko)

Serangan sakit jantung (1.5 - 3 kali ganda risiko)

Kebutaan

Angin ahmar / strok

Kerosakan buah pinggang

Penyakit periodontal

17

Asap aliran utama

Asap aliran sisi

C. PEROKOK PASIF DAN BAHAYA ASAP ROKOK BASI

i. Definisi perokok pasif

Individu yang tidak merokok tetapi menyedut asap rokok basi.

Definisi oleh World Health Organization (WHO): Seseorang yang terdedah kepada

asap rokok basi selama sekurang-kurangaya15 minit dalam masa 2 hari seminggu

ii. Asap rokok basi:

Rokok yang menyala mengeluarkan 2 jenis asap iaitu:

Asap aliran utama (main-stream): asap yang dihembus keluar oleh perokok

Asap aliran sisi (side-stream smoke): asap yang dibebaskan di hujung

puntung rokok yang terbakar

Kombinasi asap aliran utama dan asap aliran sisi dikenali sebagai asap rokok basi.

Rajah 2.6 Jenis asap aliran rokok

Asap rokok aliran sisi tidak tertapis dan terhasil oleh proses pembakaran yang tidak

sempurna. Kandungan bahan kimia dalam asap rokok sisi umumnya lebih tinggi

berbanding asap rokok aliran utama.

Di antaranya

2 X ganda kandungan Nikotin

3 X ganda kandungan Tar

5 X lebih tinggi kandungan Karbon Monoksida (CO)

50 X lebih tinggi kepekatan bahan kimia yang boleh menyebabkan kanser

18

Rajah 2.7 Asap rokok basi adalah sangat berbahaya kerana tiada tahap selamat

terhadap pendedahannya

iii. Risiko kesihatan perokok pasif

30% lebih tinggi mendapat kanser paru-paru

25% lebih tinggi mendapat sakit jantung

Penyakit asma/lelah bertambah teruk

Merencatkan perkembangan dan tumbesaran bayi di dalam kandungan

Kelahiran bayi yang kurang berat badan dan/atau pra-matang

Menyebabkan kematian janin dalam kandungan dan keguguran janin

Meningkatkan risiko wanita untuk mendapat kanser payu dara

Kanak-kanak terdedah kepada penyakit seperti jangkitan salur pernafasan

dan jangkitan kuman di telinga

Mengganggu pertumbuhan paru-paru kanak-kanak.

Orang-orang di sekeliling perokok akan mengalami impak negatif apabila mereka

menghisap asap rokok basi.

Kajian mendapati bahawa:

Mereka yang tinggal bersama perokok lebih daripada 30 tahun, adalah 30%

lebih mudah mendapat demensia (nyanyuk) berbanding dengan golongan

yang tidak pernah tinggal bersama perokok.

Meninggikan risiko serangan jantung, terutamanya bagi golongan berisiko

tinggi berpenyakit jantung.

Asap Aliran Sisi

(70%)

Asap Aliran Utama dihembus

keluar (80%)

Asap Rokok

Pasif/basi

Asap Aliran Utama disedut (30%)

Masuk paru-paru (20%)

19

Rajah 2.8 Anggaran kematian akibat terdedah kepada asap basi di seluruh dunia

Rajah 2.9 Penyakit berkaitan dengan perokok pasif

20

TOPIK 4: KEBAIKAN TIDAK MEROKOK DAN PERSEPSI REMAJA

TENTANG ROKOK

1. Topik

Kebaikan tidak merokok

Persepsi remaja tentang merokok

2. Objektif

Mengetahui kebaikan tidak merokok

Mengetahui persepsi salah remaja tentang merokok dan fakta sebenarnya

3. Kaedah

Ceramah

Perbincangan

4. Pra dan pos ujian

i. Lima (5) kebaikan yang diperolehi jika tidak merokok:

Kelihatan lebih segak ()

Membosankan

Dapat menjimatkan wang ()

Gagal dalam pelajaran

Tidak dapat menumpukan pada pelajaran

Lebih ceria dan riang ()

Runsing dan gelisah

Lebih sihat, cergas dan berstamina ()

Berpotensi mencapai kecemerlangan akademik ()

ii. Berikut adalah persepsi remaja tentang tabiat merokok. Sila tandakan sama ada

persepsi tersebut betul atau pun salah.

Betul Salah

Merokok melambangkan kedewasaan

Merokok memudahkan seseorang mendapat kawan

Merokok merupakan sumber ilham

Merokok melambangkan kehebatan (macho)

Merokok boleh mengekalkan kelangsingan badan

21

5. NOTA FASILITATOR

A. KEBAIKAN BERHENTI / TIDAK MEROKOK

Lebih segak

Matang

Berketerampilan

Keyakinan diri tinggi

Perawakan yang menarik

Kecemerlangan akademik

Lebih cergas dan berstamina

Sihat dan terhindar daripada pelbagai risiko penyakit

Sentiasa ceria

Lebih disenangi orang lain

Lebih wang saku dan dapat berjimat cermat

B. PERSEPSI TENTANG MEROKOK

Ramai pelajar masih mempunyai persepsi yang salah telah perbuatan merokok. Ianya

mungkin akibat propaganda syarikat rokok atau pemerhatian mereka yang tidak

berdasarkan fakta yang benar. Jadual 2.1 menunjukkan persepsi yang sering di dalam

pemikiran pelajar yang merokok. Perbincangan bersama dapat memberi kesedaran

kepada pelajar tentang fakta sebenar perbuatan merokok.

Jadual 2.1 Persepsi remaja yang salah tentang merokok

Bil Persepsi salah Fakta sebenar

1. Merokok

melambangkan

kedewasaan

Ramai remaja yang tidak merokok didapati lebih

matang dan dewasa. Kedewasaan bukan diukur

dengan perbuatan merokok.

Remaja yang merokok sebenarnya kurang yakin

pada diri sendiri.

2. Dengan merokok

seseorang itu mudah

dapat kawan

Apa guna mendapat kawan sekiranya memberi

pengaruh negatif terhadap anda.

Dengan tidak merokok, remaja akan mendapat

ramai kawan yang baik kerana majoriti remaja

adalah tidak merokok.

22

3. Merokok boleh

mengekalkan

kelangsingan badan

Merokok bukanlah cara untuk mengekalkan

kelangsingan badan.

Cara yang betul ialah dengan bersenam dan

mengamalkan pemakanan yang sihat.

Ini akan menjadi kan remaja lebih sihat dan

terhindar daripada berbagai jenis penyakit seperti

penyakit jantung, kanser dan lain-lain.

4. Merokok

melambangkan

kehebatan (macho)

bagi lelaki dan

bergaya (trendy)

untuk perempuan

Imej macho dan trendy ini sebenarnya adalah

ciptaan palsu yang diketengahkan oleh pengeluar

rokok melalui iklan.

Sebenarnya perokok kelihatan lebih selekeh,

nampak tua dan nafas berbau busuk.

5. Merokok merupakan

sumber ilham

Merokok sebenarnya tidak mencetuskan ilham

tetapi hanya sekadar meredakan ketagihan.

Ketagihan inilah yang menyebabkan seseorang itu

tidak dapat berfikir secara produktif.

23

TOPIK 5: PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG DAN PANDANGAN ISLAM

MENGENAI MEROKOK

1. Topik

Peruntukan undang-undang

Pandangan Islam mengenai merokok

2. Objektif

i. Mengetahui undang-undang berkaitan

ii. Mengetahui dengan jelas hukum merokok dalam Islam

iii.Mengetahui kaedah melindungi diri dari merokok

3. Kaedah

i. Perbincangan dan informasi

ii. Roleplay


i. Jumlah denda maksimum yang boleh dikenakan oleh mahkamah di bawah

Peraturan 13, Peraturan-Peraturan Kawalan Hasil Tembakau (Pindaan)

2011, bagi kesalahan memiliki, mengunyah atau merokok di bawah umur

adalah:

A. RM 100

B. RM 500

C. RM 1000 ()

D. RM 1500

E. RM 2000

24

5. Nota fasilitator

A. PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG MENGENAI MEROKOK:

Di bawah peraturan 13, Peraturan-Peraturan Kawalan Hasil Tembakau 2004

(Pindaan 2011)

Melarang penjualan rokok kepada mereka yang berumur di bawah 18 tahun

Mereka yang berumur di bawah 18 tahun dilarang merokok, mengunyah,

membeli atau mempunyai hasil tembakau

Larangan merokok di kawasan-kawasan yang diwartakan sebagai kawasan

larangan merokok.

Remaja-remaja yang didapati bersalah di bawah peraturan ini boleh dikenakan

denda sehingga RM 1000.00. sekiranya dijatuhkan kesalahan oleh mahkamah

(Namun biasanya kompaun akan ditawarkan sebanyak RM50, sebelum kes

dibawa ke mahkamah).

Perokok dinasihatkan agar tidak merokok di kawasan larangan merokok dan

sebaiknya berhenti merokok.

B. KAWASAN-KAWASAN LARANGAN MEROKOK

Beberapa kawasan telah diwartakan sebagai kawasan larangan merokok di bawah

Peraturan-Peraturan Kawalan Hasil Tembakau 2004 (Pindaan 2011) iaitu:

1. Hospital dan klinik (Kerajaan dan Swasta)

2. Pusat hiburan dan teater

3. Lif atau tandas awam

4. Tempat makan atau kedai berhawa dingin

5. Kenderaan awam atau hentian pengangkutan awam

6. Di dalam mana-mana bangunan yang diwartakan oleh Menteri

7. Sekolah dan Institusi Pendidikan (Kerajaan dan Swasta)

8. Lapangan terbang

9. Premis kerajaan

10. Dewan Orang Ramai

11. Bas Sekolah

12. Tadika, taman asuhan kanak-kanak

13. Kaunter perkhidmatan awam:

a. Bank atau institusi kewangan

b. Tenaga Nasional Berhad

c. Pos Malaysia Berhad

d. Telekom Malaysia Berhad

14. Kompleks membeli-belah serta kaki limanya

15. Kompleks sukan

16. Stadium

25

17. Stesen minyak.

18. Kem PLKN

19. Kafe internet

20. Perpustakaan

21. Bangunan tujuan keagamaan.

22. Tempat kerja berhawa dingin dengan sistem hawa dingin berpusat

23. Kawasan Rawat dan Rehat (R&R) di lebuhraya

C. PANDANGAN ISLAM MENGENAI MEROKOK

Hukum merokok adalah haram. Berikut adalah fatwa dan nas yang menyokong

pandangan ini:

Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Agama

Islam Malaysia kali ke 37 yang bersidang pada 23 Mac 1995 bersetuju

membuat keputusan bahawa:” Merokok adalah haram dari pandangan Islam

kerana padanya terdapat kemudaratan”.

Islam menekankan kepada setiap umatnya supaya memelihara kesihatan

jasmani dan rohani. Setiap benda yang apabila digunakan mendatangkan

kemudaratan kepada manusia adalah diharamkan seperti firman Allah: ‘...Dan

janganlah kamu mencampakkan diri kamu ke dalam kebinasaan...’ Al

Baqarah:195

‘..Memandangkan bahaya yang berpunca daripada tembakau, maka merokok

diputuskan sebagai haram..’ Sheikh Abdul Aziz Abdullah bin Bazz, Pengerusi

Jawatankuasa Tetap Akademi Penyelidikan dan Fatwa Arab Saudi

‘..Kami berpendapat haram merokok, mengimportnya, mengeluarkannya dan

menjalankan perniagaan di dalamnya..’ Ulama Al-Azhar Lujnah (fatwa di Al-

Azhar)

‘..Adalah cukup jelas, lambat laun merokok dalam bentuk dan tujuan apa pun

akan merosakkan kesihatan dan merugikan wang perokok. Ia juga menjadi

punca pelbagai penyakit. Justeru itu berasaskan bukti berkenaan, merokok

mestilah diharamkan..’ Sheikh Gadul Haq Ali Gadul Haq, Imam Besar Masjid

Al-Azhar.

26

‘..menghisap rokok adalah haram dalam Islam..’ Fatwa oleh Bekas Mufti Mesir.

Dr Nasr Farid Wasil.

Hukum agama boleh menjadi satu faktor dorongan untuk berhenti merokok. Pelbagai

agama-agama utama yang lain juga menyokong bahawa merokok adalah tidak

digalakkan kerana mendatangkan kemudaratan.

Agama Hindu menganggap merokok sebagai perbuatan meracuni tubuh badan dan

tidak sepatutnya diamalkan.

Di dalam agama Sikh, Guru Gobind Singh melarang pengikutnya dari merokok.

Tembakau dinamakan ‘jagat jhoot’ atau ‘penipuan dunia’.

Penganut Buddha digalakkan agar mengamalkan cara hidup sihat dengan tidak

merokok. Malah, di Bhutan, mana-mana sami Buddha yang didapati merokok akan

dipenjarakan.

27

TOPIK 6: FAEDAH BERHENTI MEROKOK

1. Topik

Faedah berhenti merokok

2. Objektif

Mengetahui faedah yang akan diperolehi dengan berhenti merokok

3. Kaedah

Perbincangan


Nyatakan lima (5) kebaikan fisiologi dengan berhenti merokok

Sistem darah akan bersih daripada nikotin ()

Kandungan oksigen tidak akan meningkat dalam darah

Tekanan darah akan naik dengan mendadak

Denyutan nadi akan balik ke paras normal ()

Bertambah berat badan

Kesuburan lelaki dan wanita berfungsi baik ()

Muka nampak cengkung

Karbon monoksida akan berkurangan daripada tubuh ()

Berkurangnya risiko mendapat penyakit kardiovaskular ()

Nyatakan lima (5) kebaikan psiko sosial apabila berhenti merokok

Terlepas daripada belenggu ketagihan ()

Meningkatkan keyakinan diri ()

Tidak disayangi oleh keluarga atau kawan-kawan

Prestasi akademik dan ko-kurikulum akan meningkat ()

Membentuk imej baru yang matang dan bergaya ()

Sentiasa ketagih

Kurang cerdas dalam pelajaran

Menjadi tauladan yang baik kepada seisi keluarga dan rakan ()

Tidak berkeyakinan

Nyatakan dua (2) kebaikan ekonomi dengan berhenti merokok

Perbelanjaan merawat penyakit akibat merokok dapat dijimatkan ()

Harga rokok akan dinaikkan

Dapat menjimatkan wang yang dibazirkan ()

Penanam tembakau akan kehilangan mata pencarian

28

5. NOTA FASILITATOR:

FAEDAH BERHENTI MEROKOK:

A. KESAN POSITIF PADA FISIOLOGI SELEPAS BERHENTI MEROKOK

Selepas 12 jam anda berhenti merokok, badan anda akan mula pulih secara spontan.

Paras karbon monoksida dan nikotin dalam sistem badan anda akan turun secara

mendadak, dan jantung serta paru-paru anda akan membaik pulih kerosakan yang

disebabkan oleh rokok.

Jadual 6.1 di bawah menerangkan perubahan drastik yang berlaku dalam badan anda

selepas anda berhenti merokok:

Jadual 6.1 Perubahan dalam badan selepas berhenti merokok

TEMPOH

BERHENTI

PERUBAHAN DALAM BADAN

Hari 1

Beberapa jam selepas berhenti merokok, semua kesan karbon

monoksida telah disingkirkan daripada badan anda.

Hari 2

Semua hasil sampingan rokok disingkirkan dari sistem badan.

Deria rasa dan bau anda juga bertambah peka

2 hingga 3 minggu Kesan gian rokok telah hilang.

3 minggu Lapisan silia, unjuran berupa rerambut dalam peparu anda

mula menyingkirkan tar dan lendir yang terkumpul di dalam

paru-paru . Ini menyebabkan anda batuk untuk mengeluarkan

bahan-bahan tersebut

1 bulan Anda berasa lebih mudah untuk bersenam dan mendaki anak

tangga kerana pengaliran udara ke dalam peparu anda telah

bertambah baik.

2 bulan Pengaliran darah ke anggota kaki dan tangan bertambah baik ,

maka suhunya dinaikkan semula ke suhu badan normal.

1 tahun Risiko mendapat penyakit jantung telah berkurang separuh

berbanding dengan seseorang yang masih merokok.

10 hingga 15 tahun Selepas 10 hingga 15 tahun, risiko kematian awal

diminimumkan seperti mereka yang tidak pernah merokok.

10 tahun selepas berhenti merokok, risiko kematian akibat

kanser paru-paru adalah 30 hingga 50 peratus lebih rendah

daripada golongan yang masih merokok

29

B. KESAN PSIKOSOSIAL

Terlepas daripada belenggu ketagihan

Keyakinan pada diri akan meningkat

Prestasi sekolah sama ada akademik mahupun ko-kurikulum akan meningkat

Kehidupan akan lebih ceria

Kelihatan lebih tampan dan kemas

Terbentuk imej baru yang lebih matang dan bergaya

Menjadi contoh teladan yang baik kepada seisi keluarga dan juga rakan-rakan

Tidak lagi dipinggirkan oleh rakan-rakan lain yang kebanyakannya tidak

merokok

C. FAEDAH EKONOMI

Banyak wang dapat dijimatkan

Jadual 6.2 Jumlah wang yang dapat dikumpulkan sekiranya berhenti merokok

Batang rokok 10 20 30 40

Kos rokok sehari 1 minggu (RM) Satu bulan (RM) Satu tahun (RM) 5 tahun (RM) 10 tahun (RM)

3.40 23.80 95.20 1,142.40 5,712.00 11,424.00

6.80 47.60 190.40 2,284.80 11,424.00 22,848.00

10.20 71.40 285.60 3,427.20 17,136.00 34,272.00

13.60 95.20 380.80 4,569.60 22,848.00 45,696.00

Dengan berhenti merokok, risiko mendapat penyakit dapat dikurangkan dan

kos rawatan penyakit akibat merokok dapat dijimatkan.

Dengan berhenti merokok, risiko kebakaran dapat dikurangkan. 10% daripada

kebakaran rumah berpunca daripada puntung rokok yang menyala.

30

TOPIK 7: PERSIAPAN DAN KAEDAH BERHENTI MEROKOK

1. Topik

Persiapan berhenti merokok

Kaedah berhenti merokok

2. Objektif

Membantu peserta membuat persiapan awal untuk berhenti merokok

Memberi pengetahuan tentang kaedah yang betul berhenti merokok

3. Kaedah

Perbincangan

Isi fail individu:

o sebab ingin berhenti merokok

o faedah yang akan diperolehi dengan berhenti merokok


Tiga (3) perkhidmatan yang boleh diperolehi untuk membantu perokok menghindari

tabiat merokok adalah:

Melalui kaedah kaunseling ()

Mendapatkan pertolongan daripada pekilang rokok

Mendapatkan perkhidmatan rawatan gantian nikotin ()

Mendapatkan perkhidmatan bomoh

Dapatkan rawatan daripada Klinik Berhenti Merokok ()

Membakar kilang rokok

31

5. Nota fasilitator

A. PERSIAPAN AWAL BERHENTI MEROKOK

A1 Meningkatkan Motivasi Murid Untuk Berhenti Merokok

Untuk meningkatkan motivasi seseorang perokok untuk mengambil keputusan

berhenti merokok, teknik 5R (Apendiks D) boleh digunakan. Komponen di dalam

teknik 5R membantu perokok mengaitkan secara individu, kesan merokok terhadap

diri sendiri dan mengapa beliau harus mengambil keputusan untuk berhenti merokok.

A2 Cara untuk berhenti merokok

Terdapat 2 cara untuk berhenti merokok: Ianya mungkin bergantung kepada tahap

ketagihan dan penggunaan rokok

o Berhenti merokok secara serta-merta

o Berhenti secara beransur-ansur

A3 Tarikh Berhenti Merokok (Quit date)

o Tentukan tarikh untuk berhenti merokok –

o Catat dalam diari / telefon pintar / kalendar

o Pilih hari yang penting dan personal, contohnya tarikh hari lahir diri

sendiri, ibu bapa, WNTD, Merdeka dan kenal pasti tarikh yang penting.

Tarikh Berhenti Merokok adalah sangat penting dan personal kepada

perokok kerana ianya adalah tarikh yang akan diingati dan sangat

bermakna.

A4 Tips untuk pemilihan Tarikh Berhenti Merokok:

o Beri tiga pilihan tarikh yang sesuai

o Jangan biarkan terlalu lama untuk berhenti merokok

o Sebagusnya di dalam tempoh 2 – 4 minggu dari tarikh perbincangan

A5 Bantuan untuk hari-hari menjelang tarikh berhenti (fading day)

Bagi yang memilih untuk berhenti secara beransur-ansur, perkara berikut boleh

dilakukan dalam masa 2-4 minggu sebelum tarikh berhenti merokok:

Pelan berhenti - gunakan kaedah STAR (Set, Tell, Anticipate, Remove)

a) Set - Menentukan tarikh berhenti merokok

Sebaik-baiknya tarikh berhenti dalam tempoh 2 minggu selepas membuat keputusan

untuk berhenti

32

b) Tell – memberitahu;

Dapatkan sokongan dari ahli keluarga dan kawan-kawan dengan memaklumkan

tarikh klien akan berhenti merokok. Cuba dapatkan sokongan dari rakan-rakan yang

rapat dan boleh bawa rakan-rakan yang rapat dalam sesi kaunselling.

c) Anticipate challenges – Menjangka cabaran/rintangan yang akan dihadapi

apabila berhenti merokok

Memahami cara-cara untuk menangani hari-hari sebelum berhenti

Memahami tanda-tanda dan cara untuk mengatasi masalah gian apabila

berhenti merokok

Amalkan kaedah DEAD Pointers (Apendiks E) untuk mengatasi cabaran

Memahami situasi yang mendorong pelajar menyalakan rokok dan

bagaimana mengatasinya (Jadual 7.1)

Jadual 7.1 Menjangka situasi yang akan menyebabkan pelajar merokok semula dan

bagaimana untuk mengatasinya

Situasi Bagaimana mengatasi (Sesi perbincangan bersama

pelajar untuk mencari penyelesaian)

Bersama kawan-kawan

yang merokok

Elakkan dari terlibat dalam situasi berkenaan

Beritahu rakan-rakan anda tidak lagi merokok

Cekalkan hati untuk tidak merokok

Ahli keluarga yang

merokok

Alihkan perhatian – lakukan perkara lain

Ingatkan ahli keluarga yang merokok, asap rokok

membahayakan kesihatan diri sendiri dan ahli

keluarga yang lain

Ajak ahli keluarga untuk sama-sama berhenti merokok

Boleh buat ‘Kad cinta’ untuk ayah yang merokok

Kawan yang memberikan

rokok percuma

Ingatkan rakan anda bahawa anda tidak lagi merokok

Minta rakan hormati pilihan anda untuk tidak merokok

Alihkan perhatian / buat perkara lain sementara rakan

sedang merokok

Galakkan rakan untuk sama-sama berhenti merokok

Situasi yang

mendatangkan stres dan

tekanan seperti

peperiksaan

Gunakan kaedah DEAD Pointers

Berbincang masalah dengan kawan-kawan, guru dan

ahli keluarga

Doa, sembahyang, meditasi bagi tingkatkan semangat

Melakukan teknik-teknik relaksasi

Mendapatkan masa tidur yang mencukupi

33

Membuang tabiat

merokok di dalam rutin

harian seperti pada

waktu pagi

Lakukan carta merokok dalam sehari dan lihatlah

waktu mana anda biasa merokok dan kenapa anda

merokok

Setelah mengenalpasti bila dan kenapa anda

merokok, cuba buangkan rutin merokok satu-persatu,

dimulakan dengan yang mudah dibuang dahulu (e.g.

seperti selepas makan).

d) Remove - Buang semua perkara yang boleh mengingatkan anda kepada rokok

o Buang rokok yang ada dalam simpanan,

o Buang barang-barang yang berkaitan e.g. bag / topi / t-shirt / selaput

telefon yang berkait dengan jenama rokok

o Sembunyikan atau buangkan saja bekas abu rokok dan pemetik api

yang ada di dalam rumah, dalam kereta

B. AKTIVITI LAIN YANG PERLU DILAKUKAN

Minum lebih banyak air (air masak)

Kunyah gula-gula getah tanpa gula (sugar free gum) untuk membuang tabiat

tangan dan mulut yang sudah biasa menghisap rokok, dan juga untuk

meningkatkan pengeluaran air liur

Mulakan bersenam / tingkatkan aktiviti senaman

Senaraikan semua sebab anda ingin berhenti merokok dan baca setiap

malam sebelum tidur

Wujudkan rumah, sekolah atau persekitaran bebas asap rokok

B1 Bantuan pada Hari Berhenti Merokok (on Quit day)

Klien dinasihatkan untuk melakukan perkara-perkara berikut pada hari berhenti:

Buang semua rokok, mancis, tempat habuk rokok

Tukar rutin yang berkaitan dengan rokok seperti:

o Tukar minum kopi kepada minuman lain yang tiada kafein contohnya

susu/air suam

Jangan kunjungi kedai di mana anda sering membeli rokok

Jangan bersama kawan-kawan yang merokok

Basuh semua baju yang berbau rokok

Jauhi tempat di mana ramai orang merokok

Berada di kawasan larangan merokok

Sibukkan diri dengan aktiviti yang berfaedah seperti bersenam.

Jika berjaya, hadiahkan diri sendiri dengan sesuatu yang anda suka

Jumpa doktor gigi untuk membersihkan kesan merokok pada gigi

34

C. TANDA-TANDA AWAL APABILA BERHENTI MEROKOK

Apabila pelajar berhenti merokok, beliau mungkin akan mengalami tanda-tanda

berikut:

Pening atau ringan kepala. Ini disebabkan oleh penurunan paras karbon

monoksida dan peningkatan paras oksigen dalam darah / otak .

Kebas di tangan dan kaki yang disebabkan oleh pengaliran darah yang lebih baik.

Batuk – berfungsi untuk membuang lendir di salur pernafasan.

Selera makan bertambah kerana deria bau dan rasa yang semakin baik.

Mulut menjadi tawar atau payau dan terjadi luka-luka kecil kerana pertukaran

organisma di dalam mulut.

Sembelit – tembakau mempunyai kesan laksatif (laxative)

Perasaan gian kerana paras nikotin ke otak berkurangan

Gelisah, cepat marah dan kurang tumpuan disebabkan oleh kesan ketiadaan

rangsangan nikotin dan pertukaran tabiat.

Semua tanda-tanda di atas adalah sementara semasa di peringkat awal berhenti

merokok. Tanda-tanda ini menunjukkan bahawa kesihatan perokok akan menjadi

bertambah baik dan ianya adalah sebagai proses pemulihan dan penyesuaian kepada

gaya hidup sihat tanpa rokok.

C1 Tanda-tanda gian / withdrawals

Kegelisahan

Cepat marah

Tiada mood / tidak bersemangat

Kurang tumpuan

Hilang sifat sabar

Susah tidur

Nadi menjadi perlahan

Selera makan meningkat

C2 Bagaimana menangani masalah gian (boleh juga rujuk kaedah DEAD

Pointer – Apendiks E)

Perkara-perkara berikut boleh dilakukan untuk mengurangkan perasaan gian

terhadap rokok:

Fahami bahawa gejala gian / withdrawal symptoms ini boleh dialami sehingga

sampai 10 minggu selepas berhenti merokok

Apabila timbul rasa gian, ingat bahawa perasaan ini akan hilang dalam masa

beberapa minit sahaja. Lihat jam dan anda akan menyedari perasaan gian ini

akan hilang selepas 3 – 5 minit sahaja.

35

Mengunyah sesuatu seperti gula-gula getah tanpa gula (sugar free gum),

makanan ringan tanpa lemak, buah-buahan dan lain-lain.

Membuat sesuatu dengan tangan seperti menaip, bermain komputer,

mengait, melukis dan sebagainya.

Membuat pekerjaan di mana merokok adalah menyusahkan seperti membuat

kerja sekolah, bersukan, membuat kerja rumah, mandi atau beriadah.

Jangan duduk diam tanpa melakukan sesuatu atau menonton TV terlalu

lama.

Melakukan teknik-teknik relaksasi seperti bersolat, berwirid, meditasi dan lain-

lain.

D. KAEDAH UNTUK BERHENTI MEROKOK

a) Kaedah tanpa menggunakan ubatan / non-farmakologi

Kaedah tanpa farmakologi merangkumi semua kaedah selain daripada penggunaan

ubat. Ini termasuk pendekatan kerohanian, terapi tingkah laku dan sebagainya.

Beberapa cara boleh diguna pakai seperti:

Amalkan pemikiran positif

Ingatkan diri bahawa banyak manfaat boleh diperolehi dengan membuat keputusan

berhenti merokok.

o Meningkatkan kesihatan badan, stamina dan tenaga

o Menurunkan risiko mendapat sakit: gigi kuning berkarat, karang gigi,

kulit cepat kendur, kulit berjerawat, gusi bengkak, nafas berbau busuk,

kuku/bibir hitam, batuk, asma, ulcer, kanser mulut, (use good body

image to stop smoking)

o Mewujudkan rumah dan sekolah tanpa pencemaran asap rokok

o Sikap dan tauladan yang baik

o Menjimatkan kewangan

o Melindungi orang sekitar anda dari penyakit akibat asap rokok basi

b) Kaedah menggunakan ubatan/ farmakologi

Kaedah ini akan diguna pakai di bawah pengawasan Pegawai Perubatan. Walau

bagaimanapun rawatan farmakologi biasanya diberikan kepada perokok berumur 18

tahun ke atas sahaja. Bagi pelajar yang menghadapi masalah untuk berhenti merokok

dengan cara kaunseling dan kaedah tanpa ubat, beliau boleh dirujuk kepada Klinik

Berhenti Merokok di Klinik Kesihatan yang berdekatan, dengan persetujuan ibu bapa

pelajar.

36

TOPIK 8: MENGATASI KEINGINAN UNTUK MEROKOK (GIAN) DAN

MENGEKALKAN STATUS TIDAK MEROKOK (RELAPSE

PREVENTION)

1. Topik

Mengatasi keinginan untuk merokok/gian

Mengekalkan status tidak merokok

2. Objektif

Memahami tanda-tanda gian dan cara mengatasinya

Mengetahui kaedah mengekalkan status tidak merokok / keinginan untuk

merokok semula.

Mengetahui cara melindungi diri daripada tabiat merokok

3. Kaedah

Perbincangan

Roleplay


Tiga (3) cara untuk mengelakkan diri daripada terjebak ke dalam amalan

merokok

A. Melepak

B. Sentiasa mengikuti ajaran agama dan kerohanian ()

C. Sentiasa menonton filem kartun

D. Melengkapkan diri dengan fakta-fakta tentang bahaya rokok ()

E. Menjadi kutu rayau

F. Melibatkan diri dalam aktiviti berfaedah seperti persatuan ()

37

5. Nota fasilitator

A. CARA MENGATASI KEINGINAN UNTUK MEROKOK SEMULA/GIAN

Jadual 8.1 Gunakan petua 12 M untuk mengatasi keinginan untuk merokok

Melengahkan

Melambat-lambatkan mencari rokok atau tunggu

sekurang- kurangnya 5 minit sebelum menyalakan

rokok.

Menarik nafas panjang

Tarik nafas secara dalam (deep breathing), tahan

selama 5 saat dan lepaskan perlahan–lahan.

Minum air Minum banyak air kosong dan jus buah – buahan.

Elakkan minuman berkafein, manis atau beralkohol.

Membuat sesuatu Buat sesuatu yang boleh mengalihkan fikiran daripada

rokok

Mandi dan membasuh

tangan

Basuh tangan setiap kali terasa ingin merokok

Mengunyah sesuatu Bila terasa ingin merokok – kunyah sesuatu

menggantikan rokok.

Simpan bahan gantian (makanan - oral substitutes)

seperti kuaci, epal, kismis, gula-gula getah tanpa gula di

rumah / sekolah

Melakukan senaman

regangan

Bergerak dan lakukan senaman regangan atau lenturan

Memohon doa Berdoa agar dikuatkan semangat untuk menempuhi

percubaan berhenti merokok

Berdoa agar berjaya menjadi bekas perokok tanpa

ketagihan nikotin lagi

Menjauhkan diri dari

rokok

Elakkan dari situasi / persekitaran yang berkait dengan

perbuatan merokok

Mengelakkan diri dari

merokok semula

Jangan mudah berputus asa

Berjanji tidak merokok lagi walaupun satu sedutan

Mendapatkan sokongan dan pemerhatian dari keluarga,

kawan dan guru/fasilitator

Menyibukkan diri Berikan tumpuan kepada pelajaran dan keluarga

Meditasi dengan

pemikiran positif

Amalkan pemikiran positif, sentiasa ingatkan diri

kelebihan berhenti merokok

38

B. MENGEKALKAN STATUS TIDAK MEROKOK / TINGKAHLAKU

BERULANG (RELAPSE PREVENTION)

B1. SEBAB-SEBAB PELAJAR MEROKOK SEMULA

a. Faktor diri sendiri :

lemah jati diri, tiada matlamat kukuh, tidak tegas dan

mudah terpengaruh

Tiada keyakinan diri

Tiada kemahiran menangani stres / tekanan

Ketagihan yang tinggi

b. Faktor sekitaran :

Di kelilingi ahli keluarga dan rakan yang merokok

Mudah mendapatkan bekalan rokok

Sukar mengatakan ’tidak’ kepada rokok.

B2 MENCEGAH ULANGAN (Relapse Prevention)

a. JANGAN MEROKOK WALAUPUN SATU SEDUTAN

b. Kemahiran mengatakan “TIDAK” dengan tegas (Assertiveness)

c. Mengurus stres – senaman regangan , berekreasi

d. Mengurus emosi –teknik relaksasi

e. Meningkatkan aktiviti fizikal- senaman

f. Mengawal berat badan

g. Imej / identiti baru, mengubah gaya hidup, menjauhi kenalan yang

merokok / tidak boleh memberi sokongan.

B3 MELINDUNGI DIRI DARIPADA TABIAT MEROKOK

Kaedah yang boleh digunakan untuk melindungi diri dan menjauhi daripada merokok:

Ketahui fakta-fakta tentang bahaya merokok.

Bina keyakinan diri - katakan ’TIDAK’ pada rokok

Bersikap positif terhadap cabaran

Libatkan diri dalam aktiviti berfaedah:

- Bersukan

- Berekreasi

Bergiat aktif dalam persatuan

Sentiasa patuh ajaran agama

Tidak terpedaya dengan promosi dan iklan rokok

39

C. BERKAITAN ROKOK ELEKTRONIK / E-VAPOR

Rokok elektronik sama ada mengandungi nikotin atau tidak, boleh

menyebabkannya pelajar terjerumus semula kepada tabiat merokok.

Keselamatan penggunaan rokok elektronik masih belum terbukti lagi.

Malah kajian menunjukkan terdapat beberapa bahan kimia merbahaya di

dalam wap rokok elektronik.

Ramai pengguna rokok elektronik akhirnya menggunakan kedua-dua rokok

biasa dan rokok elektronik.

Pelajar-pelajar hendaklah menjauhi rokok elektronik dan hendaklah menyemai

gaya hidup tanpa rokok / e-vapor / nikotin / tembakau.

40

TOPIK 9: BAHAYA ROKOK ELEKTRONIK / VAPE

1. Topik

Mengenali apa itu rokok elektronik

Mengetahui bahaya penggunaan rokok elektronik

2. Objektif

Memahami apa itu rokok elektronik

Mengetahui risiko kesihatan akibat penggunaan rokok elektronik

Menanam semangat untuk tidak mencuba / menggunakan rokok elektronik

3. Kaedah

Perbincangan


Betul atau salah. Tandakan pada setiap kenyataan sama ada ianya betul atau salah

Kenyataan Betul Salah

1. Penggunaan rokok elektronik / vape adalah selamat dan tidak membahayakan

√

2. Bahan kimia Nikotin di dalam rokok elektronik / vape tidak akan menyebabkan ketagihan

√

3. Penggunaan rokok elektronik / vape tanpa nikotin (hanya dengan bahan perasa sahaja) tetap membahayakan kesihatan diri

√

4. Tiada risiko mendapat kanser jika menggunakan rokok elektronik / vape

√

5. Terdapat segelintir pengguna yang menyalahkan gunakan rokok elektronik / vape untuk menghisap dadah terlarang

√

41

bahan pelarut

5. Nota fasilitator

A. Apakah Itu Rokok Elektronik

Rokok elektronik adalah alat yang menggunakan kuasa elektronik untuk menyalurkan

aerosol atau wap hasil dari pemanasan satu cecair, untuk dihisap oleh pengguna.

Rokok elektronik generasi baru lebih dikenali sebagai Vape.

B. Komponen Rokok Elektronik

Komponen utama Rokok Elektronik dan Vape adalah

a) Bateri – punca kuasa elektrik

b) Atomiser – untuk memanaskan cecair rokok elektronik

c) Bekas / Katrij / Tank cecair rokok elektronik

Kandungan Cecair Rokok Elektronik / e-Liquid / e-Juice

a) Nikotin – kebanyakan cecair rokok elektronik mengandungi nikotin

b) Propylene Glycol

c) Vegetable Glycerin

d) Bahan Perasa

42

C. Nikotin dan Bahayanya

Nikotin merupakan satu bahan ekstrak daripada daun pokok Nicotiana Tobacum (tembakau) atau pokok–pokok berkaitan yang lain dan termasuklah apa–apa hasil tembakau.

Nikotin ekstrak (tulen) adalah bahan kimia terkawal kerana berkeupayaan untuk memudaratkan kesihatan.

Nikotin dikelaskan sebagai racun Kumpulan C di bawah Akta Racun 1952.

Penggunaan nikotin boleh menyebabkan ketagihan yang berpanjangan dan sukar dibendung.

Jika tertelan, nikotin boleh menyebabkan kesan kesihatan seperti loya, muntah, sakit perut, pening kepala, debaran jantung dan lain-lain.

Dos yang lebih tinggi boleh menyebabkan kesan yang lebih teruk, antaranya, sawan dan kegagalan pernafasan.

Jika terminum 40 mg Nikotin atau lebih, boleh menyebabkan kematian untuk jisim badan orang Asia dewasa.

D. Bahaya di dalam Wap Rokok Elektronik

Kajian menunjukkan bahawa pendedahan kepada bahan pelarut Propylene

Glycol boleh menyebabkan iritasi kepada mata, tekak dan saluran pernafasan

(kesan jangka pendek) dan asma (kesan jangka panjang).

Pemanasan Propylene Glycol pada suhu yang tinggi juga boleh menghasilkan

bahan kimia formaldehyde, iaitu sejenis karsinogen (bahan kimia yang boleh

menyebabkan kanser dalam tubuh manusia).

Beberapa kajian juga menunjukkan bahawa pendedahan kepada wap bahan

perasa yang dipanaskan (tanpa nikotin), boleh mendatangkan kerosakan dan

membunuh sel paru-paru, otak dan kulit. Pengguna juga boleh terdedah

kepada penyakit kronik paru-paru seperti Pop-corn Lung Disease (bronchiolitis

obliterans).

E. Penggunaan Rokok Elektronik dan Risiko Menjadi Perokok

Beberapa kajian termasuk satu kajian data kebangsaan di Amerika Syarikat

menunjukkan bahawa remaja bukan perokok yang menggunakan rokok

elektronik / vape mempunyai risiko yang lebih tinggi untuk menjadi perokok,

berbanding dengan bukan pengguna.

Kebanyakan remaja yang mencuba-cuba Vape bukanlah perokok yang ingin

berhenti merokok, sebaliknya mereka ingin mencuba-cuba sesuatu benda baru

yang dianggap seronok. Namun, akhirnya mereka menjadi mangsa ketagihan

nikotin dan berisiko menjadi perokok tegar.

43

F. Penyalahgunaan Rokok Elektronik Untuk Mengambil Dadah Terlarang

Baru-baru ini media berita menunjukkan bahawa cecair elektronik untuk vape yang mengandungi Ganja boleh didapati di pasaran. Ujian makmal telah mengesahkan bahawa adanya kandungan Cannabidiol dan Cannabinol (Ganja).

Vape sememangnya boleh digunakan untuk mewapkan apa-apa dadah yang boleh dilarutkan di dalam Propylene Glycol seperti Ecstasy, MDA, MDMA, amphetamines, methamphetamines, heroin, codeine, Percocet, acid dan sebagainya.

Di Amerika Syarikat, 7.6% mereka yang mengambil ganja, menggunakan peranti vape untuk menghisapnya (Schauer et al. 2015) dan penggunaan ini semakin popular di kalangan remaja dan pelajar sekolah (Morean et al. 2015).

44

Apendiks A - PMSM 1-2016 BORANG PENILAIAN PMSM A. BIODATA:

Nama pelajar

No Kad Pengenalan

Sekolah

Jantina

□ Lelaki □ Perempuan

Umur

Bangsa

□ Melayu □ Lain-lain: _____________________

□ Cina

□ India

B. TABIAT MEROKOK Untuk diisi sendiri oleh pelajar Bagi soalan yang bertanda * , anda boleh memilih lebih dari satu jawapan

1. Berapa lama anda telah merokok? _____bulan _____tahun

2. Berapa batang rokok anda hisap sehari? _____batang sehari

3. Jenis / jenama rokok yang biasa dihisap

*4. Sumber mendapatkan bekalan rokok :

Beli sendiri 1 kotak rokok Beli sendiri sebatang-sebatang rokok

Melalui kawan-kawan Melalui ahli keluarga

Lain-lain : Nyatakan ___________

*5. Apakah faktor yang menyebabkan anda mula menghisap rokok?

Pengaruh kawan Pengaruh keluarga yang merokok

Stres / tekanan perasaan Perasaan ingin mencuba

Lain-lain : Nyatakan ___________

*6. Di manakah biasanya anda merokok ?

Di rumah Di sekolah Di kompleks membeli-belah

Di kedai makan Di perhentian bas Lain-lain : ___________

45

*7. Pada waktu bilakah anda biasa merokok ?

Ketika stres / tekanan Ketika waktu bosan / tiada aktiviti

Selepas makan Ketika lepak / santai bersama kawan

Sewaktu belajar Lain-lain :_______________________

*8. Dengan siapakah biasanya anda merokok ?

Seorang diri sahaja Bersama ahli keluarga

Bersama kawan Lain-lain :_______________________

9. Adakah ahli keluarga yang serumah dengan anda merokok ?

Tidak Ya : (Nyatakan siapa: _____________________________)

10. Pernahkah anda cuba berhenti merokok ?

Tidak pernah Ya : (Berapa kali anda mencuba? ______ kali)

11. Adakah anda mahu berhenti merokok sekarang ?

Tidak Ya, saya mahu berhenti merokok

12. Adakah anda perlukan bantuan untuk berhenti merokok ?

Tidak Ya

*13. Selain dari merokok, adakah anda pernah mencuba sebarang dadah jenis lain?

Tidak Ya (Nyatakan) Ketum Gam Ice/syabu/ectasy

Ganja Heroin Lain:__________

46

Apendiks B

BORANG UJIAN FAGERSTROM

Sila pilih SATU jawapan yang paling sesuai untuk setiap soalan berikut:

1. Berapa cepatkah anda menghisap rokok yang pertama selepas bangun dari tidur?

Dalam masa 5 minit (3)

6 hingga 30 minit (2)

31 hingga 60 minit (1)

Selepas 60 minit (0)

2. Adakah anda berasa sukar untuk tidak merokok di tempat-tempat larangan

merokok? Contohnya di sekolah, kompleks membeli belah, perhentian bas

Ya (1)

Tidak (0)

3.Menghisap rokok yang manakah yang paling sukar untuk anda tinggalkan?

Yang pertama di sebelah pagi (1)

Yang lain (0)

4. Berapa batang rokok yang anda hisap dalam sehari?

10 atau kurang (0)

11 hingga 20 (1)

21 hingga 30 (2)

31 atau lebih (3)

5. Adakah anda lebih kerap merokok dalam jam pertama selepas bangun tidur

berbanding masa-masa lain sepanjang hari?

Ya (1)

Tidak (0)

6. Adakah anda masih merokok walaupun anda sakit teruk dan terpaksa berbaring di

atas katil untuk kebanyakan masa?

Ya (1)

Tidak (0)

Sila jumlah markah keseluruhan dengan mencampurkan semua markah dalam

kurungan, mengikut jawapan pilihan anda.

47

Apendiks C

INTERPRETASI MARKAH UJIAN FAGERSTROM DAN TINDAKAN SUSULAN

Markah ujian

Fagerstrom

Tahap ketagihan Tindakan

0-3 markah

Ketagihan rendah

kepada nikotin

Fasilitator memberi kaunseling dan sokongan untuk murid membuang tabiat merokok.

Dapatkan sokongan daripada ahli keluarga dan kawan-kawan

Sentiasa ambil perkembangan susulan kepada murid untuk memastikan murid kekal berhenti merokok

4-5 markah

Ketagihan

sederhana kepada

nikotin

Fasilitator memberi kaunseling dan sokongan untuk klien membuang tabiat merokok


Perlukan terapi kaunseling lebih kerap mengikut jadual yang ditetapkan atau kaunseling individu jika perlu.

Rujuk kepada Klinik Berhenti Merokok di Klinik Kesihatan berdekatan jika perlu

6-10 markah

Ketagihan tinggi

kepada nikotin

(mungkin mengalami

gejala ketagihan /

gian yang kuat jika

berhenti merokok)

Fasilitator memberi kaunseling dan sokongan untuk murid membuang tabiat merokok

Kaunseling secara individu

Perlukan kaunseling mengikut jadual yang ditetapkan atau lebih kerap jika perlu

Dicadangkan mendapatkan program-program tambahan seperti program PPDa yang lain


Rujuk kepada Klinik Berhenti Merokok di Klinik Kesihatan berdekatan untuk rawatan lanjut jika intervensi tidak berkesan

48

Apendiks D

Teknik 5R

Teknik 5R lazim digunakan bagi meningkatkan motivasi perokok untuk berhenti

merokok. Komponen 5R adalah seperti berikut:

1. Relevance Bantu perokok untuk mengenalpasti kenapa berhenti merokok

adalah satu tindakan yang sangat berkaitan dengan beliau.

Contohnya berkaitan kesihatan fizikal / emosi diri, kewangan,

hubungan keluarga/sosial dan sebagainya.

2. Risk Galakkan perokok untuk kenal pasti kesan-kesan buruk akibat

perbuatan merokok.

3. Rewards Galakkan perokok untuk kenal pasti kebaikan sekiranya beliau

berjaya berhenti merokok.

4. Roadblocks Bantu perokok untuk kenal pasti halangan yang mungkin

menyebabkan kesukaran untuk berhenti merokok. Senaraikan

halangan-halangan ini dan bincangkan cara-cara yang terbaik

untuk mengatasinya.

5. Repetition Gunakan setiap peluang yang ada untuk meningkatkan motivasi

perokok agar terus cekal berusaha sehingga berjaya mencapai

status bebas tembakau. Ulangi nasihat dan mesej berhenti

merokok setiap peluang yang ada.

49

Apendiks E

Kaedah DEAD Pointer

D - Delay (melengahkan)

Sengaja melengah-lengahkan masa untuk menyalakan / menghisap rokok

dengan melakukan kerja lain sehingga rasa gian hilang

E - Escape (melepaskan diri)

Contoh melakukan aktiviti di kawasan larangan merokok atau menghindarkan

diri dari kumpulan yang sedang merokok

A - Avoid (mengelak)

Mengelak dari apa-apa kaitan dengan rokok

Tidak mengelak pekara yang dapat membantu berhenti merokok

D - Distract (mengalihkan fikiran)

Teknik relaksasi – teknik pernafasan, urutan, meditasi

Fokus minda kepada pelajaran, hobi atau keluarga

Melakukan perkara lain seperti kerja sekolah, kerja-kerja rumah dan

membantu keluarga

50

CADANGAN AKTIVITI UNTUK

MURID SEKOLAH RENDAH

A1

TOPIK 2 : ROKOK DAN KETAGIHAN

AKTIVITI : 2.1 MAKLUMAT TERSEMBUNYI

OBJEKTIF :

i. Memahami kandungan rokok.

LANGKAH :

1. Fasilitator meminta murid berada di dalam bulatan.

2. Fasilitator menggunakan kaedah permainan “kotak beracun” yang

mengandungi kad berkenaan kandungan bahan beracun dalam sebatang

rokok.

3. Fasilitator meminta murid mengambil 1 kad dan menyebut tentang kandungan

bahan beracun dalam sebatang rokok. (Lampiran 2.1.1)

4. Murid menjawab tentang kandungan bahan beracun dalam sebatang rokok.

(Lembaran 2.1.1)

5. Fasilitator dan murid berbincang mengenai maklumat yang didapati.

Bahan Sumber : Kertas edaran, risalah, kad maklumat

A2

LEMBARAN 2.1.1

KANDUNGAN BERACUN DALAM SEBATANG ROKOK

A

S

E

T

O

N

A

A

R

M

S

A

R

I

T

P

S

C

M

R

E

K

L

D

E

S

T

O

U

O

L

D

N

B

S

D

N

T

A

T

I

F

G

E

H

I

L

P

K

X

F

M

O

N

A

S

Z

W

B

U

T

A

N

A

Bulatkan perkataan yang tersembunyi tentang kandungan bahan beracun yang

terdapat dalam sebatang rokok

1.Arsenik 4.Butana 7.DDT

2.Asentol 5.Nikotin 8.Fenol

3.Ammonia 6.Tar

A3

AKTIVITI : 2.2 MEMINDAHKAN MAKLUMAT

OBJEKTIF :

i. Mengetahui kesan nikotin dan ketagihannya.

LANGKAH :

1. Fasilitator menayangkan video iklan tentang kandungan nikotin dalam rokok /

Fasilitator meminta murid mencari maklumat tentang kesan nikotin pada

risalah yang diedarkan. (Lampiran 2.2.1).

2. Fasilitator bersoal jawab dengan murid tentang kandungan video

3. Fasilitator meminta murid secara bergilir-gilir membaca kesan nikotin yang

terdapat dalam rokok secara permainan “saya tengok saya buat saya faham”

4. Murid mengisi peta minda. (Lembaran 2.2.1).

5. Fasilitator mengumpulkan semua murid dan mengkaji semua jawapan

sebagai

satu kelas.

4. Fasilitator memperkembangkan jawapan untuk meluaskan skop

pembelajaran.

Bahan sumber : Kertas edaran, pamplet, risalah

A4

LEMBARAN 2.2.1

KESAN NIKOTIN DAN KETAGIHANNYA

NIKOTIN

KESAN AWAL

1.

2.

3.

4.

KESAN AKHIR

1.

2.

3.

4.

A5

TOPIK 3 : BAHAYA MEROKOK DAN PEROKOK PASIF

AKTIVITI : 3.1 TAHUKAH ANDA

OBJEKTIF :

i. Memahami kesan buruk merokok kepada pelajar/ individu.

ii. Mengetahui penyakit yang dikaitkan dengan merokok.

LANGKAH :

1. Fasilitator menayangkan gambar atau poster atau tayangan untuk memberi

pengetahuan asas tentang topik yang ingin dibincangkan.

2. Fasilitator bertanya tentang perasaan murid setelah melihat poster tersebut.

3. Fasilitator meminta murid dalam kumpulan menyenaraikan kesan buruk

akibat merokok dan mengetahui penyakit yang dikaitkan dengan merokok.

4. Murid dalam setiap kumpulan membuat pembentangan.

5. Fasilitator membuat rumusan tentang kesan buruk merokok.

Bahan sumber : Gambar, poster

A6

TOPIK 4 : KEBAIKAN TIDAK MEROKOK DAN

PERSEPSI REMAJA TENTANG ROKOK

AKTIVITI : 4.1 MENYUSUN PERKATAAN

OBJEKTIF :

i. Mengetahui kebaikan yang diperolehi jika tidak merokok

LANGKAH :

1. Fasilitator meminta setiap murid menyatakan pendapat masing-masing

mengenai kebaikan jika tidak merokok.

2. Fasilitator mengulas jawapan yang diberikan.

3. Fasilitator meminta murid menyusun huruf menjadi perkataan mengenai

kebaikan tidak merokok. (Lembaran 4.1.1)

4. Fasilitator membuat rumusan.

Bahan sumber : Kertas edaran, bahan dari internet

A7

LEMBARAN 4.1.1

Susun huruf di bawah supaya menjadi perkataan yang berkaitan dengan KEBAIKAN TIDAK

MEROKOK

1. GASEK …………………….

2. AANGTM …………………….

3. CSRAGE …………………….

4. ARIEC …………………….

5. TIMJA …………………….

A8

AKTIVITI : 4.2 MARI BERLAKON

OBJEKTIF :

i. Mengenalpasti persepsi yang betul tentang tabiat merokok di kalangan

remaja.

LANGKAH :

1. Fasilitator membacakan kenyataan berkaitan persepsi remaja tentang tabiat

merokok. Murid mendengar dan bergerak sama ada memasuki petak ya atau

tidak yang disediakan

2. Fasilitator meminta murid menyatakan sebab mereka berbuat demikian (sama

ada ya atau tidak )

3. Fasilitator menyediakan skrip senarai kenyataan mengenai persepsi yang

berkaitan dengan merokok.

4. Fasilitator meminta murid berlakon menggunakan skrip tersebut.

5. Fasilitator meminta murid menyenaraikan persepsi yang betul dan yang salah

tentang tabiat merokok berdasarkan skrip tersebut.

6. Fasilitator meminta maklumat balas tentang apa persepsi murid tentang

tabiat merokok di kalangan remaja.

Bahan sumber : Kertas edaran, skrip lakonan, bahan dari internet

A9

LEMBARAN 4.2.1

Lakonkan skrip persepsi tentang rokok :

A : Bestnya merokok, saya nampak dewasa.

B : Sebenarnya orang yang merokok kurang yakin pada diri sendiri.

A : Saya mudah dapat kawan kalau aku merokok.

B : Kalau awak tak merokok, awak akan dapat lagi ramai kawan sebab ramai yang

tak merokok.

A : Saya akan kurus kalau merokok.

B : Cara yang betul untuk kurus ialah bersenam dan mengamalkan pemakanan

sihat. Kita juga terhindar daripada pelbagai penyakit.

A : Orang merokok nampak macho dan bergaya.

B : Sebenarnya perokok nampak lebih selekeh, tua dan nafas berbau.

A : Tapi kalau saya merokok saya baru dapat ilham.

B : Untuk pengetahuan, merokok tidak mencetuskan ilham tetapi hanya meredakan

ketagih. Ketagihan menyebabkan seseorang itu tidak dapat berfikir secara

produktif.

A10

LEMBARAN 4.2.2

Persepsi Remaja Tentang Tabiat Merokok

PERSEPSI BETUL

PERSEPSI SALAH

A11

TOPIK 5 : PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG DAN

PANDANGAN ISLAM MENGENAI MEROKOK

AKTIVITI : 5.1 TELEFON KARAT

OBJEKTIF :

i. Mengetahui undang-undang berkaitan.

LANGKAH :

1. Fasilitator mengedarkan kepada setiap ketua kumpulan kad yang

mengandungi petikan tentang undang-undang

2. Ketua kumpulan diminta menyampaikan pesanan kepada setiap ahli

kumpulan secara bergilir.

3. Murid yang terakhir diminta membacakan pesanan yang telah disampaikan


Bahan sumber : Kertas edaran, surat khabar, bahan dari internet

A12

LEMBARAN 5.1.1

Undang-undang Berkaitan Merokok

PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG MENGENAI MEROKOK :

Di bawah Peraturan Kawalan Hasil Tembakau (2004) Pindaan 2011 :

DENDA SEHINGGA RM 1000.00

MELARANG PENJUALAN ROKOK KEPADA MEREKA YANG

BERUMUR DI BAWAH 18 TAHUN




MEREKA YANG BERUMUR DI BAWAH 18 TAHUN DILARANG

MEROKOK, MENGUNYAH, MEMBELI ATAU MEMPUNYAI HASIL

TEMBAKAU




LARANGAN MEROKOK DI KAWASAN-KAWASAN YANG

DIWARTAKAN SEBAGAI KAWASAN LARANGAN MEROKOK

A13

AKTIVITI : 5.2 LAKONAN DAN TEMURAMAH

OBJEKTIF :

ii. Mengetahui dengan jelas hukum merokok dalam Islam.

iii. Mengetahui kaedah melindungi diri dari merokok

LANGKAH :

1. Fasilitator mengedarkan kepada setiap ketua kumpulan kad yang

mengandungi petikan .

2. Fasilitator meminta murid dalam kumpulan melakonkan sesi temu ramah atau

lakonan yang sesuai

3. Fasilitator membuat rumusan hasil pembentangan murid


A14

LEMBARAN 5.1.2

Menurut peruntukan undang-undang, Seksyen 36-Akta Makanan 1983 memperuntukkan bahawa

tembakau, cerut, rokok, tembakau sedut dan bahan-bahan lain sama sahaja terpakai bagi makanan. Diikuti Perintah Kawalan Tembakau 1993 digubal. Kemudian harga rokok dinaikkan, manakala Belanjawan 1995 dibentangkan, duti import telah dinaikkan terhadap rokok. Terakhir, disebabkan umat Islam masih pekak dan bisu tentang bahayanya terhadap kesihatan perokok dan orang yang duduk berdekatan, Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bahagian Hal Ehwal Islam Ke-37 yang diadakan di Pusat Islam Malaysia, Kuala Lumpur pada 23 Mac, 1995 telah menetapkan bahawa "Merokok Adalah Haram Dalam Pandangan Islam".

Tabiat merokok bukan sahaja mempunyai kaitannya dengan aspek kesihatan, ekonomi dan sosial, malahan ia juga melibatkan sudut Agama Islam dan hukum. Sebenarnya, sejak awal lagi Islam telah menegah malah telah mengharamkan tabiat merokok di kalangan umat-umatnya. Ini menunjukkan bahawa perihal halal telah jelas dan perkara haram telah pun dijelaskan dengan setepat-tepatnya. Hanya yang benar-benar menghayati Islam dan orang beriman sahaja yang telah maklum dan dapat membezakan di antara yang baik dan buruk, di antara yang halal dan haram.

Sebilangan ulama lagi mengeluarkan hujah bahawa merokok adalah haram berdasarkan sesuatu sebab tertentu. Di antara para ulama yang mengeluarkan pendapat bahawa "merokok itu haram" di dalam Islam seperti ulama-ulama Mesir terdiri daripada Asy-Syeikh Ahmad Al-Sanhuri Al-Hanbali dan Syeikh Malikiah Ibrahim Al-Liqani, berpendapat rokok yang diperbuat dari "tembakau" adalah haram dan ditegah dari menggunakannya.

Pendapat-pendapat yang sama juga dikeluarkan oleh Abu Al-Ghais Al-Qashashi Al-Maliki (Maghribi), Ibrahim bin Jam'an dan muridnya Abu Bakar Al-Indal (Yaman), Al-Muhaqiq Abdul Malik Al-Ashomi dan muridnya Muhamad bin I'lan dan Syed Umar Al-Basri (Al-Haramain), Asy-Syeikh Muhamad Khuwajah dan Isa Asy-Syahadi Al-Hanafi dan Makki bin Furukh dan Syed Sa'id Al-Bukhi Al-Madni dan Muhammad Al-Barzanji Al-

A15

Madni Asy-Syafie (Rom). Profesor Doktor Ahmad Shalabi juga menegaskan bahawa merokok yang boleh membahayakan manusia dalam pelbagai segi kehidupan adalah haram sama sekali.

Begitu juga seorang ulama Islam terkenal dewasa kini, Profesor Dr. Yusuf Al-Qardhawi melarang umat-umat Islam makan, minum atau menghisap sesuatu yang dapat membunuh dirinya sama ada cepat atau lambat. Di dalam kitabnya "Al-Halalu Wal Haramu" (Halal dan Haram Dalam Islam),beliau menegaskan: "Rokok (tembakau) itu selama dikatakan berbahaya oleh doktor, maka menghisapnya dihukumkan haram. Lebih-lebih lagi kalau doktor spesialis sudah menetapkan hal tersebut kepada seseorang pesakit".

A16

LEMBARAN 5.1.3

KAEDAH MELINDUNGI DARI ROKOK

Fahami mengapa remaja tertarik kepada rokok.

Terkadang remaja melihat rokok sebagai suatu bentuk pemberontakan atau sebagai cara untuk dapat diterima oleh teman-temannya. Untuk mengetahui lebih jelas keburukan merokok ajaklah murid berbincang mengenai rokok termasuk pandangannya mengenai rokok tersebut.

Katakan tidak pada rokok.

Nyatakan tentang bahaya merokok. katakan tidak pada rokok.

Rokok bukanlah sesuatu yang boleh dibanggakan

Tunjukkan bahawa merokok bukanlah sesuatu hal yang dapat dibanggakan. Rokok menyebabkan nafas berbau, membuat gigi menjadi kuning, menyebabkan batuk & kehilangan tenaga untuk dapat melakukan aktiviti sukan ataupun kegiatan lain.

Rokok membazirkan wang.

Merokok adalah mahal. Bantumereka untuk mengira wang yang perlu dibelanjakan untuk merokok selama seminggu, sebulan ataupun setahun. Bandingkan wang tersebut dengan barang elektronik ataupun barang lain yang dapat diperoleh apabila tidak merokok.

Berikan gambaran mengenai masa depan mereka.

Murid cenderung percaya bahawa mereka tidak akan terkena akibat buruk dari rokok. Tetapi masalah kesihatan seperti kanser, serangan jantung & stroke sangat berisiko dialami oleh mereka yang merokok. Berilah contoh orang yang anda kenal yang menderita kerana rokok.

A17

TOPIK 6: FAEDAH BERHENTI MEROKOK

AKTIVITI : 6.1 PERKATAAN SEERTI

OBJEKTIF :

i. Mengetahui faedah yang akan diperolehi dengan berhenti merokok.

LANGKAH :

1. Fasilitator meminta murid menyatakan apa yang mereka tahu tentang faedah

yang diperolehi jika berhenti merokok.

2. Fasilitator dan murid bersoal jawab.

6. Fasilitator meminta murid mencari perkataan seerti yang membawa maksud

berkaitan faedah berhenti merokok. (Lembaran 6.1.1)


A18

LEMBARAN 6.1.1

Cari perkataan sama erti yang berkaitan dengan faedah berhenti merokok.

1.Hidup lebih lama

P

U

2. Tiada penyakit

T

3.Tidak Kotor

B

4. Tidak Boros

T

5. Jadi contoh

D

6.. Nafas tidak berbau

A

A19

TOPIK 7 : PERSIAPAN DAN KAEDAH BERHENTI MEROKOK

AKTIVITI : 7.1 BERSEDIAKAH ANDA

OBJEKTIF :

i. Membantu peserta membuat persiapan awal untuk berhenti merokok.

ii. Memberi pengetahuan tentang kaedah yang betul berhenti merokok.

LANGKAH :

1. Fasilitator menyediakan kertas edaran yang meringkaskan isi penting tentang

persiapan awal untuk berhenti merokok. (Lampiran 7.1.1).

2. Fasilitator menerangkan tentang persiapan awal untuk berhenti merokok dan

meminta murid melengkapkan maklumat dalam lembaran yang diedarkan.

(Lembaran 7.1.1) .

Bahan sumber : Kertas edaran, modul Kementerian Kesihatan, bahan dari

internet

A20

LAMPIRAN 7.1.1

1. Cara berhenti merokok :

1.1 Berhenti merokok secara ………………………………………………..

1.2 Berhenti merokok secara ……………………………………………….

2. Hari berhenti;

2.1 Tentukan tarikh untuk berhenti - catat …………………………...

2.2 Pilih hari yang penting; Contohnya ………………………………

3. Bantuan untuk hari-hari menjelang tarikh berhenti

A.Pelan berhenti – gunakan STAR

S (Set) - ……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

T (Tell) - ……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

A (Anticipate challenges) - …………………………………………………

………………………………………………...

R (Remove) - ……………………………………………………………….

……………………………………………………………….

A21

B. Aktiviti lain yang perlu dilakukan :

1. Kurangkan ……………………………………………………………………………..

2. Minum ……………………………………………………………………………………

3. Mulakan ………………………………………………………………………………....

4. Senaraikan semua ……………………………………………………………….........

……………………………………………………………………………………………

5. Dapatkan …………………………………………………………………………………

6. Wujudkan …………………………………………………………………………………

4. Bantuan untuk hari berhenti

a. Buang ………………………………………………………………………………

b. Tukar ……………………………………………………………………………….

c. Jangan……………………………………………………………………………...

d. Jangan bersama ………………………………………………………………......

e. Basuh ………………………………………………………………………………

f. Jauhi tempat ……………………………………………………………………….

g. Berada ……………………………………………………………………………....

h. Sibukkan ………………………………………………………………………….

i. Jika Berjaya ………………………………………………………………………….

j. Jumpa doktor gigi……………………………………………………………………

A22

7. Tanda-tanda awal apabila berhenti merokok

a) Pening …………………………………………………………………………. ……

……………………………………………………………………………………………..

b) Kebas …………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………..

c) Batuk ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………….

d) Selera …………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………

e) Mulut ………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………….

f) Sembelit ……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………..

g) Perasaan gian……………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………..

h) Gelisah ……………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………..

A23

AKTIVITI : 7.2 AKHBAR DALAM DARJAH

OBJEKTIF :

i. Memberi pengetahuan tentang kaedah yang betul berhenti merokok.

LANGKAH :

1. Fasilitator membahagikan murid dalam kelas kepada beberapa kumpulan

kecil.

2. Fasilitator mengedarkan bahan keratan akhbar berkaitan pengalaman

individu berhenti merokok untuk dikongsi bersama dengan ahli kumpulan.

3. Fasilitator meminta wakil daripada setiap kumpulan membentangkan hasil

dapatan kumpulan mereka.

4. Fasilitator memperkembangkan jawapan untuk meluaskan skop

pembelajaran.


A24

TOPIK 8 : MENGATASI KEINGINAN UNTUK MEROKOK (GIAN)

DAN

MENGEKALKAN STATUS TIDAK MEROKOK

AKTIVITI : 8.1 FIKIR-FIKIRKAN

OBJEKTIF :

i. Memahami tanda-tanda gian dan cara mengatasinya.

LANGKAH :

1. Fasilitator bersoal jawab dengan murid mengenai tanda-tanda gian

merokok .

2. Fasilitator meminta murid berkongsi pengalaman mereka.

3. Fasilitator mengedarkan lembaran kerja berkaitan dengan tanda-tanda

gian dan cara mengatasinya. (Lembaran 8.1.1 dan Lampiran 8.1.1)



A25

AKTIVITI : 8.2 STESEN SIMULASI

OBJEKTIF :

i. Memahami tanda-tanda gian dan cara mengatasinya.

LANGKAH :

1. Fasilitator membahagikan murid kepada kumpulan kecil .

2. Fasilitator mengarahkan setiap kumpulan bergerak ke stesen yang telah

ditandakan.

3. Setiap ahli kumpulan melakukan simulasi seperti arahan yang terdapat

pada setiap stesen.

4. Fasilitator membuat rumusan mengenai kaedah mengatasi gian.

Bahan sumber : Kertas edaran, kad arahan

A26

LEMBARAN 8.1.1

Bulatkan penyataan yang berkaitan dengan tanda-tanda gian merokok dan tuliskan

perkataannya di ruang yang disediakan.

1. ……………………………………………………

2. …………………………………………………...

3. ……………………………………………………

4. …………………… ………………………………

5. ……………………………………………………

6. ……………………………………………………

7. ……………………………………………………

SUKA KETAWA SUSAH TIDUR CEPAT MARAH

KURANG SABAR SANGAT SABAR SENANG TIDUR

TUMPUAN PENUH GELISAH TENANG

KURANG AKTIF AKTIF KURANG TUMPUAN

A27

LAMPIRAN 8.1.

CARA MENGATASI GIAN

Stesen 1

KUNYAH SESUATU SEPERTI GULA GETAH

…………………………………………..

Stesen 2

MEMBUAT SESUATU DENGAN TANGAN SEPERTI MENAIP DAN MELUKIS

………………………………………

Stesen 3

BUAT KERJA YANG SUSAH SEPERTI MEMBASUH KERETA

………………………………………

Stesen 4

BERSENAM

………………………………………

Stesen 5

UPACARA AGAMA MASING-MASING

(Bersolat , berwirid dll)

A28

AKTIVITI : 8.3 KATAKAN TAK NAK

OBJEKTIF :

ii. Kaedah mengekalkan status tidak merokok.

LANGKAH :

1. Fasilitator membahagikan murid kepada beberapa kumpulan kecil.

2. Fasilitator meminta murid membuat iklan dan ikrar untuk tidak merokok.

3. Fasilitator mengumpul semula semua murid dan meminta setiap kumpulan

membuat pembentangan.

4. Fasilitator membuat rumusan dan membimbing murid bersenam gaya

hidup sihat.

Bahan sumber : Bahan dari internet

A29

CADANGAN AKTIVITI UNTUK

MURID SEKOLAH MENENGAH

B1

TOPIK 2 : ROKOK DAN KETAGIHAN AKTIVITI : Mencari maklumat OBJEKTIF : i. Memahami kandungan rokok ii. Mengetahui kesan nikotin dan ketagihannya MASA : 30-60 minit ALAT : Kertas edaran, surat khabar, bahan dari internet, pamplet, brosur LANGKAH : 1. Fasilitator membahagikan pelajar kepada beberapa kumpulan kecil. 2. Fasilitator mengedarkan bahan sumber kepada kumpulan pelajar. 3. Fasilitator meminta pelajar mencari maklumat dalam kumpulan kecil dengan

menggunakan Lembaran 1.1, 1.2 dan 1.3 ( satu pertandingan dalaman boleh dijalankan untuk menggalakkan penyertaan. )

4. Fasilitator mengumpulkan semua pelajar dan mengkaji semua jawapan

sebagai satu kelas. 5. Fasilitator memperkembangkan jawapan untuk meluaskan skop

pembelajaran.

B2

Lembaran 1.1

Jenis Rokok dan Kandungannya

B3

Lembaran 1.2

Kandungan Dalam Sebatang Rokok

AMMONIA (PENCUCI TANDAS )

TOLUENE (BAHAN PELARUT/PETROL)

HEXAMINE (RACUN SERANGGA)

METHANE (SEWER GAS)

CADMIUM(BATTERIES) Acitic Acid (Vineger) Butane (minyak pemetik api) Steric Acid

Arsenic (Poison)

Carbon monoxide

(asap kereta)

Vinil klorida (membuat PVC)

METHANOL (Rocket Fuel)

CAT (BAHAN KIMIA) AMONIA(TOILET CLEANER)

7000 BAHAN KIMIA 300 RACUN

DDT (RACUN MAKLUK PEROSAK)

81 PENYEBAB KANSER

HIDROGEN SIANIDA (Racun yang digunakan dalam kebuk gas)

NIKOTIN (Racun yang digunakan dalam kebuk gas)

ASETON (Penanggal cat)

KADMIUM (Digunakan dalam bateri kereta)

NAFTALENA (UBAT GEGAT)

ARSENIK (RACUN ANAI-ANAI)

BENZOPYRINE BUTANA POLONIUM 201 NAPTHYLAMINE

METANOL FENOL NAFTALENA TOLUENA

B4

Lembaran 1.3

Nikotin dan Kesan Ketagihan

B5

TOPIK 3 : BAHAYA MEROKOK DAN PEROKOK PASIF AKTIVITI : 3.1 Minda Ingin Tahu OBJEKTIF : i. Memahami kesan buruk merokok kepada pelajar/ individu ii. Mengetahui penyakit yang dikaitkan dengan merokok MASA : 30-60 minit LANGKAH : 1. Fasilitator menanya soalan yang menarik untuk merangsang perasaan ingin

tahu pelajar tentang topik yang fasilitator ingin bincangkan. Soalan itu haruslah soalan yang fasilitator jangkakan tidak ramai pelajar yang tahu jawapannya.

Contoh soalan; Pengetahuan umum : Mengapa kita perlu adakan kempen tidak merokok? Bagaimana Menurut pakar perubatan apakah penyakit

kronik yang dikaitkan dengan bahaya merokok? Bagaimana : Bagaimana merokok boleh menjejaskan prestasi akademik dan kokurikulum? Bagaimanakah penampilan diri seorang perokok? Definisi : Apa yang dimaksudkan dengan perokok pasif? 2. Fasilitator menggalakkan spekulasi dan tekaan liar. Gunakan frasa seperti

“cuba teka”. 3. Fasilitator jangan memberikan maklumat balas dengan segera. Terima

semua tekaan. Fasilitator cuba timbulkan perasaan ingin tahu dengan jawapan yang sebenar.

Gunakan soalan sebagai petunjuk atau klu kepada apa-apa yang hendak fasilitator ajar. Masukkan jawapan ke dalam penyampaian fasilitator

B6

AKTIVITI : 3.2 Pembahagian Kad

LANGKAH :

1. Fasilitator mengedar kepada setiap pelajar kad indeks yang mengandungi maklumat penyakit yang dikaitkan dengan merokok . ( Lampiran 3.2.1- Penyakit Kanser dan Lampiran 3.2.2 - Penyakit Kronik)

2. Fasilitator meminta pelajar berlegar-legar di dalam kelas dan mencari pelajar lain yang mempunyai kad yang sama kategorinya. (Fasilitator boleh umumkan kategori terlebih dahulu atau pun membiarkan pelajar mencarinya)

3. Fasilitator meminta pelajar yang sama kategorinya tampil ke hadapan kelas.

4. Apabila setiap kategori telah ditampilkan, fasilitator memberikan tip atau isi-isi pelajaran yang difikirkan penting.

*Gunakan soalan sebagai petunjuk atau klu kepada apa-apa yang hendak fasilitator ajar. Masukkan jawapan ke dalam penyampaian fasilitator

B7

LEMBARAN 3.2.1

PENYAKIT KANSER

PARU-PARU KANSER PARU-PARU

KANSER MULUT

KANSER PANGKAL RAHIM

KANSER PERUT

KANSER HATI

KANSER OESOPHAGUS (TEKAK)

KANSER BUAH PINGGANG

B8

LAMPIRAN 3.2.2

PENYAKIT-PENYAKIT KRONIK

PENYAKIT PARU-PARU KRONIK

(EMPHYSEMA)

ANGIN AHMAR / STROK

SERANGAN SAKIT JANTUNG DAN

LEMAH JANTUNG

KEROSAKAN BUAH PINGGANG

KEBUTAAN

B9

TOPIK 4 : KEBAIKAN TIDAK MEROKOK DAN PERSEPSI REMAJA TENTANG ROKOK

AKTIVITI : Debat OBJEKTIF : i. Mengetahui kebaikan yang diperolehi jika tidak merokok MASA : 30-60 minit BAHAN : Kertas edaran, surat khabar, bahan dari internet berkaitan tajuk kebaikan tidak merokok. LANGKAH : 1. Fasilitator membahagikan pelajar dalam kelas kepada dua kumpulan iaitu A

dan B. Fasilitator membuat kenyataan yang membahaskan isu berkaitan merokok; Merokok “Padah atau Faedah”

2. Mulakan pendebatan dengan meminta jurucakap mengemukakan hujah dan

mereka. 3. Teruskan perdebatan. Minta jurucakap pembangkang memberikan “hujah

balas”. (Lakukan secara selang seli). 4. Pada waktu yang sesuai, tamatkan perdebatan. Kumpulkan seluruh kelas

dalam bulatan. Adakan perbincangan seluruh kelas tentang apa yang dipelajari oleh mereka tentang isu daripada perdebatan tadi.

B10

AKTIVITI : 4.2 Benar atau Palsu OBJEKTIF : i. Mengenalpasti persepsi yang betul tentang tabiat merokok dikalangan remaja. LANGKAH : 1. Fasilitator menyediakan senarai kenyataan yang berkaitan dengan rokok di

mana separuhnya benar dan separuhnya lagi palsu. Contohnya. “Merokok nampak macho” adalah palsu dan “Remaja yang tidak merokok adalah lebih matang dan dewasa” adalah benar .

2. Tulis setiap kenyataan itu di atas kad indeks yang berlainan. Pastikan ada

kad yang sama banyak dengan bilangan pelajar di dalam kelas. 3. Fasilitator mengedarkan kad kepada semua pelajar . Beritahu misi mereka

adalah untuk menentukan kad yang benar dan yang palsu. 4. Apabila peserta terakhir selesai membaca setiap kad dapatkan pendapat

kelas tentang kebenaran atau kepalsuan kenyataan itu. Fasilitator memberi maklumat balas tentang setiap kad.

B11

Lembaran 4.2

KENYATAAN PERSEPSI TENTANG MEROKOK

Persepsi salah Fakta sebenar

Merokok melambangkan kedewasaan

Ramai remaja yang tidak merokok didapati lebih matang dan dewasa.

Remaja yang merokok sebenarnya kurang yakin pada diri sendiri.

Dengan merokok seseorang itu mudah dapat kawan

Apa guna mendapat kawan sekiranya member pengaruh negatif terhadap anda.

Dengan tidak merokok, remaja akan mendapat ramai kawan yang baik kerana majoriti remaja adalah tidak merokok.

Merokok boleh mengekalkan kelangsingan badan

Merokok bukanlah cara untuk mengekalkan kelangsingan badan.

Cara yang betul ialah dengan bersenam dan mengamalkan pemakanan yang sihat.

Ini akan menjadikan remaja lebih sihat dan terhindar daripada berbagai jenis penyakit seperti penyakit jantung , kanser dan lain-lain.

Merokok melambangkan kehebatan (Macho) bagi lelaki dan bergaya (Trendy) untuk perempuan

Imej macho dan trendy ini sebenarnya adalah ciptaan palsu yang diketengahkan oleh pengeluar rokok melalui iklan.

Sebenarnya perokok kelihatan lebih selekeh, kulit kusam, nampak tua dan nafas berbau.

Merokok merupakan sumber ilham

Merokok sebenarnya tidak mencetuskan ilham tetapi hanya sekadar meredakan ketagihan.

Ketagihan inilah yang menyebabkan seseorang itu tidak dapat berfikir secara produktif.

B12

TOPIK 5 : PERUNTUKAN UNDANG-UNDANG DAN PANDANGAN ISLAM MENGENAI MEROKOK

AKTIVITI : Bertemu Dengan Tetamu OBJEKTIF : i. Mengetahui undang-undang berkaitan. ii. Mengetahui dengan jelas hukum merokok dalam Islam. iii. Mengetahui kaedah melindungi diri dari merokok MASA : 30-60 minit LANGKAH : 1. Fasilitator menjemput penceramah tamu untuk berceramah di kelas sebagai

pakar subjek yang sedang dibincangkan. 2. Fasilitator memberitahu terlebih dahulu kepada penceramah tamu bahawa

sesi kelas itu akan dikendalikan seperti sidang akhbar.Untuk menepati format itu, penceramah harus menyediakan beberapa kenyataan permulaan yang ringkas dan kemudian bersedia menjawab soalan daripada “akhbar”.

3. Sebelum penceramah tamu tiba,fasilitator sediakan pelajar dengan

membincangkan bagaimana sidang akhbar dijalankan dan memberi mereka peluang untuk menyediakan beberapa soalan untuk ditanya kepada penceramah tamu.

B13

TOPIK 6 : FAEDAH BERHENTI MEROKOK

AKTIVITI : Peta Minda (Mind mapping) OBJEKTIF : i. Mengetahui faedah yang akan diperolehi dengan berhenti merokok. MASA : 30-60 minit LANGKAH : 1. Fasilitator memilih topik untuk pemetaan minda “Faedah berhenti merokok”. 2. Fasilitator mengedarkan pen, kertas dan alat tulis untuk kegunaan pelajar

mencipta peta minda yang berwarna warni dan berbentuk grafik.

3. Fasilitator memberikan masa secukupnya untuk pelajar mengembangkan peta minda mereka. Fasilitator menggalakkan pelajar melihat kerja orang lain bagi merangsang idea mereka.

4. Fasilitator meminta pelajar berkongsai peta minda mereka dengan pelajar

lain. Kendalikan perbincangan tentang tajuk yang telah digambarkan secara kreatif melalui peta minda yang dihasilkan oleh pelajar.

B14

TOPIK 7 : PERSIAPAN DAN KAEDAH BERHENTI MEROKOK AKTIVITI 7.1 : Kajian Kes - Ini ada satu masalah… OBJEKTIF : i. Membantu peserta membuat persiapan awal untuk berhenti merokok. ii. Memberi pengetahuan tentang kaedah yang betul berhenti merokok MASA : 30-60 minit LANGKAH :

i. Fasilitator membahagikan pelajar kepada beberapa kumpulan kecil. Setiap kumpulan akan diberikan satu masalah untuk diselesaikan.

ii. Fasilitator kemudian meminta wakil setiap kumpulan membentangkan hasil perbincangan. (Peringatan; keputusan kumpulan diambil atas suara majoriti).

iii. Selepas semua kumpulan selesai membuat pembentangan,fasilitator membuat kesimpulan

Rizal ( Bukan nama sebenar). Banting, Selangor.

Saya berumur 18 tahun.Masih menuntut dan tidak mendapat sebarang tajaan.

Masalahnya,saya perokok tegar dan ingin menjimatkan wang dengan berhenti

merokok. Setiap kali mencuba, saya gagal. Harap bantu.

B15

AKTIVITI 7.2 : Mengambil nota secara terbimbing OBJEKTIF : i. Membantu peserta membuat persiapan awal untuk berhenti merokok. ii. Memberi pengetahuan tentang kaedah yang betul berhenti merokok MASA : 30-60 minit ALAT : Lampiran 7 LANGKAH : 1. Fasilitator ,menyediakan kertas edaran yang meringkaskan isi penting topik

berbentuk syarahan yang akan fasilitator berikan (Lampiran 7). 2. Tinggalkan sebahagian daripada teks itu kosong dan jangan berikan teks

lengkap. 3. Edarkan kertas edaran kepada pelajar. Jelaskan bahawa fasilitator sudah

menyediakan ruang kosong untuk membantu mereka mendengar dengan aktif pengajaran fasilitator berbentuk syarahan.

B16

Lampiran 7

1. Cara berhenti merokok;

1.1 ………………………………………………………………………..

1.2 ………………………………………………………………………..

2. Hari berhenti;

2.1 Tentukan tarikh untuk berhenti - catat …………………………...

2.2 Pilih hari yang penting; Contohnya ………………………………

3. Bantuan untuk hari-hari menjelang tarikh berhenti

A. Pelan berhenti – gunakan STAR

S (Set) - ……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

T (Tell) - ……………………………………………………………………..

……………………………………………………………………..

A (Anticipate challenges) - …………………………………………………

………………………………………………...

R (Remove) - ……………………………………………………………….

……………………………………………………………….

B. Aktiviti lain yang perlu dilakukan;

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

B17

4. Bantuan untuk hari berhenti

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

5. Tanda-tanda awal apabila berhenti merokok

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

B18

TOPIK 8: MENGATASI KEINGINAN UNTUK MEROKOK (GIAN) DAN MENGEKALKAN STATUS TIDAK MEROKOK AKTIVITI 8.1 : Dalam Surat Khabar OBJEKTIF : i. Memahami tanda-tanda gian dan cara mengatasinya. ii. Kaedah mengekalkan status tidak merokok. MASA : 30-60 minit ALAT : “Keratan akhbar /majalah,sumber dari internet”

LANGKAH : 1. Fasilitator membahagikan pelajar dalam kelas kepada beberapa kumpulan kecil. 2. Fasilitator mengedarkan bahan “keratan akhbar” untuk dikongsi bersama

dengan ahli kumpulan dan meminta mereka berkongsi bahan. 3. Fasilitator mengumpul semula semua pelajar dan meminta wakil daripada

setiap kumpulan kecil berkongsi bahan mereka dengan pelajar lain. 4. Semasa kumpulan membuat laporan, fasilitator mendengar perkara penting

yang akan fasilitator gunakan untuk dipersembahkan di dalam kelas dan fasilitator menggunakan maklumat itu bagi menggalakkan perbincangan.

garis panduan pengendalian murid sekolah yang merokok

Documents