buku panduan amalan pengajaran dan pembelajaran berkesan

7/29/2019 Buku Panduan Amalan Pengajaran Dan Pembelajaran Berkesan

1/286

I

PANDUAN AMALAN

PENGAJARAN &

PEMBELAJARAN

BERKESAN

Penyunting

MOHAMED AMIN EMBI


2/286

II

Prakata

Memang tidak dapat dinafikan bahawa Institut Pengajian Tinggi yang

mempunyai kepimpinan yang efektif, tenaga akademik yang tersohor serta

profesional, kemudahan pengajaran dan pembelajaran yang terkini, bakal

graduan yang berkualiti serta silabus yang relevan akan lebih berdaya saing

dalam menghadapi persaingan global yang semakin mencabar. Sehubungan

itu, sebagai usaha untuk mewujudkan program pengajian yang berkualiti, UKM

amat serius melaksanakan Kerangka Kelayakan Malaysia (KKM) yang memberi

penekanan kepada pendidikan berasaskan hasil pembelajaran (OBE). Bagi

menjayakan hasrat ini, buku Panduan Amalan Pengajaran dan PembelajaranBerkesan ini disunting sebagai bahan bacaan asas untuk dijadikan panduan

kepada setiap warga akademik di UKM. Buku ini dibahagikan kepada lima

bahagian yang difikirkan penting bagi pengendalian kursus setiap program

pengajian di UKM. Bahagian pertama berkaitan dengan Pembangunan

Kurikulum Pengajian Tinggi yang merangkumi aspek pembentukan program

berdasarkan KKM, pendekatan OBE, pembentukan hasil pembelajaran kursus

serta penentuan jam pembelajaran pelajar (SLT). Bahagian kedua akan

menghuraikan pelbagai Pendekatan Pengajaran dan Pembelajaran termasuk

pembelajaran dewasa, pembelajaran kolaboratif dan koperatif, pembelajaran

berasaskan masalah (PBL) dan pembelajaran berasaskan projek. Bahagian

ketiga pula memperihalkan tentang Teknologi Pengajaran dan Pembelajaran

yang meliputi aspek reka bentuk instruksi (ID dan e-Pembelajaran) termasuk

pengendalian forum dan kuiz atas talian. Bahagian keempat membincangkan

kepentingan Penaksiran dan Penilaian; manakala bahagian kelima membahaskan

tentang Pendekatan Humanistik dalam Pengajaran dan Pembelajaran.

Saya ingin mengambil kesempatan ini merakamkan ucapan terima kasih kepada

Prof. Ir. Dr. Riza Atiq Abdullah, Pengarah, PPA kerana memberi kepercayaan

kepada saya untuk menyunting karya ini bagi manfaat warga akademik UKM.

Saya juga ingin mengucapkan tahniah dan syabas kepada semua penulis yang

sudi berkongsi kepakaran serta pengalaman masing-masing melalui penulisan

bab dalam bentuk yang santai dan mudah dibaca. Tidak lupa juga kepada

semua staf PPA yang terlibat secara langsung atau tidak langsung menerbitkan

buku ini.

Prof. Dr. Mohamed Amin Embi

Pusat Pembangunan Akademik


3/286

III

Bab Tajuk Muka

Surat

Prakata II

Bahagian 1

Pembangunan Kurikulum Pengajian Tinggi

Bab 1 Pembentukan Program Pengajian Berdasarkan

Kerangka Kelayakan Malaysia

Sharifah Hapsah Syed Hasan Shahabudin &

Riza Atiq O.K Rahmat

1

Bab 2 Pendekatan Pembelajaran Berasaskan Hasil

Wan Hamidon Wan Badaruzzaman

27

Bab 3 Pembentukan Hasil Pembelajaran Kursus

Rosadah Abdul Majid

43

Bab 4 Penentuan Jam Pembelajaran Pelajar

Ab. Halim Tamuri

57

Bahagian 2

Pendekatan Pengajaran & Pembelajaran

Bab 5 Pembelajaran Dewasa

Norzaini Azman

67

Bab 6 Pembelajaran Kolaboratif & Koperatif

Saemah Rahman

93

Bab 7 Pembelajaran Berasaskan Masalah

Nabishah Mohamad

107

Bab 8 Pembelajaran Berasaskan Projek

Ruhizan Mohd Yassin

117

Bahagian 3

Teknologi Pengajaran dan Pembelajaran

Bab 9 Reka Bentuk Instruksi

Norazah Mohd Nordin

133

Bab 10 Pemilihan & Penilaian Bahan Sumber Pendidikan

Mohd. Arif Ismail

151

Bab 11 Pelaksanaan e-Pembelajaran Menggunakan SPIN

Mohamed Amin Embi

161


4/286

IV

Bab 12 Pengendalian Forum Atas Talian

Supyan Hussin

177

Bab 13 Pengendalian Kuiz Atas Talian

Norizan Abd. Razak

189

Bahagian 4

Penaksiran & Penilaian

Bab 14 Bentuk Penilaian

Ima Nirwana Soelaiman

201

Bab 15 Penilaian Berdasarkan Hasil Pembelajaran

Abdul Wahab Mohammad

215

Bab 16 Penilaian Berasaskan Kompetensi

Nabishah Mohamad

225

Bahagian 5

Pendekatan Humanistik dalam Pengajaran & Pembelajaran

Bab 17 Motivasi dalam Pengajaran & Pembelajaran

Salleh Amat

233

Bab 18 Bimbingan & Mentoran

Zuria Mahmud

247

Bab 19 Profesionalisme dalam Pengajaran &

Pembelajaran

Khairul Anwar Mastor

265


5/286

V

Prof. Tan Sri Dato Dr. Sharifah Hapsah Syed Hasan Shahabudin

merupakan Naib Canselor, UKM dan pernah

memegang jawatan sebagai Pengarah Bahagian

Jaminan Kualiti, Kementerian Pengajian Tinggi

serta Ketua Pegawai Eksekutif Lembaga Akreditasi

Negara. Beliau telah memberi sepenuh perhatian dan

masanya dalam bidang perkembangan pendidikan

perubatan dan piawaian kualiti dalam pengajian tinggi. Beliau telah

diberi kepercayaan untuk pembangunan rangka kerja mengikutundang-undang untuk jaminan kualiti di Malaysia.

Prof. Ir. Dr. Riza Atiq Bin Orang Kaya Rahmat merupakan Pengarah

Pusat Pembangunan Akademik, UKM dan pensyarah

dalam bidang kejuruteraan pengangkutan di Fakulti

Kejuruteraan & Alam Bina, UKM. Pengalaman beliau

dalam pembangunan kurikulum dan akreditasi tidak

dapat dinafikan malahan sering dijemput oleh IPT lain

untuk mendapatkan nasihat bagi menggubal program

pengajian bersesuaian dengan Kerangka Kelayakan Malaysia.

Prof. Dr. Mohamed Amin Embi merupakan Timbalan Pengarah

(e-Pembelajaran) di Pusat Pembangunan

Akademik, UKM. Sebagai pensyarah di Fakulti

Pendidikan UKM, beliau adalah pakar dalam

bidang m-pembelajaran dan e-pembelajaran.

Beliau adalah penerima sulung Anugerah

Akademik Negara 2006 (Kategori Pengajaran).


6/286

VI

Profesor Ir. Dr. Wan Hamidon Wan Badaruzzaman merupakan

seorang profesor bidang Kejuruteraan Struktur,

Fakulti Kejuruteraan & Alam Bina, UKM. Beliau

kini dipinjamkan sebagai Ketua Pegawai Eksekutif,

UKM Perunding Kejuruteraan & Arkitek Sdn. Bhd.

Beliau telah banyak menyumbangkan masa untuk

membantu Lembaga Jurutera Malaysia (LJM) di

dalam kejayaan mencapai status ahli penuh Washington Accord (WA),

satu-satunya Negara OIC yang menjadi ahli penuh WA. Beliau jugapernah menjadi Ahli EAC dan pemangku Pengarah EAD. Beliau

kini merupakan seorang Pengarah Bersekutu, Jabatan Akreditasi

Kejuruteraan (EAD), LJM.

Prof. Ir. Dr. Abdul Wahab Mohammad merupakan Pengarah Pejabat

Hubungan Industri UKM. Sebagai pensyarah dalam

bidang kejuruteraan kimia, penyelidikan beliau

tertumpu kepada teknologi membran dan pemisahan.

Beliau juga merupakan mantan ahli Lembaga Akreditasi

Kejuruteraan di Lembaga Jurutera Malaysia dan Ahli

Lembaga Penasihat program berkaitan kejuruteraan

kimia di Universiti Malaysia Perlis dan Universiti Malaysia Pahang.

Prof. Dr. Nabishah Mohamad yang merupakan pakar dalam bidang

Fisiologi Perubatan merupakan Ketua Jabatan

Pendidikan Perubatan, UKM. Beliau telah mengikuti

kursus Pembelajaran-Berasaskan Masalah (PBL)

di dalam dan luar negara untuk meningkatkan

pengetahuan dan kemahiran dalam bidang pendidikan

perubatan. Dengan penubuhan MQA, beliau telah

dilantik menjadi Ahli Jawatankuasa Akreditasi MQA dalam bidang

Perubatan dan Kesihatan mulai November 2007.


7/286

VII

Prof. Dr. Ima Nirwana Soelaiman adalah Ketua Jabatan

Farmakologi, Fakulti Perubatan UKM dan juga

merupakan Pengerusi, Jawatankuasa Penilaian Pelajar

Kurikulum Integrasi, Fakulti Perubatan, UKM sejak

tahun 2004. Beliau giat menjalankan penyelidikan

dalam bidang metabolisme tulang dan osteoporosis

serta toksisiti ke atas bahan-bahan semulajadi.

Prof. Madya Dr. Khairul Anwar Mastor merupakan PengarahPusat Pengajian Umum, UKM dan berkepakaran

dalam bidang penilaian dan pembangunan sahsiah.

Beliau pernah dilantik sebagai Sarjana Pelawat di

Washington State University, Penyelidik Pelawat di

National Institute of Aging (NIA), NIH, Maryland,

USA, Sarjana Pelawat di Humboldt University,

Berlin, Germany dan Sarjana Pelawat Fulbright di University of

Illinois, Urbana-Champaign, Illinois, USA.

Prof. Madya Dr. Ab. Halim Tamuri adalah pensyarah dalam

bidang pendidikan Islam di Fakulti Pendidikan,

UKM. Penyelidikan beliau tertumpu kepada

pedagogi dan pembangunan modul pengajaran

dan pembelajaran pendidikan Islam. Beliau telah

dilantik sebagai Pengerusi Jawatankuasa Penilai

Buku Teks Kementerian Pelajaran Malaysia, pakar

rujuk Lembaga Peperiksaan Malaysia, ahli lembaga pengajian untuk

program Sarjanamuda Pendidikan (Pendidikan Islam dan al-Quran)

untuk UPSI, UDM, UIAM, USIM dan KUIS.


8/286

VIII

Prof. Madya Dr. Norzaini Azman merupakan Felo Penyelidik

di Institut Penyelidikan Pengajian Tinggi Negara

(IPPTN), USM dan Institut Alam Sekitar &

Pembangunan (LESTARI), UKM. Beliau adalah

pensyarah di Fakulti Pendidikan, UKM dan

penyelidikan beliau tertumpu kepada profesion

akademik, pengantarabangsaan, polisi dan governans

serta kelestarian dalam Pendidikan Tinggi.

Prof. Madya Dr. Ruhizan Mohammad Yasin merupakan pensyarah

dan Timbalan Dekan (Penyelidikan dan Hubungan

Masyarakat) di Fakulti Pendidikan, UKM. Beliau

merupakan pakar dalam bidang Pendidikan Teknologi

dan Vokasional.

Prof. Madya Dr. Supyan Hussin merupakan pensyarah di Pusat

Pengajian Bahasa dan Linguistik, Fakulti Sains Sosial

dan Kemanusiaan, UKM. Beliau pernah berkhidmat

sebagai Felo Kanan di Institut Alam dan Tamadun

Melayu, UKM serta terlibat dalam pembinaan

Portal Malaycivilization.com. Kepakaran beliau

dalam bidang pendidikan bahasa dan teknologi dan

pengkhususan dalam latihan perguruan, pembelajaran atas talian,

dan pembelajaran bahasa berbantukan komputer.


9/286

IX

Prof. Madya Datin Dr. Norizan Abdul Razak merupakan Ketua

Pusat Kajian E-Komuniti di Fakulti Sains Sosial

dan Kemanusiaan, UKM. Beliau giat menjalankan

penyelidikan berkaitan e-pembelajaran, pembelajaran

bahasa berbantukan komputer dan impak teknologi

maklumat dan komunikasi kepada masyarakat.

Prof. Madya Dr. Zuria Mahmud bertugas sebagai pensyarah danTimbalan Dekan Siswazah dan Pengantarabangsaan

di Fakulti Pendidikan, UKM. Bidang penyelidikan

dan penerbitan beliau adalah pembinaan insan

psikodinamik yang merangkumi strategi kaunseling,

isu-isu keluarga, serta kepelbagaian pelajar.

Prof. Madya Dr Saemah Rahman merupakan Timbalan Dekan

(Prasiswazah Alumni) di Fakulti Pendidikan, UKM.

Beliau merupakan pakar rujuk dalam bidang Psikilogi

Pendidikan di Jabatan Asas Pendidikan, Fakulti

Pendidikan, UKM.

Prof. Madya Dr. Norazah Mohd. Nordin merupakan Penyelaras

Program Sarjanamuda Pendidikan Sains di Fakulti

Pendidikan, UKM dan pakar dalam bidang teknologi

maklumat dalam pendidikan. Penyelidikan beliau

tertumpu kepada integrasi teknologi maklumat dan

komunikasi dalam pengajaran dan pembelajaran serta

reka bentuk pengajaran bagi e-pembelajaran.


10/286

X

Dr. Rosadah Abd Majid merupakan Ketua Unit Pusat Permata

Pintar Negara UKM. Sebelum ini beliau pernah

memegang jawatan sebagai Timbalan Pengarah

(Perkembangan & Inovasi Kurikulum PPA, UKM.

Beliau adalah pensyarah di Fakulti Pendidikan

UKM dalam bidang pendidikan khas: pengkhususan

pemulihan, dan pintar cerdas berbakat.

Dr. Mohd. Arif Ismail merupakan Timbalan Pengarah(Ko-Kurikulum) Pusat Perkembangan Pelajar,

UKM. Beliau adalah pakar dalam bidang Teknologi

Pendidikan, Fakulti Pendidikan, UKM dan banyak

menjalankan penyelidikan dalam bidang sumber

dan teknologi maklumat. Beliau merupakan

Presiden, Persatuan Teknologi Pendidikan Malaysia,

Kementerian Pelajaran Malaysia dan juga adalah Penyelaras Program

Badan Beruniform, Pusat Perkembangan Pelajar, UKM.

Dr. Salleh Amat merupakan Timbalan Pengarah (Latihan &

Perkembangan Akademik) di Pusat Pembangunan

Akademik, UKM. Beliau adalah pensyarah di Fakulti

Pendidikan, UKM. Pengkhususan beliau adalah

dalam bidang bimbingan dan kaunseling dengan

tumpuan kepada pengurusan personalia pelajar

institusi pengajian tinggi.


11/286

1

BAB 1

Pembentukan Program Pengajian Berdasarkan

Kerangka Kelayakan Malaysia

Sharifah Hapsah Syed Hasan Shahabudin dan Riza Atiq O. K. Rahmat

Sejarah Kerangka Kelayakan Malaysia

Pada pertengahan tahun 1990an, kerajaan telahmemperkenalkan dasar liberalisasi, pendemokrasian dan pendidikan

swasta serta pembelajaran rentas sempadan. Pendidikan swasta telah

dilihat sebagai juzuk integral pengajian tinggi dari segi penambahan

peluang dan memperkaya pengalaman mendidikan di Malaysia.

Sehubungan dengan ini, pada tahun 1996 telah diperkenalkan Akta

Institusi Pengajian Tinggi Swasta. Pada tahun yang sama juga

diperkenalkan Akta Lembaga Akreditasi Negara yang memberi kuasa

mengesyorkan kelulusan sesuatu program pengajian kepada Menteri

Pengajian Tinggi. Akta Majlis Pendidikan Tinggi Negara juga telah

ditubuhkan pada tahun ini bagi tujuan memberikan nasihat bukan

sahaja kepada institusi pengajian tinggi swasta tetapi juga kepada

institusi pengajian tinggi awam.

Walaupun tiga akta telah diperkenalkan, masih terdapat beberapa

kelemahan yang ketara. Di antara kelemahan-kelemahan itu ialah:

Kurang telus dari segi kelayakan dan persijilan seperti kekaburan

dalam aras kelulusan, tiada kefahaman yang seragam mengenai

takrif kredit. Takrif berbeza-beza dari satu institusi dengan institusi

yang lain.

Aras kelayakan ditentukan hanya dengan menggunakan jumlah

kredit program pengajian berkenaan.

Kekaburan dalam pensijilan kelayakan yang memerlukan


12/286

2

penilian kemahiran terutama yang berkaitan dengan kelayakan

profesional.

Tiada mekanisme untuk menyokong dan mewujudkan dasar

pembelajaran sepanjang hayat. Satu kriteria dan prosedur

diperlukan untuk mengakui pembelajaran terdahulu dan

pengalaman.

Wujudnya perbezaan dan pemisahan antara institusi pengajian

awam dan swasta.

Penubuhan Lembaga Akreditasi Negara (LAN)

LAN telah ditubuhkan berikutan penguatkuasaan Akta

Lembaga Akreditasi Negara pada tahun 1996. Ia mengawal kualiti

dan perjalanan program pengajian tinggi yang ditawarkan oleh pihak

swasta. Semua institusi pengajian swasta mesti melalui dua proses

untuk menjalankan sesuatu program, iaitu:

Kelulusan program pengajian

Pensijilan standard

Pensijilan standard pula melibatkan dua peringkat iaitu:

Sijil standard minimum

Sijil akreditasi

Masalah timbul kerana tiada garis panduan berkenaan standard yang

digunakan, sangat subjektif dan tiada penanda aras.

Jaminan Kualiti Institusi Pengajian Tinggi Awam (IPTA)

Pada tahun 2002, Bahagian Jaminan Kualiti telah ditubuhkan di

bawah Kementerian Pengajian Tinggi bagi menambahkan keyakinan

kepada standard kelayakan dan penyampaian program-program

pengajian di IPTA. Ini telah mewujudkan dua sistem jaminan kualiti,

satu untuk institusi pengajian tinggi swasta (IPTS) dan satu lagi untuk


13/286

3

IPTA. Bagi IPTS, syarat-syarat yang dikenakan oleh LAN adalah

mandatori manakala jaminan kualiti untuk IPTA hanya bersifat dasar,

tidak mandatori. Audit program dan institusi oleh Bahagian Jaminan

Kualiti adalah bertujuan untuk penambahbaikan kualiti berterusan.

Penekanan kepada pembinaan kapasiti untuk membina budaya

penambahbaikan kualiti yang berterusan.

Kewujudan Kerangka Kelayakan Malaysia (KKM)

Pada tahun 2004, Kabinet Malaysia telah membuat satukeputusan yang bersejarah yang melibatkan perkara berikut:

Penstrukturan semula LAN dan Bahagian Jaminan Kualiti.

Mengguna pakai amalan terbaik antarabangsa yang berkaitan

dengan jaminan kualiti, termasuk pembentukan Kerangka

Kelayakan Malaysia.

Mengitegrasikan jaminan kualiti bagi IPTA dan IPTS, termasuk

pendidikan teknikal dan vokasional.

Pada 24 Februari 2006, satu Pasukan Petugas di bawah Kementerian

Pengajian Tinggi telah ditubuhkan untuk membentuk Kerangka

Kelayakan Malaysia dan Akta Agensi Kelayakan Malaysia yang terdiri

dari:

Lembaga Akreditasi Negara (MQA sekarang)

Jabatan Pengajian Tinggi

Jabatan Pendidikan Swasta

Jabatan Pendidikan Teknikal

Jabatan Perkhidmatan Awam

Kementerian Buruh dan Tenaga Rakyat

Pusat Iktisas Negara

Persatuan Kolej dan Universiti Swasta Malaysia (MAPCU)

Persatuan Pendidikan Swasta Kebangsaan


14/286

4

Draf pertama telah diedarkan kepada semua pihak berkepentingan dan

badan petugas yang terdiri dari:

Semua universiti awam dan swasta,

Rakan luar negara universiti dan kolej tempatan

Badan-badan profesional dan badan-badan persijilan

Akta ini telah dibentangkan di Parlimen pada 1 Julai 2007 dan

diwartakan pada 30 Julai 2007. Akhirnya Akta Agensi Kelayakan

Malaysia telah dikuatkuasakan pada 1 November 2007. Akta ini telahmemberikan perkara-perkara berikut:

Satu agensi sahaja untuk tujuan jaminan kualiti pengajian tinggi

di Malaysia

Pentadbiran Kerangka Kelayakan Malaysia oleh Agensi Kelayakan

Malaysia yang lebih dikenali sebagai Malaysian Qualifications

Agency (MQA).

Proses Jaminan Kualiti yang mengambil kira kepelbagaian

institusi dan program pengajian tinggi.

Akreditasi pembelajaran terdahulu (prior learning) untuk

menyokong pembelajaran sepanjang hayat.

Daftar Kelayakan Malaysia (Malaysian Qualification Register,

MQR) sebagai tempat rujukan kelayakan.

Rayuan, penguatkuasaan, penyiasatan, kes pelanggaran dan

hukuman.

Kewujudan akta ini dilihat sebagai tepat pada masanya terutamanya

dari segi menjamin kualiti pengajian tinggi di Malaysia supaya

setanding dengan pengajian tinggi di negara-negara maju. Perkara

ini amat penting terutama apabila berhadapan dengan dunia tanpa

sempadan yang juga melibatkan pendidikan. Perkara ini boleh dilihat

apabila universiti-universiti terkemuka dari Eropah dan Australia telah

membuka cawangan di Malaysia.


15/286

5

Kewujudan internet jalur lebar juga telah membuka luas dunia

pendidikan. Kini rakyat Malaysia boleh mendaftar dengan universiti

terbuka di negara-negara maju dan seterusnya mendapat ijazah dengan

kos termampu. Sebuah universiti terbuka di Shanghai mempunyai

465,000 pelajar berdaftar dari seluruh negeri Cina dan merata dunia,

termasuk dari Malaysia. Demikian juga di Eropah dan Amerika Utara,

mereka telah membuka pintu pendidikan yang luas. Sebahagian dari

universiti terbuka ini mendapat akreditasi dari Negara masing-masing

dan setaraf dengan universiti biasa. Bahkan di Kanada, pelajar dariuniversiti biasa boleh mengambil beberapa kursus dari universiti

terbuka yang diakreditasi dan memindahkan kredit yang diperolehi ke

universiti asal mereka. Mereka berbuat demikian untuk menghabiskan

pengajian dengan lebih cepat. Dalam keadaan dunia seperti ini,

Malaysia perlu mempunyai satu kerangka yang boleh memastikan

institusi pengajian tinggi di Malaysia mempunyai kualiti yang tinggi

dan dalam masa yang sama mempunyai ruang dan kebebasan untuk

berinovasi bagi menjamin kelangsungan dan daya saing institusinya

dan graduannya.

Kewujudan KKM dijangka boleh menjamin kualiti pendidikan tinggi

di Malaysia secara telus dan dalam masa yang sama rakyat Malaysia

boleh membuat penilaian. KKM juga menyediakan kerangka yang

memberikan kebebasan kepada institusi pengajian tinggi untuk

berinovasi dan menentukan nic program masing-masing selagi ia

berada dalam kerangka tersebut.

Kerangka Kelayakan Malaysia (KKM)

Tujuan utama Kerangka Kelayakan Malaysia ialah untuk

menjaga standard kelayakan, menyokong pendidikan yang luwes

dan mempermudahkan saling mengakui kelulusan antara universiti


16/286

6

dan antara negara. Apabila ia berjalan dan berkuatkuasa sepenuhnya

dijangka ia akan dapat menghasilkan perkara-perkara berikut:

Menambahkan keyakinan orang awam berkenaan kualiti dan

standard kelayakan pendidikan tinggi kerana ia melibatkan

akreditasi dan penilaian jaminan kualiti.

Kejelasan pelbagai jenis laluan pendidikan seperti laluan akademik

dan profesional, teknikal dan vokasional, kemahiran dan laluan

pembelajaran sepanjang hayat seperti yang ditunjukkan dalam

Jadual 1.1 dan Gambarajah 1.1. Pengiktirafan pembelajaran sepanjang hayat melalui akreditasi

pembelajaran dan pengalaman terdahulu.

Pembentukan pertukaran seragam berkenaan pengumpulan kredit

dan pemindahan kredit berasaskan hasil pembelajaran. Pada masa

ini, definasi kredit telah diseragamkan untuk semua pengajian

tinggi di Malaysia. Secara ringkasnya, satu kredit bermakna 40

jam masa pembelajaran seseorang pelajar dalam satu semester. Ini

bermakna pembelajaran terdahulu seseorang pelajar boleh dinilai

dalam sebutan kredit.

Meningkatkan kerjasama antara institusi pengajian tinggi awam

dengan swasta.

Kesetaraan nilai kelayakan di antara ahli akademik, profesional

dan vokasional.

Ketelusan kelayakan, iaitu sijil yang mudah difahami oleh pihak-

pihak berkepentingan dari segi pencapaian hasil pembelajaran dan

sistem pendidikan yang dijalankan. Di negara-negara Kesatuan

Eropah, di samping sijil kelayakan, universti-universiti juga

mengeluarkan diploma suplimen yang memberikan pencapaian

kemahiran-kemahiran insaniah dan akademik graduannya secara

terperinci.

Lebih jelas dan lebih mudah menilai kesetaraan kelayakan dari

universiti negara lain.


17/286

7

Jadual 1.1 Struktur Kerangka Kelayakan Malaysia

Aras

KKM

Kredit

Minimum

Profesional

dan

Akademik

(A)

Teknikal

dan

Vokasional

(B)

Kemahiran

(C)

Pembelajaran

sepanjang

hayat &

Pembelajaran

Terdahulu

yang diiktiraf

Selepas

Sekolah

Menengah

1

Sijil

Sijil

Teknikal dan

Vakasional

Sijil

kemahiran

1C

PPTD

2 Sijil

kemahiran

2C

PPTD

3 60 Sijil

kemahiran

3C

PPTD

4 90 Diploma Diploma kemahiran

Diploma Vokasional &

teknikal

PPTD

Aras

pertama

pengajian

tinggi

5 40 Diploma Diploma lanjutan

PPTD

6 30 Sijil siswazah Sijil dan diploma siswazah

60 Diploma

siswazah120 Sarjana

Muda

(kepujian)

7 20 Sijil pasca

siswa

Sijil dan diploma pasca

siswazahPPTD

30 Dip.pasca

siswazah

40 Sarjana

-kursus

-penyelidikan

-kursus &

penyelidikan

-ProfesionalAras kedua

pengajian

tinggi

8 PhD &

Kedoktoran

Nota: PPTD = Pembelajaran dan Pengalaman Terdahulu yang Diiktiraf

(Sumber: Sharifah Hapsah)


18/286

8

Gambarajah 1.1 Laluan Pembelajaran

(Sumber: Sharifah Hapsah)

Kredit KKM

Sebelum KKM diwujudkan, tiada keseragaman takrif kredit

di antara institusi. Aktiviti pelajar di luar jam kontak tidak dikira.

Pengiraan kredit bagi latihan industri, penyelidikan, projek dan

kerja lapangan amat berbeza-beza bukan sahaja di antara institusi

bahkan di antara fakulti di dalam institusi yang sama. Pembelajaran


19/286

9

berpusatkan pelajar juga diberikan nilai yang kecil berbanding dengan

kuliah. Sebagai contoh, kerja dua jam seminggu dalam pembelajaran

berasaskan hasil diberikan satu jam kredit, manakala kuliah satu jam

diberikan juga satu jam kredit.

KKM telah memberikan kefahaman yang seragam dalam takrif

kredit dan aras kelayakan. KKM juga telah memudahkan pemindahan

kredit di antara institusi sama ada di dalam negeri atau dengan luar

Negara. Bahkan, KKM memudahkan perpindahan kredit antara sektorseperti dari sektor kemahiran dan vokasional kepada akademik dan

profesional. KKM juga membolehkan perpindahan kredit antara

pendidikan tidak formal kepada pendidikan formal.

Dalam KKM, jam kredit dikira berasaskan jumlah beban atau

kerja atau kuantiti pembelajaran seseorang pelajar dalam usahanya

untuk mencapai Hasil Pembelajaran. Semua jenis pembelajaran dalam

sebutan jam seperti jam kontak, pembelajaran berasaskan kerja,

penyelidikan, pengalaman, aktiviti praktikal, pembelajaran sendiri dan

pesiapan untuk penilaian adalah dikira sebagai jam kredit, satu kredit

bersamaan dengan 40 jam pembelajaran.

Minumum kredit

Kredit minimum telah ditetapkan untuk mencapai sesuatu

kelayakan. Kelayakan dalam nama yang sama memerlukan kredit

minimum yang sama. Akan tetapi kelayakan dalam aras yang sama

mungkin memerlukan kredit yang berbeza, seperti program perubatan

memerlukan kredit yang lebih banyak dari program sains sosial. Secara

umumnya, program sarjana muda memerlukan tidak kurang dari 120

kredit (4800 jam pembelajaan) dan sarjana, tidak kurang dari 40 kredit

(1600 jam pembelajaran). Program PhD tidak dikreditkan.


20/286

10

Faedah Sistem Kredit KKM Sistem kredit KKM banyak memberikan faedah termasuk

menghadkan beban pembelajaran untuk membolehkan pelajar

menjalankan aktiviti-aktiviti lain yang amat diperlukan untuk

membangun sahsiah mereka. Dalam hal ini, UKM telah menetapkan

lebih kurang 20 jam kredit setiap semester dengan mengambil kira

14 minggu pembelajaran, 2 minggu persiapan untuk penilaian dan 2

minggu penilaian. Sistem kredit KKM juga membenarkan keluwesan

julat masa sesuatu program pengajian. Akhir sekali, sistem kredit KKMmemberikan kreativiti kepada institusi merekabentuk program masing-

masing untuk memenuhi pelbagai keperluan dan mod pembelajaran

seperti sepenuh masa atau separuh masa, e-pembelajaran, pembelajaran

berasaskan masalah, pembelajaran berasaskan kerja dan sebagainya.

Pembentukan Program Pengajian

Apabila hendak membangunkan satu program pengajian,

perkara yang pertama perlu ditentukan ialah aras program tersebut.Di UKM, aras yang biasa ialah aras 6, 7 dan 8, iaitu ijazah sarjana

muda (dengan kepujian), ijazah sarjana dan ijazah doktor falsafah.

Aras ini amat penting kerana kegagalan mencapai sesuatu aras akan

menyebabkan sesuatu program tidak mendapat akreditasi. Sebagai

contoh, aras 6 ialah sarjana muda yang dianggap sebagai persiapan

untuk memulakan kerjaya. Program pada aras ini mestilah mampu

menghasilkan graduan pada tahap berikut:

Memamerkan pengetahuan dan kefahaman prinsip-prinsip dari

bahan-bahan yang tinggi dan pengetahun yang terkehadapan

dalam bidang pengajian.

Menunjukkan profesionalisme dalam penggunaan pengetahuan

dan kefahaman dalam bidang pengajian.

Berkebolehan menerangkan dan menyampaikan maklumat, idea,

masalah, penyelesaian kepada pakar dan bukan pakar.


21/286

11

Berkebolehan mendapatkan dan menggunakan data dan maklumat

untuk menyelesaikan masalah serta membuat keputusan yang

mengambil kira sosial, saintifik dan etika.

Berkebolehan bekerja dalam satu pasukan dan memiliki kemahiran

hubungan antara insan.

Memiliki kemahiran belajar secara autonomi yang tinggi untuk

maju ke peringkat pasca-siswazah

Bagi aras 7, yakni peringkat sarjana, program pada aras ini mestilahmampu menghasilkan graduan pada tahap berikut:

Menguasai teori atau aplikasi ilmu pada aras tinggi dalam bidang

pengajian.

Memamerkan kebolehan menganalisis, menilai dan

mengintegrasikan idea-idea baru dengan pengetahuan yang sedia

ada.

Memamerkan dan menunjukkan keaslian, kreatif, luwes, bebas

dan sistematik dalam menggunakan ilmu ketika menangani isu-

isu yang kompleks dan menyelesaikan masalah.

Memamerkan kebolehan menjalankan projek atau penyelidikan

dalam projek ilmiah.

Dijalankan secara kursus atau kombinasi kursus dengan

penyelidikan.

Aras 8, iaitu ijazah kedoktoran, juga mempunyai aras yang perlu

dicapai oleh setiap graduan seperti berikut:

Memberikan sumbangan sama ada berbentuk adaptasi daripada

ilmu sedia ada, aplikasi dan interpretasi yang boleh memajukan

ilmu dalam bidang pengajian.

Memberikan pandangan yang komprehensif dan meninjau

literatur, eksperimen, kerja-kerja kreatif atau pendekatan lain

yang sistematik atau melakukan penilaian semula secara kritikal


22/286

12

berkaitan teori dan amalan profesional.

Menghasilkan disertasi, tesis atau portfolio yang dinilai dengan

standard antarabangsa.

Memamerkan kebolehan memberikan konsep, rekabentuk dan

perlaksanaan projek untuk menjana ilmu atau kefahaman baru

yang bermakna.

Memamerkan kebolehan melakukan penemuan dan inovasi ketika

menyelesaikan masalah dalam isu-isu yang kompleks dalam

bidang kepakarannya.

Perkara kedua ialah rekabentuk program yang terdiri dari empat

perkara utama:

Objektif atau Matlamat Program dan Hasil Pembelajaran

Program.

Kandungan dan hasil pembelajaran yang berasaskan hasil

pembelajaran yang mengambil kira beban pelajar. Satu kredit

telah ditetapkan lebih kurang 40 jam masa pelajar dalam satu

semester. Beban pelajar yang munasabah bagi satu semester

14+3 minggu (masa pembelajaran + peperiksaan) ialah lebih

kurang 20 kredit setiap semester,

Struktur serta kaedah pembelajaran dan pengajaran.

Penilaian yang menguji pencapaian hasil pembelajaran

Objektif dan Hasil Pembelajaran Program

Matlamat atau Objektif Program

Sebelum memulakan kerja-kerja merekabentuk program baru

atau menyemak semula program sedia ada, perkara pertama yang perlu

ditentukan ialah bentuk dan jenis graduan yang hendak dihasilkan.

Sebagai contoh, beberapa program di sebuah universiti di Singapura

telah dirombak berikutan perubahan objektif pembelajaran. Perubahan


23/286

13

ini dilakukan kerana mereka berhadapan dengan saingan graduan dari

Negeri Cina yang lebih cemerlang dari segi akademik dan sanggup

menerima gaji yang jauh lebih rendah. Oleh itu, mereka telah membuat

perubahan daripada penekanan kepada kandungan kursus-kursus

dalam bidang berkenaan kepada melahirkan pemimpin dan pengurusan

peringkat tinggi. Perubahan objektif ini telah menyebabkan mereka

telah mengurangkan kandungan kursus-kursus bidang sehingga aras

minimum yang dibenarkan oleh lembaga akreditasi dan menambahkan

kursus-kursus seperti pengurusan, undang-undang dan kewangan.

Perkara yang sama juga dilakukan oleh beberapa universiti di Eropah

Barat. Mereka berhadapan dengan saingan dari universiti-universiti

Afrika Utara dan Eropah Timur yang melahirkan graduan yang

sanggup menerima gaji lebih rendah dan bekerja lebih rajin. Oleh itu,

nic graduan mereka telah berubah dari kehandalan dalam pengetahuan

bidang kepada kompetensi kepimpinan dan pengurusan.

Apabila menggubal matlamat atau objektif program, ia mesti

mengandungi perkara-perkara berikut:

Pengetahuan, kemahiran dan asas-asas saintifik.

Sikap, etika, keprofesionalan dan kepimpinan untuk kemajuan

masyarakat di dalam kerangka visi kebangsaan seperti melahirkan

modal insan kelas dunia.

Kemampuan menganalisis dan menyelesaikan masalah serta

menilai dan membuat keputusan secara kritikal, kreatif berasaskan

bukti dan pengalaman.

Keinginan mendapat ilmu dan kemahiran pembelajaran sepanjang

hayat yang amat penting untuk peningkatan diri era pengetahuan

yang amat pesat berkembang.

Pengetahuan isu-isu umum yang berkaitan dengan dasar-dasar

UKM, Malaysia dan dunia.


24/286

14

Objektif program perlu sejajar dengan matlamat pendidikan,

visi dan misi UKM. Semasa penggubalan, semua pihak berkepentingan

perlu dilibatkan untuk mendapatkan pandangan mereka. Ini sebenarnya

merupakan perubahan yang besar dari segi falsafah. Jika dahulu

kandungan pendidikan tertakluk sepenuhnya kepada pihak berkuasa,

tetapi kini semua pihak berkepentingan perlu dilibatkan secara

terancang.

Objektif pendidikan mestilah dihayati oleh semua pihak yang

melaksanakan program berkenaan. Ia seperti membina sebuah istana

yang indah. Semua pekerja daripada buruh kasar pemotong besi hingga

kepada pengurus projek menyedari bahawa mereka sedang membina

istana. Oleh itu, semua pihak akan memastikan setiap bahagian istana

tersebut dibina dengan betul dan berkualiti. Jika dinisbahkan kepada

pembinaan dan perlaksanaan sebuah program, daripada kerani,

pembantu makmal hingga kepada pensyarah dan profesor mestilah

menyedari bahawa mereka sedang membangunkan manusia yang

mempunyai ciri-ciri seperti yang dinyatakan dalam objektif atau

matlamat program. Bahkan pelajar dan ibu bapa juga perlu mengetahui

mengenai objektif ini supaya mereka sama-sama bekerja untuk

melahirkan modal insan yang unggul. Demikian juga pihak majikan

boleh membantu para pelajar UKM semasa latihan industri dan semasa

peringkat awal graduan UKM bekerja di tempat mereka.

Hasil Pembelajaran Program

Hasil Pembelajaran Program pula ialah sifat-sifat yang mesti

ada pada seseorang pelajar ketika menamatkan pengajian program

yang berkenaan. Sifat-sifat ini perlu menyediakan seseorang graduan

mencapai objektif program selepas terjun ke alam industri dan pekerjaan.

Seperti objektif program, Hasil Pembelajaran Program perlu digubal

dengan mengambil kira pandangan pihak-pihak berkepentingan.

Sehubungan dengan perkara ini, Kerangka Kelayakan Malaysia telah


25/286

15

menetapkan supaya semua program pengajian pada aras 6 merangkumi

lapan bidang berikut:

1. Penguasaan ilmu dari segi kedalaman, lebar dan kesukaran.

2. Kemahiran praktikal atau psikomotor dari segi bidang dan

kerumitan.

3. Kaedah saintifik, pemikiran kritikal, penyelesaian masalah dan

otonomi membuat keputusan.

4. Kemahiran berkomunikasi, kepimpinan dan berkerja dalam

pasukan.5. Pengurusan maklumat dan kemahiran pembelajaran sepanjang

hayat .

6. Keperibadian, etika, perkongisan nilai dan keprofesionalan.

7. Tanggung jawab sosial dan keabsahan.

8. Keusahawanan dan kemahiran mengurus.

Univercity of Bangor, Wales, United Kingdom yang terletak jauh

terpencil sehingga sukar mendapatkan hubungan telefon bimbit telah

memberikan penekanan kepada keusahawanan. Universiti ini telah

menitik beratkan perkara berikut dalam kurikulum dan penyampaian

kursus-kursusnya:

Keberanian mengambil risiko

Cepat mengenal pasti peluang

Peka terhadap kos, aliran tunai dan pulangan

Kemampuan menjana idea baru dan inovasi

Kemampuan menguruskan sumber dengan baik


26/286

16

Hasilnya amat memberangsangkan. Walaupun universiti ini tidak

dikenali ramai, tetapi di United Kingdom, ia telah mencapai kedudukan

keempat dari segi keboleh pasaran graduan-graduannya.

Hasil pembelajaran di aras 7 (Sarjana) pula ialah:

1. Menunjukkan pengetahuan dan kefahaman lanjutan atau

tambahan daripada tahap sarjana muda dan membangun atau

mengguna idea lazimnya dalam konteks penyelidikan;

2. Menggunakan pengetahuan dan kefahaman bagi menyelesaikan

masalah yang berkaitan bidang pengajian dalam situasi barudan konteks multidisiplin;

3. Mengintegrasi pengetahuan dan mengurus perkara kompleks;

4. Membuat penilaian dan keputusan dalam keadaan tanpa atau

dengan maklumat terhad, mengambil kira tanggungjawab sosial

dan etika yang berkaitan;

5. Menyampaikan rumusan, pengetahuan dan rasionalnya kepada

pakar dan bukan pakar dengan jelas; dan

6. Menguasai kemahiran belajar untuk terus maju dengan autonomi

yang tinggi.

Hasil pembelajaran di aras 8 (Kedoktoran) pula ialah:

1. Menunjukkan kefahaman sistematik dan mendalam tentang

satu displin pengajian serta penguasaan kemahiran dan kaedah

penyelidikan berkaitan bidang tersebut;

2. Menunjukkan kebolehan menjana, mereka bentuk, melaksana

dan mengubah suai sebahagian besar proses penyelidikan

dengan keutuhan kesarjanaan;

3. Menyumbang kepada penyelidikan asal yang melebarkan

sempadan ilmu melalui disertasi mendalam yang telah dibentang

dan dipertahankan mengikut standard antarabangsa termasuk

penulisan dalam penerbitan berwasit antarabangsa;


27/286

17

4. Membuat analisis kritikal, penilaian dan sintesis idea baru dan

kompleks;

5. Berkomunikasi dengan rakan, komuniti sarjana dan masyarakat

umum tentang bidang kepakaran; dan

6. Menggalakkan kemajuan teknologi, sosial dan kebudayaan

dalam masyarakat berasaskan ilmu dalam konteks akademik

dan profesional.

Aras-aras ini amat penting diperhatikan. Terdapat sebuah universititerkemuka yang telah menawarkan program sarjana tetapi diakreditasi

sama taraf dengan sarjana muda semata-mata kerana komptensi

yang dihasilkan tidak mencapai aras sarjana. Demikian juga terdapat

program sarjana muda yang ditawarkan oleh sebuah universiti yang

baik yang tidak mendapat akreditasi aras 6.

Pembangunan Kurikulum

Apabila membangun kurikulum di UKM, Visi dan MisiUKM mestilah menjadi asas utama. Di samping itu, kurikulum yang

dibangunkan dan kaedah penyampaiannya mestilah dapat mencapai

Matamat dan Hasil Pembelajaran Program dan serterusnya matlamat

pendidikan UKM. Mari kita perhatikan Visi, Misi, dan Matlamat

Pendidikan UKM,

Visi UKM ialah:

UKM bertekad untuk menjadi sebuah universiti terulung yang

menjadi pelopor inovasi dalam pembinaan ilmu pengetahuan bagi

mencapai aspirasi membentuk sebuah masyarakat yang dinamik,

berilmu dan berkepimpinan.

Misi UKM pula ialah:

Menjadi Universiti terpilih yang memartabatkan Bahasa Melayu serta

mensejagatkan ilmu beracuan budaya kebangsaan.


28/286

18

Visi dan Misi ini menuntut kita bekerja bersungguh-sungguh melahirkan

graduan berilmu, berinovasi, membentuk masyarakat dinamik dan

membawa bahasa dan acuan Malaysia ke peringkat antarabangsa.

Ini bermakna, pelajar UKM mesti dididik untuk menjadi pemimpin,

berkeyakinan diri yang tinggi dan memiliki jati diri yang teguh di

samping berilmu yang bermanfaat dan mantap. Bagi membina manusia

seperti ini, kita perlu melihat bukan sahaja pengajaran di kelas, tetapi

juga pengalaman pelajar secara menyeluruh seperti yang ditunjukkan

dalam Gambarajah 1.2. Bahkan kaedah pembelajaran-pengajaran jugaperlu dipelbagaikan bagi membina kemahiran seperti kepemimpinan,

keyakinan diri, komunikasi dan kemahiran-kemahiran lain. Bagi tujuan

pembinaan kemahiran insaniah seperti ini, pengalaman pembelajaran

yang dilalui oleh setiap pelajar perlu diperkaya sebanyak mungkin

supaya apabila dia menamatkan pengajian, dia menjadi seorang

berkeperibadian unggul.

Bagi tujuan ini UKM telah menggubal Matlamat Pendidikan yang

perlu dihayati oleh semua pihak yang terlibat dengan perlaksanaan

program pengajian.

Matlamat Pendidikan UKM ialah:

Melahirkan siswazah yang berkeyakinan, berkepimpinan dan berjati

diri kebangsaan di persada antarabangsa.


29/286

19

Gambarajah 1.2 Rekabentuk Kurikulum Melibatkan PengalamanPembelajaran Menyeluruh

Pencapaian pelajar terhadap matlamat pendidikan perlu diukur untuk

mengetahui pencapaian graduan UKM. Ciri-ciri boleh ukur matlamat

ini ialah seperti berikut:

Domain Ciri Boleh Ukur Berkeyakinan

1. Memiliki ilmu yang mantap dalam bidang pengajian.

2. Mahir dalam bidang ilmu masing-masing.

3. Boleh menggunakan dan menyesuaikan ilmu dalam pelbagai

suasana/keadaan, peringkat dan budaya (inovatif dan kreatif).

4. Berkemahiran menggunakan bahasa kerja antarabangsa/global

(bahasa Inggeris).


30/286

20

Domain Ciri Boleh Ukur Berkepimpinan

5. Boleh berkomunikasi dan berinteraksi dalam pasukan.

6. Mempunyai kepimpinan dan hala tuju dalam konteks fungsi dan

peranan masyarakat.

7. Boleh membuat keputusan dan mengambil tindakan bijaksana

berdasarkan etika dan nilai sejagat (saksama, adil, lestari dan

integriti).

Domain Ciri Boleh Ukur Jati Diri Kebangsaan

8. Beretika dan bermoral tinggi.

9. Berkemahiran dan selesa dalam interaksi antara budaya dan

agama.

10. Bangga dan fasih menggunakan bahasa ibunda.

11. Mempunyai kesedaran untuk mempertahankan kedaulatan

negara.

Penilaian Pelajar

Pencapaian perlu diukur dan dinilai. Pada masa lepas, penilaian

pelajar hanya berbentuk pencapaian dalam bidang pengetahuan dan

kemahiran yang berkaitan dengan kursusnya. Bagi program yang

mempunyai lapan Hasil Pembelajaran Program (HPP), pencapaian

pelajar dalam kelapan-lapan HPP perlu diukur dan dinilai. Misalnya,

peperiksaan akan menguji pencapaian pelajar dalam bidang

pengetahuan. Soalan-soalan perlu disediakan untuk menilai pencapaianpelajar sehingga peringkat yang tinggi dalam Taksonomi Bloom.

Kemahiran pula boleh diuji melalui projek sebenar, aktiviti klinik di

hospital dan sebarang aktiviti yang melibatkan kemahiran.

Kaedah dan instrumen penilaian kemahiran-kemahiran lain,

terutamanya kemahiran insaniah perlu direkabentuk dengan baik.

Di antara instrumen yang biasa digunakan ialah rubrik yang boleh


31/286

21

digunakan untuk menilai pelajar melalui pemerhatian ketika mereka

menjalankan aktiviti-aktiviti tertentu.

Penilaian pencapaian Hasil Pembelajaran sesuatu kursus boleh

dilakukan oleh pensyarah yang berkaitan. Hasil Pembelajaran Program

memerlukan perngumpulan markah penilaian dari semua kursus dan

aktiviti ko-kurikulum dalam program berkaitan. Jika program tersebut

mempunyai 40 kursus dan 10 aktiviti ko-kurikulum, maka markah

dari semua kursus dan aktiviti ko-kurikulum perlu dikumpulkan dan

dinilai.Penilaian pencapaian Matlamat atau Objektif Program

mungkin lebih sukar sedikit kerana ia melibatkan pencapaian

pelajar selepas mereka menamatkan pengajian. Sesetengah objektif

program sukar untuk diperhatikan, seperti kebolehan memimpin

masyarakat, yang hanya boleh dilihat selepas beberapa tahun mereka

berkecimpung dalam masyarakat. Walau bagaimanapun, satu kaedah

dan mekanisme yang sistematik perlu diwujudkan.

Pemilihan pelajar

Kemasukan pelajar perlu ditapis supaya mereka yang benar-

benar berkelayakan sahaja diterima. Kelayakan yang dimaksudkan

bukan sahaja dari segi akademik tetapi juga dari segi kemahiran dan

sikap. Sebagai contoh, pelajar yang ingin mengambil kursus seni bina

perlu mahir melukis manakala pelajar yang ingin mengambil kursus

perubatan perlu benar-benar berminat untuk menjadi doktor, tidak

takut melihat darah, berani membedah dan sebagainya. Bagi menjamin

kualiti pembelajaran-pengajaran, pengambilan pelajar mestilah

bersesuaian dengan kemampuan infrastruktur dan tenaga pengajar.


32/286

22

Staf Akademik

Staf akademik adalah amat penting dalam perlaksanaan sesuatu

program. Ia perlu diwujudkan dari peringkat awal. Nisbah pensyarah

kepada pelajar seperti yang ditetapkan oleh badan-badan profesional

atau oleh UNESCO juga perlu dipatuhi. Bidang-bidang ilmu atau

kursus-kursus yang akan ditangani oleh pensyarah-pensyarah perlu

juga ditentukan.

Kemudahan dan Sumber

Kemudahan dan sumber untuk melaksanakan program yang

ingin dijalankan perlu mencukupi bagi perjalanan program berkenaan.

Bilik kuliah, makmal, perpustakaan, kemudahan IT dan keperluan-

keperluan lain perlu diadakan. Demikian juga bajet yang mencukupi

perlu diadakan.

Pengawasan dan Semakan Program

Kaedah pengawasan dan semakan program perlu diwujudkan.

Di antara perkara yang perlu diadakan bagi tujuan ini ialah:

Mekanisme semakan dan pengawasan program perlaksanaan

dan kemajuan pelajar.

Sumber untuk menjalankan semakan dan pengawasan program

perlaksanaan dan kemajuan pelajar.

Kaedah untuk mendapatkan maklum balas dari pelbagai

punca.

Kaedah mendapatkan maklum balas dari pensyarah dan pelajarsecara berkala dan sistematik

Kaedah melibatkan pihak-pihak berkepentingan dalam

pengawasan dan semakan program.


33/286

23

Kepimpinan, Tadbir Urus dan PentadbiranSesuatu program mesti mempunyai kepimpinan yang jelas

supaya semua aktiviti yang berkaitan dengannya dapat dijalankan

dengan baik. Bagi memastikan kepimpinan berjala dengan baik, tadbir

urus yang baik mesti diwujudkan terutama yang berkaitan dengan

bidang kuasa, ketelusan dan keabsahan. Ketiadaan tadbir urus yang

baik akan menyebabkan timbul pertembungan kuasa dan kesukaran

membuat keputusan.

Sesuatu program tidak akan dapat dijalankan dengan baikjika tiada pentadbir yang cekap. Tugas pentadbir bukan sahaja untuk

urusan pentadbiran sehari-hari tetapi juga bagi pengurusan kualiti.

Bagi tujuan ini, satu pengurusan kualiti yang jelas mesti diadakan.

Para pentadbir juga perlu mengadakan sistem hubungan dengan

pihak industri. Perkara ini amat penting terutama untuk memberikan

persepsi yang baik terhadap pelajar-pelajar UKM. Di samping itu,

hubungan yang baik akan memudahkan pelajar-pelajar mendapat

tempat latihan industri dan memudahkan mendapatkan pandangan

mereka mengenai program di UKM. Sebagai contoh, sebuah universiti

di Denmark yang melaksanakan sistem pembelajaran-pengajaran

berasaskan masalah, mempunyai hubungan yang sangat akrab dengan

pihak industri sehingga mereka mudah mendapatkan kes dan projek

untuk dijadikan bahan pembelajaran.

Penambahbaikan Kualiti Berterusan

UKM telah mengadakan ISO untuk kualiti pembelajaran-pengajaran di samping sistem jaminan kualiti akademik yang telah

ditetapkan oleh MQA. Oleh itu, semua program di UKM perlu berpegang

kepada kedua-dua bentuk jaminan kualiti tersebut. Berikutan perkara

ini, penambahbaikan kualiti berterusan perlu diadakan mengikut


34/286

24

kitaran atau pusingan satu semester, setahun dan lima tahun seperti

yang ditunjukkan dalam Gambarajah 1.3.

Gambarajah 1.3 Pusingan Penambah Baikan

Penutup

Malaysia sekarang sedang berusaha melahirkan modal insan minda

kelas dunia. UKM pula mempunyai visi dan misi untuk membentuk

masyarakat dinamik dan memimpin. Ini memerlukan institusi

pengajian tinggi yang berkualiti yang mampu melahirkan pemimpin

bertaraf antarabangsa. Dalam masa yang sama saingan dari luar negara

menjadi amat sengit dan semakin sengit. Oleh itu, semua program di

UKM, sama ada yang sedia ada atau yang hendak ditubuhkan mestilah

benar-benar berkualiti sekurang-kurangnya sesuai dengan Kerangka

Kelayakan Malaysia.


35/286

25

Rujukan

Sharifah Hapsah. 2007. MQF. Bengkel Jaminan Kualiti. UKM Bangi.

Bacaan Tambahan

Code of Practice for Program Accreditation. 2008, MQA

Code of Practice for Institutional Accreditation. 2008. MQA

Rating for Quality Assurance Report in Public Universities of

Malaysia


36/286

26


37/286

27

BAB 2

Pendekatan Pembelajaran Berasaskan Hasil(PHB)

Wan Hamidon Wan Badaruzzaman

Pengenalan

Di dalam era globalisasi dan ke arah dunia tanpa sempadan,

cabaran yang dihadapi oleh para graduan kita kini menjadi lebih sengitdi pasaran kerja di dalam mahupun luar negara. Adakah graduan kita

sudah disediakan dengan ilmu pengetahuan yang mencukupi, kemahiran

praktikal dan profesional, kemahiran insaniah serta sikap yang akan

membolehkan mereka menghadapi persaingan tersebut? Adakah kita

sudah menyediakan mereka untuk memenuhi keperluan dan tuntutan

pihak-pihak yang berkepentingan? Siapakah pihak-pihak yang

berkepentingan ini? Di dalam Pendekatan Pembelajaran Berasaskan

Hasil (PBH), pihak-pihak yang berkepentingan program perlu

dikenalpasti dan pandangan mereka diperolehi dan dipertimbangkandi dalam menggubal Objektif-Objektif Program (jangka panjang)

dan Hasil-Hasil Pembelajaran program (jangka pendek). Objektif-

Objektif Program (OP) dan Hasil-Hasil Pembelajaran (HP) program

harus dijadikan titik rujukan untuk dihubungkait dan dijejaki kepada

kurikulum dan proses pengajaran dan pembelajaran setiap program.

Memetik beberapa perenggan daripada Pelan Strategik UKM

Perspektif 2006 2020: UKM mesti memastikan program yang

disajikan mampu melahirkan siswazah yang mempunyai daya saing

serta kebolehpasaran tinggi yang relevan dan sesuai dengan keperluan

negara dan masyarakat ilmu. Perkembangan terkini dalam pembentukan

kurikulum menuntut usaha tersusun untuk peningkatan kualiti program

secara berterusan melalui pendekatan berasaskan hasil (outcome-

based approach). UKM komited dengan kualiti program pengajian

yang disajikan pada peringkat prasiswazah dan pasca siswazah. Dalam

hubungan ini, pelbagai sistem pengurusan kualiti seperti ISO telah

diperkenalkan. Pada masa yang sama, UKM sudah mengorak langkah


38/286

28

dengan mengamalkan Penambahbaikan Kualiti Berterusan (CQI)dan langkah jaminan kualiti di bawah Kerangka Kelayakan Malaysia

(MQF). UKM harus bersedia menghadapi cabaran seterusnya apabila

kaedah rating dan ranking diperkenalkan dan bersedia sepenuhnya

untuk diaudit dalam proses jaminan kualiti program pengajian. UKM

mesti memastikan program yang disajikan mampu melahirkan siswazah

yang mempunyai daya saing serta kebolehpasaran tinggi yang relevan

dan sesuai dengan keperluan negara dan masyarakat ilmu.

Bab ini cuba menjelaskan falsafah, konsep, serta kaedah

perlaksanaan Pendekatan Pendidikan Berasaskan Hasil (PBH) denganlebih terperinci. Ia diharap dapat membantu meningkatkan kefahaman

mengenai PBH di kalangan para pensyarah UKM agar PBH dapat

dilaksanakan dengan penuh penghayatan.

Keperluan PBH

Pendekatan Pendidikan Berasaskan Hasil (PBH) ataupun

Outcome-based Education (OBE) kini merupakan satu pendekatan

pendidikan yang diamalkan oleh UKM dan semua institusi pengajian

tinggi lain di Malaysia dalam semua bidang pengajian. Ini bertepatan

dengan kehendak yang disarankan oleh Kementerian Pengajian Tinggi,

agensi akreditasi pendidikan tempatan dan antarabangsa. Pendekatan

ini merupakan satu keperluan yang ditetapkan oleh Kerangka

Kelayakan Malaysia (MQF) yang kini di bawah pemantauan Agensi

Kelayakan Malaysia (MQA). Perkembangan ini telah dipercepatkan

lagi dengan perubahan di dalam pendekatan akreditasi oleh badan-

badan profesional seperti Lembaga Jurutera Malaysia (BEM) yang

kini mewajibkan pendekatan PBH bagi kesemua program kejuruteraan

yang memerlukan akreditasi daripada Majlis Akreditasi Kejuruteraan

(EAC).

Bagaimanapun, sebab yang lebih penting di sebalik perlaksanaan

PBH ialah kerana PBH dapat meningkatkan kualiti pelajar dan graduan

secara lebih jelas, sistematik dan menyeluruh. PBH digerakkan hasil

daripada keinginan untuk melihat pelajar dan graduan disediakan

dengan hasil-hasil pembelajaran atau ciri-ciri menyeluruh.


39/286

29

PBHPBH merupakan singkatan kepada Pendekatan Pembelajaran

Berasaskan Hasil. PBH mengalih fokus daripada input dan proses

kepada memberi tumpuan kepada Objektif-Objektif Program (OP) dan

Hasil-Hasil Pembelajaran (HP) Program. Bagaimanapun, kepentingan

input dan proses tidak dinafikan. Melalui PBH, sebarang program

pengajian perlu mengambilkira keperluan pihak-pihak berkepentingan

dalam penggubalan OP serta HP program yang perlu dicapai oleh

para pelajar dan graduan. OP pengajian (jangka panjang dan berkaitan

dengan graduan semasa sudah bekerja) dan HP (jangka pendek danberkaitan dengan pelajar) perlu dikenalpasti dan dijejaki dalam

rekabentuk kurikulum program.

Struktur pembelajaran, rekabentuk kurikulum, silibus dan

ko-kurikulum kemudiannya direkabentuk secara top-down dengan

menjadikan OP dan HP program sebagai titik rujukan. Struktur

pembelajaran dan rekabentuk kurikulum dianggap sebagai penyebab

dan bukan matlamat akhir. Sekiranya struktur pembelajaran, kurikulum

dan ko-kurikulum tidak berjaya membuahkan hasil, maka kedua-duanya

akan dinilai semula. Kaedah penyampaian (delivery) dan pengukuran

(assessment) dan penilaian (evaluation) pencapaian objektif-objektif

dan hasil-hasil pembelajaran program menjadi amat penting untuk

memastikan pencapaian hasil-hasil pembelajaran oleh para pelajar dan

graduan. Bahan-bahan bukti yang yang berkaitan perlu ditunjukkan

apabila proses akreditasi program dijalankan. Memetik daripada satu

laporanEducation Department of Western Australia:

OBE merupakan satu proses pendidikan yang berasaskan

cuba mencapai hasil-hasil pembelajaran spesifik berkaitan

dengan pembelajaran individu pelajar. Maka, setelah

menentukan apakah perkara-perkara penting yang pelajar/

graduan harus memahami dan boleh lakukan atau sifat-sifat

yang perlu ada dalam diri, kedua-dua struktur dan kurikulum

direkabentuk untuk mencapai keupayaan atau kualiti-kualiti

tersebut. Struktur pendidikan dan kurikulum dianggap sebagai

penyebab, bukan matlamat. Sekiranya tidak berkesan, maka

ia boleh atau harus difikirkan semula dan diubah


40/286

30

Keseluruhan proses pendidikan dari sudut rekabentuk kurikulum,kaedah pengajaran dan pembelajaran, kaedah pengukuran dan penilaian

mesti disusun semula serta dipelbagaikan. Juga penambaikan kualiti

berterusan (CQI) program mestilah berasaskan sistem pengurusan

kualiti yang mantap. PBH akan mempelbagaikan kaedah pengajaran

serta penilaian pencapaian mereka menjadikan kaedah dan penilaian

bersifat lebih fleksibel.

Objektif-Objektif Program (OP)

Objektif-Objektif Program (OP) adalah pernyataan-pernyataanyang menyatakan pencapaian yang disasarkan untuk dicapai para

graduan setelah beberapa tahun berada di alam kerjaya.Pernyataan-

pernyataan tersebut haruslah digubal melalui proses mendapatkan

maklumbalas daripada pihak-pihak berkepentingan yang melibatkan

kepentingan universiti, bakal majikan dan industri, pelajar, ibu bapa,

kerajaan, penaja dsbnya. OP tidak seharusnya menjadi duplikasi

kepada Hasil-Hasil Pembelajaran (HP), tetapi OP adalah apa yang kita

kehendaki graduan kita capai dalam kerjaya mereka setelah beberapa

tahun bekerja.

Sebagai contoh, katakan setelah menjalankan kajiselidik dan

mendapatkan maklumbalas daripada bakal majikan dan pihak industri,

terdapat permintaan yang tinggi terhadap sesuatu bidang khusus

berkaitan dengan Kejuruteraan Awam, katakan berkaitan dengan alam

sekitar, maka satu OP yang boleh digubal ialah:

Program akan menghasilkan graduan yang akan menjadi

Jurutera Awam yang memberi kepentingan terhadap alam

sekitar dan pembangunan lestari.

OP di atas telah mengambilkira satu pandangan potensi majikan

dan industri yang dieksploitasikan oleh program kerana terdapat

permintaan yang tinggi terhadap graduan sedemikian yang mungkin

tidak diambilkira oleh program Kejuruteraan Awam yang lain di

Malaysia. Maknanya graduan kita mempunyai satu nic tersendiri.

Begitu juga, dari sudut kesesuaian dengan UKM sebagai sebuah

universiti penyelidikan, mungkin OP yang sesuai adalah seperti berikut

pula:


41/286

31

Program akan menghasilkan graduan yang akan menjadiJurutera Awam mampu menjalankan penyelidikan dalam

bidang kejuruteraan samaada di peringkat pasca siswazah atau

di dalam organisasi masing-masing.

Begitulah seterusnya, OP perlu digubal agar bersesuaian dengan

permintaan pihak-pihak berkepentingan (tetapi tidak semestinya

memenuhi kehendak semua). Bagaimana pula untuk mencerminkan

visi dan misi UKM dalam objektif program? OP hendaklah

konsisten dengan visi dan misi UKM sebagai sebuah universiti yang

memartabatkan Bahasa Melayu contohnya. Pencapaian OP harus bolehdiukur dan dinilai secara berkala serta mesti diwar-war dan disebar-

luaskan. Kemungkinan, sesuatu program akan mempunyai 4 atau 5

atau kurang atau lebih OP.

Sebagai contoh, OP bagi program Kejuruteraan Awam & Struktur,

Fakulti Kejuruteraan & Alam Bina, UKM yang disasarkan untuk

dicapai graduan stelah beberapa tahun berada di alam kerjaya adalah

seperti berikut:

OP1: Seorang jurutera yang membina kerjaya di dalam bidang

Kejuruteraan Awam dengan pengkhususan dalam bidang

Kejuruteraan Struktur.

OP2: Seorang jurutera yang mencapai tahap jurutera profesional di

bawah Lembaga Jurutera Malaysia dan mengekalkannya.

OP3: Seorang jurutera yang meneruskan pembelajaran sepanjang hayat,

mendapatkan ilmu pengetahuan lanjutan dan kecemerlangan di

dalam kerjaya.

OP4: Seorang jurutera yang mampu untuk maju ke suasana kerja

peringkat serantau dan antarabangsa.

Hasil-Hasil Pembelajaran (HP)

Hasil-hasil Pembelajaran (HP) adalah pernyataan-pernyataan

mengenai ilmu pengetahuan (IP) (knowledge), kemahiran praktikal dan

profesional (KPP) (practical and professional skills) dan kemahiran

insaniah (KI/KG) (human/soft skills) yang disasarkan untuk dicapai

pelajar semasa berada di universiti daripada mula sehinggalah tamat


42/286

32

pengajian.HP harus menyumbang kepada pencapaian OP, dan jelasditerapkan di dalam struktur pembelajaran dan kurikulum. Pencapaian

hasil-hasil pembelajaran mesti dibuktikan sebelum dan pada masa

graduan menerima ijazah. Terdapat lapan ciri graduan atau HP di

dalam KKM yang mesti dimasukkan ke dalam semua kursus sesuatu

program pengajian. Lapan domain tersebut adalah:

1. Ilmu pengetahuan (domain IP).

2. Kemahiran praktikal atau psikomotor (domain KPP).

3. Kaedah saintifik, pemikiran kritis, penyelesaian masalah danmembuat keputusan (domain KI/KG).

4. Kemahiran berkomunikasi, kemahiran kepimipinan dan kerja

berkumpulan (domain KI/KG).

5. Pengurusan maklumat dan kemahiran pembelajaran sepanjang

hayat (domain KI/KG).

6. Ciri-ciri keperibadian, etika, nilai-nilai sejagat dan

profesionalisme (domain KI/KG).

7. Tanggungjawab sosial dan kebertanggungjawapan (domain

KI/KG).

8. Pengurusan dan keusahawanan (domain KI/KG).

Gambarajah 2.1 menunjukkan keperluan Kerangka Kelayakan

Malaysia (KKM) yang merangkumi kesemua domain HP. Semua

domain HP tersebut menjadi asas kepada pembinaan HP program

untuk setiap program pengajian di UKM. Kementerian Pengajian

Tinggi (KPT) Malaysia juga cuba untuk memperkukuhkan lagi sudut

Kemahiran Insaniah (KI) dengan menyenaraikan KI yang perlu

diterapkan dalam diri pelajar di universiti. UKM telah mengubahsuai

KI tersebut dan menamakannya sebagai Kompetensi Generik (KG).

Secara asas, KI dan KG merupakan kemahiran insaniah yang perlu ada

dalam diri pelajar yang perlu diberi penekanan semasa di universiti.

Seperti yang dinyatakan KI atau KG sudah sedia terkandung di dalam

domain KKM. UKM telah mengembangkan 6 domain KI daripada

KKM (domain 3 8) menjadi 13 domain KG.


43/286

33

Gambarajah 2.1: Domain HP KKM

Tiga belas KG yang ditetapkan oleh UKM ialah:KG1: Tanggungjawab Sosial.

KG2: Menghargai Alam Sekitar.

KG3: Etika, Moral dan Profesionalisme.

KG4: Kerohanian.

KG5: Komunikasi.

KG6: Kepimpinan.

KG7: Kerja Berpasukan.

KG8: Kaedah Saintifik, Pemikiran Kritis, Penyelesaian

Masalah dan Autonomi dalam Pembuatan Keputusan.

KG9: Kemahiran Teknologi Maklumat dan Komunikasi.

KG10: Pembelajaran Sepanjang Hayat.

KG11: Kemahiran Globalisasi.

KG12: Kemahiran Keusahawanan.

KG13: Kemahiran Pengurusan.


44/286

34

Seperti OP, pernyataan-pernyataan HP program haruslah digubalmelalui proses perundingan dengan pihak-pihak berkepentingan yang

melibatkan universiti sendiri, bakal majikan dan industri, pelajar,

ibu bapa, kerajaan, penaja dsbnya. HP harus diwar-warkan, disebar-

luaskan dan konsisten dengan OP. Pencapaian HP harus diukur dan

dinilai secara terus dan berkala dengan penglibatan pihak-pihak

berkepentingan dalaman (para pensyarah dll) dan luaran (industri,

majikan dll). Kurikulum dan proses berkaitan dengan pencapaian

objektif mestilah diadakan. Sistem penilaian berterusan yang dapat

menunjukkan pencapaian HP serta penggunaan keputusan untukpenambahbaikan program harus diwujudkan. Berbanding dengan OP

(yang banyak bergantung kepada pengukuran secara tidak langsung

(indirect assessments), pencapaian HP oleh pelajar mestilah diukur

secara terus (direct method of assessments).

Bagi program-program bidang profesional seperti Kejuruteraan,

keperluan yang disyaratkan oleh Lembaga Jurutera Malaysia (BEM)

melalui Manual Akreditasi Program Kejuruteraan, Majlis Akreditasi

Kejuruteraan (EAC) (yang telah disediakan oleh kumpulan kerja

yang dianggotai kesemuanya oleh ahli Fakulti Kejuruteraan &

Alam Bina dipengerusikan oleh penulis sendiri), HP program mesti

mengambilkira 10 ciri-ciri yang mesti dicapai oleh para pelajar semua

program kejuruteraan di Malaysia. Petikan daripada Manual tersebut

adalah seperti di bawah:


45/286

35

Students of an engineering programme are expected to attain thefollowing:

(i) ability to acquire and apply knowledge of science and engineering

fundamentals;

(ii) acquired in-depth technical competence in a specific engineering

discipline;

(iii) ability to undertake problem identification, formulation and

solution;

(iv) ability to utilise systems approach to design and evaluateoperational performance;

(v) understanding of the principles of design for sustainable

development;

(vi) understanding of professional and ethical responsibilities and

commitment to them;

(vii) ability to communicate effectively, not only with engineers but

also with the community at large;

(viii) ability to function effectively as an individual and in a group with

the capacity to be a leader or manager ;

(ix) understanding of the social, cultural, global and environmental

responsibilities of a professional engineer; and

(x) recognising the need to undertake life-long learning, and

possessing/acquiring the capacity to do so.


46/286

36

Jadual 2.1 memberikan contoh HP bagi program KejuruteraanAwam & Struktur, Fakulti Kejuruteraan & Alam Bina, UKM yang

disasarkan untuk dicapai pelajar.

Jadual 2.1: Contoh HP Program Kejuruteraan Awam & Struktur,

Fakulti Kejuruteraan & Alam Bina, UKM

KOMPONEN ILMU PENGETAHUAN DOMAIN

HP1 Berkebolehan untuk mendapat dan mengaplikasikan ilmu

pengetahuan dalam matematik, sains dan kejuruteraan

menjurus kepada kompetensi teknikal mendalam dalambidang Kejuruteraan Awam & Struktur.

ILMU

PENGETAHUAN

HP2 Berkebolehan untuk mengenal pasti masalah kejuruteraan,

mendapatkan penyelesaian dan jawapan bagi masalah

tersebut.

HP3 Berkebolehan untuk merekabentuk projek Kejuruteraan

Awam & Struktur mengambilkira kekangan yang realistik

seperti ekonomi, alam sekitar, sosial, politik, etika, kesihatan

dan kelestarian.

HP4 Memahami tanggungjawab dan komitmen profesional dan

etika.

HP10 Berkebolehan untuk mengambilkira unsur-unsur

pengurusan projek pembinaan, pengurusan aset, polisi

awam, pentadbiran, perniagaan dan keusahawanan.

KEMAHIRAN DAN CIRI-CIRI LAIN

HP5 Berkebolehan untuk merekabentuk dan menjalankan ujikaji

dan juga menganalisa serta mengintreptasi data. KEMAHIRAN

PRAKTIKAL &

PROFESIONAL

HP6 Berkebolehan untuk menggunakan teknik, kemahiran

dan alatan moden kejuruteraan yang perlu bagi amalan

kejuruteraan.

HP7 Berkebolehan untuk berkomunikasi secara efektif, bukan

sahaja dengan jurutera tetapi juga dengan masyarakat

umum.

KEMAHIRAN

INSANIAH

HP8 Berkebolehan untuk berfungsi secara efektif sebagai

individu dan juga dalam kumpulan dengan kemampuan

untuk menjadi pemimpin atau pengurus serta menjadi

anggota kumpulan yang efektif.

HP9 Mengetahui keperluan untuk menjalani pembelajaranberterusan, dan mempunyai kemampuan/cuba mendapatkan

kebolehan tersebut.

Dapat diperhatikan daripada senarai HP di atas, program ini

telah memenuhi domain KKM, KPT, UKM dan Lembaga Jurutera

Malaysia.


47/286

37

Hasil Pembelajaran Kursus (HPK)HPK adalah pernyataan tentang kebolehan atau apa yang boleh

dilakukan oleh pelajar semasa dan setelah menjalani kursus yang akan

membantu pencapaian HP yang berkaitan. Pernyataan-pernyataan ini

adalah lebih spesifik dan berkaitan dengan kandungan kursus.

Hubungan Umum

Secara umum, OP merupakan titik fokus yang perlu disokong oleh

pelbagai aspek penting universiti. Gambarajah 2.2 menunjukkan

hubungan umum tersebut.

Gambarajah 2.2: Hubungan Umum OP kepada aspek-aspek penting

universiti.

Pemetaan dan Penjejakan OP dan HP dalam Kurikulum dan

Proses Pengajaran dan Pembelajaran

Gambarajah 2.3 menunjukkan perkaitan di antara OP, HP, Hasil-

Hasil Pembelajaran Kursus (HPK) dengan kurikulum dan kaedah

pembelajaran dan pengajaran.


48/286

38

Gambarajah 2.3: Hirarki Keperluan Pihak-Pihak Berkepentingan, OP,

HP, Rekabentuk Kurikulum dan HPK

Gambarajah 2.3 menunjukkan dapat dilihat hirarki dan perkaitan

OP, HP kepada kurikulum dan HPK. Setiap program perlu memetakan

HP kepada OP, manakala setiap kursus pula perlu dipetakan kepada HP

melalui pemetaan HPK kepada HP. Dengan itu, program akan dapatdigerakkan secara lebih tersusun ke arah OBE dengan penglibatan

semua pensyarah. Harus diingat, bab ini hanya memfokuskan kepada

sumbangan proses pembelajaran dan pengajaran rasmi di Fakulti

kepada OBE. Peranan di kolej-kolej kediaman dan aktiviti-aktiviti ko-

kurikulum yang juga penting tidak termasuk dalam cakupan bab ini.


49/286

39

Penambahbaikan Berterusan (CQI)Suasana pembelajaran perlu sentiasa menitikberatkan

penambahbaikan kualiti berterusan (Continual Quality Improvement

(CQI)). Melalui perlaksanaan PBH, adalah diharapkan unsur-unsur

penambahbaikan kualiti secara berterusan akan menjadi satu budaya

di UKM. Di setiap peringkat, CQI mesti dilaksanakan, daripada

pembentukan objektif-objektif dan hasil-hasil pembelajaran, rekabentuk

kurikulum sehinggalah kepada perlaksanaan dan pengimplementasian

program. CQIboleh berlaku dalam kitaran dalam ataupun kitaran

luar. Kesemua kitaran yang masih terbuka harus ditutup (closingthe loop). Di sinilah terletaknya kepentingan mewujudkan satu sistem

Pengurusan Kualiti yang mantap.

Kesimpulan

Bab ini telah memberikan penjelasan mengenai konsep asas dan

falsafah pendekatan pembelajaran berasaskan hasil (PBH). Kepentingan

menggubal Objektif-Objektif Pembelajaran (OP) program, Hasil-

Hasil Pembelajaran (HP) program dan Hasil-Hasil Pembelajaran

Kursus (HPK) telah ditekankan. Bab ini diharap dapat membantu para

pensyarah meningkatkan kefahaman dan seterusnya dapat menerapkan

PBH di dalam kursus masing-masing secara lebih bermakna. Bagi

para pentadbir pula, kepentingan mewujudkan satu Sistem Pengurusan

Kualiti yang mantap harus difahami dan dilaksanakan.

Bibliografi

Abet, 2003. Presentation Materials. 2nd ABET International Faculty

Workshop on Continuous Program Improvement held at the

National University Singapore (NUS).

Abet Website, 2009. http://www.abet.org

Andersen, A., 2003. Preparing Engineering Students to work in a Global

Environment to Co-operate, to Communicate and to Compete.

Proceeding of the International Conference on the Global Engineer:

Education and Training for Mobility, Portugal, pp. 252 257.


50/286

40

Basri, H., Che Man, A.B., Wan Badaruzzaman, W.H and Nor, M.J.M.,2004. Malaysia and the Washington Accord: What it takes for Full

Membership. International Journal of Engineering and Technology,

Vol. 1, No. 1, 2004, pp. 64 73.

Engineering Board for Engineering and Technology (ABET), Inc.,

2009. Criteria for Accrediting Engineering Programs.

Felder, R.M. and Brent, R., 2003. Designing and Teaching Courses to

Satisfy the ABET Engineering Criteria, J.Eng.Education.

Fletcher, L.S., Brisk, M. and Chan, A., 2008. Engineering Education

Assessment Procedures: Meeting Washington Accord Standards.EAC Workshop for IHLs.

Hassan Basri, Wan Hamidon Wan Badaruzzaman dan Riza Atiq

Abdullah O.K. Rahmat, 2004. Efforts towards Outcome-Based

Approach in Engineering Education. Supplementary Accreditation

Document Submitted to the Engineering Accreditation Council,

Board of Engineers Malaysia.

Hodel, H., 2003. Experience with Holistis Engineering Education.

Proceeding of the International Conference on the Global Engineer:

Education and Training for Mobility, Portugal, pp. 218 224.

Jabatan Pendidikan Tinggi (JPT), 2002. Kod Amalan Jaminan Kualiti

IPTA.

Lembaga Jurutera Malaysia, 2006. Engineering Programme

Accreditation (EAC) Manual.

Shakhgildian, V.V. and Fomin, N.N., 2003. Formation of the Global

Engineers: Necessary Conditions, Possibilities, Advantages and

Drawbacks for Russia, Proceeding of the International Conference

on The Global Engineer: Education and Training for Mobility,

Portugal, pp. 299 - 301.

Sharifah Hapsah Syed Hasan Sahabudin, 2005. Bahan-Bahan

Pembentangan MQF. Bahagian Jaminan Kualiti, Kementerian

Pengajian Tinggi Malaysia.

Universiti Kebangsaan Malaysia, 2006. Pelan Strategik UKM

Perspektif 2006 2020.


51/286

41

Wan Hamidon Wan Badaruzzaman and Megat Johari Megat MohdNoor, 2009. Academic Excellence with Focus on Sustainable

Development. Keynote Address, Fifth National Conference Civil

Engineering AWAM09.

Washington Accord Website, 2009. http://www.washingtonaccord.org

Washington Accord BEMs Reviewers (2008). Report of the July and

Nov 2008 Washington Accord New Application Review Team

Visit to the Engineering Accreditation Council (EAC) Malaysia.

Willis, S. and Kissane, B., 1995. Outcome-based Education - A

Review of the Literature. Prepared for the Education Departmentof Western Australia.


52/286

42


53/286

43

BAB 3

Pembentukan Hasil Pembelajaran Kursus

Rosadah Abdul Majid

Pengenalan

Apabila seseorang pelajar mendaftar untuk mengikuti sesuatu

kursus, dia berharap untuk memperolehi ilmu pengetahuan berkaitan

dengan kursus yang diikutinya. Apa yang diharap untuk diperolehioleh seseorang pelajar setelah mengikuti sesuatu kursus dikenali

sebagai hasil pembelajaran kursus. Hasil pembelajaran kursus boleh

dibahagikan kepada sekurang-kurangnya tiga kategori iaitu; ilmu

pengetahuan yang melibatkan kapasiti mental, kemahiran yang

melibatkan kapasiti fizikal, dan sikap yang melibatkan kapasiti emosi

atau perasaan. Justeru, adalah menjadi tanggungjawab pengajar untuk

merancang pengendalian kursusnya agar berjaya mencapai hasil

pembelajaran kursus tersebut merentasi ketiga-tiga kategori hasil

pembelajaran itu. Perancangan kursus juga perlu memberi perhatianagar hasil pembelajaran kursus terbabit berjaya menyumbang mencapai

hasil pembelajaran program pengajian yang diikuti.

Hasil pembelajaran kursus perlu dinyatakan dengan jelas agar

pengajar dan pelajar tahu dan sedar tentang fokus atau tumpuan kursus

yang diikuti. Hasil pembelajaran kursus biasanya dinyatakan dalam

bentuk tingkah laku pelajar yang boleh diperhatikan. Ini merupakan

bukti bahawa pembelajaran telah berlaku, atau dengan kata lain kursus

terbabit telah dikendalikan dengan berkesan. Turut dijadikan ukuran

pembelajaran seseorang pelajar dari kursus yang diikuti ialah produk

yang telah dihasilkan kesan daripada ilmu, kemahiran serta sikap yang

sesuai yang telah diperolehi kesan dari mengikuti kursus berkenaan.

Domain Pembelajaran

Pengajar perlu memikirkan hasil pembelajaran kursus

merentasi domain-domain pembelajaran pelajar. Kita menekan


54/286

44

kepada domain pembelajaran pelajar dan bukan domain pengajaran.Ini kerana pengendalian kursus perlu difikirkan dan dirancang dalam

konteks pelajar, iaitu yang berfokus kepada pembelajaran mereka.

Hasil pembelajaran kursus perlu dinyatakan dalam bentuk tingkah

laku pelajar dan tidak dalam tingkah laku pengajar. Hasil pembelajaran

kursus juga boleh dilihat sebagai objektif pembelajaran. Ini merujuk

kepada bagaimana pelajar diharap akan memperolehi hasil dari

proses pembelajaran yang mereka lalui dengan mengikuti kursus

terbabit. Taksonomi Pembelajaran Bloom (1956) menstrukturkan hasil

pembelajaran kepada satu kerangka yang mengambilkira beberapadomain pembelajaran iaitu; domain kognitif, domain afektif, dan

domain psikomotor (lihat jadual 3.1). Kerangka domain pembelajaran

yang telah dicadangkan oleh Bloom membantu pengajar menganalisis

serta menilai objektif pembelajaran yang dibina. Ia juga membantu

pengajar membangunkan kriteria tertentu dalam menentukan tahap

penguasaan sesuatu pembelajaran (Simon 2000). Ini merujuk kepada

tahap-tahap penguasaan hasil pembelajaran merentasi ketiga-tiga

domain pembelajaran. Jadual 3.2 mempamerkan perincian tingkah

laku pembelajaran merentasi domain kognitif berserta contoh aktiviti

dan kata kunci yang menggambarkan aktiviti pembelajaran dalam

domain tersebut. Domain kognitif merujuk kepada pencapaian hasil

pembelajaran dalam aspek kemampuan mental pelajar.

Jadual 3.1: Tahap serta Domain Pengajaran dan Pembelajaran

Tahap Kognitif Afektif Psikomotor

Pengetahuan Sikap Kemahiran

1 Mengingat Fakta / Data Penerimaan(kesedaran)

Mengikut (meniru)

2 Memahami Respon (reaksi) Manipukasi (mengikutarahan)

3 Aplikasi (guna) Menilai (memahamidan bertindak)

Membina ketepatan


55/286

45

4 Analisis (kepada struktur atau unsur)

Mengurus sistemnilai peribadi

Penyampaian /artikulasi(menggabung,mengintegrasikemahiran berkaitan)

5 Sintesis (mencipta/membina)

Menghayati sistemnilai (selaras nilaidengan tingkah laku)

Semulajadi (secaraspontan, sebagai pakar)

6 Menilai (menaksir,menghakimi dalam termayang sesuai)

Jadual 3.2: Domain kognitif

Tahap Kategori

atau Tahap

Huraian Tingkah

laku

Contoh aktiviti

yang boleh

dilatih, atau

penunjuk bukti

pencapaian hasil

pembelajaran

yang boleh

diukur.

Kata kunci

(kata kerja yang

menghuraikan

aktiviti yang akan

dilatih dan tingkah

laku yang akan

diukur pada setiap

tahap)

1 Pengetahuan Mengingat

atau mengecam

maklumat

Ujian objektif,

mengira fakta,

mengingat proses,

peraturan, definisi,

menyebut prosedur

atau peraturan

melabel

mengingat

mengenalpasti

menyusun

mendefinisi

menghurai

mengecam

menghasilkan

semula memilih,

menyebut

2. Pemahaman Memahami makna,

menyebut semula

fakta dalam

perkataan sendiri,

menterjemah,

memanjangkan,

Menerangkan

atau menterjemah

makna dari senario

atau penyataan

yang diberikan,

mencadangkan

rawatan, reaksi,

atau penyelesaian

masalah, membina

contoh atau

metafora.

menerangkan

mengkritik

mengklasifikasi

memaparkan

merumus

menterjemah

melapor

berbincang

menulis semula

menganggar

menginterpretasi

mengkonsepsi

memparafrasa

merujuk

memberi contoh


56/286

46

3 Aplikasi Menggunakan ataumengaplikasi ilmu,

menggunakan teori

dalam amalan,

Menggunakan

ilmu apabila

respon kepada

situasi sebenar

Menggunakanteori secara praktis,

menunjukkan,

menyelesaikan

masalah, mengurus

aktiviti

menggunakanmengaplikasi

mengurus

menyelesai

menghasilkan

mengimplimentasi

membentuk

mengubah

menyediakan

menjalankan

menunjukkan

reaksi

memainkan

peranan

4. Analisis Menginterpretasi;

unsur-unsur,

prinsip-prinsip dari

struktur susunan,

pembinaan,

perkaitan;

kualiti serta

kebolehpercayaan

setiap komponen.

Mengenalpasti

bahagian khusus

serta fungsi sesuatu

proses atau konsep,

membubarkan

kaedah atau proses,

menilai elemen

secara kualitatif,

hubungan, nilai

dan kesan;

mengukur

keperluan.5. Sintesis Membangunkan

struktur,

sistem, models,

pendekatan, dan

idea baharu yang

unik, pemikiran

kreatif, dan

pengoperasian

Membangunkan

perancangan

atau prosedur,

merekabentuk

penyelesaian,

mengintegrasi

pelbagai kaedah,

sumber, idea, dan

bahagian-bahagian;

menghasilkan tema

atau pendekatan

baharu, menulis

perancanganalternatif.

membangunkan

merancang

membina

mencipta

merekabentuk

mengurus

mengkaji semula

memformulasi

mengusul

menetapkan

memasang

mengintegrasikan

menyusun semulamengubah


57/286

47

6. Penilaian Menaksir keberkesanan

konsep

keseluruhan,

yang dikaitkan

dengan nilai, hasil,

keberkesanan,

kebolehlaksanaan,

pemikiran kritis,

membandingkan

dan mengkaji

semula secara

strategik,

mengadili

berpandukan

kriteria luaran.

Mengkaji semulapilihan strategik

atau perancangan

dalam aspek

keberkesanan,

pulangan kepada

pelaburan atau kos

efektif, praktikaliti,

menaksir

kelestarian,

melaksanakan

analisis SWOT

yang dikaitkan

dengan pelbagai

alternatif;

menghasilkan

justifikasi kepada

cadangan atau

tindakan berani,

menghitung kesan

daripada cadangan

atau strategi;

melaksanakan

satu penghitungan

analisis risiko

berserta cadangan

dan justifikasi.

mengkaji semulajustifikasi

menaksir

membentangkan

kes membela

melaporkan

menyelidik

mengarah

menilai

berhujah

mengurus projek

Seterusnya, Jadual 3.3 memberi perincian tingkah laku pembelajaran

merentasi domain afektif berserta contoh aktiviti dan kata kunci yang

menggambarkan aktiviti pembelajaran. Domain afektif merujuk

kepada pencapaian domain hasil pembelajaran yang meliputi sikap

serta nilai pelajar.


58/286

48

Jadual 3.3: Domain Afektif

Tahap Kategori atau

Tahap

Huraian

Tingkah laku

Contoh aktiviti

yang boleh

dilatih, atau

penunjuk bukti

pencapaian hasil

pembelajaran

yang boleh

diukur.

Kata kunci

(kata kerja yang

menghuraikan

aktiviti yang akan

dilatih dan tingkah

laku yang akan

diukur pada setiap

tahap)

1. Penerimaan Sedia untuk

mencuba, sedia

untuk mendengar

Memberi

perhatian kepada

guru ataupelatih, berminat

dalam sesi atau

pengalaman

pembelajaran,

mengambil nota,

hadir ke kelas,

memberi masa

untuk belajar,

mengambil

bahagian secara

pasif.

Bertanya

mendengar,

memberi perhatian,memberi tumpuan,

mengambil

bahagian,

berbincang,

memperaku,

mendengar,

menerima, kekal,

mengikuti,

membaca,

melakukan, merasa.

2 Respon Bertindak balas

dan mengambil

bahagian secara

aktif

Mengambil

bahagian secara

aktif dalam

perbincangan

kumpulan, dalam

aktiviti, berminat

dalam hasil,

bersemangat

untuk bertindak,

menyoal dan

meransang idea,

mencadangkan

takrifan.

bertindak balas,

respon, mencari

penerangan,

menginterpretasi,

menerangkan,

memberikan

rujukan atau contoh

lain, menyumbang,

menyoal, hadir,

merujuk, menjadi

gembira, membantu

kumpulan, menulis,

melaksanakan

tugas.


59/286

49

3. Nilai Memberi nilai

dan menyatakan

pandangan

peribadi.

Membuat

keputusan

tentang

kepentingan

serta kesesuaian

sesuatu idea atau

pengalaman,

menerima dan

komited kepada

sesuatu pendirian

atau tindakan.

Berhujah, mencabar,

berdebat, menolak

pandangan,

konfran, justifikasi,

memujuk,

mengkritik.

4. Mengurus atau

mengkonsepsi

nilai.

Meleraikan

konflik dalaman,

membangunkan

sistem nilai

kendiri.

Menghurai dan

mengumpul

pandangan

peribadi,

menyatakan

pendirian, alasan,

dan kepercayaan

peribadi.

Mem

buku panduan amalan pengajaran dan pembelajaran berkesan

Documents