buku panduan diare

Upload: bobby-aldrien-hamenda

Post on 15-Jul-2015

845 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    1/38

    PA NDUAN ,SO SIA LISA SIT A T A L A K S A N A D IA R ,E P A D A B ,A L I , T A

    U ,NTUK PETUGAS KESEHATANKemente ria n Keseha ta n Repub l i k Indones ia

    Direktorat [enderal P engendanan P enyakit dan P enyehatan U n ,gkunganTahu n ,2 01 1

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    2/38

    Publikasi ini dibuat oleh Kementerian Kesehatan Republik Indonesia dengan dukunganPoint-of use Water Disinfection and ZINC teratment (POUZN),sebuah proyek yang dikelolaoleh Academy for Educational Development (AED) dan didanai oleh U.S. Agency forInternational Development (U5AID).Pendapat yang tertuang dalam publikasi ini tidak merefleksikan pendapat USAID ataupemerintah Amerika Serlkat

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    3/38

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    4/38

    2

    Daftar lsi 2Kata Pengantar 3Pendahuluan 4Struktur Sosiallsasl I)Kebijakan Pemedntah 1I'entangPelilgendallan PenyakH Dlaredl lndenesla 78 Epidermiologi 8b. Kebijakal1 Pengendallan Penyakit Diare 10'II'atalaksanaDlare 141. Dime 152. Iatalaksana Diare 15

    a . 1 1 .1 U \ . l la ~ 1 5b. Prinsip 15c. Prosedure 18

    KOliiselililg:Pentlngnya Konsellng OalamTatalaksana Dlare 24a, Teknik/K.etefampilan Komunikasi :26b. Tlgalangkah cara mengajarkan ibu tentang tatalaksana diareoimmah 27'Lamplran Simulasl Konseling 29Daftat Referensi 34

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    5/38

    3

    IP M ya kit. D ia lre m as ih rn eru pa ka n m a sa la h k es eM tam J d i IM on es ia l, h al in i d ap at te ~lih at d en ga n rn asihtimlgginyaangka kesakitan penyaklt Diare, walau pu n pada tahun 2010 mengalami sedikit penuru nanyaltu dari 423 per 1.000 psndudu k pada tahun 2006 menu run menladl 4H per 1.000 penduduknpada tanun 2010 (survey morblditas subdit dtare tahun 2010) liJisamping it.udialre Juga rnaslhmerupak81npen!)"ebab~ematMm utarns pada bayi dan balittal(RISKIESDA$2(01).Kejadiarn tuar Blasa (KLB) dlare masl h serl ng terjadl te rutama d i caerah yarng pengendallan faktorrislkonya masih rendah, KalaLJdiperhatikan dari tahun ke tahu n kejadian KLB sangat bervariasi, PaGatahun 2009 talah terjadi KLB Diare 24 lokasl yang tsrsebar d i 14 proplnsl dsngan [umlah psndenta5756 o ra lng men inggal tOO orang, Cas e F ata lity R a te (C FR )= 1,74% d aln p a da tanun 2010 terjaloi KLBDiare di 33 lokasi yang ternesar di 13 propinsi dengan [umlah penderlta 4204 orang rneninggal 73o ra ng . C FR s am a d ern ga n ta hu n la lu y aitu 1,74%.Sesuai rekomsndasl WHO/UNICEF dan IAD,I, sejak. tahun 2008 Kementterian Kesehaltali'il RepublikIndones ia memperbanenn ta ta laksana d ia re yang d ikena l dengan U N TAS D IAR IE" { Lim a Lam Jgk;ahIuntaska n Diarej sebagal selah satu st rate gi da lam pengendal ian penyaklt dla re dl Indonesia.~ irn tas D iare melloutl pernherian orallt, Zinc selama 10 hari, leruskan pemherlan ASI darn makanan,antlbiolik selektif serta nasthat bagJiibu/pengasun,

    UrntLJkmenurunkan angka kematlan anak akihat dlare, salah satu upaya adalah perlunya penerapantatataksana d lare yang benar disarana kesehatan, untuk ltu diperlukan soslal lsasi lintas dlare yangberkesi narn bu ngan dan tsrssd ianya pandu a rr J tats lakS8JriJadla re IJ I ntu k pstugas kese hata n.

    tsnrna k aslh , kam i s am p aik an k ep ad a se rn ua p ih alk ya ng te la h rn em b an tu te rS I,lS l,ln nya bu ku p an du anlni da n sewaktu-waktu perlu dltlnlau kernbali untuk d i sernpu rnakan sesual dengan perkem hauganllmu pengstahuan dan tehnologl.

    D irek tm Jendera l PP darn PL,".

    Prof. dr. Tjandra Yoga Aditama, S (K), MARS, DTM&H, D1FCENIP19550903198012Hl01

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    6/38

    4

    I. LATAR BELAKA .NGPenyaKit dla re rnaslh merupan rnasalah kesehatan masyarakat di Negara berkemba ng sepertl di Indonesiaksrens f.mgka kesaklta n dan kernatla nnya yQng maslh tingg;i. Su rv'y rnorbldltas yang dllakuken olehKementem ian Kes@lha ta ln lf il ii tanun 2006 a li1 gk a I k 8$ ak irta nild la rs s em l.la u rn ur s eb es ar 4 23 p er 1000 p@ndl . ld l lJk ,angka kes aklta n in i me ningkat bi la dibandingka rl I ele~gan ~asiI suriley 'fangea mapada ta ~un 2000 sebesa r301 per 1000 penrdludlulk. tahun 2003 sebssar 314 per 1000 psnduduk, walaup~n hasll s~rvy 2010t@ rjad li p enu ru M in i yaitu sebesar 4111 per 1000 psnduduk t@ tap il p snu runan itu sanga t keeil.K eJ ad la lln tu ar B ia sa (KLB) diare m

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    7/38

    5

    II. TWUAN SOSIAUSASIluluan UmumTerSOSiali i$aSinya talta laksana dlare paoa b alita ke pa da p etu ga s. K ese ha ta ,1 iI

    1 . D ik .e tahuil1 ly ap rosedu r ta te la ksane d la re pada baliifra2 . D ir il1 ilik ilily a k e:t eramp il8 1 i1 kO rlS e lin g t at ale ks a na d ia r,e p s da balital

    m . PESERTA

    IV. WAKTU1 (satu l) han

    A. K eb ijak.an Pem erln tah D Blam Pengenda lia rn Penyaki[ D ia re di Indonesia1. Epidemliol .ogi2. Kebi jakBn

    e , la tB laksB na D ia re1. D l i , E I I r ! ;2. Iatalsksana Dlare

    c . Kons@lir i lg1 . Tekn iK tKe il :e r amp i lan kornunlkasl2. figa I langkah ca rs me li1 iga ja ri ka li 1i Ilb u tentang tatalaksana d ia lr e d li rurnah

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    8/38

    6

    lABEL .1~SIRUKliUR SOSIAl. ISASI TAl'AlAKSANA DlARE UNTUK PETUGAS KES,EHATAN

    WAK1U

    KeblJ a'k an Peme rlln ta h , T ent angPengendallan Penyaklt mare elIl

    I r u : f o i ' l esla1. Sel 'lah, sssl in i, peserta

    It ne ngert Ji te nia ngep id em io lo gi c lila red i In donesia2. Pesertamengetah,uilkelbij;;ik s , l 1 I p eme n in ta ht'nu1 If1igDen gend alia,f1lIpe ll lyaki t d 'i fwe d il ll lld ionesi la .

    1 . E pic :lemio lo gil c lare tM!llitrad i In donesia2. Kebijakan PemerlnrnhTent; ;mg lPengenda liarnPelnya~il t Di lsre lD i lndonesis:a. rUl~uan umumlb . Kebijakcmc. Strategi

    1. Presentasl2" T any,

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    9/38

    7

    Kebijakan PemerintahTentang PengendalianPenyakit D iaredi Indonesia

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    10/38

    8

    flUUANIIPEMliliEWAItAN:

    W A K I Y : 10 me:rli it ME D I A : .ALAi B e BAHAN:1 . ~ elh an p re se nlta sii2 . lPa .t liC1J j ( 3 l n S o s i a llsssi iatallalksa na D liare3. B uku Sa hu P efiu gas lK ;esehatan

    1..LCDProjector2...Laptop! Notebook

    :1 . Pr@s-n l tas i2 . T e ln ya J 1 a w a l b

    1. Fas!il l iitator memouka ses! i pertemuan dan merl~eli'ls!kantu~uar l lsesi2. Fasl il li ta t{ lr mern j :e l lashan tentang; e~id em i:o 'lo ~i d iia re p.ad'a ballitadil lnd'o:neslia3. limya Jawa't)4. Ses ii d l itu tup

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    11/38

    9

    [Jiia,r,ernasi h,merupa'kan mtllsa'll!!iil1kesetunan masya, ra ,ka t e ll Nega, ra , be rk .emba I i 1 I g Ite:rmasuik di I l lndonesiia ce nm eru pakan salah satu p ln ybalb ~ma, tia ln da n ke5a,k~tan pa.daana'k" terutama Cllnak u S ' i a dlibawah \5 i tahun.Dii dturnia, 5e lba lf l~ "a ,k j u ta a lnak mel '1 l irngga l set lap tahun dsns eb agia lfl b e sa r te rja d~ d ii N ia g ara b e rk em 'OO l'llg .AIiI~k.akemalt ian b ay-i dan b aU ta k ar saa dlialr,eberdasalmkan h , E l S i 1 1 1 s u rv ey an ta ra lain... SK llR f 2 001, atrlg:ka kem'a,tlan bay~sebesar9 ,%, 8111gka kematian ba,l[,ta seb esar 13%.. S tu di Morita lit:a s 2 00 5, A !n gk a k emaltra n Bay i s eb es ar9 ,1% .a ln ~k a Ik ema tian IM lrna sebesa,r 1.5,3%.. R IS KIE SD AS 20 07 ', Cllilgka kema.tislrl ba.yisebssar 42%,a,ngka kernatlan baH,ta sebesar 25,2%

    Penyeballl, Kemartian Bayi berdasal'kan darta SKRl 200i,studi Mm1aILtas 2(H)5, dalnf,US ;,KESDAS 2001

    G~aflikl,

    SKRI2\lJQl

    ~I~I"""__ 1I !- 1i_ . . . . .IiiiiII P - ' - ! . I I ~ ~ ' " . J . . . I . - J !M...._.liP-l

    o:.~~UqII.bII" '"1r""z.IEW-r.1llOokIOOlinwAlfl' . i . ' . ' l"""", . ..".I.:.!"=Iw.QiL~-:.:iior"fY~1~1Ir.!.i1iY.~r~J1l!a:.nJII~l-.liI.In1 b . , 1 O : P'1~~""LKfli!i.:.t:.IDn~'u"'~hI'iIII!"."'I"'II~~Io.NI,:~rl' I . : . I . . . . . . . -li:.

    ~'r.!hLn,{.I.YfJ.i~""o;~~~~'", , , , , ". . .1I;iI.,IIAI"r.t! ! f I 1 o oI . r , . . . ..I:tiHYktn'"

    ."""""'"

    Penyebab Kema,tlal1 ballita karena dlareberdasall'lum data SKRT 2001, studi MOlrtalitas2005". da ,n R ISK IESD AS 2007

    G,ra,f iik 5_W('lI'M.t;-"-!iw... t.,:!1_iIoI_"fliI'!II~_.l':I,_

    r i Al l '! ! ). I . . .. i ! r . , . , i J ' ! ! . ! r . i"""In.III!IH.,li\+J9.:o!:l1"~iI.~. . . ."-!J~~o;o;~r;;,J*"-II1'rI!;UtNllIl~F-h.WI!!II~lT,"'u:i~I~'IJ!li". . . .1_,..1..Itll~ n t: ..."""M~1Iht..;..;.tli iJil,.i~I.;rr~I.iLl:i()11.:I.:.I"lI

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    12/38

    1 0

    iujua n P ern b ela Ja ra n:P,esertamengetah~~ k e bija k aln p emer iln ,w h l t e:n ta ln g p&ngend'allianpenya'kiitdliaredi lndonssla

    P ok ok B ah as am :1, T iu juan IJmu lrm Peinger"d~'lli;:iIr",[)i;llire2 . IK eo ija ,k a 1 1 1 Peng,ein da lia ln D la lFe3 .. S tra te ~li P en gB lI1 da lila lri D iliam

    Walktll: 30. men i 1 i . MEDIA: A lAT & 8AH AN :

    M E l O D E :1 . Balh la n p re se ln rta sii2. Pandluan Sos~al lisasi lata' ialksana O~areBallita

    i..CD Projec to r2..1LalPitOp!Notebook

    1. PresenWlsi2 . ianya J a - w a b

    : 1 1 . . Fasi~itatr.ornnemb'Ulk

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    13/38

    TUJUAIN

    11

    MefJurull.kan angka kemaHanbaflm'sebesar du ~adari tahun 1:990 sampaJ

    denglUJ tah,,,, 2015,,",00$4

    M/JI""jiJiflm "tveJ(lpm.tl~t Goa ls

    Mn uru rn ~a rn a ngk a Ike sa lkita nd la n a rn gka ke rn atia n ~a re na d 'ia Jre b e rsa rn a lintas IProgr.:l i1iT1lsn li nt asse: kt o: rterkait,

    .. M lella~saMka.n tatalaksana dila lre sesuai $~aliild lar, balk dlsarana Msehat~Fl maupun di rumahta nl igga/rl ii~asyara katMel la ksa ri1IaikanSKID dliare.

    . M le ll aksa li il a lkaF lI s lU l rve :i ll ans ( 'j la rnpe li il an lggu ll al nga ll l KL iB Penyediaaifllog!stik yang Gukup .

    Mlenl igembangkan li pedomaif llPMyak li t dlare,i! Pen irl lgka.1 ;an 3 10M .; , Pencegahan li d 'ia lr e d le if lg a ln pe lngendalli an1 i'a 'k to r rlsiko, M lemge :rmbangkan li j~ ja trin g lintas IProg ta lm danl

    K.EBI. I IAKAN

    IIln1;a,Ssektor,Mlem il ngka~Kan Mon it o: nn li g d ian Eva'luasi

    S' l iRATEGI.. Me rlilin gkatilm n t.a ta Jla Jk sana d lia Jr@d li titn gkat r uma lh

    tangga.. M ella ~saml,k an tatalaksana diare yall ig standar

    di sarana kesell lataFlI melalul ILINTM DIIARE(Lima lLangkah Tuntaskan Di.are)Pemguatar i1 l $ li ste :rm Kew

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    14/38

    1 2

    IDe~inisild~~ueCalra ~enlUral ran dan, fs.ktor res:ll~o,IlmQ~I~ogiJ'e~lisdialre

    2. Jatalaksana Dhue2.1 Tujuan latalaksanal2.2. Plf i f lSip 'lraltalakSalna {L in ta s D ia re )~ Ora lit.. Z i rile lO Ihari.. re ru s~an A SI ~ M alka~an.. Anti bJiotilk se~l,e~ti f.. N I lsilha t

    R liwayat pernyakit.. Peniilai::m dera,ja t (~e li1 idras i IP eln en tll~ ln re ne an s trerapiVperngobatan

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    15/38

    1 3

    ruJUAN PEMBEWARAN:Pesert a meng l3 0na ll d la re d an tt Bta .la lk sa na ,d ia ,re p a da l b alllWPokok. Bahasalil:,1 . D ila re2. l 'atallaksana I!)la,~eTujuan;II IMe tl cegah d~ehl id rn !s i lM engob ati dehlidrasi Mencegah gangguan nutrlsl dengan rnemberlkan makan selama dan sesudah dlare,~ Me :rmpe ,~pe'm !dek la.nnanYOIseklt dam! rnem!cegah d li al re nne ,m !jad iiberat.Pr li ll ls i p , (ILJl ln tas IDlare) O ralit Zilnc selarna 10 harl berturut turut~ IPem'beri',m ASII dan Malkana n IP em 'b eri~ n A fllit;ib ilo tilk Se$ lu ai in dik as i IN iasihaJt pada ib!JI/ pelngasuh anakP roS!e du re T am la li sa 'n a ID la re~ IR iwayalt IPem !ya:k lit IP eiflil~ ia ln deraja~dehldrasi IP n en .t:lJa n re nc a n a te ra piWAK1U: 120 rnenlt Media: A~atdan Bahan:

    1. Cur a~ DriIdapat.2 '- Present(:I!:5il3. PemJgaam J4. Study ~U$lj$

    1. Bahan p lr e$ !l nt as i2. Lem lba r ba li lK3 . Corilk l t1kaSiUlS4 1 . P;)!nliOIUMs o s i a l i s a s l ta ta laksena d liM~ ba lin ta ,5. B u ~ U I saklul Petu gas Ke seha ta n

    1" K.e:rtfiS P,Ia,no2 " SpiCl'OIIbesar3. Geiss4 l. Ailr5 . SeMok:6. GRAUl7. Gb~tZINC8. Boneika

    M'et(!lde':

    langkah-Ianl)ka h:1. Fasillli1tEl1!Orsmbuka sssl per tsrnuen dan menje ls$lka l ii ll1J~uan sssi2" Fasil il it at or menje ll a,s ka ,n ten ta lr ll g d ia re : def un is i d lia re . cara penularan Clalrll1faktolf risiko, etiollogll. ienls dliare"3" Fasi li li ta to r men je lla, ska ,n ten ta lr ll g g< l!m lba ran IJI IT IUIi 1atstaksana dlare: (TUjIUIZ !!na ta la~sal la , [ )~a re , Pn ins .i p Ta tra' la ,ksa

    Diare d ia n P ra&ed lu rla tB Jla ks fln a D~are )4. Fas~ lii rn ro r msn je ll as kan tn tang ORAILIT dan f ungsinya cstam nnsngoba ti d s lh ,i dr as i serta memeirag81kan

    eara memouat 1 1 6 1uts n O R A I U T da n cara pem l) er ia Ii1 l1nya5. Fas illli1 tE l1 !O re nje ila sk an te nta nlgZINC d ia n 1 fMg5 iln ya d allam p engo ba ta liil d il arE ! serts memelraga~an carsmembarikan ZINC

    6. Fa&ill l it.atormenjetaskar: te nrn ng p en1Jin ~n y8Jpemberlan rnakan ba ll i ta sBJk it7. Fasi lli ir nr or menginga~ka ril p e rlMnya pm~be ri lan nsslnat b agil ib U lI p et 1ig a$U~ tsrutsms blla dlu [muMnl

    tanda bat1aya8. Fasi ll li ~a~or m en je ilas Kan ]p rosed urtata Iiak sa ns L 'har eseca fa rincl (msna nya'ka I i i I r iway~j [ ] pe:nlyak it , mene li il tl j' ka n li

    deraist dehidrasi da n m enentu k;a,n rencana terapi)9. Fa&ill l it.atormernberikan eontoh scat UlnibUlkl ike~8Jkan olen peserta1 0 . lan~a Jawab11. S@siiP:nul[up.

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    16/38

    Materi 1 4

    Mala h! b ua g a ir b as ar d!en gan kO ln i$ i$ te li1 i$ i Ile :n nb e~ ata u ca ir,. b ah kan dspat berup,aalilr ssja deli1ig,3lnfr!kJue:nls,1~eMn se rlng da ,ril b ias z!Il1 Iy a { tig a M lli atau Ile bih l) d alam sa t!!.!l h ariL

    Cara penuleran ;& Fak10 r r ls lk o :Gara pem,l ll aralnJ ,di ,a lre 1 Iin@llal 'u liare fecalmal y ;; i~u l me lla I !! .! Irna kana n a ta u mi numan yang tsrcerna r lkumanatau kontak langsung tangan pendertta atau Udak langsl!.m g melalul la la t ( m ella lll!.l~5 F",fa eces , t il i@s, f ood. (I Iuidf rnger)

    Facto: r r is il ko te~adi r1 lya d ia lread la la lh l:"' fa lk rto r p eri la lk !l d ia n," f:alk:to r Iiing ku n ga I i l L

    Faik to r p eri Iia k 1 U l snta ra la,ilrl,~.. T idGiK member~lkan AS II(ASI eksILls~1f). membertkan MP M ill t@ lrlalJij dini ak,arn m em oercsnat b aYlllkontak.

    ~r~a,dap ku man,"' M enggunakan boto ll susu iI :~ r lb uk it im tm~ngka tkan I ris il kn terkena penyaki t dlare karena sangat sulit untuk

    memoo rslihlka n b ota ll S LlS Jij., T idlak menerapkan Keb iasa,an CUlci tangan pakal sabun Sebelurn m em lberi ASII/Makan, setelen IBAS,dan setel lah mernbersih kan Bi~BanaK P eli'lyin np ali1 ia li1 im sk an an ya ng M ak hlifjie nis .

    Fa lk to r IL in g ll\u ngan :" Ke1!ersediaanalir bersilhl yang tidak m em adai,lkurangnya ~oor$@ dilaan MeK, ~ .ebers~hal rl ,l li lf il gk !U lnga 'l i d ian p r il ba ,d il yzmg bUP.Jk

    D is ampilng fa lk tO lr lrIisi~o tsrsebut dtatas ada beberapa raktor daril pendertta yang dapat menlili1igjkatk:Mkeeenderungan untuk dlia re E !ln 1i.

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    17/38

    Mater i 1 5

    ruJ lJ AN iA TA LA iK SANlA :Menoe ga h d an m ,e ng ob ati 'o eih id lr2H~ iMenoogall g ; a n g g U > C I n .giz~Mempemendek : I l lamalt ' lya salki it dan me fil oeg ahd lia remen~Oidi i beret

    PRINS!'~P I A T A L A K S A N A . DIARE :P,ninsip dan tatataksana dlare p

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    18/38

    Cara ' Mencegah wtjadlnya clehldrasl yaltudengBn .mengemba l1 lc an ca llan ' tubuli yang

    h.lla~g aldl Ja: t dlare, dan blsa dllakukanse}a.kawal III rumah

    8e ja l~ ta hu n 20Ql4 . WHO/UNIOEF mereikom,endas. ikanOIRAUl del1l~~m esmolarnas r endah, Berdas< lIr kan peneli t laneengan ORAL I l osmolantas rencah d']li lerr'Ka,11il kelfla~lape:nde~l i ta e ll a r e alkan:a . MengU ira logil v olume tllnja hiogga 25%b . M engu ra lng il m ua l m unten Ihingga 30%c. Menguralngl l secara b erma 'k na p ennb em la ncallra n m .e lla iliu l

    ili],tlrave:na sampali l 33%

    MEMBUA I DAN M8MBERIKAN LARIIAN ORALJIITCARA MEMBUA 1 " LARIUTAN ORALII Cuo i t a n g 8 ' 1 1 1 del1lgEln

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    19/38

    2. Z IN CZINC ba lk dan am an U l'1 ItlJ11ksngeba tsn dlare,Berd as

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    20/38

    Member~kan ma~mm kepa,cja ball ita se lama '~iiare (usia 6 bl!.l l l~1nkeatas) akan mambantu anak tet.a,p kuat dan tumbuhserta menc-egatn b erku llr3 ln gn ya b era t b ad an . A na k yang i te lr~enadiiEmilffiikaMak dl i ibelFl ikiarn asupa n mekanen yangaesuet umura ka n men ,y,e ba lb lk an ~ liM ia k ku ra ,l'1 lg glzi. 1 81 11 a,rlllk ku rs liI! gi:z~ a kanr nen ingka tlk a l1 l r is illk o t ar kena d ia lr e k el rlifll bal l'i.O len Ikarema perllLldripe~hati lkarn;1- Bag il ib u ya ng menYllls ui Ib aY lin ya , d lu ~~ .m glib 'u agartetap mer1 lj ll u ls .u ibe lh~an menlingka lt~an p em berlan A SII

    se la ma dla re d ia n se lama masa pelfilyemb!!.JIh;;' l1filIb ayi {) - 24 bula,n atau Iebih),2. [)lj kiung Iibu u ntu ik m em b eri ka n AS Ilekski U ISilf~elPadla !bayi beru$ia~6 bu 1M , j i lka !baYlinya suds h , d i b er ilk a n

    ma 'kana l1 l I la ii na tau susu f orm lijl la b r~lka rii I ko lns- liI ng I ke lpad la lbu agsr k mballi menyusu l -ksklusi l t[)engan menyusu lebih sertng maKa f)lro dllk sii AS II s~sn m en~riIgkat dan dib -riKan kepada t lay i iU lini tl ij~rnempercepat kesernbunan kar ena il,S I mem il~ lk i a ntitlo di y ang pentJ ir lig 1 !.m tu k .1 11 1enirllg ka t!k .a nk .e kebala nt ! ! ! l b u ll Ib a jlli,

    3" Analk b eru sia 6 tJ 'u la nk a etas, tingaktJkan pem berian m akan:rnsksnan Pendam ping AcSII{IM P ASI) sesuai umur pads bayi l 6 - 24 bul lan dan se ja lk ba ll i1 ta t i@Jr il ,l ls ! ia1

    CARA PEMBER~AN ORAT ZINC PastJikan SeIiI1iU8Ji ll l' lak yali lg m endertta d lare mendapat obat

    Z INCs'E !ilama 1 0 ( sep ully lh l' h arii Ib EMtu rYHu ru tt La ru tka n ita bletda la m 1sendok. 2Ililrm i n u m a l t a u ASIII(talbl let

    m u d ! a l h IBrut Ikiraki rn 30 d :e iik " s eg erra l o e m ikarlil !olea r l ak ). . Billa i1 lM iakmun tah sek lt ar setelilgalh jalm setelah pember lsnobs t ZIIINC,ulla ngj p em berian denga n csra p ot(:m ,g l eb l h kecHdil 'ar;uUmn oobe l rapa k alli h rirn gg a 1 ~ia sis p ern ulhB illa .a lila llK men,der ita delilid ir als l b e ra t dan m.emer1 u ks lil c alr allililnfU!s, t e , t a l P oorik_ameba t Z INC segera s.ew,llah an ak b isa millil,llmateu makarn

    3. ,(ERISKAN ASI DliN MAKANAN

    Mater i 1 8

    DosilsobatZINC (1 tab~et = 20rug)

    HltttHtttjHHHlitirtfitttHii!)O$rt;Qb!tt ~NC (:1 t!!Ib le t '" 2 ",m g)

    J\alhuli' l i$ ljd ah i d alP at d lib enik an makanan k ellu arg as eca ra b erta ha lP .4. S@lelalh, dlars bsrnentl pembsrian m alkanan@Kstra dilem s~an selama 2 m inggu untuk. m@m banl!u l

    pernu IIiha rlI berat badan anak,Pe l11b er~ a lnmakan sesu a lll.lm liJ lr s angiilrt p entin gsaa ts akM m liillU pUnseha t1 . Bayi Ibel fuiSla ,0 . 6 . bula' l i I

    S aa t u sia in i, ~ ayi IH AN IY Ad l~ be rika n A ir S usu lb u {A SII} M ja se slU la li k eia ngJin arii a rn arlk , p allin gse dl~ klit 8.kali seharl; pagi, s lang maupun malam na rl, J an gan n erlk an mBrj.(,a na n a ta u rn lnuman I la in se lBJ lin AS! .Jlka lbu membenkan SUSIij formu lla atau makanan IBJin:.. BM gklitnya rasa p elrC aya diri lb u ~1i'Iit!l,JllklAN IYA m em bsrlkan AS!I $aja, jetaskan k.e~lfiItu ngarn A SI dan

    dengan mernberl ASI sBJja meneukup l kebu tu rian Ibayi mesktpun b ayi sedangd~are.. S us ul b ay~ le lb lih se rin g, le lb lih i lla ma ; p agil.,. s ia ng m a'u ip ulln ,malarn secara bertahsp mer1 lgt iran1?li pel l1 r llber ia"n S I U S U fo rmu la , a t8 !!.J 1rnakanan lain

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    21/38

    ,1 9

    Semama, d ~iu e d an !S a'iama mM;fI ~enyembuli l1an:1. B erilkan AS lle bih se rilllg dan Ilebih I'ama (bayi

    O c 2 4 , bulan)2 '. B erl1 l{a n rnakanan sesuai urnur leb lh sering sMl lk1 It "sed ll kI t" l ebTh be, rva ,r ll e ls :l , I leb ih , I lem lb !l ltsejalk bay il oerus ia 6 Ib ula n

    3. Petugas keseha.'ttal l l m em be rlka n K.o rn se lh ilgkepc:uJ'a , lb u aga r kemlba' i i menyusui eksklusit,karena ASI memlltkl antlbodl ySlng penttnguntuk menilngkail!ikan kekebalan tubuh bayi,sa ra :nkan, kapellal io u untu~ me:lan]u~K:aln peranASI hingg.a anak berusla 24 bulan

    2 . Bayil i b tm lls la 6 -2 4 b lllilan. . 'Ter iUsk .anIpember ian ASI M l!J ll ail membe:r ikan Ma 'kal riS lIi1 'Pendarnp il rl g AS I{MP ASI} yang tekstum ya lem tM seperti bubm,SIISU, lpisanl?

    .. S oca ra Ib erta ha pse 8u 8li p ertam ~ah arn u rnu rberilkan b u b ur I i m Iw naltd lita m ba h I kJ uniig t el u r!ayamjl ika njtempe

    Setiap hari be:r i~r1 ma~nanl sebaga i Iber ik ;l ,l It :Usia 6 lb ulan ; 2 x 6 sdlm [peresUsia 7 lbu lan : 2 - 3 x 7 sdm peresUsia 8 Ibu lan ;3 x 8 scm [peres

    3. Ballta uml!!lr 9 sam,pal12 bulan.. Tenu ;kan p em oorian A siII 8erilka n M P ASllebi h i padlat da n k a sa r s ep e rt l nMi ; tt il ir l, lbubu lr nss l 1a m bahkB.n te Iu r /ayam/ i .kan/~empe!worrel /sapi/kaca ng IhUau S etia p h ari b erik a!il m ak al!ila nw lb a,g a,i b erilk JlJt:

    Usia 9ltlu lan ; 3)( 9, sam peresUsi~ 10 lb:u lan : 3 x 10 sdm peresUsia ll.1 b ulia n ; 3 : x 11sdm peres B erilkan se lin ge r. 2 kall i seha~i di a nta ra w akW pemberianmakan sesual umur sangat pemtingsaat s ak lt m allip un s eh a~

    4. liIa,lita,um lU 12sampa,I24 talilu", te ru ska n p@m be -m ia lliA SI IBE wika lli rna kan an ke lu arga sscara ber tanap sesuai dengan kemampualll anak Belrilkan 3 x sehs ri, seb an~alk 1/3 p ors: m a ka n ora n g d ewas ate -ro li,ri d ari rlla si. la u k p a u ~, s ayu r, b ua n IBeri mekenan seHngan Ikaya g il; ;: i:2 x sehSlri d ian tara w aktu m aksn Perharlkan variasi m a~allian Sejok umur 12 bulan.anek sudan blsa makan makanan keluarga

    5. BeUta, uml!llr : i: tahun lebllh Berikan, maka,natii1 lkeluarga 3 x seha, ri , sebanyak 1/3 -1/2 persl makanorang dswasa Beril-;an m al-;anam l seu ngan kaya g~2i2 x sena n d ia ntara walk tu rn akanA 'N U ' U IA I Ii I IM I A K A N I . ! lN i T lU l lKD I IA R E P E 'R S I S i T E I N I Jlilka anak m asill1 i mendap atASII: Belri~a~ leb ih seringda~ leb ih la rna, p agi, s iang dan m alam jlilk:a anak l inell idsipat S!lSUI selain ASI:

    K ura rn gil p em be rla n su su te rs eb utda n tJirn gka tl

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    22/38

    2. PERllSA:Tll 'pr IIIIIt K e m ba lice pa t:==~===:::3 . D ER A JA TDElUDRlSIK@mba li I lamoat

    Lesul. lunglaiatau ilIidak sadar5angat o oku ng dan keringM alas m inu mjtidafl b isa m inlu m

    Materi 20

    5 . N A S I H A T PADA ,O RANG TUA / P ENGASUHNias1ililat oi beri ka n kepao

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    23/38

    B,liIaterdalpat dua tanda a,taJUleblhKeadaanl Umum balk.sederMala tldak CekUng -=========================:Minum btasa tidak hausCubitan kulit perut/turgor kembali segera

    RENCANA. IEiRAPI Itl!J tm JlK 'fE iR A PI D IA R E T ANPA DEH IDRAS I

    MBlEIRANGKAN 5 LANGKAI t lERAf'1 DIARE DI RUMAH1. HERI CAIRAN LIEBlH BMYAI( DARI BI~Ift'~

    'lie ru ska n A Slleb lh serlna dan leb lm lam a A na k yan g m sn da pa t A SI ekslk lu sirf. b eri O RA UT a ta u a ir m atan g selJal[\iji ta mb ah an Anak yang tida k me rllCa pat AS I eksk l us if . b eri susu } 'a ng btasa d im i rllUm d an ORAUT atau c ij ir a n r "-U lma f ilangga

    selJagai tarnbahan (ku ah sa y~ r. a ir tajin, ai r rnatang, dsb) Ben ORA Lil l sa m p a i d ia re be rnent i, B i la mu n ta h , t~nggu :1;0rnenit d an Ia njuJ t! kansec ik i~ cern i s ed i kit

    - UJlililllr 1Whun oiib'ri i100-200 milsetlap kall iibT;;I~

    Anak nerus (lliberi , 6 bu'ngll.us ORAI!JT(200 mil) dli rumen bill('1':-lelah dliObati d'engalr'iiIreiilCEiiil;;llerCipi B etsu C- Tlid'a'k;da~m k'mbCilliIk;epao;;lPlugas kesernma'n jiika diCilremeliliburu~

    . . A j an ibU C< ) ra men,( :am~ ur (la n meml)enki) n ORAILIIir

    2. HERI ORAii' 2:1NCBe~i ZINC 10 Mri bertlJlrut-tuw~ WalUPILm0iaresud eh berhenti. Da pat dib eri~a n dengan 'CEirCiIiikuiil)"afil eta u dilla ~utM n(liallam 1 sendQIk;;;lir rn;;lt;;lng 8i1!alllASI.. umur < : 61)~lanl diil)e,ni 10 ril1g(1j2tablet) Iperti'l 61)~lanl diil)eni 20 mg(l taltl let) ~er nan

    3. DERI ANAK MAK ANAN UNTUK MENCEG AH KURANG G IZI B erlm aka rn sasu al m nm anak den garn m enu ~angsau na p ada W i3ktlJ anak sem at lambah~arll 1 -2 s en do k te h rn in ya k s ay ur se ~ia p p ors 1imasan Ben rnakanan ka ya k a!si~ rn se pe rti b '~ ah se ga r. p isa ng,a ir ke la pa h ij1 au . Ben makan !elJlf i l.sering dar i b ia sa ll )l a deng an porsi l eb ih k ee ll ( .s cl ia p 3- 4 jam) Sete lah dia ,e lJerhenti, berli m asanan yangsam a dan rnakanan tam bah'arll se lam a 2 : mingg~

    4. ANTI BI011K SEI!EKTIF

    5. r..IASIHATIIBUjPENG4SUIiiI'IJntu~ mel1l1l~;;1W8ntlk; ~elfrlbali M pe~~gCl5kesel1aWln Ibila: Ber81kc;air lebihl Sling Munil!:afilberl ll lMg SCilngatneus MCik8r'iidltl lr 'i iminU1msaiilgat &{liM TImb,ull demam.. BeraK Mr"dara~.. Tid ak memMik ca lam 31M ril

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    24/38

    Bmare dehldrasl RlnganjSedangBna t-erda~at dua tanda atau leblhGe lis ah . rewe lM a t a c e k u n g , = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = ~Ing in m inum teres ada rasa Musr Cubitan kulit penn/turgor kernbali lsmbst

    RENCANA. T ERAP I BUNTUK T EMP I D IA R E DEH IDRA.S I A INGAN /S EDANG

    JUMLAH OIW.IT YANG DIBER IKAN DALAM 3 JA M PERTAMA D I SARANA KESEHAT AN

    ORALl lyang dillerikan = 78 m l x BERAT DADAN il inak

    BIIa 86 tl{l a k d Iketah u I b e rlkan O RA LIT sesu al ta M I (II tlaw a h Inl:Umur s ampal

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    25/38

    m Slre dehidlrasi Berat IBlla terda,pat uua tanua atau leblih ILesu"lung!aivtidak sadarMata eeku ngMa le s m~ rlIumCubitan kulit peruVturgor kemoali sangat lambat > '2 dtk

    RENCANA iJ iE !RAPICllIN il'U K 1 1ERAP I D I A!RE D iU 'IiORAS IIBERAT D I SARANA KESEHATAN

    I!Mii T a nd a ! 'am ah .J1ikaa,wal:ia~"YI\",UmjlJ~kan Ike I!(ANA."'.Ji 1 ! : < 1 " iJlD:,Il II. ', L,mjutkal1~ BAW.ut,

    1D'a1Jatk:alhallda~arn em b en ka n e el r ani n i b e ' r \ ! " ! i i ! l ' 1 i l i 7 '

    Adakan Tera,piterdekst(dalam30 menit j?+ll 'a'kati Saud~rll,dapa tmenUiJ.!na'kar l lD'iPB'Inas.og'8s.tr ik jorogastr , ik Y A~Ii i~~h:r ~ n i ( : l r ( > $ i r ?

    S eg era , rU lj uk a n aku , n r U , I 1 !! : ,, , h h ;l r < lJ ; ; i t l1 I ~ i a l: u , 1na~QsaSllr ik j{)MJgB~l~~!I V Aarau ImrllVena

    IBeri ca ir an In tir awna 5> !!gB ra .IR~nger Lak!St a$aU Na,CI '0,9% (billa Rllldak ~rsedie) 1:00 mlVkg SB,.d l lbag l !Sebage ll

    UMI!lI i t ~m"rlan I3QmVklBB

    B1Iyi-< 1Tahun 1jam"~mud"1OmIjq:B8

    5jtlm:2'/~j

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    26/38

    24

    Konseling:Pentingnya Konse ingDalam Tatalaksana Diarea. Teknlk/Keteral1llp:ilan Komunlkaslb. riga langkah cara mengaja~kan ibu tentang

    latalaksana diare di l1umalh

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    27/38

    2 5

    TuJl~nll l1lPembelaJaran:Sete~ah Se,$Iin i i,peserta malllfH.I r rrnempraktekkan pr inSi lp-pr i I 'IS li IkOl1 isel il rl l la l am mel a k lJMI'I 't ra t,a li akSana d iare

    PI)kol< IBahasal ll :1. Pr~nsiiip.Prinsip Konsel i ll 'lg2 . S im lllM~ mn iS le llln gTaml:a ks ana D ia re

    W .aktu : 110 men it M8'dllp: .Ahl l tdan Bahaln:Me'wde::1 . C u rn h p endap a t2. Presen1asi3 , Pera ga an4. Simulasi

    1. IBahan presentasl2. temoar ballk3. Conto:h kasus4. IF onmulir pBngamatan p lr ak te~ ~a~ala ksaln a d ia re5. Panduan sesialisasi tatalaksana d ia re ba lir taJ

    1 , B on ek a2 ., Selndlok3. Gelas4 , A ir m ill'1 lum5,ORALIl i6,ObatZINC

    Fasil itatolr rnembuka sesii per temuanden m@nj@l lasl fmn iu juan sestFasi Ilitatoir meMyakan ~elPada peserta pengertlan konsel i nlg ya ng mereka ~etalh'lJi.Fasilitator m en je llaska rn te nta ng p en ge rtia n ko nse liin gd an p rirnsip 'ip rin s'ip konsenngdt pel layanan~ese lfIam lndia na p llik as i pm insii p -p rinsip W ;ons@l ingpada tat al aksa na diare,F as ilita to lr m em in ta p ern da pa t p es erta tr@nta ln g:

    Hal-h al y .a ng per lu d ii TANYA, LlHAT,.dan PERIKSA pads paslen penderita dia.re.I Fasi l'it at or r iI lenyir iI lp u lkan ten1 !ang !ha l- IM I y ,a liilg pertu d 'i T ANYA , IL I~Al, d ia n IPER IIKSA pada pssienpernde rita o ia re s esU'a il d engan Tata lla ~a li1 8J D ia le

    Fasilitatm rnernlnta p ese ;rt81 m em ba gi ~e llom po k da n kelom pok dlrmnta untuk mel!akukan slmulasl~eii ltal ii lg ta ta ll al ksam~ diare e li pe ll ayan!an kssehatan,

    Berika,nl kesem pam nkepa,da kelom pok m endiskusi peran rm8isilng-masingIP eran sebag ail b id aln /p et~gas keseliia ta rnIPeran sebaga i l ibu/lperngaSILJhidari ba Iita ya ng seaa lng d lia lr eIP era n s eb ag a il p a.s ie n ya ,n g s ed a n g a nrtm id i p el a ya n k es s M .m n (s e M il ig LJSse ba ga i p eliilga m art)

    Topik Simulasi. centoh kasus (terlsmpilr):1< lbu/pengasuh dari bal li ita d'emlgan clare tsnpa dehidrasl2. Ilbl l}pengaSUlh dar l bal li ita d'emlgan dlare deh idras il seda~g !r ingsn3. I lbUi/pengas~h darl ballta dengan dlare tanpa dehldrasl dan mempumlyai l masatah pemberlan

    makan Fasilitator memandu ke ll ompok meia lf rl uks il li slmulasl. Fasilitsrtto r rneminta kelompck uillitUlk mensimulaslkan kasus y ang d ib erilk an kepada kelornpoknYSI

    da n kelompok la in riy a r~engama ti b er la ng sU I1 .g jn ya s ilrn u'la sil dan membust eataten ten tam lg: t rekn 'i kkomu iI lI ilk ias ijkons -e ling (TANYA .IDENIGAR . PUJIA IN ,SARAN dan PE IR IKSA PEMAHIA IMAN) yang d lig lln s ik sillioleh petugas k es eo ata n k etilk a rnemberlkan konsel ing kepada lbu,Fasi n ta to r d a n ke~1mpok rnendls kusika n h asii I Isf im ~ la s i tentang ha I I hal ya ng su da h d i I 'ak~ ka:n dernganba ilK dan y an g p ertu GlitingkaU(an dalarn mel la~Mlna_han IKonsel linglatalaKsana tnare,FloIsHlt:atormenjelaskan t-enmng t ips mel lakulk:arn KOmlsel imlgTa1:alakB8Jna [)Iare,

    sesl ditutup.

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    28/38

    26

    Ko.mUD'. Ikas: iyaAg balk darl petugaskBsebafa '.R m ,9.mbaR tu ' ,fbu rnela'ku:kaAtataJskS8I1S' cl's',e sa8' dl rumallSebagai petugas kcesehatan '~i pelayana Ii 1I ke5 !e ih~ IU t n .sa ll il g~ t pen r t! il lil gImemUi lk i kemampu la nlk onse llin g . K o in s e il lin g ada la l" l proses pemaerianbantuan y.ang d ila ,~ uk an o lle lil l s eo ra ng alh li( dis e bU it kO ln se :llo r) k ep aJda lin d iiv id u yang m en gs la mi s es ua tu m a,s a.ia h d I~ se bU it k Ollils e~ e} )l8 in g b erm u ap ad a te ra ~a s~nya l masa I lalh ya I 1 I g d ilh ada p i p as .ie n/ k l len,

    1 iEKJN llljIKE lERAMPIIILAN KO:MUN I~KAS !~YANG IBAWKTANYAjDENGAR I B E I R I PWI IAN

    1 8ri1 ya d an de nga r~ Em h 81 ~ B elrilk)3 n p u jila fll h e p ad a~ a ll a p a sala yangsud lah pengas~h /bu l b a llitaakan,d ilaku ~M o le hi ib u dslem ~a ll ~hl a l ban I( ) lang s li jda lh im en 'lwatanahnya ketika d ih31kukar1 llib u dalamdla d llia lre . m elr8w '8tana 'knY8 .

    TANYA d an IDENIGAR

    S A R A 1 N IB lrIiK an s ara n k ep ad a P erilks a sa trlp aiip engas~~;lib u b a lilta d lim anaJcara merawaJt . ba l l it a pemaheman ib usaktt d li rumen. tentang cara merawat

    ba,l l i ta,SSlkl i t .

    a . T a nd a-ta ,n da lb ah o,y ayan g dia la mi ba nta pada saat sa ~~t.b . Aps , sela yali l lg sudah dllakukan oleh i lou ba l it s ,! pengBi$uhnya untuk m,er1 lgatasi tanda-tanda caMya

    terse-but; a pia s ,a ja y .a ng s lU da hid ~la ~u ka n lnu b aliU l{p er:il~ as ~lh l d le n~ an b ,a i~ d la rii apa yari ig pertud~prbai lk . i l .

    Petugas kesenatan mernberikan p U jlila n k ep ad a tbub a lilta jp e ng as 'u lh jlilk a me lla lk liJ lk alfil tlndakan yan g b Clllikda Iiam m e nga 'm s i p enya lk iV tG I nd a-ta n d la b ahaya sa kJtyang c lil s, ll s,m ilbal l inta.

    BERISARAN G u na ka n ka ll~ ma t y an g d lim erlg ertJ i o lle ~ ~ bu /p en ga Js l!J l1 i

    bal l i ta. G u n akan a lla t b antu ya f lI g i b~ /lPe fl ig asu lh ' ba l l i~ takena ll i. IBe ri k an j p l ! . l l j lan j ika i b u/pengasun l1 i1eaku kan!

    mernprektekkan d erlilg an b sn ar dan bantu i bu jp en ga su h jik a ib lijlp en ga slij~ b slu rn m Bmlp ra kt' llkK al1 ld e ngan b e nar.

    lBe rikan kese rnp atan 'u ln tu ~ m alakukao p rak tek .lleb lih id a ri s etu k aill iji~ a d lit:)U tlij~ K 8n .

    K(I !! i! i!l ulnl kasi iya lng ba lk saat mela lk !u lkankonsel l i "g=IP a stik an ilb u rnengert i tentang ca rame la ku lk an ta lta lia lk ss illa d ia lre d li rumahsebel lu m i b IL lmen ingga I l lkainS9Jranak es eh ats n , 0 Ie h ka r en a ltu p etu gaskesenata riI Ipenting untu lk:: 1 . . Membe lr il ka ln il rJ fo rmas~ yang tepat dan

    re le va n Ik ep a dla i b~2 , memperagaken coniJ:oh esra melakukan

    ta ta lla ks a n a d iia r da n3, M lin ta Iibu u n t!U llkme m p ra k te k lk am

    s erild irila a n b a ntlij ~ b Ll d n gBln l s eb a r ji~ aibu ! be lu m me r iig e r tii e a r a me ll al k!u ll kannya4. J if (ad il pe lr llu k an je taska n danp era ga lka n ~ em b ali ca ra m ela lk !u ,ka nta ta lla k sa flI an ya .

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    29/38

    27

    [)Q lro ng Ib u!IP Em~a siIJlh UnNJk alktii b en arnya jiika a da tJa ll~ ha k ya ng iln gin e lia ta nya kan da n jaw aib sernuaper l;a nyaa i fI Inya

    Behl~n sa.ran yang reilevan saat I ifIII

    P E R IK S A P E M A J I ! - m A M A NBerill< an b elb era pa p erta nya an k ep ad la ib u/lP en 'ga slln untuk l ii lenl~)1 !ta li iu i pemalhama.n tbu d ia n b erik anpenjella,$"3.In 'Ullang jika ib u/p engasuh b alilta belum paham, Hindar] pertal nyaai fl l t er ti ll ~'Up (per~a lnyaa if llyang l inengara: 'h lkami) . Se lba :ga i pe t'L igas kesehetan.anda mengharapkan ib~Jpengas.~h ballta l inengertl leara m e rnW E t b a'iita s ekita rn ya se te la h a nd a m en gc ljla rkamllya . D en ga n b erta llyc l, a nd a a ka n tahu t ingkatp em en am an ib ujp en ga su lh b alita .iflGA Il.ANGKAH IDASAIR CARA MEN IGA!JA.R iKAIN IIIBU i fENTANG ifAJA I.AK'SANA. [lIAR IE IBA !('ITA.m RUM.At!!:1. Benlkan infO ltT11as lkepaldla lb u , e on to h Ibagalmana c ara m ern be rika n Z IN C ke pa da ba.yllnSl;2. IF'-ragakarnke,Pada ibu,ool ii totJ esra member lkan Z IIMC~pada b l9 Jy inya .3. I lbu dl imiif ll ta untuk mempraktekkan tara membe ri~ ifII Z II~C kepada Myin ya . S ete la tl m .e rngaJ:a rk an lib u

    tentang tateieksena d' iare, selanjutnya petugas kesenatan memeriksa pemahaman lbu, ceranya:1. G um aka n p ertan yaa n sep er!:ll; m eln ga pa , b agaim arna , kenapa Ilbu haws melakukan tatalaksana

    dlare di ru mah2 . H il lndari pert8l nya ,an il yan il g l ii leng

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    30/38

    2 8

    A . K U N J U N G A N SEGERA.NaSlihat il i lbu Ulntu lk membawa anak ~em ballil ke IP IMuga$I lM~hawn Ib il lia: Beralk cair Il,ebihseriniE! MI!.!OO!ihberuitallllgSa I 1 I g a t hsus

    Makam dal1l r l I' I linulm sangat 5edik~tlimibu IIdem:amBera l~ Ibe ro lamli ilid la ~ memlba ,ik ,d ia lla lf1 !fl har i

    B . K UN JU NG AN LANJU IA .NIl:!@riitalhu~atnepada ibu melakukan kUrlljurilgatntanjutan ik e sarana kesehetan rneskl bantaikel i nalt:aIFilmem bal ik"

    J ilKa ba lir ta l ~ idak mem lPu ln ya i r ifl la sa l1ahjp e :n ya lK ir tba ru , guna lean inst.ru~sil MlT IBS ,"mnjlungalnlanjuta n untuk f l I116Salah ya ng spestftk:

    Perik sa ib aliit as es ua li irlls tru ks i

    Kunj 'Llm:garnlal!1juta!l!

    lDisemri :2 IliaII

    L ! ! I i

    Gunakan lntcrmasl untuk Imerngerna Iii lDiarre teHiI&Nlldehi ldl lrasl i 3 n a -tands-tanda bahaya yang dllialami ballita ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~Iuntu k rnernberlka n perawata fiI yangses~al i

    L ilh a~ jrilk 8Ja da Ik em~j u an a lF la k (s emak li i f I I rifl,e:mba ill

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    31/38

    lL a m p ir a ~ S im u ~ a s l K o n s e lin g 2 9I

    Ped,om an K etika M enyelenggarakan Perm ainan P.eransebetum bermaln peran, tasllltatcr harus men ge ta hlU li te ~ta ~g tu ~u an bermein peran, peran yangalka n tu gaskan, inrorm asi yang dip erl'U kan dan p okok-PQkok pantlng yang harus dibuatolah lkelom poksssudah be lr lif ia lin ps ran .lfa rn g h aru s d i~ erja ka rlis eb elum b erm airn p era n

    Penugasan peran, Mulia -m u'la . p ilih an peserta yang tWak pernalu, dengan cara memlntasukerelewan. Bjjlalperlu, seorang tasllltator bisa berperan dalam bermaln peran y.angawallBerikan kep ada p ese~ta, kep eriu M p erslatan u ntu k b erm ailill p er.a ifn m isallfnya: b oneka, o~b art,d llB-rilk.an cstatan i lntofmasil bag] psrneran, { Biasar li ya t er s -r lia lin fo rmaJs i Ilm tu k p eme rsn "lbu" yangterdepat dalam panduan ini ya~g blsa di foto~opDMlilntalah ager peserta permslnan peran berolcara deng

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    32/38

    30

    KASUS::!:lou memcawa Riina arlalk IperoemplUiOIn,UItmUir11 bulan Ike kllirnilKkarena mendenta

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    33/38

    KEJADI lAIN3 JAIM KIE:MUDIAN

    3 1

    Setel lah 3 jam , Ya yl!.li'

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    34/38

    32I

    P&:RAN P&:lUGAS KES&:H A1AN:M le~yam pai'k,an kepada ilt:m banw a H eryawan mengalarni m asalah diare akut tanpa dehlerasl danme~jel laskan tantang lR e nc an a T era pi A . P etu ga s k es eh ata n illlJ gam en ila i p em oe ria n rnakan H'eryawan sertam 'n j@ l as ka n t en ta ng Anju rra rnMa lk an yang Baiik . P !n ~ga8menje la sMn ts nta ng pemberlan OR AUl dan obatZ INC kpada [ bu H@i ryawanse rta mm i) r il ln asi l1 ia t LJn~LJ'kunJl ungSln oo ri ku~nya k 't enagl li kesehatsn.

    P E R A N I B U :lbu mende~g,alrkaln keterangan petugas kssehatan da n menglkutlsaran petugas kesehatan urrtukrmel la~ iJ ,j lkan l~1;a laksalnadiareoi rumal il .

    P E R A N P E N G A M A l :t lhat Ra~cana Te ra pri A dan anj!, J~ n ma lk anY" ln g b a ik ama rt il pernaln p era n in ], P ert na tilk an a p ak arh p et ugaskesehatan m em ben ketoera l'1 gandengan b aik dan ap a lagi yangdapat dilakukan leb ih b alk,

    P ElU NJ I.!IK F AS IL Il"A TOR UNTUK MEMFA S II..IT A SI S IMULAS I K A SlISKASU;S 3:lbu m em oawa ;R ina anak perernpuan, um ur 11 bu lam l ke Ikl~nH i< aren a m endente diare, lR iina b iasanyarma .'K a nb u bu r b era s, s ep ot on g dag iln g, sa yu ra n darn b u a'h . lb u me ifile lriJ ,js ,k aifll em t)e ria ifll rn ak an tersebutdan tetap memb en AS!. lb u m en ga ta 'k "a ln rU fiI1 ahmiy aa uh d ati Ik lim lik se hin gg a la tid ah m l!J rn gk in k em b all Ik eklinlk, wa la lu p uln k sa daan i'!iflla k mernburuk, ;R i h. at ldak mempu ifl ly ai 1 :andl ~oa .'haya u rn u rn , I kla J$i fl lk as in yaD :IA RIEiA NP A. D :E Ii1 ID RAS I, sta tu s ~ izli N OIRMAL T id aka da klas irika si la in . R ina aka n dltanganidenganRe - ri lc ana l emp il A .

    P ER AN P ElUG AS K ES EH AT AN =Ml, rl ii la it il ngka t d~h li dlr as iR ima ,menentukan Rencana Te rap il li .mn~k R i rl ia dan menJ.e la s kan tatal al ksana d li ar eyang naru sc ila k u ka ncteh Ibu R ina d i rum ah,P ER AN IB U:I b u r ne rnbe rlk an ke lUJhanyang d ia lla lm i R im :. dan s it ul as i r umah ri 1lyaya. ng il alUh rda rl ~ lir i1 lli k.

    P& :RAN PENGAMA i:Lil ha lt R elncanQI Tara p i A " Perh auken a pa kah petugas kesehata n malin berl keteran ga ndMga lh M il< d an hall a rp a la gi y aifllg d alp a td illa .k u~ alh le hit l balk,

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    35/38

    33

    Formallr Pengamata ln S Im alasl T ata la ks an a D la reeatat. 1

    Ap a k .a hipe~ug

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    36/38

    34

    Departemen lKesehaten RI, DirektQrat ~endleral Pengendauan Penyakit dan Penyellatan Lingk.ungan, auku Salk!!. lpetugas KeseMtan: IUINTkSDIARE uma Langk,8Ihfuntasksn Dialre 2009.D ep arte me n K es eh ata n R io D ir kto ra t je nd era l 1 Pe ng en (ja lia n P en Yllkit d an fle ny eh ata n L in gk un ga n, P ed om anKader Ulntuk mernberantss Diare, 2007.DeDar~em!'m Kesehatan RI, DHektnrat jenderel Pengendalian Penyakit dan Pel1lyehetalll LiI llgkungel1l, PedomalllPemberantasan Penyalli:it [Hare, 5disi ke-5, 2007.

    Departemelll Kese'hatan RI, Direktorat Jellld'e~1 Pengendalian Pel1lyakitdian pelllYehatan Ungkungalll, P,eng,endalialllPel1lyekirtDiare. 2009.Departemen Kese'hatan RI, suku Modul-4 Mal1lagernen Terpadu Ba'iitraSalkit.~MTBS(,Rev. 2008.Depar tEWlI1e l i lese 'hatan RI. B uk u B ag an m an ag en ne n T erp sc u B alita S ak it (M1M). Re ", 2 0 08 .

    De r;la rt eme fll K e se hat an R I . W H O . I[)A I , ~ uk'u S ak.u "P ela iy "a na n K es eh ata n A na k (ji R u ma n S ak it" P ed om afll B ag !Rumalh Saki~,Rujulkal1lTingkat Pertsma di IKabupatefll/~ota, cetakan 1,2:009'.F on ta ine , O liver. 2 00 8. K on ika X IV lka tan D oM er A nak lnd cne sla. S ari P ed ia tri, E (jis i K hu su s, S iu plem en , V ol. 1 0.No.1"IMCII-Sessiol1l 9 GGU1IseIing and Folillow IUp ca re~. httlp:/ !www.sc;rilJd.c;om/dGil;:!10503418/IIMCII-Sessiol1l-9

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    37/38

    EDIS I J UN I 2011

  • 5/13/2018 BUKU PANDUAN DIARE

    38/38

    Berit lanl ORALIT ' .:Beriilan, Obat ZINC1.lam,a '10hariberturut-tuJuL

    Tarus l l an A . S I ,danl mallan.Bar.han aallblotlll secara s818I1t ll

    Berillan naslhat pada :Ibu/lIelularga.