dinar dan dirham: di mana kekuatan dan praktikalitinya?

DinarDinar dandan Dirham: Dirham: DiDi

manamana KekuatanKekuatan dandan

PraktikalitinyaPraktikalitinya?. ?. ZulkifliZulkifli HasanHasan

Seminar Seminar SistemSistem IslamIslam

19 Mac 201119 Mac 2011

UniversitiUniversiti ManchesterManchester

��Abu Abu BakrBakr ibnibn AbiAbi MaryamMaryammeriwayatkanmeriwayatkan bahawabahawa beliaubeliaumendengarmendengar RasulullahRasulullah s.a.ws.a.wbersabdabersabda: : MasanyaMasanya akanakan tibatibaapabilaapabila tidaktidak adaada apaapa pun yang pun yang bergunaberguna kecualikecuali dinardinar dandandirhamdirham. (. (MusnadMusnad Imam Ahmad Imam Ahmad IbnIbn HanbalHanbal).).

IsiIsi KandunganKandungan

�� AbstrakAbstrak

�� EvolusiEvolusi MatawangMatawang

�� Wang Wang DinarDinar dandan DirhamDirham

�� Wang FiatWang Fiat

�� IsuIsu dandan ImplikasiImplikasi Wang FiatWang Fiat

�� PersoalanPersoalan DinarDinar dandan Dirham: Ideal, Dirham: Ideal, RealitiRealiti

dandan PraktikalitiPraktikaliti

�� PenutupPenutup

AbstrakAbstrak

Krisis kewangan yang melanda melibatkan kerugian dahsyat yang pernah direkodkan dalam

sejarah dunia. Pasaran Modal dianggarkan kerugian sebanyak USD30-35 trilion, sektor

hartanah, USD60 trilion dan sektor kewangan, USD3 trilion. Kos untuk menampung bencana

alam seperti gempa bumi, tsunami, taufan dan sebagainya dari tahun 1970-2007 hanya

memerlukan USD745 billion. Michael Spence pemegang Anugerah Nobel Ekonomi dan

Muhammad Umer Chapra pemegang Anugerah Ekonomi Islam menyatakan faktor utama krisis

kewangan dunia adalah disebabkan instrumen derivative dan sekuriti. Muhammad Nejatullah

Siddiqi pemenang Anugerah Antarabangsa Raja Faisal bersependapat bahawa eksploitasi pasaran

dan instrumen kewangan melibatkan hutang berlebihan menyumbang kepada krisis kewangan.

Sekumpulan ilmuan yang digelar “Dinarist” menarik perhatian dunia apabila mengkritik hebat

sistem matawang fiat diamalkan yang dilihat sebagai punca sebenar krisis yang melanda dunia.

“Dinarist” berpandangan bahawa dinar dan dirham yang telah diamalkan ribuan tahun dalam

sejarah dunia merupakan sistem matawang yang ideal dan mampu mengelak krisis ekonomi pada

masa akan datang. Di kala “dinarist” teruja dengan idea ini, ramai cendiakawan mempersoalkan

kewajaran dan keberkesanan dinar dan dirham sebagai matawang dalam konteks sistem sedia ada.

Kertas kerja ini akan cuba membicarakan isu dinar dan dirham dan merungkai serta menjawab

beberapa persoalan yang masih menjadi dilema sehingga kini.

RealitiRealiti UmatUmat IslamIslam�� 57 Negara OIC 57 Negara OIC iaituiaitu 25% 25% drpddrpd jumlahjumlah keluasankeluasan duniadunia dandan 70% 70% drpddrpd

pengeluaranpengeluaran minyakminyak duniadunia. GDP . GDP hanyahanya 4.7% 4.7% drpddrpd GDP GDP duniadunia, , eksporteksporthanyahanya 7.9% 7.9% drpddrpd jumlahjumlah eksporteksport duniadunia dandan 1.3% 1.3% drpddrpd perdaganganperdaganganduniadunia

�� Negara OIC GDP Negara OIC GDP melainkanmelainkan TurkiTurki dandan Indonesia Indonesia adalahadalah kecilkecil drpddrpdsyktsykt disenaraidisenarai bursa bursa sahamsaham didi baratbarat. GDP Malaysia pd 2009 . GDP Malaysia pd 2009 hanyahanyaUS$193 billion, US$193 billion, bersamaanbersamaan dengandengan ““market market capitalisationcapitalisation”” Google. Google.

�� DrpdDrpd 57 57 negaranegara, , hanyahanya adaada 500 500 universitiuniversiti, , bersamaanbersamaan dgndgn 1 1 universitiuniversiti=3 =3 jutajuta muslimsmuslims dandan puratapurata 8.7 8.7 universitiuniversiti setiapsetiap negaranegara. . DiDi AmerikaAmerika sahajasahajaadaada 5,758 5,758 universitiuniversiti puratapurata 115 115 universitiuniversiti setiapsetiap negerinegeri. .

�� Negara OIC Negara OIC hanyahanya keluarkankeluarkan 500 PhD 500 PhD setahunsetahun. India 3,000 . India 3,000 dandan 5,000, 5,000, UK. UK.

�� 1.6 billion Muslims. Qatar no. 1 1.6 billion Muslims. Qatar no. 1 pendapatanpendapatan perkapitaperkapita didi duniadunia $83,841 $83,841 dandan Brunei no. 5 $49,110. 7 Brunei no. 5 $49,110. 7 negaranegara OIC OIC diklasifikasidiklasifikasi negaranegara pendapatanpendapatantinggitinggi ttpttp 22 22 negaranegara ““LowLow--income countriesincome countries”” dandan ““Heavily Indebted Heavily Indebted and Poor Countriesand Poor Countries””. .

�� 7070--85% 85% drpddrpd 1.6 billion Muslims are classified as 1.6 billion Muslims are classified as ““nonnon--bankablebankable””. 50% . 50% hiduphidup dibwhdibwh garisgaris kemiskinankemiskinan dandan miskinmiskin tegartegar. .

�� 25% Muslims 25% Muslims tiadatiada aksesakses padapada kemudahankemudahan perubatanperubatan dandan air air bersihbersih..

�� SemuaSemua negaranegara telukteluk dandan majoritimajoriti negaranegara OIC OIC malahmalah pakarpakar ekonomiekonomimerekodkanmerekodkan 1/3 1/3 negaranegara didi duniadunia ““pegged their currencypegged their currency”” padapada dollar.dollar.

EvolusiEvolusi MatawangMatawang

�� Era Era SistemSistem Barter: Barter: ““pure self-sufficiency”

�� Era Wang Era Wang KomoditiKomoditi: : Vanilla, Tulip, Garam,

�� Era Wang Era Wang LogamLogam (Bimetallism): (Bimetallism): DinarDinar, Dirham , Dirham

dandan FulusFulus

�� Era Wang Fiat: Wang Era Wang Fiat: Wang kertaskertas, , syilingsyiling dandan

““accounting moneyaccounting money””..

SambSamb……

� Zaman Rasulullah SAW (570-632): Dinar dan Dirham

� Khalifa Al Rashidun 632-661 M): Dinar dan Dirham

� Ummayyad (661-750 M): Matawang Rasmi Dinar dan Dirham (Khalifah Abdul Malik ibn Marwan 705M)

� Abbasid (749-1258 M): Matawang Rasmi Dinar dan Dirham

� Ottomans (1324-1691M): : Matawang Rasmi DinarDinar dandan DirhamDirham

�� RevolusiRevolusi IndustriIndustri dandan PerangPerang DuniaDunia 1 (18801 (1880--1914): Wang fiat: 1914): Wang fiat: PiawaianPiawaian EmasEmas

�� DepresiDepresi EkonomiEkonomi (1918(1918--1939): Wang fiat: 1939): Wang fiat: PiawaianPiawaian EmasEmas didiMansuhkanMansuhkan

�� PerangPerang DuniaDunia KeduaKedua dandan BrettonBretton Woods (1944Woods (1944--1970): Wang 1970): Wang fiat: fiat: PiawaianPiawaian EmasEmas dandan IMFIMF

�� BrettonBretton Woods Woods didi mansuhkanmansuhkan (1971(1971--sekarang): Wang fiat sekarang): Wang fiat tanpatanpa apaapa--apaapa sandaransandaran. Negara2 IMF . Negara2 IMF bebasbebas untukuntuk pilihpilihmatawangmatawang dandan pertukaranpertukaran matawangmatawang ((kecualikecuali bersandarkanbersandarkanemasemas). ).

SejarahSejarah SignifikansiSignifikansi SistemSistem KewanganKewangan

Pre-Modern

Crisis

Modern

Great Divergence of

the Financial System

Autonomous Financial System:

Modern Capitalistic System

Real Economy and Financial SystemRise of Islamic Finance (Mid 20th Century)

Current Situation ?

Source: (Nagaoka, 2010)

DinarDinar dandan DirhamDirham

�� DinarDinar: : BahasaBahasa YunaniYunani dandan Latin Latin atauatau bahasabahasa AramaicAramaic--Persia Persia ““DenariusDenarius””. .

�� Dirham: Dirham: ““DrahmsDrahms””, , orangorang SassanSassan didi Persia/ Persia/ ““DrachmaDrachma””orangorang YunaniYunani. .

�� DinarDinar dandan Dirham Dirham dlmdlm QuranQuran: : CnthCnth DinarDinar (Al (Al ImranImran: 75) : 75) Dirham (Dirham (YusufYusuf: 20).: 20).

�� RasulullahRasulullah tidaktidak menempamenempa apa2 apa2 matawangmatawang ttpttp menerimamenerimapemakaianpemakaian dinardinar dandan dirham.dirham.

�� ZamanZaman KhalifahKhalifah UmarUmar, , UthmanUthman, , MuawiyahMuawiyah telahtelah tempatempadirham dirham dandan masukkanmasukkan kalimahkalimah TauhidTauhid..

�� ZamanZaman AbdAbd MalikMalik MarwanMarwan: : MatawangMatawang RasmiRasmi DinarDinar dandanDirham Dirham berdasarkanberdasarkan piawaianpiawaian ygyg seragamseragam..

SekilasSekilas PandangPandang

� Penggunaan matawang selain dinar dan dirham tidak

menjadi isu pada zaman Rasulullah, Umayyad dan Abbasid.

� Dinar dan Dirham matawang utama tetapi fulus (copper) juga

digunakan. Ibn Taymiyyah dan Ibnu al Qayim menerima

amalan ini

� Penggunaan wang selain Dinar dan Dirham hanya menjadi

isu utama pada zaman Kerajaan Mamluks (1382M), apabila

penggunaan “copper-based money” secara berleluasa.

Faktor utama krisis ekonomi yang berlaku pada 1404M.

� Ibn Khaldun (d. 1405M) dan al-Maqrizi (d. 1441M):

matawang hanya pada 2 logam iaitu Emas dan Perak.

Persepakatan Fuqaha’ Berkenaan Wang� Harta sbhgn drpd Maqasid Shari’ah dan matawang sebahagian darinya.

� Shari’ah menggalakkan penggunaan wang untuk transaksi bukan

sistem barter.

� Islam menerima Dinar dan Dirham sbg wang.

� Rasululllah SAW membenarkan penggunaan dinar dan dirham.

� Dinar dan Dirham adalah stabil berbanding matawang lain.

� Kerajaan mempunyai hak atau autoriti untuk tempa, keluarkan dinardan dirham.

� Wang adalah “medium of exchange” and “measure of value” bukan

komoditi.

� Illah riba ialah berdasarkan fungsi “a measure of value” dan “medium

of exchange (thamaniyyah)”, walaupun Hanafi dan Zaydiyyah Shi’Imelihat bahawa ‘illah riba’ ialah berat (wazn) dinar dan dirham.

Pandangan Matawang Terhad Pada

Dinar dan Dirham

� Hanya dinar dan Dirham sbg matawang.

� Hukum wang berkenaan riba juga berkaitan dgn dinar dan dirham. Illah riba juga hanya pada dinar dan dirham.

� Hanafi: Abu Hanifah and Abu Yusuf;

� Maliki: Ibn Nafi‘, al-Adawi, Shaykh ‘Alish

� Maliki: Minoriti fuqaha mazhab Maliki

� Shafi’i: Al-Ghazali, al-Nawawi, al-Suyuti dan al-Maqrizi

� Hanbali: Mujahid dan Nakha‘i.

� Kontemporari: Shaykh Ahmad al-Khatib, Shaykh ‘Abd al- Rahmanal-Sa‘di, Ibn Badran, Ahmad al-Husayni, Shaykh al-Muti‘I, ShaykhMuhammad Amin al-Shanqiti,Taqi al-Din al-Nabhani, Muhammad Baqir al- Sadr, Muhammad Makhluf, Hassan Ayyub and Nasir FaridWasil.

DalilDalil

� 1. Sunnah Taqririyyah i.e. Rasulullah membenarkan penggunaandinar dan dirham.

� 2. Mu‘amalah dan ‘ibadah maliyyah semuanyamenggunakan dinar dan dirham. Cnth: Pengiraan zakat, diyah, had sariqah dan juga exchange transactions

� 3. Dlm al Quran menunjukkan dinar dan dirham digunakansbg matawang. Cnth: (Al-Tawbah: 34 larang sorok emas danperak). (Al-Imran: 75, 91 fungsi emas dan perak sbg“store/measure of value”); (Yusuf: 20 emas dan perak sbg “a measure of value” dan “medium of exchange”); (Al-Kahf: 20 Perak digunakan sbg “medium of exchange”).

� 4. Ijma’ al-Sahabah: menerima amalan wang dinar dan dirham.

� 5. Dinar dan Dirham adalah wang sifatnya.

� 6. Terdapat hadith riwayat Ibn Majah yang melarang kerosakanpada sistem matawang Islam yg dirujuk sbg dinar dan dirham.

SambSamb.. .. DalilDalil....

� 7. Shafi’i and Maliki menghadkan ‘illah of thamaniyyah pada emas dan perak sahaja.

� 8. Hukum larangan penggunaan emas dan perakutk lelaki menunjukkan fungsinya sbg matawang.

� 9. Emas dan Perak adalah stabil dan untuk capaikeadilan dalam sistem matawang perlu wang yng stabil.

� 10. Zakah diwajibkan pada emas dan perak apasahaja digunakan kecuali perhiasan yg digunakan.

� 11. Sorok emas dan perak diharamkan, menunjukkan ianya perlu digunakan sbg matawang.

� 11. Walaupun fulus blh digunakan zaman Rasulullahtetapi tiada satu hadith berkaitan riba pada fulusdan juga tiada hadith zakah pada fulus.

Pandangan Matawang Tidak Terhad Pada

Dinar dan Dirham

� Fuqaha menerima fulus termasuk wang fiat sbgmatawang.

� Illah riba bukan terhad pada emas dan peraka tetapi apasahaja yg digunakan sbg matawang.

� Hanafi: al-Shaybani;

� Maliki: al-Hattab dan al-Wansharisi;

� Shafi‘i; Majoriti

� Hanbali : Ibn Taymiyyah dan Ibn Qayyim

� Zahiri: Ibn Hazm;

� Tabi‘un: Laith ibn Sa’ad and Al-Zuhri

� Majoriti kontemporari: Yusuf al-Qaradawi, Muhammad Taqi Usmani, ‘Abd Allah Sulayman al-Mani‘, Majma FiqhIslami dan AAOIFI.

DalilDalil

� 1. Walaupun sunnah taqririyyah sokong pandanganemas dan perak sbg wang, ianya tidak blh ditafsirkansbg menghadkan pada 2 logam ini shj. Cnth. KhalifahUmar cdg guna kulit unta jd wang ttp disanggahi olehpara sahabat. 2 maksud: i. Umar berpndgn bahwabukan emas dan perak shj matawang. ii. Alasansahabt menolak kerana akan sbbkan kekurangan unta.

� 2. Prinsip ibahah. Al-asl fi al-ashya [ghayr al-'ibadah] al-ibahah illa idza ma dalla al-dalil 'ala khilafi-hi.

� 3. Wang dikategori dalam al-masalih al-mursalah: Authoriti mempunyai bidangkuasa untuk tentukanjenis matawang. Abd al-Malik ibn Marwan tempadinar standard pada 76 AH. Sblm itu dinar dan dirham tidak ditempa oleh kerajaan Islam. Ini menunjukkankerajaan berhak untuk tentukan jenis wangberdasarkan kemaslahatan masyarakat.

SambSamb……DalilDalil

� 5. Urf dan amalan masyarakat. Wang sbg “a medium of exchange”dan “measure of value”. Bukan hanya terhad pada emas dan perak.

� 6. Tujuan al-shari‘ah adalah utk elakkan kesusahan. Bnykkesusahan yg dibawa jika hanya emas dan perak digunakan sbgmatawang.

� 7. Menerima hanya emas dan perak sbg wang akan sebabkanbbrp tuntutan shari’ah sekrang ini tidak ditunaikan. Jika hanyapada emas dan perak muslim tidak perlu bayar zakat pada simpananwang dan juga tak terlibat dgn riba sebab ianya bukan harta ribawi.

� 8. ‘ Illah thamaniyyah bukan terhad pada emas dan perak tetapipada matawang secara umum (Ibn Taymiyyah).

� 9. Walaupun ada ayat Quran larang sorok emas dan perak, ayat nitak pernah bermaksud ianya mengehadkan wang pada emasdan perak sahaja.

Wang Wang ““fiatfiat””

�� Latin: 'let there be' Latin: 'let there be'

�� Wang fiat Wang fiat sbgsbg ““medium of exchange by government medium of exchange by government declarationdeclaration””

�� Wang fiat Wang fiat adalahadalah wangwang ygyg tidaktidak disandarkandisandarkan padapadaapaapa--apaapa ““physical good or commodityphysical good or commodity””. .

�� NilaianNilaian wangwang fiat fiat atauatau kuasakuasa belibeli adalahadalah berdasarkanberdasarkanpenerimaanpenerimaan awamawam, , ““government decreegovernment decree”” dandan““relative scarcityrelative scarcity””. .

�� Wang Wang tunaitunai, , cekcek atauatau notanota bank.bank.

�� Wang Wang kertaskertas digelardigelar fiat fiat keranakerana iaia bukanbukan berbentukberbentukkomoditikomoditi tetapitetapi dikeluarkandikeluarkan oleholeh pihakpihak tertentutertentu dandandijamindijamin nilainyanilainya oleholeh pihakpihak yang yang mengeluarkanmengeluarkan. .

EvolusiEvolusi Wang FiatWang Fiat�� SebelumSebelum Abad Abad keke 19:19: Wang Wang fulusfulus digunakandigunakan ttpttp DinarDinar dandanDirham Dirham masihmasih matawangmatawang utamautama. .

�� SelepasSelepas Abad Abad keke 19: Era Wang Fiat 19: Era Wang Fiat MatawangMatawang UtamaUtama

�� RevolusiRevolusi IndustriIndustri dandan PerangPerang DuniaDunia 1 (18801 (1880--1914): 1914): PiawaianPiawaianEmasEmas

�� DepresiDepresi EkonomiEkonomi (1918(1918--1939): 1939): PiawaianPiawaian EmasEmas didi MansuhkanMansuhkan

�� PerangPerang DuniaDunia Ke2 Ke2 dandan BrettonBretton Woods (1944Woods (1944--1970): Wang 1970): Wang kertaskertasdisandarkandisandarkan padapada piawaianpiawaian EmasEmas. . DolarDolar matawangmatawang rizabrizab duniaduniadengandengan jaminanjaminan USD35=1 USD35=1 aunsauns emasemas. .

�� 1971:1971: DolarDolar tidaktidak lagilagi bersandarkanbersandarkan kepadakepada emasemas. . DolarDolarditentukanditentukan oleholeh kuasakuasa permintaanpermintaan dandan penawaranpenawaran pasaranpasarantukarantukaran wangwang asingasing. Negara . Negara bebasbebas mencetakmencetak wangwang kertaskertas tanpatanpaapaapa--apaapa rizabrizab. .

�� 1997:1997: Robert Robert MundellMundell, Nobel , Nobel LauretteLaurette, , panggilanpanggilan untukuntukkembalikembali kepadakepada piawaianpiawaian emasemas. .

�� 2010:2010: Robert Robert ZoalickZoalick, , PresidenPresiden Bank Bank DuniaDunia panggilanpanggilan untukuntuksistemsistem piawaianpiawaian emasemas barubaru..

MatawangMatawang DuniaDunia

RinggitRinggit Malaysia MYRMalaysia MYR

Kuwaiti Kuwaiti DinarDinar KWDKWD

Philippines PesoPhilippines Peso PHPPHP

Saudi RiyalSaudi Riyal SARSAR

Swiss FrancSwiss Franc CHFCHF

Swedish Swedish KronaKrona SEKSEK

BahtBaht THBTHB

US DollarUS Dollar USD USD

Australian DollarAustralian Dollar AUDAUD

EuroEuro EUREUR

Indian RupeeIndian Rupee INRINR

RupiahRupiah IDRIDR

Iranian Iranian RialRial IRRIRR

YenYen JPYJPY

South Korean WonSouth Korean Won KRWKRW

Pound SterlingPound Sterling GBP GBP

Wang fiat: Wang fiat: PerspektifPerspektif FiqhFiqh

�� KonferensKonferens KetigaKetiga MajmaMajma FiqhFiqh Islamic Islamic didi

Amman Jordan, 16 Amman Jordan, 16 OktoberOktober 1986.1986.

�� ""Fiat money is a currency that stands with its Fiat money is a currency that stands with its own value. Its rule is similar with the rule of own value. Its rule is similar with the rule of gold and silver. Thus, it is treated as one of gold and silver. Thus, it is treated as one of zakatablezakatable as well as as well as ribawiribawi (usurious) items(usurious) items".".

�� ResolusiResolusi MajlisMajlis ShariShari’’ahah (AAOIFI) (AAOIFI) padapada

tahuntahun 20002000

DalilDalil

�� QiyasQiyas: : FuqahaFuqaha qiyaskanqiyaskan wangwang fiat fiat padapada emasemas dandanperakperak ygyg digunakandigunakan sbgsbg matawangmatawang. . IllahIllah: : AdaAda““monetary valuemonetary value””..

�� IstihsanIstihsan: Wang fiat : Wang fiat diterimaditerima pakaipakai diseluruhdiseluruh duniaduniadandan penggunaannyapenggunaannya didi pasaranpasaran domestikdomestik dandanantarabangsaantarabangsa..

�� ‘‘UrfUrf: : AmalanAmalan masyarakatmasyarakat selagiselagi tiadatiada nasnas ygyg jelasjelasmengharamkanmengharamkan (al '(al 'urfurf al `am). al `am).

�� MasalihMasalih mursalahmursalah: : kebajikankebajikan, , kemaslahatankemaslahatan umahumah. .

�� Sad alSad al--dharaidharai‘‘: : MengelakkanMengelakkan kemafsadatankemafsadatan..

�� UlamaUlama usulusul fiqhfiqh berpandanganberpandangan penggunaanpenggunaan wangwang fiat fiat selariselari dgndgn usulusul dandan maqasidmaqasid ShariShari’’ahah. .

PermasalahanPermasalahan Wang FiatWang Fiat

••““SeigniorageSeigniorage””??

••Wang Wang kertaskertas dandan SyilingSyiling

••LainLain--lain lain ““Accounting MoneyAccounting Money””

••““Money Created Out of NothingMoney Created Out of Nothing””

••““SeigniorageSeigniorage is the benefit obtained by the first user of is the benefit obtained by the first user of

the fiat money, that is, the bankers in the case of credit the fiat money, that is, the bankers in the case of credit

money, and the government in the case of currency money, and the government in the case of currency

notes and coinsnotes and coins””..

•Berlainan Dinar dan Dirham serta piawaian emas,

wang fiat tidak disandarkan pada apa-apa komoditi.

• 1970an: US$35= 1 US$35= 1 aunsauns emasemas. .

•• Mac 2011: 1 Mac 2011: 1 aunsauns emasemas= USD= USD1,397.741,397.74

� Fuqaha tidak membicarakan isu “seigniorage” padawang fiat. Perlunya ijtihad.

�� TigaTiga SumberSumber ““SeigniorageSeigniorage””

��Wang Wang kertaskertas dandan syilingsyiling: : KerajaanKerajaan

��““Fractional Reserve RequirementFractional Reserve Requirement””: Bank: Bank

��FaedahFaedah: Bank: Bank

�� Nobel Laureate, Robert Nobel Laureate, Robert MundellMundell (1997): (1997): ““The Federal The Federal Reserve as the greatest engine of inflation ever Reserve as the greatest engine of inflation ever created, pumping out billions of dollars, which other created, pumping out billions of dollars, which other nations collect as reservesnations collect as reserves””. .

SumberSumber SeigniorageSeigniorage

Wang Wang KertasKertas dandan SyilingSyiling

� Cetak wang: “Quantitative Easing”

� Cnth: USD100, kuasa beli 100 USD tetapi koscetak wang tidak sampai 80 sen. Perbezaan nilai100-0.80=99.20 USD adalah “Seigniorage”.

�� CnthCnth: Zimbabwe. : Zimbabwe. JanuariJanuari 2008, Bank Negara 2008, Bank Negara Zimbabwe Zimbabwe cetakcetak wangwang ZWD170 trillion. ZWD170 trillion.

�� KesannyaKesannya, Hyperinflation, , Hyperinflation, didi manamana inflasiinflasi padapadakadarkadar 100,000% (100,000% (JanuariJanuari 2008)2008)

�� GajiGaji pekerjapekerja sekitarsekitar ZWD30juta ZWD30juta sebulansebulan. .

�� 2009: ZWD 2009: ZWD dimansuhkandimansuhkan dandan USD USD jadijadi matawangmatawang..

““Fractional Reserve RequirementFractional Reserve Requirement””

� Malaysia, Mac 2011, Statutory Reserve Requirement (SRR) ratio adalah sebanyak 2%.

� Setiap wang yg dideposit di bank mesti dijaminoleh bank tetapi bank dibenarkan untuk beripinjaman daripada deposit yg diterima.

� Cnth Wang kertas RM100 didepositkan di bank. Jika SRR 20% Bank boleh cipta wang sebanyakRM400 melalui pinjaman. Maksimum wang yg blhdicipta adalah sbnyk RM500.

FaedahFaedah

�� FaedahFaedah merujukmerujuk kpdkpd nilainilai faedahfaedah ygyg ditetapkanditetapkan oleholeh

bank bank melaluimelalui pinjamanpinjaman termasuktermasuk kreditkredit kadkad..

�� CnthCnth: Wang : Wang dicetakdicetak RM100. RM100. JikaJika SRR 20% bank SRR 20% bank bolehboleh

““create moneycreate money”” sebanyaksebanyak RM400 RM400 dandan jumlahjumlah ““money money

supplysupply”” ialahialah RM500. RM500. JikaJika RM400 RM400 iniini dipinjamkandipinjamkan

kpdkpd pelangganpelanggan dlmdlm masamasa 3 3 thnthn padapada kadarkadar 10%, 10%,

jumlahjumlah ygyg perluperlu dibayardibayar ialahialah RM532.40. RM532.40.

�� AkhirnyaAkhirnya, , wangwang RM100 RM100 kinikini menjadimenjadi RM500 RM500 melaluimelalui

FRS FRS dandan ditambahditambah dgndgn kadarkadar faedahfaedah sbnyksbnyk RM32.40. RM32.40.

�� Dari Dari manamana dtgnyadtgnya RM32.40RM32.40

DilemaDilema�� Wang fiat Wang fiat tanpatanpa bersandarkanbersandarkan apaapa--apaapa komoditikomoditi menimbulkanmenimbulkanisuisu ribariba. . HinggaHingga kinikini fuqahafuqaha tidaktidak membicarakanmembicarakan isuisu ““seigniorageseigniorage””..

�� PenciptaanPenciptaan wangwang melaluimelalui cetakancetakan wangwang kertaskertas dandan syilingsyiling, FRS , FRS dandanfaedahfaedah akibatkanakibatkan ramairamai berhutangberhutang seumurseumur hiduphidup. .

•• InflasiInflasi kewangankewangan..

•• ““Asset price bubblesAsset price bubbles””:: TerutamaTerutama sektorsektor hartanahhartanah dandan pasaranpasarankewangankewangan termasuktermasuk pasaranpasaran sahamsaham. .

•• TerdedahTerdedah padapada spekulasispekulasi matawangmatawang. . CnthCnth: 1997, RM : 1997, RM jatuhjatuhRM2.47 RM2.47 daripadadaripada RM4.80=USD1 Zimbabwe: RM4.80=USD1 Zimbabwe: MatawangMatawang tidaktidak lakulaku..

•• ““Debt BubblesDebt Bubbles””: : ApabilaApabila berlakuberlaku NPL NPL akanakan terjaditerjadi ““RecessionRecession”” dandanakanakan akibatkanakibatkan pengangguranpengangguran dandan kesempitankesempitan hiduphidup. .

•• ““Mismatch in the risk profiles of fiat money and the real Mismatch in the risk profiles of fiat money and the real economyeconomy””

�� Bank Bank ciptacipta wangwang melaluimelalui FRS FRS iaituiaitu deposit deposit orangorang ramairamai dandan buatbuatwangwang menerusimenerusi pinjamanpinjaman kepadakepada korporatkorporat dandan ahliahli perniagaanperniagaan. .

�� PenggantunganPenggantungan kepadakepada USD USD sbgsbg matawangmatawang utamautama duniaduniamengakibatkanmengakibatkan ketidakstabilanketidakstabilan..

LahirnyaLahirnya DuaDua MazhabMazhab MatawangMatawang

�� 1) 1) DinaristDinarist-- Robert Robert MundellMundell, , RaisRais UmarUmar VadilloVadillo, ,

MasudulMasudul ChowduryChowdury, , TarekTarek Al Al DiwanyDiwany, , AhamedAhamed

KameelKameel MydenMyden MeeraMeera, , ImranImran Hussein.Hussein.

�� PerluPerlu kembalikembali kpdkpd DinarDinar dandan Dirham Dirham atauatau piawaianpiawaian emasemas. .

(3 (3 aspekaspek: : ““Real moneyReal money””, 100 , 100 ““reserve requirementreserve requirement”” dandan

tiadatiada ““faedahfaedah””))

�� 2) Non2) Non--DinaristDinarist: : ZubairZubair HassanHassan, , MuratMurat CizakcaCizakca, ,

MunzerMunzer KahfKahf, Muhammad , Muhammad UmerUmer ChapraChapra, , MahmoudMahmoud

ElGamalElGamal..

�� DalamDalam sistemsistem kewangankewangan kinikini, , mustahilmustahil atauatau tidaktidak relevanrelevan

untukuntuk kembalikembali kpdkpd DinarDinar dandan Dirham Dirham atauatau PiawaianPiawaian

EmasEmas. .

Adakah Dinar dan Dirham Tuntutan Islam?

�Menerima wang fiat sbg

matawang.

� Prinsip ibahah’ dan maslahah

�Zaman Ottoman: Nilai setiap

Dinar dan Dirham berdasarkan

kos tempa+ seignorage+ harga

emas dan perak di pasaran.

�Penggunaan dinar dan dirham

dalam konteks sistem sedia ada

adalah tidak Islamik kerana

terdedah kepada gharar danspekulasi serta bnyk

kemafsadatan.

�Sejarah Islam sejak zaman

Rasulullah gunakan dinar dan

Dirham: Ibnu Khaldun

sejarawan tersohor sgt

menekankan penggunaannya.

� Shari’ah menunjukkan sifat

matawang pada dinar dan

Dirham.

�Bnyk ayat alQuran menyebut

dinar dan dirham dalam

pelbagai perkara.

� Terdapat ketidakadilan pada

penggunaan wang fiat

(seigniorage)

NonNon--DinaristDinaristDinaristDinarist

Adakah Dinar dan Dirham Stabil?

�Emas dan Perak stabil tetapi

tidak jamin kestabilan. Perlu

pada “ monetary management”.

�Wang fiat jika baik pengurusan

dan tadbir urus polisi kewangan

juga akan jamin kestabilan.

��DinarDinar emasemas akanakan terdedahterdedah

kepadakepada spekulasispekulasi

memandangkanmemandangkan hargaharga emasemas jugajuga

turunturun dandan naiknaik

��14401440--16001600-- InflasiInflasi didi EropahEropah

��Ottoman Abad Ottoman Abad keke 1515-- InflasiInflasi

akibatakibat peningkatanpeningkatan ““money money

supplysupply”” melaluimelalui penemuanpenemuan

emasemas..

�Emas dan Perak adalah stabil.

�Professor Roy Jastram (1977)

buktikan bhw emas adalah sgt stabil

berdasarkan data 400 tahun

“wholesale price index data”.KuasaKuasa

belibeli emasemas sgtsgt stabilstabil walaupunwalaupun perangperang, ,

krisiskrisis dandan bencanabencana alamalam. .

�� NilaiNilai emasemas dandan perakperak adalahadalah nilainilai

sebenarsebenar..

�� EmasEmas dandan perakperak sangatsangat bernilaibernilai

dimana2 dimana2 dandan sesiapasesiapa sahajasahaja. .

��NilaiNilai emasemas tidaktidak stabilstabil keranakerana ianyaianya

disandarkandisandarkan padapada USD.USD.


AdakahAdakah DinarDinar dandan Dirham Dirham EfisyenEfisyen??

�Fulus zaman Mamluk buktikan

perlunya matawang selain dinar

dan dirham.

�Sistem wang fiat terbukti

berkesan.

�Guna dirham dan dinar shj

sebabkan kesukaran dalam banyak

transaksi.

�Penggunaan dinar galakkan

“hoarding” tujuan keuntungan.

� Dinar dan dirham

digunakan lebih 6000 thn dan

berfungsi secara berkesan.

�Jika dinar sbg “common

currency” negara di dunia,

tidak perlu “exchange rate”

dan tiada “currency

speculation”.

�Penggunaan wang fiat

membuka peluang spekulasi

matawang.


AdakahAdakah DinarDinar dandan Dirham Dirham PraktikalPraktikal? ?

�Jumlah emas yg terhad

��BekalanBekalan emasemas dikuasaidikuasai oleholeh

negaranegara bukanbukan Islam (SA: Islam (SA:

11.8%, USA: 10.4%, China: 11.8%, USA: 10.4%, China:

8.9% and 8.9% and RusiaRusia: 7.2%).: 7.2%).

��GhararGharar: : SpekulasiSpekulasi pengeluarpengeluar

emasemas dandan sbbkansbbkan inflasiinflasi..

�Dinar dlm bntk “nyata” tidak

perlu bnyk dipasaran krn adanya

“electronic payment system” dan

“velocity of money circulation”.

�Walaupun bekalan emas

dikuasai negara tertentu, ttp

mereka tetap perlukan komoditi

lain spt makanan dan minyak.

“Gold circulation” akan ttp

berlaku.

��PenemuanPenemuan emasemas tidaktidak sbbkansbbkan

inflasiinflasi krnkrn pengeluarpengeluar emasemas akanakan

rugirugi jikajika inflasiinflasi..


AdakahAdakah DinarDinar dandan Dirham Dirham JawapanJawapan kepadakepada

KrisisKrisis EkonomiEkonomi??

� “Money supply” menerusi wang fiat

membolehkan perkembangan ekonomi.

�Pntg utk projek infrastruktur berskala besar.

� Dinar tidak boleh berfungsi sebegini kerana

ianya bergantung kepada jumlah emas. Ini

akibatkan polisi kewangan ditentukan oleh

pengeluaran dan penemuan emas.

�Jika “money supply” tidak boleh

“accommodate output expansion” akan

berlaku deflasi.

�Dinar tidak menghalang inflasi berlaku

apabila “money supply” tidak dikawal.

�Gresham’s law: “Bad money drives out good

money”.

�“Great Depression” 1930an: Piawaian Emas.

�Dinar atau piawaian emas

alternatif terbaik

� Piawaian emas blh dianggap

sbg sanad al-dayn (debt ‘guarantee’) or jaminan kerajaan.

�“Monetary Inflation” dapat

dielakkan.

�“Great Depression” 1930an

bukan disebabkan “gold

standard” ttp cukai yg sgt tinggi

dan cetak wang kertas melebihi

“gold reserve”.


AdakahAdakah SahSah DiDi SisiSisi UndangUndang--undangundang??

��S2 MCRA 1975S2 MCRA 1975–– unit unit

matawangmatawang adalahadalah ringitringit

dibahagikandibahagikan kpdkpd 100 100 sensen..

��GunaGuna dinardinar dandan dirham dirham

sbgsbg matawangmatawang menyalahimenyalahi

undangundang--undangundang Malaysia. Malaysia.

��S 2 (b) of S 2 (b) of ““Article iv the Article iv the

IMF article of agreementIMF article of agreement””--

GunakanGunakan dinardinar sbgsbg

matawangmatawang menyalahimenyalahi

peraturanperaturan IMF. IMF.

��PerluPerlu pindapinda peraturanperaturan

IMF IMF

��PerluPerlu aktaakta barubaru atauatau

pindaanpindaan undang2 undang2 dandan

autoritiautoriti BNM BNM utkutk kawalkawal

penggunaanpenggunaan..

��TiadaTiada masalahmasalah jikajika gunaguna

untukuntuk ““bilateral/ bilateral/

multilateral trade multilateral trade

arrangementarrangement””..


AdakahAdakah praktikalpraktikal daridari perspektifperspektif politikpolitik??

�� DinaristDinarist tidaktidak membicarakanmembicarakan

bagaimanabagaimana dinardinar bolehboleh

diaplikasikandiaplikasikan daridari perspektifperspektif

politikpolitik. .

�� Sukar dilaksanakan kerana

kerajaan akan hilang “monetary

authority” dan tidak blh

laksanakan “monetary

stabilization policies”.

�Penggunaan “common

currency” utk negara Islam lebih

utama.

�Pengaruh “international

bankers”

� Selagi ada “political will” ianya

blh dilaksanakan.

�Blh dimulakan melalui

perdagangan a/bangsa i.e.

“bilateral dan multilateral trade

arrangement”.

�Sgt penting utk kurangkan

pergantungan kepada USD sbg

matawang dunia. Dolar

mendominasi matawang dunia

dan hanya Amerika menikmati

seignorage melalui

pengeluarannya.


PenutupPenutup

� Terdapat ketidakadilan dan kecacatan pada sistemmatawang sedia ada.

� Keperluan ijtihad bagi isu seigniorage pada wang fiat.

� Inisiatif kembali kpd dinar dan Dirham merupakan usahayg murni dan mempunyai justifikasi yang kuat.

� Di dalam konteks sistem sedia ada, terdapat banyakcabaran dan isu berbangkit yang perlu diberi perhatiansblm ianya boleh dilaksanakan.

� Umat Islam perlu menggembleng tenaga dan pemikiran kearah sistem matawang yang lebih adil yg bukan sahajamenepati hukum Syarak tetapi berkesan dari semua aspektermasuk ekonomi, kewangan, pengurusan, politik dansosial.

TerimaTerima KasihKasih

ZulkifliZulkifli HasanHasanEE--mail: mail: [email protected]@[email protected]@durham.ac.uk

BlogBlog: http://: http://zulkiflihasan.wordpress.comzulkiflihasan.wordpress.comTel: +44 (0) 7761457686Tel: +44 (0) 7761457686

dinar dan dirham: di mana kekuatan dan praktikalitinya?

Documents