di cakera nusantara

rf-r r i_llt ~ ~ 1- pound _ ~

iJ~Imiddotl ltI-14fYl~ flj i ~ l

PKHIDMAT MAKLUMAT AKADEMIK UNIMAS

1111111111111111 1111111111 1000154013

P RAMLEE DI CAKERA NUSANTARA

~-JfIlCj

I nivJili


Editor Awang Azman Awang Pawi

Khor Chooi Lian

Universiti Malaysia Sarawak Kota Samarahan

2005

Cetakan Pertama 2005 copy Awang Azman Awang Pawi

Khor Chooi Lian

Hak cipta terpelihara Setiap bahagian daripada terbitan ini tidak boleh diterbitkan semula disimpan untuk pengeluaran atau dipindahkan kepada bentuk

lain sama ada dengan cara elektronik mekanik gambar rakaman dan sebagainya tanpa izin bertulis daripada

Penerbit Universiti Malaysia Sarawak

Diterbitkan di Malaysia oleh Universiti Malaysia Sarawak

94300 Kota Samarahan Sarawak Malaysia

Festschrl

Senima

Dicetak di Malaysia oleh THE SARAWAK PRESS SDN BHD

Lot 231 Jalan Nipah Off Jalan Abell 93100 Kuching Sarawak Malaysia

Perpustakaan Negara Malaysia Data Pengkatalogan-dalam-Penerbitan

P Ramlee di Cakera Nusantara editor Awang Azman Awang Pawi Khor Chooi Lian ISBN 983-9257-37-4

1 P Ramlee Tan Sri 1929-1973-Contributions in Arts 2 Actors Malay 3 Motion pictures producers and directors-Malaysia 4 Musicians-Malaysia 1 Awang Azman Awang PawL II Khor Chooi Lian 9279143

Ma terbitan ini tidak lIIau dipindahkan kepada bentuk aik gambar rakaman ildaripada lllrawak

III IlBHD _Abell lPrysia

piIl--dalam-Penerbitan

bull 2 Actors ~

1a Khor J

Festschrift dan AI-Fatihah untuk

Seniman Agung Negara

Kandungan

Prawacana ix

Pendahuluan x

L P Ramlee Seniman mung Negara 1 Ahmad Sarji Bin Abd Hamid

2 P Ramlee dan Saya 12 Jamil Sulong

3 Perwatakan P Ramlee Perspektif Agamd Intelektual dan Moral 20 Abdullah Hussain

4 Mencari Batin Nasional P Ramlee 33 Mahadi J Murat

5 P Ramlee Seniman Sepanjang Zaman 41 Jins Shamsuddin

6 P Ramlee dalam Konteks Minda dan Psyche Orang Melayu 49 Johan Jaaffar

7 Dua Tokoh Dua Naratif Satu Ekspresi Kemiskinan 68 Awang Azman Awang Pawi dan Khor Chooi Lian

8 P Ramlee di Kaca Mata Etnik India Suatu Perbandingan 87 Uthaya Sangkar

9 P Ramlee Kenangan yang Tidak Mungkin Padam 97 Rahani Jamil

10 Analisis Kaedah Komedi Visual dalam Filem Arahan P Ramlee 106 Khairul Aidil Azlin Abd Rahman dan Nur Afifah Vanitha Abdullah

11 Dr Rusdi dan Jangan Tinggal Daku Dekadensi Kesenimanan 122 PRamlee Abdul Wahab Hamzah

12 Layar Perak P Ramlee Menyuluh Kosmos Melayu 131 Menyilau Atmos Global Mohamed Zefri AriffMohammed Zain Ariff

13 Antara Dua Darjat Antara Dua Zaman 141 Shaharuddin Maaruf

14 Poster Filem P Ramlee Perbandingan Analisis Visual 175 Musdi Bin Haji Shanat

vii

15 Not Just a Movie The Historical Context ofP Ramlee and His Films Timothy P Barnard

16 Japan Meets Hollywood in the Films ofP Ramlee Timothy R White

17 The Trishaw Puller And The Neorealist Legacy Jan Uhde

18 Transtextuality and Transmigration in lbu Mertuamiddotku Bill Van Der Heide

19 P Ramlee dan Leonid Utesov Parallels ofCreativity Polina Pogadaeva amp Victor Pogadaev

20 Kepelbagaian Dalam Muzik P Ramlee YusnorEF

21 Pemikiran Tradisi Melayu Dalam Lagu Ciptaan P Ramlee AriffAhmad

22 Getaran Jiwa Analisis Melodi Mohd Hafiz Askiak

Lampiran

Biodata Penulis

Rujukan

Indeks

viii

185

196

217

229

239

250

261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata

Genius Begitulah ungkapanyaog kehebatan dan kegemilangan kary agung ini tercipta skrip yang melembutkan jiwa bangsa dan tl nurani manusia

Seniman agung ini adalah 1 perfileman Malaysia dan sebJ Keistimewaan dan keluarbiasa sebenarnya melambangkan kega pelakon penyanyi pelawak dan p serta persepsi baru dalam film masyarakat meminati filem M~

Tan Sri P Ramlee mengajl diri membaiki kekurangan diri bull hasilan arahan dan lakonan beliaJ mahu memajukan bangsa dan DI

bawahan dalam nada yang halus masa depan negara melalui idea I

Justeru saya amat belbaD Malaysia Sarawak (Vnimas) untoJ dalam buku ini Tahniah kepada merupakan pertama di Asia Tena luar seperti Australia Kanada HI daripada seniman yang dekat deq Sudah pastinya kepelbagaiu memperkayakan lagi khazanah D

Saya menganggap wacana il memberikan sumbangan yang amI

la juga salah satu sumbangan

Seniman Agung Tan Sri P RamIe menggalakkan sebarang bentuk p lagi bahan-bahan penyelidikan lD

Sekali lagi setinggi-tinggi kegigihan pihak penerbitan Vniu

YAB Pehin Sri Dr Haji AbdaI Ketua Menteri Sarawak

185

196

217

229

239

250

_PRamlee 261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata

Genius Begitulah ungkapan yang paling tepat apabila kita memperkatakan tentang kehebatan dan kegemilangan karya-karya seni Tan Sri P Ramlee Di tangan seniman agung ini tercipta skrip yang membijaksanakan masyarakat terhasil lagu yang melembutkan jiwa bangsa dan terpamer tarian yang mengalunkan kelembutan nurani manusia

Seniman agung ini adalah tokoh filem yang menjadi mercu tanda kehebatan perfileman Malaysia dan sehingga kini masih belum ada penggantinya Keistimewaan dan keluarbiasaan layar perak sekitar 1950-an dan 1960-an sebenarnya melambangkan kegeniusan pemikiran bangsa kita yang diwakili oleh pelakon penyanyi pelawak dan pemuzik ini l3eliau berjaya memberikan kelainan serta persepsi baru dalam filem-filem hasilannya sehingga segenap lapisan masyarakat meminati filem Melayu tanpa jemu

Tan Sri P Ramlee mengajar masyarakat berfikir dan merenung ke dalam diri membaiki kekurangan diri untuk menjadi sebuah bangsa yang besar Filem hasilan arahan dan lakonan beliau adalah manifestasi daripada keinginannya yang mahu memajukan bangsa dan negara BeHau menyuarakan isi hati masyarakat bawahan dalam nada yang halus lagi indah sekali gus memaparkan perancangan masa depan negara melalui idea keseluruhan karyanya

Justeru saya amat berbangga kerana diberi penghormatan oleh Universiti Malaysia Sarawak (Unimas) untuk memberikan senaskhah kata untuk dikalungkan dalam buku ini Tahniah kepada Unimas kerana berjaya menerbitkan buku iaitu merupakan pertama di Asia Tenggara mengumpulkan kepakaran sarjana di negara luar seperti Australia Kanada Rusia Singapura selain memanfaatkan kepakaran daripada seniman yang dekat dengan P Ramlee penyelidik dan sarjana di Malaysia Sudah pastinya kepelbagaian pemikiran dan pandangan mereka akan memperkayakan lagi khazanah mengenai P Ramlee

Saya menganggap wacana intelektual yang terkandung dalam buku ini dapat memberikan sumbangan yang amat penting di peringkat nasional dan antarabangsa Ia juga salah satu sumbangan sebagai tanda penghargaan yang tinggi kepada Seniman Agung Tan Sri P Ramlee Semoga usaha pihak Unimas akan terus dapat menggalakkan sebarang bentuk penyelidikan untuk dibukukan dan mengukuhkan lagi bahan-bahan penyelidikan mengenai P Ramlee

Sekali lagi setinggi-tinggi tahniah dan syabas kepada usaha murni dan kegigihan pihak penerbitan Unimas sehingga berjaya menerbitkan buku ini

YAB Pehin Sri Dr Haji Abdul Taib Mahmud Ketua Menteri Sarawak

Prawacana

Pencapaian seniman agung P Ramlee telah banyak dibincangkan dan diiktirafdalam pelbagai seminar peringkat nasional kebanyakannya lebih kepada perspektif nostalgia terhadap kehidupan dan karyanya Sebagaimana kita maklum terdapat intipati hasil karya dan kreativiti dalam bidang muzik dan filem yang memerlukan kita melakukan perubahan terhadap fokus iaitu daripada sekadar retrospektifke perspektif yang lebih kritis dan berpandangan jauh

Di sinilah peranan Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam menggalakkan wacana ilmu berbentuk seminar seumpama ini agar dapat menyumbangkan ke arah pengisian ilmu secara lebih bermakna Pihak fakulti percaya melalui penganjuran seminar mengenai pemikiran semula P Ramlee akan dapat menilai sumbangan P Ramlee secara lebih objektif sesuai dengan tugas-tugas kesarjanaan Tugas intelektual ini mendukung semangat kreatif dalam milennium baru dan ternyata dapat membawa pembaharuan yang lebih menarik danjelas tentang kreativiti dalam konteks sosial dan pembangunan artistik seorang seniman

Fakulti amat berbangga kerana dapat mengundang pembentang antarabangsa dari negara luar seperti Canada Rusia Australia dan sebagainya yang banyak mengkaji kesenimanan P Ramlee lni akan dapat memberikan perspektiflain yang dapat dilihat daripada sudut pandangan luar Pengkaji tempatan dan seniman yang dekat dengan P Ramlee turut diundang meskipun bukanlah tugas mudah untuk memerikan sumbangan Seniman Agung yang bukan sahaja sebagai pelakon penyanyi pengarah filem penulis penerbit pelawak penggubah lagu dan pemuzik

Namun seminar tersebut tidak berakhir begitu sahaja Langkah untuk mengumpul disunting dan diberikan pendahuluan untuk memberikan perspektif keseluruhan kandungan seminar merupakan tanggungjawab intelektual yang besar Sudah pasti dalam bentuk buku sebegini nilai ilmu akan lebih mudah diinstitusikan dan disebarkan kepada khalayak massa Dalam dunia akademik ini merupakan aspek kayu ukuran kesaIjanaan terpenting tanpa mengira sempadan di seluruh dunia akademik

Tahniah atas penerbitan buku ini yang saya anggap penanda aras Sedekad Kecemerlangan UNIMAS dan seiring dengan pasca Sambutan Jubli Delima Sarawak Buku ini tidak akan terhasil tanpa ketekunan dan kegigihan editor menyunting untuk menjadikan sebuah aforisme buku yang menarik untuk tatapan umum Sebagai mantan Dekan Fakulti Seni Gunaan dan Kreatifsekali gus penasihat kepada seminar ini saya percaya akan kesinambungan tradisi menulis dan penerbitan bukushybuku kajian lain di fakulti ini sesuai dengan bidang tugas dan tanggungjawab sebagai sarjana

Profesor Madya Ahmad Khiri Mohd Zain Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif

ix

Pendahuluan

Bukan mudah menghimpunkan sebahagian besar pengkaji mengenai SenimanAgung P Ramlee Kajian tentang P~ Ramlee bermakna memperluas satu lagi korpus Hmu mengenai tokoh seni terkemuka negara Pentingnya tokoh ini terus dikaji adalah sebagai inspirasi kepada pembentukan masa depan dalam bidang seni yang lebih gemilang Berdasarkan keyakinan inilah maka Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) dengan kerjasama Kerusi Petronas P Ramlee menganjurkan seminar ini pada 5 dan 6 Disember 2003

Antara objektif penganjuran seminar ini adalah untuk mengkaji P Ramlee secara lebih dekat dan ilmiah menggalakkan pertukaran pengetahuan mengena kajian P Ramlee memahami kedudukan P Ramlee dan sumbangannya di rantau ini dalam bidang filem dan muzik menggunakan P Ramlee sebagai kajian kes dan inspirasi menggalakkan lebih banyak penyelidikan akademik dan eksplorasi artistik memahami kepentingan dan makna filem dan muzik dalam konteks artistik kebudayaan dan konteks sosial serta mendapatkan topik-topik baru isu-isu dan arah dalam kajian kesenian negara Seminar ini juga akan memberikan pandangan yang peka dan berani dalam melakukan penilaian semula dalam kesenian sejajar dengan perkembangan pesat teknologi dan sosial sekali gus akan dapat memberikan satu bentuk sarwajagat P Ramlee dan beberapa aspek yang merentasi cabaran estetika

Penganjuran seminar ini dianggap penting dalam penelitian akademik mengenai P Ramlee kerana seminar seumpamanya merupakan julung kali diadakan yang menggabungkan ahli akademik tempatan aktivis dan saIjana barat Kesemua saIjana barat yang menyumbangkan kertas keIja mereka merupakan kalangan pengkaji P Ramlee yang aktifdi luar negara Selama ini kita hanya terdedah kepada penilaian P Ramlee dari sudut pandangan tempatan sahaja Kini penganjuran seminar ini adalahjulung kali melibatkan pengkaji filem Melayu khususnya tentang filem P Ramlee di luar negara Malah ada yang telah menghasilkan buku kajian akademik mengenai filem Melayu dan sumbangan besar P Ramleejuga ada daripada mereka yang banyak menyumbangkan artikel tentang keseniman di jurnal-jurnal terkemuka di luar negara Hal ini semacam kurang diketahui oleh khalayak peminat filem Melayu di Malaysia Sebab itu pembabitan tokoh pengkaji filem terkemuka di luar negara dan peneliti kajian pengajian Melayu akan memberikan impak kepada penganjuran seminar ini

Skop perbincangan dalam seminar ini mempunyai tema-tema tertentu dan para pembentang mempunyai kepakaran atau pengkhususan berdasarkan temashytema tersebut Sudah pasti pembahagian subtema akan dapat meninjau perkembangan P Ramlee dengan lebih dekat berdasarkan pembahagian tema tersebut Judul P Ramlee di Cakera Nusantara dipilih kerana P Ramlee sendiri merupakan ikon dalam arus perkembangan masyarakat daripada zaman perwayangan televisyen hinggalah dalam bentuk cakera padat yang dapat kita temui sekarang P Ramlee dapat bertahan dalam arus zaman sebelum merdeka selepas

x

merdeka era Dasar Ekonomi BI diakui hakikat bahawa tidak IDII

tahapini

P Ramlee beIjaya menduk semata bermain dengan patah Seniman ini merupakan manusi menjadi pancaran masyarakat sering kali mendapat perhatianl menyaring kehidupan ini sea golongan ini memberikan suml mereka Raymond Williams pel

menyatakan untuk menilai pem intelektualisme spiritual dan fBI terkemuka dan penyair yang tel pergolakan bangsanya diberib pendekatan seni yang sesum del

Sudah tentu apa-apa yBI

memuaskan pengkritik filem at kuasa politik tentang kepincatW bahawa kritikan masyarakat lui dengan kenyataan politik daa penilaian terhadap sumbangu tersebut yang masih bergelora d

Sebab itu kesenimananP berdepan dengan hakisan ZamaJI

zaman terhadap P Ramlee mas dosa apabila mengingatkan sesa pemikiran yang ditinggalkan I ditinggalkan seniman besar sebagaimana Sophocles mewaris dengan Sublime Goethe dengBI Latiff Mohidin dengan Pago P Manusia Begitu juga dengaa sebagainya yang sehingga kia Demikian juga P Ramlee yang j

Apakah wacana tentang kebangsaan yang tidak bed keperibadian yang menjadi ciri sebagaimana isu ini banyak eli Baharuddin Johan J aaffar koIm agar P Ramlee dilupakan Kert dengan industri filem tempataa terlena (kagum) dengan pemikJ

IBgkaji mengenai Seniman Agung perluas satu lagi korpus ilm1shyFl tokoh ini terus dikaji adalah dalam bidang seni yang lebih IIm1ti Seni Gunaan dan Kreatif bull brjasama Kerusi Petronas P liaember 2003

dalam penelitian akademik prnpakan julung kali diadakan

- dan sarjana barat Kesemua mereka merupakan kalangan ini kita hanya terdedah kepada

na1D sahaja Kini penganjuran ~Ielayu khususnya tentang menghasilkan buku kajian

P Ramleejuga ada daripada keseniman di jurnal-jurnal

diketahui oleh khalayak peminat pengkaji filem terkemuka di memberikan impak kepada

yai tema-tema tertentu dan Igkhususan berdasarkan temashy

tema akan dapat meninjau asarkan pembahagian tema

dipilib kerana P Ramlee sendiri masyarakat daripada zaman

ra padat yang dapat kita temui t pman sebelum merdeka selepas

merdeka era Dasar Ekonomi Baru era Wawasan 2020 hingga abad ke-21 ini Perlu diakui hakikat bahawa tidak mudah menemui seniman yang dapat berlahan hingga tahap ini

P Ramlee beIjaya mendukung peranannya sebagai seniman bukanlah sematashysemata bermain dengan patah-patah perkataan sekadar mencecah permukaan Seni~a ini merupakan manusia yang bergelumang dengan masalah masyarakat menJadl pancaran masyarakat Apa-apa sahaja yang berlaku dalam masyarakat sering kali mendapat perhatian golongan ini Mereka ialah golongan yang peka dan menyaring kehidupan ini secara bermakna dalam karya mereka Ini bermakna golongan ini memberikan sumbangan dalam pembangunan kebudayaan bangsa mereka Raymond Williams pengkritik aliran Marxisme yang terkemuka pernah menyatakan untuk menilai pembangunan kelJudayaan kita boleh merujuk kepada intelektualisme spiritual dan faktor estetik daripada ahli falsafah ternama seniman terkemuka dan penyair yang terbilang Karya-karya mereka inilah mencerminkan pergolakan bangsanya diberikan perspektif tertentu dihalusi dengan analisis dan pendekatan seni yang sesuai dengan zeitgeist atau semangat zamannya

Sudah tentu apa-apa yang dikemukakan seniman ini tidak semua dapat memuaskan pengkritik filem atau mereka yang berada berhampiran di koridor kuasa politik tentang kepincangan masyarakat Akan tetapi sememangnya hakikat bahawa kritikan masyarakat ketika itu merupakan suatu penjelmaan yang sesuai dena~ kenyataan politik dan masyarakat pada ketika itu Dengan kata lain pemlalan terhadap sumbangan P Ramlee harus dilihat dalam konteks zaman tersebut yang masih bergelora dalam era pasca kolonial

Sebab itu kesenimanan P Ramlee adalah antara contoh seniman yang mampu berdepan dengan hakisan zaman Abad 21 sudah menapak Bagaimanapun ingatan zaman terhadap P Ramlee masih kekal Maka tidak perlu berasa semacam satu dosa apabila mengingatkan sesuatu yang silam kerana ia merupakanjejak warisan p~~ikiran yang d~tinggalkan seniman untuk direnungi bersama Sebab yang dltmggalkan semman besar itu tetap memberikan nilai tanpa kesudahan sebagaimana Sophocles mewariskan Antigone Horace denganArs Poetica Longinus denan Su~hne Goethe dengan Faust Tun Seri Lanang dengan Sejarah Melayu Lahff Mohldm dengan Pago Pago dan Pramoedya Ananta Toer dengan Bumi lJanusia Begitu juga dengan Rabindranath Tagore Baudelaire Tolstoy dan sebagainya yang sehingga kini masih dikaji dan diteliti tanpa noktah waktu Demikian juga P Ramlee yang dapat diketengahkan sebagai tokoh supranasional

Apakah wacana tentang P Ramlee termasuk dalam wacana keperibadian kebangsaan yang tidak berkesudahan tentang pembentukan dan konflik keperi~adian ~an~ nenjadi ciri kekal dalam latar budaya masyarakat yang lepas sebagalmana ISU mI banyak disentuh oleh saintis sosial seperti Shamsul Amri Baharuddin Johan Jaaffar kolumnis tempatan memberikan idea dan menggagaskan agar P Ramlee dilupakan Kertas kertas beliau agak provokatif sebenarnya terkilan dengan industri filem tempatan kini dan mengatakan bahawa masyarakat masih terlena (kagum) dengan pemikiran P Ramlee Johan merupakan dramatis negara

Xl

juga tidak menolak sumbangan P Ramlee Cuma beliau mengkhuatiri kekaguman terhadap P Ramlee akan menyebabkan filem tempatan kurang diberikan perhatian Bagaimanapun Johan kurang pula terkesan bahawa P Ramlee sebenarnya merupakan ikon terkemuka negara dalam pembinaan identiti nasional (kepentingan dan persoalan identiti nasipnal banyak dibincangkan oleh Stuart Hall) seperti yang terdapat di negara-negara lain di dunia sebagaimana Chairil Anwar di Indonesia Gabriel Garcia Marquez di Amerika Latin Rabindranath Tagore di India dan Jose Saramago di PortugaL Hakikatnya seniman besar ini akan tetap dikaji biarpun melangkaui lebih 30 tahun malah ratusan tahun Inilah hakikat dan penanda aras untuk menentukan sama ada seniman besar itu besar atau sebaliknya

Menyedari sumbangan P Ramlee mantan Perdana Menteri Tun Mahathir Mohamad pernah mengarahkanAnwar Ibrahim supaya mengambillangkah untuk memberikan perhargaan yang tinggi kepada Seniman Agung Negara ini kerana pada ketika itu (1983) tidak ada penghargaan yang sewajarnya diberikan kepada P Ramlee sekalipun beliau lebih 12 tahun meninggal dunia pada ketika itu Tun Mahathir sendiri menyifatkan P Ramlee sebagai seniman yang penuh dedikasi kuat bekerja dan amat kreatif Lantaran itu Anwar Ibrahim pula selepas berunding dengan Datuk Bandar Kuala Lumpur menukarkan nama Jalan Parry di Kuala Lumpur menjadi Jalan P Ramlee (Zainudin Maidin1994) Demikian prihatinnya tokoh pemimpin negara terhadap seniman ini

Datuk Seri Abdullah Badawi pula melahirkan kekagumannya terhadap lagu P Ramlee yang masih lagi popular sehingga kini Malah dalam suatu majlis mengenai P Ramlee beliau pernah menyarankan Institut Perfileman P Ramlee untuk memberi ruang kajian ilmiah terhadap karya-karya P Ramlee Beliau berkata demikian semasa melancarkan buku P Ramlee The Bright Star karya Tan Sri Ahmad SmjiAbdul Hamid dan James Harding MenurutAbdullah selepas hampir tiga dekad pemergian P Ramlee sudah sampailah masanya ahli sosiologi antropologi dan budayawan tampil dengan menulis kajian ilmiah mengenai ketokohan P Ramlee Inilah cabaran yang diberikan Perdana Menteri kepada mereka yang bergelar ahli akademik di universiti Saranan dan cabaran ini perlu disahut dalam membudayakan dan memperkasa penulisan akademik di universiti

Ada pihak berpendapat bahawa perlunya mengantarabangsakan P Ramlee Sebenarnya tidak timbul persoalan untuk mengantarabangsakan ketokohan P Ramlee kerana beliau sendiri sudah lama diiktiraf sebagai tokoh seniman yang bertaraf antarabangsa oleh pengkaji antarabangsa Filem yang diarahkan dan juga dilakonkan oleh P Ramlee dapat dikatakan mencapai tahap karya canon atau karya agungklasikl kanun sekiranya kita menggunakan kriteria oleh srujana bernama Harold Bloom dalam bukunya The Western Canon The Books and School ofthe Ages untuk membuat kriteria karya canon di Barat Banyaknya peningkatan kajian dan penelitian tentang P Ramlee misalnya merupakan satu contoh karya tersebut dianggap sebagai Eastern Canon sebagaimana Harold Bloom meletakkan karya-karya barat sebagai Western Canon P RamIee sendiri telah disifatkan sebagai SenimanAgung Negara Malah namanya bukan sahaja terhenti di Malaysia malah diingati di Brunei Singapura dan Indonesia

xii

Malah smjana filem di dan Victor Pogadaev dari RUBia Il Soviet Victor membandingkaa Membuat perbandingan dengan t yang cukup besar kepada P aaI gus membandingkan dengan ia memberikan mesej kepada gala Menurut pemerhatian smjana B

both multitaleJd legends each in his own CD

to the great extend also iAd of them are self made because of their talent ill although goes beyond the_ oftheir talent and unive is sometimes called a WIiI barriers which there are speak a single word of 0lIl

despair and peace throrqJ6

Profesor di Universiti Wale banyak menyelidik serta menuJisl dianggapsebagaiasetkreatif~ dalam tahun 1950-an dan UN mengintergrasikan unsur-UIUI menyaringnya hingga membeotl memberikan filem Melayu dan dan atmosfera yang berkesan Jg kepada kejayaan dalam filem-fiII

William Van der Heide pel

Crossings and National Culturesfl filem Melayu sebagai sumber menghasilkan tulisan tentanga tokoh penting filem di Asia ~ idea dan masyarakat di kepuJaa meliputi hibriditi dan homogeai faktor komposisi orang MeJayu kurang menonjoL

Shaharuddin Maaruf YBDI Malay Feudal dan Malay lcka I

barangkali dapat dikatakan ~ tentang pentingnya ahli sosioIf menyumbangkan artikel y~ I

direnungi Menurut beliau

GU mengkhuatiri kekaguman Ian kurang diberikan perhatian lIhawa P Ramlee sebenarnya II identiti nasional (kepentingan jIloleh Stuart Hall) seperti yangII-- Chairil Anwar di Indonesia IImath Tagore di India dan Jose ini akan tetap dikaji biarpun ~ hakikat dan penanda aras atau sebaliknya

dana Menteri Tun Mahathir mengambillangkah untuk Agung N egara ini kerana ~arnya diberikan kepada P

dunia pada ketika itu Tun yang penuh dedikasi kuat

ltJlUJlJW pula selepas berunding nama Jalan Parry di Kuala

1994l Demikian prihatinnya

kekagumannyaterhadaplagu ~Ialah dalam suatu majlis

-titut Perfileman P Ramlee Ja P Ramlee Beliau berkata

hi Star karyaTan Sri Ahmad -LJ selepas hampir tiga dekad

sosiologi antropologi dan ~enai ketokohan P Ramlee

mereka yang bergelar ahli disahut dalam membudayakan

pntarabangsakan P Ramlee -J~lkalD ketokohan P Ramlee

tokoh seniman yang bertaraf diarahkan dan juga dilakonkan ronon atau karya agunglklasikl

bemama Harold Bloom dalam Ages untuk membuat kriteria penelitian tentang P Ramlee

DIIlgaP sebagai Eastern Canon t sebagai Western Canon P

Negara Malah namanyabukan IJIq~ura dan Indonesia

Malah sarjana filem di barat juga mengagumi kehebatan P Ramlee Polina dan Victor Pogadaev dari Rusia banyak menulis tentang P Ramlee di bekas negara Soviet Victor membandingkan P Ramlee dengan Leonid Utesoy (1895-1982) Membuat perbandingan dengan tokoh besar Rusia ini sebenarnya satu pengiktirafan yang cukup besar kepada P Ramlee kerana mereka mengakui ketokohan dan sekali gus membandingkan dengan tokoh besar di negara lain pula Sekurang-kurangnya ia memberikan mesej kepada golongan yang prejudis kepada kesenimanan P Ramlee Menurut pemerhatian sarjana Rusia ini

both multitalented versatile personalities and became the legends each in his own country primary in the entertainment field but to the great extend also in the context ofnational culture as a whole Both of them are self made men and becaJine top entertainers exclusively because of their talent imagination and workmanship Their fame although goes beyond the national boundaries due to the unique character oftheir talent and universal character oftheir art especially music which is sometimes called a universal language In music there are not the barriers which there are with spoken languages A composer who cannot speak a single word of our language can make us feel joy and pride despair and peace through his music

Profesor di Universiti Waterloo Jan Uhde yang fasih berbahasa Perancis dan banyak menyelidik serta menulis mengenai P Ramlee berpendapat bahawa P Ramlee dianggap sebagai aset kreatifyang paling penting dalam era keagungan filem Melayu dalam tahun 1950-an dan 1960-an Menurut pengamatan Uhde P Ramlee mengintergrasikan unsur-unsur daripada pelbagai sumber dan kemudian menyaringnya hingga membentuk stail peribadi yang unik Pengintergrasian ini memberikan filem Melayu dan kemudian filem Malaysia kepada satu bentuk identiti dan atmosfera yang berkesan kepada khalayaknya Ini merupakan penyumbang kepada kejayaan dalam filem-filemnya

William Van der Heide penulis buku Malaysian Cinema Asian Film Border Crossings and National Cultures dari Universiti Newcastle sarjana yang menjadikan filem Mel~yu seb~gai sumber utama penyelidikan kedoktoran falsafah telah banyak menghasIlkan tuhsan tentang filem Melayu dan turut mengiktirafP Ramlee sebagai tokoh penting filem di Asia Tenggara Van der Heide menyatakan bahawa aliran idea dan masyarakat di kepulauan Melayu telah menghasilkan budaya filem yang meliputi hibriditi dan homogeniti Hal ini sesuai dengan sejarah penjajahan dan faktor komposisi orang Melayu di Malaysia Sebab itulah filem yang multietnik kurang menonjol

Shaharuddin Maaruf yang terkenal dengan bukunya Concept ofa Hero in the Malay Feudal dan Malay Idea on Development From Feudal Lord to Capitalist barangkali dapat dikatakan sebagai usaha awal menyahut cabaran Perdana Menteri tentang pentingnya ahli sosiologi terlibat dalam pengkajian ini Shaharuddin menyumbangkan artikel yang memberikan gagasan yang cukup penting untuk direnungi Menurut beliau

XllI

Filem-ilem P Ramlee mempunyai pengertian penting sebagai hasil budaya dan bahan smiosejarah Seperti ciptaan budaya yang lain termasuk misalnya novel puisi muzik pementasan dan bentuk-bentuk dokumen lain iZem-fiZem P Ramlee juga merakamkan dan mengucapkan pemikiran zaman dan keadaan sosiosejarah yang mengilhamkannya Atas andaian bahawa setiap ciptaan budaya itu dipengaruhi oleh konteks sosiosejarahnya ilem-iZem P Ramlee mempunyai kesatuan yang unik dengan masyarakat yang mendukungnya Justeru itu kita tidak dapat memahami sepenuhnya pengertian budaya ilem-ilem P Ramleejika kita tidak memahami Zatar belakang zamannya Kerana hubungan yang erat antara ilem-ilem P Ramlee dan konteks sosiosejarahnya dapat kita katakan yang ilemshyilem P Ramlee membantu kita memahami zamannya sementara zamannya dapat pula membantu kita memahamiilem-filem P Ramlee

Tan Sri Ahmad Sarji tokoh korporat yang tekun membuat penyeIidikan mengenai P Ramlee memberikan pelbagai langkah susulan dalam pengkajian P Ramlee Sebagai tokoh yang mempunyai latar belakang lulusan Pengajian Melayu di Universiti Malaya dalam bidang kesusasteraan Melayu beliau peka dengan aspek kebudayaan nusantara secara menyeluruh Beliau mencadangkan antara lain agar sumbangan Edith Costello Normadiah dan Habsah dan tokoh-tokoh di sekeliling P Ramlee juga turut dikaji Menurut beliau sekiranya kita tidak mengkaji perkara ini persembahan tarian dalam filem-filem Melayu akan menjadi lintasan sejarah sahaja Justeru beliau mencadangkan agar dibuat penelitian tentang semua tarian yang terdapat dalam filem-filem P Ramlee Dengan itu ia dapat meletakkan peranan besar P Ramlee dalam pertumbuhan seni tari Melayu secara lebih akademik sekali gus memungkinkan kita mempertimbangkan bentuk seni persembahan yang sesuai digunakan untuk acara-acara rasmi kerajaan sebagai sebahagian daripada budaya kebangsaan Terdapat banyak lagi cadangan Tan Sri Ahmad Sarji yang menarik yang perlu diteliti

Dato Jins Shamsudin kini merupakan Senator menghasilkan artikel P Ramlee Sepanjang Zaman Jins menyatakan bahawa P Ramlee telah meninggalkan legacy luar biasa dan bakat alam yang menakjubkan Sudah tentu pernyataan ini bukan omong kosong kerana beliau pernah bersama-sama P Ramlee pada era tersebut Sebab itu beliau menganggap P Ramlee ialah John Wayne Noel Coward Orson Welles Buster Keaton John Williams sekali gus malah lebih lagi Beliau menganggap P Ramlee sebagai institusi yang hidup semasa hayatnya Bagaimanapun akibat asakan Pop Yeh Yeh dan nasib filem Melayu yang dianaktirikan telah menyebabkan P Ramlee menjadi mangsa zaman baru

Sasterawan Negara Dato Abdullah Hussein dapat dikatakan pakar rujuk mengenai P Ramlee BeHau akrab dengan P Ramlee malah sehingga dapat mengenal pasti siapa ternan sejati P Ramlee dan siapa pula pernah melukakan hati P Ramlee Abdullah Hussein dianggap sebagai pemegang ensiklopedia kehidupan P Ramlee dari mula kesenimannya hingga akhir riwayat P Ramlee Sebab itu beliau mengetahui suka duka P Ramlee dan ranjau yang ditempuhi bersama-sama P

xiv

-

Ramlee BeHau mengetahui baII1I belajar memainkan alat-alat muz mengetahui bahawa ilmu yang laquoIi dengan Hmu yang dikutip deDpl menang dalam festival Filem-fil Stanley Kramer dan lakonan Marl kegemaran P Ramlee untuk di1ad pelukis ternama Dato Ibrahim HI banyak mempunyai pengaJamap II kerana Abdullah Hussein ialah D

Tidak ramai yang mengeUI Ini bukanlah suatu pemyataan basil penyeIidikan Uthaya Saa dalam dunia sastera Malaysia ini ialah pengarang generasi Berdasarkan peneIitian yangmt meminati filem dan lagu P BaIllIe IDem Melayu pasca-P Ramlee

Menurut kebanyakan nIIpI

Ielayu pada masa kini alas alas menghina kaum Bukan Melaya mereka tidak pemahjemu rocr bullbull dan keunggulan P RamIee ~ IDem beHau Malah respondeD _ Malaysia yang boleh menandiDci I tokoh dalam kelas beliau yangten diberikan kepada beliau

Terdapat beberapa buah seperti Datuk Jamil Sulong daa yang menarik bukan sahaja IDII

kesenimanan P Ramlee Peneliti Hamzah Hajah Rahani JamilZefi masing-masing memberikan IP kesenimanan P Ramlee

Ahli akademik Fakulti Seni I

juga memberikan sumbangan j

kesimpulan dalam kajian mereka Vanitha Abdullah meneliti kaeda Musdi Shanat pula meneliti posIe Hafiz Askiak meneliti lagu Getarl Pawi dan Khor Chooi Lian pula me diterokai sepenuhnya oleh pe~ bandingan

lUI penting sebagai hasil plaan budaya yang lain Wason dan bentuk-bentuk [llga merakamkan dan an sosiosejarah yang rrtiap ciptaan budaya itu filem-filem P Ramleeifan masyarakat yang

memahami sepenuhnya bull tidak memahami Zatar

t antara filem-filem P katakan yang ilemshy

- zamannya sementara filem-filem P Ramlee

kun membuat penyelidikan susulan dalam pengkajian P

lulusan Pengajian Melayu bull beliau peka dengan aspek

lIIIlCadangkan antara lain agar tokoh-tokoh di sekeliling P

kita tidak mengkaji perkara an menjadi lintasan sejarah

litian tentang semua tarian

-

ia dapat meletakkan peranan secara lebih akademik sekali

m persembahan yang sesuai sebahagian daripada budaya Ahmad SaIji yang menarik

1DeDgnasilkan artikel P Ramlee telah meninggalkan legacy

tentu pernyataan ini bukan P Ramlee pada era tersebut ayne Noel Coward Orson

lebih lagi BeHau menganggapnya Bagaimanapun akibat lI8ktimiddotrjmiddot an telah menyebabkan

dapat dikatakan pakar rujuk lIBIah sehingga dapat mengenal 1UlD melukakan hati P Ramlee

opedia kehidupan P Ramlee P Ramlee Sebab itu beliau

ditempuhi bersama-sama P

Ramlee BeHau mengetahui bahawa P RamIee mempeIajari Iagu-Iagu Jepun dan belajar memainkan alat-alat muzik dari Hirare San guru muzik Jepun Beliaujuga mengetahui bahawa iImu yang diperolehnya dari dalam set di studio itu ditambah dengan iImu yang dikutip dengan menonton filem-filem yang baik terutama yang menang dalam festival Filem-filem arahan Kurusawa Hugo Haas Elia Kazan Stanley Kramer dan lakonan Marlon Brando serta jurukamera Jack Cardiff menjadi kegemaran P Ramlee untuk ditonton sambi belajar Abdullah Hussain abang kepada pelukis ternama Dato Ibrahim Hussein dan aktivitis budaya Tan Sri Ismail Hussein banyak mempunyai pengalaman bersama-sama P Ramlee Artikel ini cukup menarik kerana Abdullah Hussein ialah narasumber P Ramlee

Tidak ramai yang mengetahui bahawa kaum India amat meminati P Ramlee Ini bukanlah suatu pernyataan yang dibuat secaora umum melainkan dibuat daripada hasH penyelidikan Uthaya Sankar merupakan nama yang sudah tidak asing lagi dalam dunia sastera Malaysia Eseis dan penulis cerpen berketurunan Malayalam ini ialah pengarang generasi baru yang dianggap cukup menonjol dewasa inL Berdasarkan penelitian yang dibuatnya beliau mendapati bahawa kaum India amat meminati filem dan lagu P Ramlee dan hal ini menurut beliau agak berbeza dengan filem Melayu pasca-P Ramlee yang kurang diminati

Menurut kebanyakan responden mereka tidak meminati filem dan drama Melayu pada masa kini atas alasan membosankan terlalu Melayu lawak bodoh menghina kaum Bukan Melayu klise dan tidak bersifat Malaysia Sebaliknya mereka tidak pernahjemu menonton filem dan mendengar lagu P Ramlee Keunikan dan keunggulan P Ramlee sebagai seniman multi-talented terserlah dalam setiap filem beliau Malah responden menyatakan bahawa belum lahir seniman lain di Malaysia yang boleh menandingi kehebatan dan ketokohan beliau P Ramlee ialah tokoh dalam kelas beliau yang tersendiri dan gelaran Seniman Agung hanya layak diberikan kepada beliau

Terdapat beberapa buah lagi artikel yang disumbangkan oleh seniman veteran seperti Datuk JamB Sulong dan Yusnor EF yang mengemukakan pelbagai aspek yang menarik bukan sahaja mengenai kehidupan P Ramlee malah merungkai kesenimanan P Ramlee Peneliti sepertiAriffAhmad Mahadi J MuratAbdul Wahab Hamzah Hajah Rahani Jamil Zefri Arin Timothy P Barnard dan Timothy R White masing-masing memberikan gagasan yang cukup berharga dalam meneliti kesenimanan P Ramlee

Ahli akademik Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif Universiti Malaysia Sarawak juga memberikan sumbangan idea dan gagasan dan merumuskan beberapa kesimpulan dalam kajian mereka Khairul Aidil Azlin Abdul Rahman dan Nur Afifah Vanitha Abdullah meneliti kaedah komedi visual dalam filem arahan P Ramlee ~Iusdi Shanat pula meneliti poster filem P Ramlee dari segi visual manakala Mohd Hafiz Askiak meneliti lagu Getaran Jiwa dari aspek melodi Awang Azman Awang Pawi dan Khor Chooi Lian pula mengemukakan idea kesenian bandingan yang belum diterokai sepenuhnya oleh pengkaji di rantau ini berbanding dengan kesusasteraan bandingan

xv

Buku ini dapat dianggap yang pertama diterbitkan di Asia Tenggara yang menggabungkan para ahli akademik dalam dan luar negara tokoh seniman sezaman dengan P Ramlee dan budayawan serta peneliti tempatan yang mengupas tentang Seniman Agung Negara Penerbitan buku ini dapat membuka cakerawala ilmu mengenai P Ramlee Sudah tentu kelahiran buku ini akan melengkapkan lagi kajian mengenai Seniman Agung Negara kerana terdapat aspek yang selama ini belum diketengahkan dimuatkan dalam buku ini Pastinya penulis artikel yang memberikan pelbagai sudut pandangan dan mempunyai weltanschauung yang tersendiri tentang P Ramlee akan mempelbagaikan lagi khazanah ilmu

Setinggi-tinggi penghargaan kepada ahlijawatankuasa yang terlibat di Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif dalam menjayakan Seminar P Ramlee yang lalu Terima kasih kepada Kerusi Petronas P Ramlee dan Yayasan Sarawak yang menghulurkan dana dan bantuan dalam penganjuran seminar pertama kali diadakan di Sarawak Juga Arkib Cawangan Negeri Sarawak yang memberikan bantuan dalam pameran dibantu oleh Sylvester Jussem Sekalung penghargaan diberikan kepada Profesor Dr Khairuddin Ab Hamid Timbalan N aib Canselor (Penyelidikan dan Pembangunan) yang banyak memberikan pandangan tentang penganjuran seminar ini Tidak lupa juga panduan yang berguna daripada Dekan Fakulti Seni Gunaan dan Kreatifpada ketika itu iaitu Profesor Madya Ahmad Khiri Mohd Zaino Terima kasih khas kepada Jawatankuasa Pengelola Malam Nostalgia P Ramlee di Layar Silam yang sudi bekerjasama melancarkan buku ini

Tidak lupa juga kepada seniman dan seniwati negara sekali gus teman seperjuangan P Ramlee iaitu Aziz Sattar S Samsuddin Wahid Satay dan Datin Rosnani Jamil yang sudi hadir sebagai tetamu istimewa dalam seminar gilangshygemilang ini Kehadiran mereka adalah sebagai tanda sokongan padu golongan seniman kepada industri filem dan menjadi inspirasi kepada seniman muda di rantau ini

Semoga buku ini dapat merangsang dan menyumbangkan wacana intelektual seni negara Buku ini sesuai dibaca oleh mahasiswa seni pengkaji dan peminat seni negara khUSUSnya tentang SenimanAgung Negara Buku inijuga ditujukan kepada semua yang prihatin terhadap sejarah perkembangan seni negara

Awang Azman Awang Pawi Khor Chooi Lian Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif Universiti Malaysia Sarawak Kota Samarahan

XVI

P RamleeS

Pendahuluan

P RAMLEE disanjung sebagai-se kreatifdalam dunia hiburan di MI penggubah penulis seni kata Ja penerbit seorang yang serba IJrJ kehadirannya dilayar perak mengingati beliau sebagai SazaIi P Ramlee mampu membawakaDmiddot dirinya sendiri seperti pekeJja kB CKassim Selamat dalam lbu M~ perwira bangsa (SarjanHassandI Tuah dalam Hang Tuah) P Hal dinamisme kepada watak-watak

Penonton Melayu amat JDIlI

perwatakannya dan suaranya ~Iajumdar mengarahnya dalam fi rumah tangga Pada suatu petm rumahnya memerhatikan ributJII loceng pintu dibunyikan Beliaul seorang yang sedang diburu pal masuk dan memberinya makaD Adakah kasih sayangnya meDII haruskah dia menunaikan t kesayangannya kepada polis Bel lembut dan halus sebagai Hassau sebagai anak lelaki yang liar dan pertembungan bapa dan anak it watak itu telah meletakkan P BI Festival tahun 1957 Beliaujugal buah lagu yang digubahnya seal

IIbitkan di Asia Tenggara yang raegara tokoh seniman sezaman lllpatan yang mengupas tentang pat membuka cakerawala ilmu limnmelengkapkan lagi kajian

aspek yang selama ini belum ya penulis artikel yang

yai weltanschauung yang Iagi khazanah ilmu

1IIALULoa yang terlibat di Fakulti P Ramlee yang lalu Terima

Sarawak yang menghulurkan kali diadakan di Sarawak

lau bantuan dalam pameran diberikan kepada Profesor

yelidikan dan Pembangunan) seminar ini Tidak lupa

- Seni Gunaan dan Kreatifpada Terima kasih khas kepada

di Layar Silam yang sudi

ti negara sekali gus ternan Im Wahid Satay dan Datin imewa dalam seminar gilangshy1Dd1a sokongan padu golongan 1Ii2Il8fl1a seniman muda di rantau

amtbangkan wacana intelektual mpengkaji dan peminat seni

~lktlruinijuga ditujukan kepada

1 P Ramlee Seniman Ulung Negara

Ahmad SaIji Abdtil Hamid

Pendahuluan

P RAMLEE disanjung sebagai Seniman Agung Beliau merupakan aset yang paling kreatifdalam dunia hiburan di Malaysia dengan memiliki pelbagai bakat - penyanyi penggubah penulis seni kata lagu pelakon pengarah penulis jalan cerita dan penerbit seorang yang serba boleh Sebagai pelakon dan penyanyi dalam filem kehadirannya dilayar perak begitu ketara sekali sehingga rakyat Malaysia dapat mengingati beliau sebagai Sazali Sarjan Hassan Hang Tuah dan Kassim Selamat P Ramlee mampu membawakan watak yang cukup dekat dengan masyarakat dan dirinya sendiri seperti pekeIja kelas rendah (Amran dalamPenarek Becha) pemuzik (Kassim Selamat dalamlbu Mertuaku) anak manja (Sazali dalamAnakku Sazali) perwira bangsa (SaIjanHassan dalam Sarjan Hassan) dan pahlawan Melayu (Hang Tuah dalam Hang Tuah) P Ramlee berkemampuan memberikan karisma dan dinamisme kepada watak-watak ini

Penonton Melayu amat menggemari lakonan keterampilan senyuman manis perwatakannya dan suaranya yang amat merdu Dalam tahun 1956 Phani Majumdar mengarahnya dalam filemAnakku Sazali Filem ini ialah sebuah drama rumah tangga Pada suatu petang semasa Hassan (P Ramlee) berdiri di beranda rumahnya memerhatikan ribut yang bertiup kencang di luar beliau terdengar bunyi loceng pintu dibunyikan Beliau membuka pintu lalu mendapati Sazali (P Ramlee) seorang yang sedang diburu polis meminta perlindungan Hassan membawa dia masuk dan memberinya makanan Sekarang timbul persoalan yang mendesak Adakah kasih sayangnya mendesaknya membantu Sazali melarikan diri atau haruskah dia menunaikan tanggungjawab dengan menyerahkan anak kesayangannya kepada polis Beliau dikehendaki menggambarkan watak bercorak lembut dan halus sebagai Hassan (bapa) Sebagai Sazali (anak) P Ramlee berlakon sebagai anak lelaki yang liar dan ganas sebagai ketua kumpulan samseng Adegan pertembungan bapa dan anak itu menjadi paksi kepada filem itu Lakonan dua watak itu telah meletakkan P Ramlee sebagai Pelakon Terbaik Asia di Asian Filem Festival tahun 1957 Beliau juga menyanyi bersama-sama Normadiah dan beberapa buah lagu yang digubahnya sendiri untuk filem itu iaitu Joget Si-Pinang Muda

1

P Ramlee di Cakera Nusantara

dan Itulah Sayang dan secara bersendiri lagu-Iagu Tiada Kata Secantik Bahasa dan Anakku Sazali lagu tajuk filem yang mempersonakan Filem ini ialah satu contoh bagaimana P Ramlee berjaya mempamerkan kehebatan bakatnya sebagai seorang pelakon pencipta lagu dan penyanyi

Pengarah orang yang paling penting dalam dunia perfileman perlu cekap dalam semua bidang pembuatan filem mesti mempunyai pengetahuan yang mendalam mengenai seni dan drama memahami muzik rakaman nyanyian dan mutu bunyi BeHau juga mesti berpengetahuan dalam bidang fotografi di samping mahir menggunakan semua kanta kamera yang ada P Ramlee cepat menguasai segala rahsia mencuci dan mengedit filem menggunakan lampu dan segala aspeknya Dia mengetahui segala yang perlu diketahui mengenai pembuatan filem BeHau dapat menggunakan kombinasi yang jarang dijumpai dalam seseorang seniman iaitu pengalaman praktis dengan intuisi yang memberi beliau peluang mengenali secara dekat segala proses yang terlibat dari peringkat merangkajalan cerita filem hinggalah penempatan kamera Beliau dapat menulis dialog dan seni kata menggubah lagu serta muzik iringan menulis lirik menulis cerita skrip dan lakon layar bermain muzik mencipta bakat lain dan mengedit hasilnya dengan mahir P Ramlee ialah seniman yang versatile iaitu able to adapt or be adapted to many different functions or activities

Jurang Sosial Patriotisme dan Agama

Penarek Becha adalah filem pertama arahan dan dilakonkan oleh P Ramlee sendiri Kebanyakan filem berunsurkan melodrama seperti di atas memerlukan watak heronya mengangkat nilai moral tinggi dalam cerita yang mengisahkan kebaikan dan kejahatan watak-watak lain secara jelas Beberapa lagi filem melodrama pelbagai genre contohnya Bemerah Padi (sejarah) Pancha Delima (fantasi) dan Ibu Mertuaku (sosia) sering kali dikaitkan dengan kehidupan semasa masyarakat Filem Penarek Becha menunjukkan simpatinya dengan golongan yang malang dalam masyarakat seorang penarik beca yang mempunyai perasaan dan harapan sama seperti orang lain Dalam filem Ibu Merkuaku Kassim Selamat (lakonan P Ramlee) adalah seorang penghibur penyanyi yang disanjungi dan seorang pemain saksofon Namun begitu perkahwinannya dengan Sabariah mengalami keretakan akibat tomahan dan halangan ibu mertuanya Filem P Ramlee banyak menyentuh jurang sosial yang timbul akibat perbezaan taraf kekayaan dan latar belakang keluarga yang memisahkan manusia daripada manusia lain Tujuannya adalah untuk menunjukkan bagaimana susahnya mengeratkan hubungan antara kelas walaupun sudah berlaku perkahwinan (Ibu Mertuaku) P Ramlee telah mendapat anugerah The Most Versatile Talent melalui filem ini diAsian Film Festival di Tokyo pada tahun 1963 Filem inijuga dipertandingkan di World Film Festival di Paris pada bulan Januari 1965 dan diberi anugerah khas Dicadangkan supaya satu penyelidikan dijalankan mengenai kriteria filem Ibu Mertuaku yang mendapat kedua-dua penghargaan yang demikian

Selain kajian jurang sosial dalam filem-filem P Ramlee beliau juga mengutarakan semangat patriotisme yang dilambangkan dalam pelbagai zaman

2

Semasa zaman kegemilangan amat taat setia pada rajanya Ka konflik antara Hang Jebat danS Tuah Konsep ketaatan yang~ Dalam filem Barjan Hassan cti bull P Ramlee menjadi seorang saJjII pasukan tentera yang dipimpia tentera Jepun yang akhimya _ patriotisme dengan begitu gemiII Sarjan Hassan Diperhatikan yang mengisahkan perjuaDg8ll perjuangan yang lain untuk __ dikaji perkara ini dan menyelidlil

Semangat cinta akan DIIJII Pahlawanku Perwira dan S Saloma Semangatyangsama yang dinyanyikan oleh P RaIIIIa dalam filem Ragam P RIl~ bull suatu penghujung yang pen 4

berlatarbelakangkan peta daa I digunakan sekarang oleh AngIraIw meniupkan semangat patrialill ~langgang Filem (Oktober U dipandang ringan oleh kerana ill manusia Di samping seni kata merangsangjiwa untuk bekerja mencintai tanah air dan baopa lagn-Iagu ciptaan P RamJee lDeIlyemarakkan semangat paID

Unsur-unsur keagarnaaa yang tercetus dalam filemnya cIaJam Islam Kekuatan Senwnd peoekanan bahawa budaya Satu pasangan yang curangctiW yang lain dihukum sebat send menunjukkan erti keadilan laquoII berasaskan budaya Melayu deDI dengan semangat bergotong-~ tinggi ialah kehalusan budi peked utama wanita (Saadiah) laIu cti berjalan sopan sambil kepalanya daun sirih yang biasanya dihulad yang diterima oleh watakutal Alhamdulillah Rukun Islam- syariah Islam dalam kehidupaDI

-riada Kata Secantik Bahasa JIIilSOnakan Filem ini ialah satu __ kehebatan bakatnya sebagai

dunia perfileman perlu cekap punyai pengetahuan yang

uzik rakaman nyanyian dan bidang fotografi di samping P Ramlee cepat menguasai lampu dan segala aspeknya

IIIlIfIllu pembuatan filem Beliau dalam seseorang seniman

ri beliau peluang mengenali t merangkajalan cerita filem nulis dialog dan seni kata

menulis cerita skrip dan lakon t hasilnya dengan mahir P

adapt or be adapted to many

dan dilakonkan oleh P Ramlee seperti di atas memerlukan

cerita yang mengisahkan jelas Beberapa lagi filem i sejarah) Pancha Delima

dengan kehidupan semasa _lDIll8tinya dengan golongan yang

yang mempunyai perasaan dan Merkuaku Kassim Selamat

vi yang disanjungi dan seorang middotd~ngan Sabariah mengalami

a Filem P Ramlee banyak 1lCl0iUl-u taraf kekayaan dan latar

da manusia lain Tujuannya mengeratkan hubungan antara

lertuaku) P Ramlee telah IDem ini di Asian Film Festival

lgIan di World Film Festival di khas Dicadangkan supaya satu lbu Mertuaku yang mendapat

-filem P Ramlee beliau juga Ib11lDgKan dalam pelbagai zaman

Semasa zaman kegemilangan kesultanan Melaka Hang Tuah adalah pahlawan yang amat taat setia pada rajanya Ketaatan ini menjadi isu penting apabila tercetusnya konflik antara Hang Jebat dan Sultan Melaka kerana ingin mempertahankan Hang Tuah Konsep ketaatan yang membuta telah menjadi topik perbincangan dan kajian Dalam filem Sarjan Hassan di bawah arahan Avellana (seorang Filipina) di mana P Ramlee menjadi seorang saIjan dalam Pasukan Askar Melayu yang membantu pasukan tentera yang dipimpin oleh British untuk bertempur dengan saki baki tentera Jepun yang akhirnya menyerah diri P Ramlee telah melayarperakkan patriotisme dengan begitu gemilang hingga kita mengingatijuga P Ramlee sebagai Sarjan Hassan Diperhatikan bahawa P Ramlee tidak pernah mencipta sebuah filem yang mengisahkan peIjuangan orang Melayu menentang Malayan Union dan juga perjuangan yang lain untuk menuntut kemerdekaan Saya mencadangkan supaya dikaji perkara ini dan menyelidik sebab-sebabnya beliau tidak berbuat demikian

Semangat cinta akan negara ditunjukkan dalam lagu-Iagu P Ramlee seperti Pahlawanku Perwira dan Sekapur Sireh yang semuanya dinyanyikan oleh Saloma Semangat yang sarna terdapat dalam lagu-Iagu Joget Pahang dan Melaka yang dinyanyikan oleh P Ramlee dalam filem Hang Tuah Lagu Joget Malaysia dalam filem Ragam P Ramlee membawa persembahan P Ramlee dan Saloma ke suatu penghujung yang penuh dengan semangat cinta akan tanah air dengan berlatarbelakangkan peta dan bendera Lagu Pahlawanku ciptaan P Ramlee digunakan sekarang oleh Angkatan Tentera Malaysia di majlis rasmi mereka untuk meniupkan semangat patriotisme P Ramlee pernah menulis dalam majalah Gelanggang Filem (Oktober 1960) bahawa seni kata setiap lagu tidak harus dipandang ringan oleh kerana ia bertujuan meninggalkan kesan ke atas sanubari manusia Di samping seni kata romantis biasa lirik-lirik lagujuga mestilah mampu merangsang jiwa untuk bekeIja keras mendukung perjuangan-peIjuangan suci dan mencintai tanah air dan bangsa Satu kajian hendaklah dijalankan untuk memilih lagu-Iagu ciptaan P Ramlee yang lain yang sesuai untuk majlis untuk menyemarakkan semangat patriotisme dan kebangsaan

Unsur-unsur keagamaan banyak dilihat daripada karya dan idea P Ramlee yang tercetus dalam filemnya dengan membincangkan keadilan masyarakat dan dalam Islam Kekuatan Semerah Padi ialah penggambaran pengaruh Islam dan penekanan bahawa budaya Melayu mempunyai akar umbi dalam ajaran Islam Satu pasangan yang curang dihukum sula kerana berzina manakala satu pasangan yang lain dihukum sebat seratus kali dan dipaksa berkahwin Semerah Padi menunjukkan erti keadilan dalam Islam Tema utama filem Semerah Padi berasaskan budaya Melayu dengan menunjukkan orang Melayu bekeIja di sawah dengan semangat bergotong-royong Antara ciri budaya Melayu yang amat disanjung tinggi ialah kehalusan budi pekerti dan sopan santun Contohnya ialah apabila watak utama wanita (Saadiah) lalu di hadapan ibu dan bapanya (ketua kampung) dan beIjalan sopan sambil kepalanya tunduk ke bawah Dalam satu lagi sentuhan tradisi daun sirih yang biasanya dihulurkan kepada tetamu dijadikan sebahagian hantaran yang diterima oleh watak utama wanita itu serta tunangnya Lirik lagunya Alhamdulillah Rukun Islam Assalamualaikum memaparkan kesungguhan syariah Islam dalam kehidupannya Mereka yang rapat dengan P Ramlee pemah

3

f ~

P Ramlee di ~qfusantara lI

menul(~telip t( ~ahAllahyarham bela jar mengaji al-Quran dengan guru agama Mak yenJlt~lasa~amlee ialah seorang yang pandai mengaji al-Quran Suaranya yangluriak middotntmbl1(tt~an orang tertarik mendengar bacaannya Pada bulan puasa selep~ solat sund-tjifrawih Allahyarham akan ikuti kelas mengaji hingga larut maladt- piyen1ham~J bahawa beliau telah menyiapkan skrip filem Hidayah pada tahun l~$Satu cerita yang ingin menegakkan kebenaran agama Islam Dicadangkan supaya dibuat satu penyelidikan mengenai aspek keagamaan yang ada pada diri P Ramlee sumbangannya ke arah kefahaman Islam dan juga sumbangan dalam memartabatkan agama Islam menerusi karyanya Penyelidikan juga perlu dibuat mengenai skrip dan cerita layar filem yang berjudul Hidayah bentuk nasihat yang diterima oleh P Ramlee daripada Pejabat Agama Negeri Johor dan sebab-sebabnya Run Run Shaw tidak berminat menyelenggarakan filem itu Layakkah P Ramlee disifatkan sebagai seorang yang religious

Gubahan Muzik Lagu dan Tarian

P Ramlee bukan sahaja menggubah lagu-Iagu Melayu asli beliau juga menerapkan stail dan tradisi muzik serta tarian budaya masyarakat dari Latin Amerika Hawaii India dan muzik popular dari Barat Antaranya ialah rentak waltz dalam Tidurku di Rumput Yang Basah unsur-unsur Timur-Tengah dalam Ya Habibi Ali Baba dan pengaruh-pengaruh Cina dalam lagu Apek dan Marjina Berbagai-bagai rentak lain digunakan termasuklah samba (Nasi Goreng) beguine (Merak Kayangan) andante (Mengapa Riang Ria) bolero (Juwita) rumba (Bila Larut Malam) slow beguine (Putus Sudah Kasih Sayang) slow rumba (Hamidah) twist (Bunyi Gitar) dan mambo (Kwek Mambo)

The musical components ofP Ramlee films are in the main performance-based musical the songs arise out of the narrative The song Azizah in Penarek Becha is about a desired but unattainable woman but is at the same time narratively appropriate within the film It remains popular partly because of the ongoing speculation as to the identity oAzizah the unrequited love ofP Ramlee Lagu-Iagu itu digunakan bagi penyambungan cerita oleh kerana sebuah filem itu dibuat scene per scene atau cut-lo-cut dan kadangkala muncul imbas kembali

Seni kata dan melodi lagu-Iagunya menjadi sebahagian daripada budaya Melayu dan kebudayaan kebangsaan Hampir kesemua karya muzik beliau menyentuh seluruh aspek kehidupan manusia dengan pengolahan melalui unsurshyunsur humor daripada lagu-lagujenaka seperti Menceceh Bujang Lapuk dan lagushylagu yang mengusikjiwa Jeritan Batinku Di Manakan Kucari Ganti dan Putus Sudah Kasih Sayang yang dikaitkan dengan kesedihan seiring dengan teks dan bersesuaian dengan kehendak filem-filem yang berkenaan Semua lagu daripada filem Semerah Padi menunjukkan budaya Melayu misalnya Sekapur Sireh Seulas Pinang Makan Sireh di Semerah Padi dan Lenggang Kangkung Baru merupakan lagu-Iagu yang amat disukai oleh orang Melayu Contoh lagu P Ramlee yang diminati sepanjang zaman termasuklah Dendang Perantau yang boleh didengar di televisyen dan radio semasa menyambut hari raya Majlis-majlis perkahwinan biasanya diiringi oleh laguDi Renjis-Renjis Di Pilis (Takdir Illahi 1950) Merpati Dua Sejoli (Bakti 1950) dan Selamat Pengantin Baru (Madu Tiga 1964) dinyanyikan oleh Saloma

4

bull ~ _ bull -6

Filem P Ramlee yang dibua banyak mengandungi babak DJII juga aspek seni yang lain sepeil1 tarian dan nyanyian dapat meDII yang disampaikan oleh pelakon at bentuk dan tarian latar juga mel pentas Tarian Inang Baru IDII

dijadikan acara kemuncakpadaa keramaian pada tahun-tahun tel mempunyai pengalaman bermain joget dan kaberet dan hasil daripe membantunya memberi idea J8Di berkarya di bawahnya Bagaimaa Habsah Sekiranya kita tidak m dalam filem Melayu akan mea dicadangkan supaya dibuat sawk filem P Ramlee supaya kita dapat besar P Ramlee dalam pertumbal tarian yang sesuai digunakan bull daripada kebudayaan kebangsam

Sepanjang penghujung tala semakin kurang berminat de ghairah dengan kumpulan BeatII balas dengan membentuk kumpul menyuburkan semula muzik Meb Pancha Sitara telah mendapat seperti Bila Larut Malam Mawa telah menawan hati orang yang bull Sehingga sekarang lagu Bunyi Gi Masam Manis 1965) masih menJJ

Lagu Getaran Jiwa (Antal agung oleh berbagai-bagai ketuna album yang mengandungi lagBII memasukkan suatu versi Inggeri Winds Negara Jepunjuga telah Kako Shimada menyanyikanJeriI 99 (1988) dalam versi Inggeris I menunjukkan muzik P Ramlee _ negara diberikan oleh orkestra bentuk klasik Lagu Bunga Mel Orkestra Royal Swedish Chambel menjadi bertambah galak dengm dengan bijaknya Kumpulan JkJM pertuDjukannya di merata dunia bentuk klasik Orkestra ini iaIaJa I Xegara Soviet yang dianugerahkan

IIui al-Quran dengan guru agama filii rMngaji al-Quran Suaranya fo6aroannya Pada bulan puasa IIrti ludas mengaji hingga larut

skrip filem Hidayah pada kebenaran agama Islam

lIIII~laI aspek keagamaan yang kefahaman Islam dan juga

- lti karyanya Penyelidikan filem yang berjudul Hidayah

Pejabat Agama Negeri Johor menyelenggarakan filem itu religious

Melayu asli beliau juga Iaya masyarakat dan Latin

Antaranya ialah rentak waltz Timur-Tengah dalam Ya

lagu Apek dan Marjina UllOa (Nasi (jQreng) beguine

bolero (Juwita) rumba Kasih Sayang) slow rumba Irek Mambo)

Dr the main performance-based Azizah in Penarek Becha is

at the same time narratively partlgt because of the ongoing - Ion ofP Ramlee Lagu-Iagu

sebuah filem itu dibuat scene iIDI)8S kembali

sebahagian daripada budaya kesemua karya muzik beliau

pu pengolahan melalui unsurshyh Bujang Lapuk dan lagushy

-lAiIll Kucari Ganti dan Putus Idiban seiring dengan teks dan 1lfU~L8D Semua lagu danpada aisalnya Sekapur Sireh Seulas

Kangkung Baru merupakan lagu P Ramlee yang diminati

J8f1gboleh did engar di televisyen perkahwinan biasanya diiringi

IMerpati Dua Sejoli (Bakti 1964 bulldinyanyikan oleh Saloma

t bull 01 _ A-~

Filem P Ramlee yang dibuat oleh pengarah keturunan In~raoIMlrcJll_ banyak mengandungi babak nyanyian dan tarian Dalam t juga aspek seni yang lain seperti bergurindam bersyair d~~~l~IIbI~1 tarian dan nyanyian dapat memperjelas jalan eerita melalui yang disampaikan oleh pelakon utama Tarian seperti tandak I1t~I~~n bentuk dan tarian latar juga melibatkan pakaian yang digunak a hiasan pentas Tarian Inang Baru menjadi kesukaan ramai dalam sedikit masa dan dijadikan aeara kemuneak pada setiap majlis pertunjukan aneka ragam atau majlis keramaian pada tahun-tahun tersebut Ada yang menyatakan bahawa P Ramlee mempunyai pengalaman bermain muzik di luar studio dan bereampur dengan penari joget dan kaberet dan hasil daripada hubungan persahabatan dan pergaulan tersebut membantunya memberi idea yang baik kepada jurutari ataupun kereografer yang berkarya di bawahnya Bagaimana pula sumbllngan Edith Costello Normadiah dan Habsah Sekiranya kita tidak mengkaji perkara-perkara ini persembahan tarian dalam filem Melayu akan menjadi lintasan sejarah sahaja Oleh itu adalah dieadangkan supaya dibuat satu kajian mengenai semua tarian yang didapati dalam filem P Ramlee supaya kita dapat menilai dengan lebih akademik tentang peranan besar P Ramlee dalam pertumbuhan seni tan Melayu dan menilai yang manakah tarian yang sesuai digunakan untuk aeara rasmi kerajaan sebagai sebahagian daripada kebudayaan kebangsaan

~epanjang penghujung tahun 60-an dan awal 70-an pemuda Melayu menjadi semakin kurang bermmat dengan lagu Melayu semata-mata Mereka semakin ghairah dengan kumpulan Beatles dan Idola pop yang lain P Ramlee bertindak balas dengan membentuk kumpulan yang diberi nama Paneha Sitara dengan tujuan menyuburkan semula muzik Melayu dan menentang pengaruh kumpulan Platters Paneha Sitara telah mendapat sambutan baik dan merakamkan lagu suka ramai seperti Bila Larut ~alam Mawarku dan banyak yang lain Sentuhan peribadinya tela~ menawan hab orang yang suka akan lagu dan muzik moden seperti twist Sehmgga sekarang lagu Bunyi Gitar (TigaAbdul 1964) dan Ai Ai Twist (MasamshyMasam Manis 1965) masih merupakan lagunya yang paling disukai ramai

Lagu Getaran Jiwa (Antara Dua Darjat 1960) telah diakui sebagai karya agung oleh berbagai-bagai keturunan di Malaysia dan antarabangsa Dalam sebuah album yang mengandungi lagunya yang termasyhur penyanyi Inggeris Lobo memasukkan suatu versi Inggeris lagu ini yang dinamakan Whispering in the Winds Negara Jepun juga telah terpukau oleh muzik P Ramlee Penyanyi Jepun Kako Shimada menyanyikan Jeritan Batin Ku dalam albumnya yang kedua Robin 99 (19~8) dalam ~ersi Inggeris diberi nama Indian Summer Bukti lain yang menunJu~ka- muzlk P Ramlee mengatasi batasan bahasa budaya dan sempadan negara dlbenkan oleh orkestra antarabangsa yang menyesuaikan lagunya dengan bentuk klasik Lagu Bunga Melor telah ditambahkan kepada himpunan lagu Orkestra Royal Swedish Chamber Versi asalnya yang sudah pun mempersona itu menjadi bertambah galak dengan penggunaan alat muzik bertali yang digubah dengan bijaknya Kumpulan Bolshoi Ballet dari Tashkent yang masyhur kerana pertunjukannya di merata dunia telah memadankan 16 lagu P Ramlee ke dalam bentuk klasik Orkestra ini ialah satu daripada hanya tiga kumpulan teater bekas ~egara Soviet yang dianugerahkan gelaran Bolshoi yang bererti yang paling agung

5


terbaik dan tertinggi Lagu-Iagu P Ramlee yang dipilih itu mewakili berbagai-bagai tema iaitu tragis romantis dan jenaka Lagu-lagu beliau yang dipilih adalah Menceeeh Bujang Lapok Di Mana Suara Burung Kenari Getaran Jiwa Putus Sudah Kasih Sayang Barang Yang Lepas Jangan di Kenang Yang Mana Satu Idaman Kalbu Jangan Tinggal Daku Tolong Kami Bila Mama Pakai Celana Senjakala Pukul Tiga Pagi Mengapa Derita Dendang Perantau Di Mana Kan Kueari Ganti Aei-Aei Buka Pintu dan Bunga Melor Dieadangkan bahawa satu kajian yang lengkap diselenggarakan untuk memilih antara 356 buah lagu eiptaanlnyanyian P Ramlee yang sesuai untuk dimainkan seeara simfoni untuk diedarkan ke seluruh dunia mengkaji seni kata lagu yang mempunyai unsur nasihat untuk kegunaan di sekolah lagu-lagu sesuai untuk digunakan di majlis untuk mengutip derma bersedekah dan majlis kemasyarakatan

Filem Komedi

Filem komedi P Ramlee penuh dengan makna kiasan dan ibarat Dalam filem Musang Berjanggut P Ramlee telah mengibaratkan kaum bangsawan seperti Sultan sebagai kuda Perdana Menteri sebagai patung dan Kadi sebagai musang oleh kerana mereka tidak memiliki nilai-nilai yang tinggi Pandangan yang tajam mengenai masyarakat dapat juga dilihat dalam Nasib Labu Labi apabila seorang duda tua melupakan sikap kedekutnya untuk menghias dirinya dengan pakaian orang muda serta memotong rambutnya seperti budak-budak untuk menggoda seorang gadis yang eantik Dalam Bujang Lapok dia memberi gambaran yang buruk tentang bapa angkat watak wanita utama dalam filem itu sebagai kaki judi pemabuk dan penghisap ganja yang tidak berasa segan silu menjaja anak angkatnya untuk memuaskan tabiat berjudinya P Ramlee juga mengakui sikap pemurah orang kaya Kita terfikir tentang Abdul Wahub dalam Tiga Abdul dan Ali Baba dalam Ali Baba Bujang Lapok yang menderma dengan murah hati kepada yang miskin Juga Nujum Pa Blalang yang tidak lupa orang miskin sesudah beliau sendiri menjadi kaya Do Re Mi menyindir orang Melayu yang mengamalkan tabiat buruk yang hanya menjanjikan kemelaratan penipuan kemalasan dan sikap ingin kaya dengan jalan yang mudah FilemNujum Pa Blalang mengajar kita hidup jujur oleh kerana sifat jujur itu dirahmati Allah Dalam filem ini P Ramlee mentertawakan orang yang amat malas berusaha Pa Belalang digambarkan sebagai seorang yang puas dengan hidupnya tanpa berbuat sesuatu Adegan yang menunjukkan beliau menghirup kopi yang diperbuat daripada arang menunjukkan sikap malasnya

P Ramlee telah mengarah dan berlakon dalam 17 buah filem komedi dan tiga daripadanya telah memenangi anugerah Best Comedy Award iaitu Pendekar Bujang Lapok Nujum Pa Blalang dan Madu Tiga di peringkat Asia Mengapakah P Ramlee berminat mengarah dan berlakon dalam filem komedi WalaupunAntara Dua Darjat meneapai matlamat saya untuk mempersembahkan sebuah filem yang boleh dijadikan eermin kepada penontonnya saya masih pereaya bahawa hiburan ialah cara yang paling baik menunjukkan contoh teladan atau mengajar sesuatu Oleh sebab itu sebuah filem berbentukjenaka pastilah perantara yang lebih baik demikian penjelasan P Ramlee Sebagaimana P Ramlee juga pernah berkata Adalah Iebih 5Ukar untuk mengarah komedi daripada drama Hanya yang berbakat dan

6

-

mahir dapat mengarah komedi-Cl mungkin boleh membuat orang I jarang ditemui orang yang boleh Ramlee dalam bidang komedi 8DI

satu penyelidikan diadakan berlm jemaah pengadil Asian Film FaIE Ramlee Adakah beliau boleh dille

Seorang penulis Sjafrial Am Melayu dalam perfileman dunia kaea mata sekarang kita seriog~ menyaksikan Charlie Chaplin bull Marlon Brando Di penggalan laia Bing Crosby Pendapat ini amat_ lni Cherita sebuah lagu yang secara lucu Sambil menari seped iaitu mengenai suami yang dikaaa kesan gineu di mukanya Di sebalil bahawa cemburu itu buta dan sa sarna ada seorang suami itu benar akan bahaya eemburuAdakah PI menyanyi dan menarikan lagu X lakonan P Ramlee dalam filemnya dan tarian Di mana pula P aa Brando Saya berharap satu ~ pandangan mengenai ingenuity PI begitu berkesan tanpa dituduh _

Cadangan-cadangan Penyelidil

Filem Sesudah Subuh (1961] benar dibuat di negara ini BarisaD India seorang Sikh dan seonmg menunjukkan Ariffin (P Ramlee melawat beliau untuk melahirkall pun mula bercakap tentang bagaiat dalam semangat perpaduan sa mereka mesti ingat bahawa merelr mereka semua mempunyai hak pun asal-usul mereka Antara wall ialah watak pasangan India YBDI dan watak Apek dalam filem Mad diselenggarakan terhadap basil b yang menggunakan tema MalaJI Malaysia yang terdapat dalam

Roger Manwell pernah JDeII8

itu mewakili berbagai-bagai beliau yang dipilih adalah

penan Getaran Jiwa Putus eli Kenang Yang Mana Satu

Bila Mama Pakai Celana FllJendang Perantau Di Mana

Melor Dicadangkan bahawa 1eIInilJLh antara 356 buah lagu taJIIlkan secara simfoni untuk lbP8Dg mempunyai unsur nasihat

digunakan di majlis untuk

kiasan dan ibarat Dalam filem _amnbangsawan seperti Sultan

sebagai musang oleh kerana lIIangan yang tajam mengenaibull -iH apabila seorang duda tua

dengan pakaian orang muda_uk menggoda seorang gadis bullbullaD yang buruk tentang bapalIglu kaki judi pemabuk dan __lJa anak angkatnya untuk_n sikap pemurah orang kaya

dan Ali Baba dalam Ali Baba dayang riskin Juga Nujum

sendiri menjadi kaya Do tabiat buruk yang hanya

sikap ingin kaya dengan jalan hidup jujur oleh kerana sifat

mentertawakan orang yang seorang yang puas dengan

---=-L__ beliau menghirup kopi malasnya

17 buah filem komedi dan IoDlE~yAward iaitu Pendekar

perUngkatAsiaMengapakah komediWalaupunAntara

lnieJllbBillkan sebuah filem yang_Slh percaya bahawa hiburan lIebldalll atau mengajar sesuatu_II perantara yang lebih baik

pernah berkata Adalah _ Hanya yang berbakat dan

P Ramlee Seniman Ulung Negara

mahir dapat mengarah komedi Charlie Chaplin pun mengakui kesukaran ini Rita mungkin boleh membuat orang menangis selama tiga jam terus menerus tetapi jarang ditemui orang yang boleh membuat anda ketawa selama itu Kejayaan P Ramlee dalam bidang komedi amat luar biasa Saya suka mencadangkan supaya satu penyelidikan diadakan berhubung dengan asas penilaian yang digunakan oleh jemaah pengadil Asian Film Festival itu sehingga membawa kejayaan kepada P Ramlee Adakah beliau boleh diberi gelaran The GreatAsian Comedian

Seorang penulis Sjafrial Ariffin dari Indonesia mengibaratkan P Ramleesosok Melayu dalam perfileman dunia dan menulis demikian Pada tampilannya dengan kaca mata sekarang kita sering dijebak oleh dugaan-dugaan di mana kita seolah menyaksikan Charlie Chaplin atau di sisi lain bak sedang berhadapan dengan Marlon Brando Di penggalan lain pula sepertiadanya Kevin Costner atau mungkin Bing Crosby Pendapat ini amat menarik P Ramlee menyanyikan lagu Mari Dengar Ini Cherita sebuah lagu yang mencampuradukkan bahasa Melayu dan Inggeris secara lucu Sambil menari seperti Charlie Chaplin beliau menyanyikan lagu itu iaitu mengenai suami yang dikasari oleh isterinya yang cemburu selepas menemui kesan gincu di mukanya Di sebalik rangkap-rangkap lagu itu beliau mengingatkan bahawa cemburu itu buta dan seorang isteri tidak akan memeriksa lebih dahulu sama ada seorang suami itu benar-benar telah bersikap curang Itulah nasihatnya akan bahaya cemburu Adakah P Ramlee menyerupai lagak Charlie Chaplin apabila menyanyi dan menarikan lagu Kelasi di dalam filem Sedarah Di manakah gaya lakonan P Ramlee dalam filemnya menyerupai Bing Crosby dalam adegan nyanyian dan tarian Di mana pula P Ramlee berlakon seperti Kevin Costner dan Marlon Brando Saya berharap satu kajian dijalankan mengenai perkara ini dan memberi pandangan mengenai ingenuity P Ramlee membentuk screen personalitynya dengan begitu berkesan tanpa dituduh meniru

Cadangan-cadangan Penyelidikan

Filem Sesudah Subuh (1967) merupakan filem Malaysia pertama yang benarshybenar dibuat di negara ini Barisan pelakonnya terdiri daripada orang Melayu Cina India seorang Sikh dan seorang Indonesia Suatu babak penting dalam filem ini menunjukkan Ariffin (P Ramlee) dan kawannya seorang Cina bernama Allan melawat beliau untuk melahirkan simpatinya terhadap kesusahan Ariffin Ariffin pun mula bercakap tentang bagaimana pentingnya bekerjasama dan saling menolong dalam semangat perpaduan Sama ada mereka Melayu Cina India atau Serani mereka mesti ingat bahawa mereka ialah rakyat sebuah negara baru Malaysia dan mereka semua mempunyai hak dan tanggungjawab untuk bekerjasama walau apa pun asal-usul mereka Antara watak lain yang mencerminkan masyarakat Malaysia ialah watak pasangan India yang bergaduh dalam filem Seniman Bujang Lapok dan watak Apek dalam filem Madu Tiga Saya mencadangkan supaya satu kajian diselenggarakan terhadap hasil karya P Ramlee (filem lagu tarian dan sebagainya) yang menggunakan tema Malaysia dan juga aspek kebudayaan bangsa lain di Malaysia yang terdapat dalam karya itu

Roger Manwell pernah menggambarkan Charlie Chaplin sebagai lagendaAbad

7


ke 20 yang menggunakan comic exaggerations bagi melambangkan kehidupan manusia yang penuh dengan kepura-puraan dan kejahatan Kelebihan menggunakan satira dalam persembahan mime membolehkah Charlie menyindir atau mengutuk perangai manusia yang buruk ataupun sebaliknya Melalui mime beliaujuga dapat menceriakan cerita yang melankolic dan penuh dengan penderitaan Dalam autobiografinya heliau menyatakan apabila dia herpakaian seperti watak komedinya dalam Charlie Chaplin dia seringkali dikenali sebagai little fella yang juga mempunyai perwatakannya yang tersendiri

Sepanjang kehidupannya beliau mengecapi segalajenis kerjasama yang ada dalam bidang seni Beliau adalah penerbit penulis pengarah penggubah dan pelakon dalam filemnya BeHau menggubah muzik dan menulis skrip sehingga akhir hayatnya Adalah sukar untuk meletakkan dimana filem-filem Charlie dalam pembahas citarasa dunia hiburan kini N amun daripada filem-filenmya yang terawal sekali hinggalah yang kurang mendapat sambutan dengan kepelbagaian campuran elemen dalam filemnya seperti balletic slapstick comic pantomime dan human touches ofPatos filemnya mempunyai tarikan tersendiri kepada penon ton pelbagai golongan umur

Tan Sri Ghazali Shafie pemah menyatakan bahawa P Ramlee adalah the Charlie Chaplin of Asia Kedua-duanya disifatkan bintang legenda Adakah perbandingan dan persamaan itu tepat Saya berharap bahawa satu kajian dijalankan mengenai pendapat ini

A legend is defined as an extremely famous or notorious person especially in a particular field Further a person having a special place in public esteem because of striking qualities or deeds and with a body of fact and fiction gathered around such a person Sekiranya sebuah biografi hendak ditulis mengenai P Ramlee banyak lagi humorous incidents or anecdotes and ltfa body of fad and a body of fiction gathered around P Ramlee yang perlu dikumpulkan Pertama adakah P Ramlee cenderung kepada fahaman sosialis oleh kerana beliau mengecam orang kaya golongan bangsawan orang berkuasa dan golongan raja dalam filem-filemnya Penyelidikan selanjutnya wajar dijalankan mengenai pengalaman dan latar belakang mengenai pergaulan P Ramlee di luar studio Kedua H Mawardi Rival Pontianak Indonesia menulis Hingga kini pengaruh P Ramlee dan rakan seniman Melayu seangkatannya masih bergema Para pejabat di daerah Propinsi Riau Kalimantan dan Sumatera kalau disuruh tampil menyanyi selalu memilih lagu P Ramlee Di masyarakat Melayu Thailand Selatan lagu Engkau Laksana Bulan telah memberi ilham untuk menghasilkan lagu Thai yang berjudul Bunga Pattani Satu tinjauan perIu diselenggarakan mengenai kesan lagu-Iagu P Ramlee melepasi perbatasan negaranya

Ketiga mengenai peribadi P Ramlee ada yang menulis bahawa P Ramlee mempunyai sepasang mata yang boleh memukau dan memikat sesiapa yang memandangnya Kedua-dua matanya mempunyai satu daya tarikan yang lIWIljadikan seseorang yang memandangnya tertarik dan jatuh cinta dan tergilashypkannya Tidak tahulah sama ada P Ramlee memakai sebarang iImu Dato

8

Abdullah Hussein menulis bahawa pujaan diminati dan dipuja lela masyarakat tidak sahaja di Singap Brunei Labuan Sabah dan SarawI meniru lagu percakapan dan tincII lagu siulan kegemaran penarik bel lain bertahun-tahun lamanya SeorI kerana gilakannya kemudian diik

Keempat menurut DatukAill percaya kepada mistik Dia pemalu roh manusia dan ilmu batin YaDC J

dan berhujah sedikit-sedikit tentalll pemuda ateie yang datang mahu 1

bertangga Kawan-kawan P RamiI tegas dalam soal agama dan Ram solat

KeIima mengenai etika keIj di dalam bilik tandas berjam-j_ Juga dilaporkan bahawa satu pad pelakon yang tidak serius dan shyRamlee akan menjadi sepet dan iI ketahui slogan hidupnya love dicanangkannya dan ditulisnya dill

Ketujuh H Ali Akbar memd anaknya dengan pelbagai-bagai gitar biola gendang dan alat JDIII

Aceh Jepang Kita juga dimaklul Pulau Pinang dan juga pengara Singapura Satu penyelidikan II1II

Ramlee wajar juga diselenggarak Genius ofAsia

Ada beberapa buah filem 11 kepada majlis di luar negara PacIa Shaw Brothers dua buah filem festival filem anjuran institut ita dianggap mungkin sesuai untuk reaksi dan penilaian penonton dipersembahkan di Europe Film IQ 1960 filem ini telah ditunjukkan I Syarikat MGM yang dialih bahasl seharusnya memenangi Hadah I telah tidak terpilih atas sebab-sel digunakan P Ramlee telah pun I


Editor Awang Azman Awang Pawi

Khor Chooi Lian

Universiti Malaysia Sarawak Kota Samarahan

2005


Khor Chooi Lian






Festschrl

Senima









bull 2 Actors ~

1a Khor J



Kandungan

Prawacana ix

Pendahuluan x















vii









Lampiran

Biodata Penulis

Rujukan

Indeks

viii

185

196

217

229

239

250

261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata











185

196

217

229

239

250

_PRamlee 261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata








Prawacana







ix

Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8











Khor Chooi Lian






Festschrl

Senima









bull 2 Actors ~

1a Khor J



Kandungan

Prawacana ix

Pendahuluan x















vii









Lampiran

Biodata Penulis

Rujukan

Indeks

viii

185

196

217

229

239

250

261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata











185

196

217

229

239

250

_PRamlee 261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata








Prawacana







ix

Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8













bull 2 Actors ~

1a Khor J



Kandungan

Prawacana ix

Pendahuluan x















vii









Lampiran

Biodata Penulis

Rujukan

Indeks

viii

185

196

217

229

239

250

261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata











185

196

217

229

239

250

_PRamlee 261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata








Prawacana







ix

Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8










Kandungan

Prawacana ix

Pendahuluan x















vii









Lampiran

Biodata Penulis

Rujukan

Indeks

viii

185

196

217

229

239

250

261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata











185

196

217

229

239

250

_PRamlee 261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata








Prawacana







ix

Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8


















Lampiran

Biodata Penulis

Rujukan

Indeks

viii

185

196

217

229

239

250

261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata











185

196

217

229

239

250

_PRamlee 261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata








Prawacana







ix

Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8










185

196

217

229

239

250

_PRamlee 261

271

287

299

303

311

Senaskhah Kata








Prawacana







ix

Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8










Prawacana







ix

Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8










Pendahuluan





x


tahapini























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8

























Xl





xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8














xii































XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8






























XllI





xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8














xiv

-



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8



















-














xv






XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8















XVI

P RamleeS

Pendahuluan


















Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8
























Pendahuluan



1







2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8
















2

























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8






























3

f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8










f ~







4

bull ~ _ bull -6























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8




























t bull 01 _ A-~




5



Filem Komedi



6

-






























7







8












Filem Komedi



6

-






























7







8

































7







8
















8










di cakera nusantara

Documents