EKSPRIMENTASI GETAH BATANG SAGU SEBAGAI BAHAN PEMEKAT DI DALAM PENGHASILAN BATIK BLOK

DAN SUTERA. SARING

Nur Sakilla Bt Mohamad Khaulan

Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepnjian Teknologi Senireka (Tekstil dan Fesyen)

2012

"usat J(bidmat Maklumal AkadC'miklJNJ"T,}srr, .... , ." .. ~ ~ '"'" I_I "u,l\ k'

EKSPRIMENTASI GETAH BATANG SAGU SEBAGAI BAHAN PEMEKAT PI DALAM PENGHASILAN BATIK BLOK DAN SUTERA SARING

NUR SAKILLA BT MOHAMAD KHAULAN

Projek ini merupakan sa lah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian

Tekno logi Senireka ( Tekstil dan Fesyen)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif

UNIVERSlTI MALAYSIA SARAWAK

2011 /2011

UNIVERSITI MALAYSIASARAWAK BORANG PENGESAHAN STATUS TESISI LAPORAN

JUD UL: EKSPRIMENTASf GETAH BATANG SAGU SEBAGAI BAHAN PEMEKAT Df DALAM PENGHASILAN BATIK BLOK DAN SUTERA SARING.

SESI PENGAJIAN : 2009/ 2012

Saya NUR SAKlLLA BT MOHAMAD KHAULAN

Mengaku membenarkan tesis lLaporan * ini di simpa n di Pusat Khidmat Ma klumat Akademik, Univers iti Malaysia Sarawak dengan syara t-syara t kegunaan seperti berikllt :

1. Tesisl Laporan adalah hak milik Univers ili Malaysia Sarawak 2. Pusal Khidmat Maklumat Akademik, Uni versiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3. Pusa r Khidmat Maklumat Akademik, Universiti Mala ys ia Sarawak dibenarkan

membuat pendi gitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandunga n Tempatan 4. Pusal Khidrna t Maklumat Akademik, Universiti Mal aysia Sarawak dibenarkan

membuat sa linan tesisl Japoran ini sebagai bahan pertukaran antara institusi pengajian tinggi

S . • sila tandakan V D D SULIT (M engandun gi rna kJumat yang berdarjah

keselamatan atau kepentingan seperti termaktub di ~

~ TER HAD da lamAKTA RAHS1A RAS MI1972)

(Mengandungi makJuma t Terhad yang telah ditentukan ~ oleb Orga nisasilbadan di mana penyelidikan dija lanka n) ~J lDAK TERHAD

J'

YC---;,( imda tanga n Penyelia /

Tarikh : ;r( 'it( IV-Ala mat Telap : Jalan Seri Ce mpaka, Kg Teluk Rhu, 45100 Sg. Ayer Tawar, Selangor.

Catatan : • TesJsi Laporan dima ksukan sebagai Lesi s bagi lj azah Doktor Fa lsafah, Sm)ana dan Saljana Muda ,., J!ka Tes isiLaporan ini SULIT a tau TERH AD, sila Jampirkan surat daripada piha k berkuasaf

orgamsasi berkenaan dengan menyatakan sekali sebab dan tempoh tesls1 Laporan ini rerlll d ike laskau sebagai SVLlT atau TERHAD.

Projek bertajuk "Eksperimentasi Getah Batang Sagu sebagai Bahan Pemekat di dalam Penghasilan Batik Blok dan Sutera Sal'ing" telah disediakan oleh Nur Sakilla Bt Mohamad Khaulan dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijaza h Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Teknologi Seni Reka TekstiJ dan Fesyen ).

Diterima untuk diperiksa o leh :

&Y. r ) .J'r:;jMadya Dr.Nazlina Bt ~haari )

Tarikh :

_:r'(~ (IY._ _

t'usat Khldmat Maldumat ,U,.ademil.. UNMRSITI MALAYSIA SARAWAK

lSI KANDUNGAN

lsi Kandungan . ......... . . . . .. I

Peoghargaao . Il

Abstrak .. 111

Abstract . . .. . ...... . ... . tV

BAB I LATAR BELAKANG KAnAN

1. 0 Pengenal an ..... . . . .. 1

I I Penyalaan masalah .7

1. 2 Persoala n kajian ....... . . 7

1.3 O bjeklif kajian ... 8

1.4 Hipoles is kajian . . .. 8

1.5 Kepenlingan kaj ian 9

1.4 Skop kaj ian .. 10

1. 5 Limitas i kajian . 10

1.6 Kesimpulan ....... ..... . . 10

BAB 2 KAJIAN LITERATUR

3.0 Pengena lan . II

3. I Spes is Pokok Sagu II

3.2 Kajian kes . 12

3.3 Kes impulan . . ...... 13

BAB 3 METODOLOGI KAJIAN

2.0 Pengenalan . . ................ .. . .

2.1 Metodolog; kajwn

2.2 Kaedah primer .................. ... . .. . .. .. . .

2.2. 1 Eksprimen.

2.2.2 T emuramah

2.2.3 Soal selidik ..

2.3 Kaedah sekunder . . ....... . ........ . . .. .

2.4 Eksperimen . . . .. . .. . ........ .. . . .

2.5 Bahan ya ng d igunaka n

2.6 Hasil Dapata n Kajian . . ... . . ...

2. 7 Hasil Ujian diatas kain

2.8 Rumusan ........... ....... .

BAB 4 DATA ANALISIS

4.0 Pengenalan

14

15

16

17

17

17

..... ... ......... .... .... 18

19

. 20

24

33

. .. .42

4.1

44

Penganali saa n Data. ... 46

4 .1.0 Bahagian B (Pengetahu an Umum ........ . . .. ....... 49

4.1.1 Bahagian C (Penggllnaan Bahan) . .. 50

4 .1.2 Produk akhir ......... . . .. 54

4.2 Kes impulan . 55

BAB 5 CADANGAN REKA CORAK DAN PRODUK

5. 1 Ko nsep . . ..... 56

5.2 Cadangan produk . . .......... . 60

5.3 P roduk akhir . .. . . . ...... 60

5.4 Rumusan ........63

VALIDASl KAJIAN ..... 64

KESlMPULAN. ... . . ... ... . .. .. . . ... . .. .... ..... . .............. ... ... 66

RUJUKAN .. .... .... .. ..... .. . ...... 68

LAMPlRAN ..70

-- ---

PENGHARGAAN

Bismillahirahmanirahim.

Syukur alllamdulillah ke hadrat Allah S.W.T kerana keizinan-Nya ,

maka penye lidikan Projek Tahun Akhir ini dapat disempumakan. Projek

penyelikikan Senireka Fesyen dan TekstIl (tesis) yang bertajuk 'Eksprimentasi Getah

Batang Sagu sebagai Bahan Pemekat di dalam Penghasilan Batik Blok dan Sutera

Saring' ini adal ah sebahagian daripada keperluan syaral kelulusan Ij azah Sarjana

Muda dengan Kepujian ( Tekno logi Senireka ).

Saya ingin mengllcapkanjutaan terirna kasih kepada semua pensyarah­

pensyarah Teknologi Senireka Tekstil dan Fesyen iaitu Prof. Madya Dr. Naz lina Bt

Shaari selaku penyelia yang telah memberi bantuan dalam menjalankan penyelidikan

1m.

Setingg i-tinggi terirna kasih diucapkan buat insan teristirnewa kepada

ayahanda Mohamad Khaulan Bin Ismail dan bonda Rohaya h Bt Alias serta seluruh

ahli keillarga yang sentiasa memberi sokongan dan dorongan serta terima kasih juga

kepada Muhammad Shafiq Bin Kamal Shan kerana banyak membantu dan memberi

doronga n sepanjang penyelidikan ini.

Akhir kat a, saya amat menghargai jasa mereka yang banya k

menyokong dan membantu saya sepanjang kajian ini dijaIankan. Terima kasih buat

semua .

-

ABSTRAK

Dalam industri tekstil, lilin paraffm digunakan secara meluas dalam

proses penghasilan batik. Perusahaan batik dikatakan lelah banyak menimbulkan

masalah terutamanya dari segi pemusnahan alam sekitar akibat datipada pembuangan

sisa liIin serta wama yang dialirkan ke dalam sungai. Kajian lelah dibuat untuk

menghasilkan pengganti lilin iaitu dengan menggunakan bahan as li daripada getah

batang sagu sebagai bahan pemekat. Ia juga merupakan satu langkah baru dalam

membantu pengusaha batik untuk mengurangkan penggunaan lilin ya ng memberi

kesa n kepada kesihatan serta dapat mengurangkan kos bahan api. Hasil kajian tnt

diaplikasikan ke atas rekacorak dengan menggunakan batik blok dan sutera saring.

ABSTRACT

In the text ile industry, wax is widely used in batik production process. The

study has been made to produce a natural ingredi ents ji-om the sago tmnks o f res in as

natural thickening. It is a new alternat ive of resin rep lacing the used of wax paraffin

in batik. Resu lts shows that the resin fonnula fro m sago are able to produce qualit y

printing and batik block prints.

-

~----

BAlll PENDAHULUAN

1.0 Pengenalan

Kajian ini melUpakan penye lidikan yang berbentuk eksperimen ke

atas potensi getah tumbuhan asli untuk dihasilkan da lam bentuk resist. Penerokaan

terhadap potensi baw dalam bentuk getah tumbuhan ini dilakukan sebaga i alternatif

kepada penggunaan getah tumbuhan. BalIk berasal daripada perkataan ' amba' yang

bererti menulis dan 'titik '. Batik adalah seni lukis yang dilakukan di atas kain dengan

menggunakan lilin atau sebagai pelindung warna untuk mendapatkan ragam hias di

atas kain. ( Jasman Ahmad dan S iti Razmah Haji Jdris, 1996) .

MenulUt Dona Z. Meilech pula, perkataan ba tik memberi maksud

'wax writing' atau lilin tulis. Keadaan itu menj elaskan kepada proses penggunaa n

Jilin panas denga n ca ra menitikkannya pada permukaan kain melalui sejenis alat yang

dinamakan ca nting untuk melakukan aktiviti menco rak

Batik juga melUpakan kraftangan Melayu tradisional yang lIlempunya i

keunikannya tersendiri khususnya dari segi motif, teknik pembuatan serta nilai

keindahannya . Kesohoran batik dikagumi bukan sahaja dikaJangan penc inta sen

1

----

tempatan malah tunlt mendapat perhatian luar diperingkat globaL Secara umumn ya,

batik adalah bersifat ulilarian dan fungs i ut amanya ialah sebagai bu sa na yang

menawan. Batik mampu mengangkatmartabat budaya bangsa sebagai warisan seni

yang kaya dengan sumber motifdan nilai estelikanya. ( Zaliha Hi Hussin, 2007 )

Pokok sagu atau dikenali sebagai Metroxylon Sagu. Poko k sagu tergolo ng

daripada keluarga pa lma. la merupakan tanaman palma yang mengeluarkan sulur .

Pokok sagu banyak terdapat di Malaysia dan kawasan hutan hujan ASEAN. Ia bo leh

merujuk kepada semua pokok dalam spesies Metrmylol1, at au khusus kepada

Mctroxylol1 sag" sahaja. Terdapat kelainan pad a pokok ini iaitu mempunyai duri dan

(anpa duri dalam spesies ini . Pokok sagu mempunyai batang yang besar, tegap,

mencapai kelinggian antara 10-20 meter serta mempunya i kandungan kanji yang

tinggi. Batang sagu juga mengeluarkan getah yang likat seakan-akan lendir. Pokok

sagu juga merupaka n sumber makanan asas i bagi kaum peribumi di Sabah dan

Sarawak antaranya suku kaum Bisaya, dan Melanau. Tempoh matang pokok sagu

bergantung pad a kesuburan tanah. Secara purala, pokok sagu boleh dituai apabila

sudah menjangka u umur 12 -1 3 tahun ditanah yang mempunyai minera l dan 15-1 8

tahun ditanah gambut. Pokok sagu yang telah diteba ng perlu diproses secepat

mungkin untuk meugelakkan kemerosotan kandungan kanji, biasanya tidak melebilii

2 hari selepas ditebang. Tepung sagu boleh digunakan untuk memproses serbuk

perasa (MSG), sirap g lukosa, a lko ho l, makana n bayi, gula-gu la, tekstil, kertas,

pe lekar, gam, bahan pembeku, plastik dan lain -la in. Pokok sagu juga mempunya i

banyak pelepah yang berbentuk pinnale yang panjangnya 6-8 meter tegak kemudian

2

perlahan-lahan melengkung ke bawah. Pokok sagu mengeluarkan jambak bunga yang

menghasilkan banyak bunga jenis dwiseks dan kemudian akan mengeluarkan biji-biji

sagu. Bunga adalah jenis 'protandrous' di mana bunga jantan akan menjadi matang

dahulu daripada bunga betina . Ini bag i memastikan pendebungaa n kacuk (cross

pollination) akan berlaku . Musim berbunga akan mengambil masa dua tahun di mana

selepas ini pokok sagu akan mati. (Ismail Saidin, 1993 )

Bahan semulajadi yang merangkumi bahan yang mengandungi peratusan

karakter yang tinggi untuk menyekat wama dan sebaga i bahan pemekat dalam

penghasilan batik. Oleh itu, kajian yang dibuat adalah merangkumi bahan semulajadi

yang dapat meninggalkan kesan dan dapat menyekat warna di atas kain agar dapat

memberi satu altemalif baru kepada pengusaha batik untuk mengurangka n koso

Bahan yang digunakan adalah senang didapati dan tidak perJu mengeluarkan kos

ya ng linggi. Getah ya ng dapat dikeluarkan untuk satu pokok sagu adalah sebanyak

1500ml.

Batik blok merupakan penghasiJan batik melalui teknik cop. Batik

blok diperbuat daripada kayu atau besi yang diukir mengiknt corak. Kain dibentang

diatas meja yang dialas dengan lapisan sejuk. Tujuan lapisan ini adalah untuk

meny"jukkan Jilin selepas dicop. Selepas teknik co p dilakukan, proses mewama

adalah sama seperti proses pewamaan dalam kaedah proses mencanting.

Kaedah percetakan adalah proses mencetak dengan menggunakan

cetakan sutera saring. Biasa nya bahan ya ng digunakan untuk percetakan ialah

3

'printing paste', Dalam proses penghasilan batik, teknik percelakan adalah satu

teknik yang mempercepalkan, Tambahan pula pad a masa seka rang terdapa t teknologi

atau mesin percetakan yang menggunakan komputer.

4

-- -----

t'uial Kbidmat MalduDllill Akademlk UNTVF:RSfTl ~H' ~ "~f.\ _ & " ~W>\. K

BAHAGIAN POKOK SAGU YANG MENGELUARKAN GETAH

Metroxylon Saga

i) Pokok Metroxylon sagu yang renek mempunyai duri pada bahagial1 pelepah didapati mengandungi getah pada bahagian pelepah tersebut.

ii) Pelepah terse but dicantas dan masa untuk mendapatkan getah setiap cantasan pada pelepah mengambil masa selama 3 minit.

iii) Getah yang terdapat pada satu pokok Metroxylol1 Sagu yang renek dan berduri mengandungi getah sebanyak 500ml.

5

-

Metroxyloll. Sag/l (Warbllgii)

i) Pokok Melroxylon Sag" ya ng berbatang besar dan tidak mempunya i duri dapat mengeluarkan getah ya ng banyak seJepas aktiviti proses penebangan pokok dilakukan.

ii) Hasil se lepas aktiviti proses penebangan pokok sagu, didapati lerdapat getah pokok sagu yang terbiar.

i) Getah ya ng terdapat pada pokok Melraxylan Sagll ya ng berbatang besar menga ndungi getah sebanyak J 500ml.

Rajah I : Bahagian pokok Metroxylon SlIgu yang mengeluarkan getah

6

.-.w----- - - ---- ­

1.1 Penyataan masalah

Penyelidikan ini bermula apabila terdapat masa lah yang dihadapi oleh

go longan yang terlibat dalam industri tekstil dan penghasilan batik. Antara masalah

ya ng dihadapi ialah tidak terdapat resisl getah asli di pasaran. Pada masa sekarang

tiada lagi resist dari sumber getah asli selain lilin yang dihasilkan dan dikomersilkan

di pasaran. Kajian ini adalah eksperimentasi getah batang sagu. Penggunaan getah

asli pada tumbuhan cuba untuk diperkembangkan dalam bentuk barn iaitu dalam

bentuk resist untuk menggantikan Jilin para fin dalam penghasilan batik. Dengan in~

kajian yang dibuat adalah mengambil alternatif barn bagi menggantikan penggunaan

lilin yang dapat memberi kesan dan fungsi yang sarna seperti lilin. Selain itu, kos

sampingan juga diambil kira sarna ada dari segi kesihatan, bahan mentah, kos bahan

yang digunakan dan sebagainya.

1.2 Persoalan kajian

a. Adakah getah batang sagu berpotensi tinggi sebagai alternatif baru

menggantikan lilin?

Kesedaran tentang isu alam sekitar dan kesihatan, hal tersebut telah

memaksa pelbagai industri termasuk industri tekstil mecari bahan-bahan

mesra alam berdasarkan wujudnya secara semulajadi yang bolell diperbaharui.

Oleh yang demikian, penye lidik cuba mencan inisiatif hanI iaitu

menggantikan resist pada batik dengan mengunakan getah batang sagu.

7

--

b. Apakah formula yang boleh diaphkasikan di dalam proses menghasilkan

getah batang sagu sebagai baban pemekat di dalam penghasilan batik blok dan

sutera saring?

1.3 Objektif kajian

a. Mengkaji sumber getah daripada pokok sagu yang sesuai untuk dijadikan

dalam bahan pemekat.

b. Membuat eksperimentasi getah batang sagu ke atas pelbagai fabrik untuk

menganahsa kesesuaiannya sebagai bahan pemekat bagi teknik sutera saring

serta batik blok.

c. Menghasilkan cetakan tekstil menggunakan formula ash daripada getah

batang sagu.

d. Membuat validasi tentang kesesuaian dan potensi keberkesanan formula getah

batang sagu ke atas produk

1.4 Hipotesis kajian

Kajian ini merupakan penggunaan getah ash dalam bentuk resist

sebagai alternatif bam selain menggunakan resist daripada Jilin. Melalui kajian ini

potensi getah ash diperkembangkan dalam satu bentuk yang dapat dimanfaalkan

dalam bidang tekstil. Eksperimen dibuat untuk melihat potensi getah asli iaitu dalam

bentuk resist. Pengaplikasian getah as Ii dalam bentuk resist ini akan dibuat melalui

cetakan blok dan cetakan sutera saring.

8

.---­

Kajian ini menggunakan getah tumbuhan asli untuk dijadikan sebagai

resist . Melalui kajian ini pengbasilan getah asli dalam bentuk resist dapal memberi

pilihan baru kepada pengusaha teksti!. Kajian ini dipertengahkan sebagai suatu

bent uk baru bagi mempertingkatkan potens i getah asli di negara kita. Getah batang

sagu mempunya i potensi dan baik untuk diperkembangkan.

Kajian terhadap getah batang sagu dalam bentuk resist ini adalah lebih

bersifat mesra a lam melalui penggunaan minimum bahan kimia semulajadi yang

lebih selamat. Selain jtu juga, diharapkan kaji an ini dapat memberikan sumbangan

dalam bidang tekstil dan diperkembangkan dengan lebih baik.

1.5 Kepentingao kajiao

Sebelum ini terdapat inisiatif daripada pihak lain yang telah membuat

kajian untuk membantu industri teksil supaya berkembang maju. Kajian ini juga

mempunyai kepentingan yang boleh membantu dalam meningkatkan industri tekstil.

Amara kepentingannya ialah menghasilkan resist sebagai alternatif baru daripada

getah tumbuhan . la dapat menjimatkan kos iaitu tidak perlu membeJi Jilin

memandangkan penghas iJan bahan semuJajadi dalam penghasilan resist batik ada di

negara kita. Sela in itu, dapat meningkatkan pengetahuan yang mendalam mengenai

getah tumbuhan. PenyeIidik dapat membantu menyelesaikan masalah yang dihadapi

oleh pengusaha-pengusaha batik dengan meringankan beban pengusaha-pengllsaha

batik daripada membeli lilin dan damar.

9

1.6 Skop kajian

Kajian ini dijalankan di perusahaan batik iaitu Lyarme Batik Sdn.Bhd dan kraf

tangan eawangan Kuehing, Sarawak . Selain itu kajian ini juga dijalankan ditempat

penghasilan batik aleh pengusaha-pcngusaha batik dan borang saal selidik dicdarkan

untuk melihat respandan terhadap produk yang dihasilkan.

1.7 Limitasi kajian

Skap kajian ini melibatkan tumbuhan yang mempunyai getah ash yang

tcrdapat dalam negara kita. Penyelidikan dibuat ke atas getah batang sagu untuk

mengetahui patensi getah tumbuhan tersebut untuk dihasilkan dalam bentuk resist

dan bahan pemekat dalam penghasilan batik. Ini adalah kerana daripada hasil

eksperimen yang dilakukan, tidak semua tumbuhan mempunyai getah yang

berpatensi untuk menggantikan resist pada batik.

1.8 Kesimpulan

Kcsimpulaarmya, dalam bab satu irri menerangkan tcntang produk yang akan

dihasilkan adalah dari bahan semulajadi. Bahan semulajadi il1l berpatensi

menyelesaikan masalah yang dihadapi aleh pengusaha-pengusaha batik dalam

menghasilkan batik yang berkualiti.

10

BAB2 KAJlAN LITERATUR

2.0 Pengenalan

Kajian Iiteratur memaparkan konsep-konsep yang digunakan dalam kajian dan

beberapa Iiteratur yang membentuk latar belakang analisis serta pemahaman terhadap

kajian yang dilakukan.

2.1 Spesies pokak sagu

Hutan Hujan Tropika di Malays ia mempunyai kepelbagaian spesies yang

sukar disaingi. Berdasarkan stastistik Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia,

menganggarkan terdapat 14,500 spesies tumbuh-tumbuhan berbunga di Hutan Hujan

Tropika Ma laysia. Daripada jumlah tersebut 9000 spesies tumbuhan berbunga ya ng

terdapat di Semenanjung Malaysia dan 3000 spes ies daripadanya ada lah spes ies

pokok. Daripada 3000 spes ies pokok dalam Hutan Hujan Tropika tersebut, terdapat

pokok jenis palma atau sagll (Metroxylan sagu) dan (M.rumphii) ialah jenis palma

yang leb ih besar dan hidup di paya-paya a ir tawar. lanya merupakan bahan utama

dalam pembuatan tepung sagu daripada bahagian dalam batangnya dan mempunyai

spes ies berduri dan tidak mempuya i duri. Daunnya pula boleh disisir menjadi atap

11

dan dinding rurnah. lsi batangnya juga berguna sebaga i bahan makanan kepada

binatang ternakan seperti ayam dan itik. (Khairudin HJ. Kamamddin, 1992).

2.2 Kajian kes

Kajian kes ialah penyehdikan yang dijalankan ke alas has il kajian

ya ng pemah dijalankan oleh seseorang sebelum ini yang ada kaitan dengan kajian

ya ng sedang dijalankan. Kajian kes ini telah dija lankan terhadap kajian yang

dilakukan oleh pelajar terdahulu iaitu Siti Marwani B inti Mohd Yusoff. Kaj ian ya ng

dija lankan oleh beliau ialah penggunaan bahan semulajadi da lam ba tik cetakan.

Beliau telah menghasilkan satu produk bam yang mengguna kan ba han semulajadi

ia itu hampas sagu sebagai bahan menggantikan lilin da lam proses mencetak batik.

Hasil daripada kajian kes yang dijalankan, kajian yang dijalankan oleh pelajar

te rdahulu adalah berjaya kerana behau berjaya menghas ilkan satu ba han ya ng bo leh

mengga ntikan lilin dalam proses menghasilkan batik cetakan. Bahan tersebut dapat

mengelakkan daripada penggunaan lilin yang mengandungi bahan kinlia serta dapa!

memudaratkan kesihatan manusia. Selain itn juga, penggunaan bahan in i juga dapa!

menjimatkan kos kerana hlin yang digunakan dal am proses mencetak batik sangat

maha!. (Siti Marwani Bt Mohd Yusuff, 2008)

Selain itu, kajian kes juga telah dij alankan terhadap kajian yang

dilakukan o leh Universiti Malaysia Sarawak (UNIM AS) mela lui Pusal Kajian Sagu

yang memperkenalkan biof uel yang dihasilkan daripada hampas pokok sagu. M elalui

12

-------

basil kajian yang dilakukan, hampas pokok sagu ini menghasilkan bio{uel yang akan

dijadikan bahan asas untuk pembuatan perabot, agronomik dan lekslil. Penyelidikan

tersebut berbentuk inovasi mampu memberi manfaat kepada masyarakat. Inovasi

bukan sahaja menjurus kepada penciptaan sesuatu yang cangih, tetapi 13 Juga

termasuk dalam penciptaan sesuatu yang memberi faedah kepada masyarakat.

(Borneo post online, 201 I)

3.3 Kesimpulan

Dalam penyelidikal1 yang sedang dijalankan, kajial1 kes adalah penting

kerana melalui kajian kes ini terdapat banyak maklumat yang diperolehi iaitu

kelebihan dan kelemahan yang dapat dilihat daripada hasil kajian yang dijalankan

sebelum ini.

13

I

Metodologi

I Primer

I

Soal selidik -Demografik terdahulu -Kebaikan dan keburukan bahan untuk membua t batik

Eksperimen Mengukus

-Mengukus getah untlik penghasilan bahan gentian hlin.

-Kaedah blok -Sutera saring

I Konsep bo ard

Motif batik

I Lakaran

Jurna I da n buku - Buku temang penggunaan Iii in

penggunaan Iilin

Sekunder

Tesis Internet Pelajar tentang bahan semulajadi semulajadi dalam batik.

-Develop idea tentang

motif yang dipilih .

Analisa data ( Eksperimen )

Produk --- Lakaran --~- Design Layout

I Validasi produk

-Membuat penila ian keberkesanan

Formula getah batang sagu ke atas produk.

-Membuat formula as li da lam bentuk komersi!.

Produk akhir

Rajah 1 : Kerangka kerja penyetidikan

15

~------. _ . .