12/26/200612/26/2006 11

BBM 3103BBM 3103

BAHASA DALAM KESUSASTERAAN BAHASA DALAM KESUSASTERAAN MELAYUMELAYU

12/26/200612/26/2006 22

SistemSistem PenilaianPenilaian

KertasKertas KerjaKerja IndividuIndividu -- 30 %30 %Pep Pep PertengahanPertengahan SemSem -- 30 %30 %Pep Pep AkhirAkhir SemSem.. -- 40 %40 %JumlahJumlah 100 % 100 %

12/26/200612/26/2006 33

Pensyarah/PengajarPensyarah/Pengajar

NamaNama : ARBA: ARBA’’IE BIN SUJUD (IE BIN SUJUD (Ph.DPh.D))JabatanJabatan : : JabatanJabatan BahasaBahasa MelayuMelayu, FBMK, FBMKFakultiFakulti : : FakultiFakulti BahasaBahasa ModenModen dandanKomunikasiKomunikasi, UPM, UPMEmail : Email : arbaie@fbmk.upm.edu.myarbaie@fbmk.upm.edu.myNo Tel No Tel PejabatPejabat : 03: 03--8946874989468749

12/26/200612/26/2006 44

RujukanRujukan KursusKursus

BukuBuku RujukanRujukan : : ArbaArba’’ieie SujudSujud (2006). (2006). RetorikaRetorika BahasaBahasa dandan

ApresiasiApresiasi SasteraSastera. Kuala Lumpur: . Kuala Lumpur: TintaTintaPress Press SdnSdn. . BhdBhd..

GorysGorys KerafKeraf (2004). (2004). DiksiDiksi dandan GayaGaya BahasaBahasa. . Jakarta: PT. Jakarta: PT. GramediaGramedia..

12/26/200612/26/2006 55

TanggungjawabTanggungjawab PelajarPelajar

ContohnyaContohnya ialahialah::MenghadiriMenghadiri PerjumpaanPerjumpaan BersemukaBersemuka..MenghadiriMenghadiri Tutorial Tutorial didi PusatPusat PembelajaranPembelajaran..MendudukiMenduduki PeperiksaanPeperiksaan PertengahanPertengahan. . MendudukiMenduduki PeperiksaanPeperiksaan AkhirAkhir..MenyiapkanMenyiapkan tugasantugasan yang yang diberikandiberikan..

12/26/200612/26/2006 66

SkopSkop PerbincanganPerbincangan

PengenalanPengenalan KursusKursusPenilaianPenilaian / / PemberatanPemberatanRangkaRangka/ / PerincianTugasanPerincianTugasanAgihanAgihan KandunganKandungan KursusKursus..

12/26/200612/26/2006 77

PengenalanPengenalan KursusKursus BBM 3103BBM 3103KursusKursus ElektifElektif PengkhususanPengkhususan untukuntuk Program BA (Program BA (BahasaBahasadandan LinguistikLinguistik dandan ElektifElektif bagibagi kursuskursus--kursuskursus lain.lain.Keperluan/PraKeperluan/Pra SyaratSyarat -- TiadaTiadaSinopsisSinopsis KursusKursus ::TujuanTujuan KursusKursus : : MemberikanMemberikan pengetahuanpengetahuan yang yang mendalammendalam tentangtentang penggunaanpenggunaan bahasabahasa dalamdalam tekstekskesusasteraankesusasteraan yang yang membawamembawa maknamakna eksplisiteksplisit dandanimplisitimplisit, , dandan memupukmemupuk penghayatanpenghayatan terhadapterhadapkesusasteraankesusasteraan. . TarafTaraf KursusKursus : : ElektifElektif PengkhususanPengkhususanKreditKredit : 3 (3 + 0). : 3 (3 + 0).

12/26/200612/26/2006 88

KertasKertas KerjaKerja IndividuIndividu

SetiapSetiap pelajarpelajar dikehendakidikehendaki menghasilkanmenghasilkan satusatukertaskertas kerjakerja..TajukTajuk kertaskertas kerjakerja ditetapkan/didaftarkanditetapkan/didaftarkan*.*.PelajarPelajar tidaktidak bolehboleh menukarmenukar tajuktajuk tanpatanpapersetujuanpersetujuan pengendalipengendali kursuskursus..Sila berbincang dengan tutor untuk mendapat Sila berbincang dengan tutor untuk mendapat gambaran terhadap skop tugasan yang gambaran terhadap skop tugasan yang diberikan.diberikan.PemberatanPemberatan markahmarkah adalahadalah 30 %. 30 %.

12/26/200612/26/2006 99

PeraturanPeraturan UmumUmum

Format Kertas kerja Format Kertas kerja –– IlmiahIlmiah-- mengandungi tiga mengandungi tiga bahagian (pendahuluan, perbincangan dan Kesimpulan).bahagian (pendahuluan, perbincangan dan Kesimpulan).Hasil kertas kerja asli dan patuhi etika ilmiah. Hasil kertas kerja asli dan patuhi etika ilmiah. Penghantaran KK Penghantaran KK -- Melalui pusat pembelajaran dan Melalui pusat pembelajaran dan dialamatkan ke Pusat Pendidikan Luar.dialamatkan ke Pusat Pendidikan Luar.Penghantaran KK Penghantaran KK -- SelewatSelewat--lewatnya pada minggu lewatnya pada minggu kedua belas atau dua minggu sebelum peperiksaan kedua belas atau dua minggu sebelum peperiksaan akhir semester bermula. akhir semester bermula. Kelewatan dalam menghantar kertas kerja boleh Kelewatan dalam menghantar kertas kerja boleh menjejaskan markah. menjejaskan markah.

12/26/200612/26/2006 1010

Format Format PenaipanPenaipan

DitaipDitaip menggunakanmenggunakan kertaskertas bersaizbersaiz A4 A4 berwarnaberwarna putihputih..JarakJarak taipantaipan duadua langkaulangkau..KepanjanganKepanjangan. 12. 12–– 18 18 halamanhalaman tidaktidaktermasuktermasuk bibliografibibliografi..SaizSaiz hurufhuruf 12 12

Jenis Times New Roman atau Arial Jenis Times New Roman atau Arial ..

12/26/200612/26/2006 1111

EseiEsei IlmiahIlmiah

PenulisanPenulisan berdasarkanberdasarkan tajuktajuk yang yang telahtelahditetapkanditetapkan. . SebarangSebarang perubahanperubahan atauatau pindaanpindaankeataskeatas tajuktajuk tidaktidak dibenarkandibenarkan..Format Format –– RasmiRasmi kertaskertas kerjakerja yang yang mengandungimengandungi::

a. a. PendahuluanPendahuluanb. b. IsiIsi dandan PerbahasaanPerbahasaanc. c. KesimpulanKesimpulan

BibliografiBibliografi

12/26/200612/26/2006 1212

PendahuluanPendahuluanPengertianPengertian dandan konsepkonsep bagibagi tajuktajuk yngyngdibincangkandibincangkan..ObjektifObjektif KajianKajian..PembatasanPembatasan KajianKajian..PenulisanPenulisan dilakukandilakukan dalamdalam bentukbentukperengganperenggan..PendahuluanPendahuluan 11--3 3 halamanhalaman..

12/26/200612/26/2006 1313

IsiIsi dandan PerbincanganPerbincangan

BerkaitanBerkaitan dengandengan skopskop atauatau batasanbatasankajiankajian yang yang dinyatakandinyatakan dalamdalampendahuluanpendahuluan..GunakanGunakan bahanbahan atauatau teksteks untukuntuk tujuantujuanmenganalisismenganalisis..

12/26/200612/26/2006 1414

RumusanRumusan KesimpulanKesimpulan

KepanjanganKepanjangan -- 11--2 2 halamanhalaman sahajasahajaMerumuskanMerumuskan aspekaspek--aspekaspek yang yang telahtelahdibincangkandibincangkan..DapatanDapatan kajiankajian yang yang diperolehdiperoleh..KaitkanKaitkan dengandengan tajuktajuk kertaskertas kerjakerja dandanobjektifobjektif kertaskertas kerjakerja..

12/26/200612/26/2006 1515

BibliografiBibliografiSapardi Djoko Damono.1978. Sosiologi Sastra: Sebuah Penghantar Ringkas. Jakarta:

Jabatan Pendidikan dan Kebudayaan. Scholes, Robert.1969. Elements of Poetry. London: Oxford University Press. Schwartz, Joseph dan Roby C., Robert. 1969. Poetry: Meaning and Form. New York:

Mc Graw-Hill Book Company. Scott, Wilburs. 1972. Five Approaches of Literary Critism. London: Collier Books. Selden, Raman ( terjemahan ), 1989. Teori Kesusasteraan Sezaman. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Selden, R. and Widdowson, P., 1993. Contemporary Literary Theory. New York:

Harvester Wheatsheaf. Shahnon Ahmad. September 1987. “Kesusasteraan dan Permasalahan Manusia”. Dewan

Sastera. Jld. 17.9, hal. 8-11.

12/26/200612/26/2006 1616

SkopSkop BersemukaBersemuka 11

PengenalanPengenalanUnit 1 Unit 1

KlasissmeKlasissme dandan RetorikRetorikRomantisismeRomantisisme dandan SeniSeni BahasaBahasaRealismeRealisme dandan SeniSeni BahasaBahasa

Unit 2Unit 2GayaGaya BahasaBahasa FungsionalFungsional dandan GayaGaya BahasaBahasa SasteraSasteraStilistikStilistik dandan SeniSeni SasteraSasteraPengucapanPengucapan SeniSeni BahasaBahasa SatiraSatira

12/26/200612/26/2006 1717

BahasaBahasa dalamdalam KesusasteraanKesusasteraanMelayuMelayu -- PengenalanPengenalan

TumpuanTumpuan BidangBidang ––BahasaBahasa atauatau SasteraSastera??

ApaApa ituitu BahasaBahasa??ApaApa katakata sarjanasarjana??

ApaApa ituitu SASTERA?SASTERA?ApaApa yang yang dapatdapat andaanda fahamifahami??

12/26/200612/26/2006 1818

‘‘SASTERASASTERA’’ daridari sudutsudut BahasaBahasa

S S –– SeniSeni BahasaBahasaA A -- AkaliahAkaliah..S S -- SensitivitiSensitivitiT T -- TersuratTersurat dandan TersiratTersiratE E –– EstetikaEstetikaR R -- RealitiRealitiA A -- AlternatifAlternatif / / PelepasanPelepasan MindaMinda

12/26/200612/26/2006 1919

HubunganHubungan BahasaBahasa dandan SasteraSastera

DisiplinDisiplin IlmuIlmu BahasaBahasa ((LinguistikLinguistik))FonologiFonologiMorfologiMorfologiSintaksisSintaksisSemantikSemantik

AspekAspek dandan bahanbahan KesusasteraanKesusasteraan MelayuMelayuTradisionalTradisional dandan modenmodenProsaProsa dandan PuisiPuisiAliranAliran dandan PemikiranPemikiran

12/26/200612/26/2006 2020

Unit 1 Unit 1 –– TeoriTeori SeniSeni BahasaBahasa dandanAliranAliran MaknaMakna

KlasissmeKlasissme dandan RetorikRetorikRomantisismeRomantisisme dandan SeniSeni BahasaBahasaRealismeRealisme dandan SeniSeni BahasaBahasa

12/26/200612/26/2006 2121

TeoriTeori RetorikRetorikAhliAhli retorikretorik orangorang yang yang berketrampilanberketrampilan untukuntukmeyakinkanmeyakinkan orangorang ramairamai..PenekananPenekanan kepadakepada aspekaspek penggunaanpenggunaan dandanpengindahanpengindahan gayagaya..TumpuanTumpuan retorikretorik kefasihankefasihan dandan ketangkasanketangkasanbicarabicara..PersoalanPersoalan moral moral dandan kebijaksanaankebijaksanaan kurangkurangdipentingkandipentingkan..Hal Hal iniini mendapatmendapat sanggahansanggahan daripadadaripada beberapabeberapatokohtokoh –– Socrates (Socrates (hlmhlm. 16). 16)

12/26/200612/26/2006 2222

KaedahKaedah DialektikDialektik -- SocratesSocratesKaedahKaedah soalsoal jawabjawab –– MengapaMengapa tidaktidak ? (Why ? (Why not?).not?).KebaikanKebaikan ituitu adalahadalah ilmuilmu = = menjurusmenjurus kebenarankebenaran..Socrates Socrates menganggapmenganggap ahliahli retorikretorik tidaktidak seriusseriusdalamdalam mencarimencari ‘‘kebenarankebenaran’’. . MerekaMereka lebihlebihbersifatbersifat membanggakanmembanggakan diridiri..DuaDua prinsipprinsip pengucapanpengucapan seniseni SocratesSocrates

MengemukakanMengemukakan definisidefinisi pendahuluanpendahuluan tajuktajukMembahagiaknMembahagiakn pokokpokok bicarabicara kepadakepada bahagian2.bahagian2.

12/26/200612/26/2006 2323

KlasisismeKlasisisme dalamdalam KesusasteraanKesusasteraan

PengaruhPengaruh teoriteori klasikklasik sangatsangat besarbesar..AspekAspek pengaruhpengaruh : : kategorikategori gayagaya, , kualitikualiti gayagaya, , istilahistilah--istilahistilah sasterasastera,, ,, prinsipprinsip penilaianpenilaian, , prinsipprinsipciptaanciptaan atauatau kreativitikreativiti, , dandan dasardasar teoriteori gayagaya atauataustilistikstilistik. . KategoriKategori GayaGaya: : GayaGaya tinggitinggi, , gayagaya pertengahanpertengahan, , GayaGaya mudahmudah ((hlmhlm. 19).. 19).KualitiKualiti GayaGaya: : KemurnianKemurnian, , KejelasanKejelasan, , KewajaranKewajaran((hlmhlm. 19).. 19).

12/26/200612/26/2006 2424

Aliran KlasisismeAliran KlasisismeNasihat dan tanggungjawab sosialNasihat dan tanggungjawab sosial--sastera sastera sebagai medium pendidikan. sebagai medium pendidikan. Tanggung jawab terhadap masyarakat Tanggung jawab terhadap masyarakat bersifat kolektif dan milik bersama. bersifat kolektif dan milik bersama. Sastera berpaksikan fikiran dan akal budi Sastera berpaksikan fikiran dan akal budi yang luhur dan berpekerti tinggi tanpa yang luhur dan berpekerti tinggi tanpa dibaluti rasa keburukan.dibaluti rasa keburukan.Sastera yang terhasil adalah karya yang Sastera yang terhasil adalah karya yang bersifat bersih dan suci.bersifat bersih dan suci.

12/26/200612/26/2006 2525

PrinsipPrinsip AliranAliran KlasisismeKlasisismeKebijaksanaanKebijaksanaan –– PemilihanPemilihan diksidiksi yang yang berkesanberkesanberhasilberhasil memancarkanmemancarkan kebijaksanaankebijaksanaanberdasarkanberdasarkan maknamakna--maknamakna yang yang diungkapkandiungkapkansecarasecara luaranluaran dandan dalamandalaman..KebenaranKebenaran –– KaryaKarya yang yang dihasilkandihasilkan sewajarnyasewajarnyamengungkapkanmengungkapkan kebenarankebenaran bukanbukan kepalsuankepalsuan..KeanggunanKeanggunan –– merujukmerujuk kepadakepada adabadab, , tatasusilatatasusila, , dandan kehalusankehalusan berbahasaberbahasa..KefasihanKefasihan –– kebolehankebolehan pengarangpengarang mengadunmengadundandan memilihmemilih katakata yang yang persispersis yang yang akhirnyaakhirnyamaknamakna dapatdapat disampaikandisampaikan dengandengan persispersis..KeadilanKeadilan –– aktivitiaktiviti atauatau tatacaratatacara sesuatusesuatu ituitudibuatdibuat atauatau diperolehdiperoleh..

12/26/200612/26/2006 2626

Aliran RomantismeAliran RomantismePenulis melahirkan gagasan atau ideanya Penulis melahirkan gagasan atau ideanya yang indahyang indah--indah tanpa cacat cela atau indah tanpa cacat cela atau sebarang kekurangan.sebarang kekurangan.Jika kebahagian, maka kebahagian Jika kebahagian, maka kebahagian digambarkan dengan penuh kesempurnaan. digambarkan dengan penuh kesempurnaan. Jika kesedihan, penulis menggambarkannya Jika kesedihan, penulis menggambarkannya sehingga mampu menitiskan air mata sehingga mampu menitiskan air mata pembaca.pembaca.

12/26/200612/26/2006 2727

Aliran romantisme berteraskan sensitiviti Aliran romantisme berteraskan sensitiviti atau sensori yang sentimental sifatnya.atau sensori yang sentimental sifatnya.aliran ini menonjolkan perasaan dengan aliran ini menonjolkan perasaan dengan mengkesampingkan pemikiran rasional mengkesampingkan pemikiran rasional dan laindan lain--lain pertimbangan.lain pertimbangan.Sifat emosional yang terungkap Sifat emosional yang terungkap menyebabkan karyamenyebabkan karya--karya sastera karya sastera beraliran ini tidak berpijak di bumi nyata beraliran ini tidak berpijak di bumi nyata dan kurang mementingkan aspek dan kurang mementingkan aspek kebenaran.kebenaran.

12/26/200612/26/2006 2828

Aliran RealismeAliran RealismeAliran ini menggambarkan sesuatu Aliran ini menggambarkan sesuatu berdasarkan keseluruhan kenyataan atau berdasarkan keseluruhan kenyataan atau realiti yang sebenarnya ada.realiti yang sebenarnya ada.Pemaparan kejadian dan peristiwa Pemaparan kejadian dan peristiwa dilihatkan secara teliti.dilihatkan secara teliti.Sesuatu itu diperlihatkan secara logik Sesuatu itu diperlihatkan secara logik tanpa membawakan sesuatu yang tanpa membawakan sesuatu yang berlebihberlebih--lebihan sehingga terkeluar lebihan sehingga terkeluar daripada garis kerasionalan dan realitinya.daripada garis kerasionalan dan realitinya.

12/26/200612/26/2006 2929

Pemaparan tentang kisah, tokoh, watak Pemaparan tentang kisah, tokoh, watak dan perwatakan dalam sesebuah karya dan perwatakan dalam sesebuah karya wujud secara alamiah.wujud secara alamiah.Dapat ditafsir secara zahir dengan mata Dapat ditafsir secara zahir dengan mata hati tanpa diwarnai oleh sesuatu yang hati tanpa diwarnai oleh sesuatu yang boleh mengaburi kebenaran dan boleh mengaburi kebenaran dan sesahihan dalam dunia nyata.sesahihan dalam dunia nyata.

12/26/200612/26/2006 3030

HubunganHubungan BahasaBahasa dalamdalam KajianKajianSasteraSastera (Unit 2)(Unit 2)

PendekatanPendekatan StilistikStilistikPendekatanPendekatan AnalisisAnalisis WacanaWacanaTeoriTeori SemiotikSemiotik

((BukuBuku : : RetorikaRetorika BahasaBahasa dandan ApresiasiApresiasiSasteraSastera –– hlmhlm. 1. 1--2424) )

12/26/200612/26/2006 3131

PendekatanPendekatan StilistikStilistikKonsepKonsep –– PenekananPenekanan terhadapterhadap aspekaspekkebahasaankebahasaan. . IlmuIlmu tentangtentang gayagaya dandanpemakaianpemakaian bahasabahasa..IlmuIlmu gabunggabung –– LinguistikLinguistik dalamdalam kajiankajianteksteks sasterasasteraTujuanTujuan –– keberhasilankeberhasilan pengarangpengarangmengolahmengolah bahasabahasa yang yang dapatdapatmencerminkanmencerminkan pemikiranpemikiran yang yang bersifatbersifatimaginatifimaginatif, , figuratiffiguratif, , dandan simboliksimbolik..

12/26/200612/26/2006 3232

PrinsipPrinsip StilistikStilistikBahasaBahasa sebagaisebagai puncapunca kegiatankegiatan berkreatifberkreatif..StilistikStilistik turutturut membicarakanmembicarakan persoalanpersoalan dasardasarsasterasastera –– aspekaspek bahasabahasaStilistikStilistik berhasilberhasil memperlihatkanmemperlihatkan gayagayakeperibadiankeperibadian penulispenulis..HuraianHuraian terhadapterhadap pemilihanpemilihan diksidiksi dapatdapatdilakukandilakukan yang yang merentasmerentas disiplindisiplin linguistiklinguistikMembantuMembantu memahamimemahami maknamakna yang yang sukarsukarStilistikStilistik –– memberimemberi penekananpenekanan kepadakepadapenghasilanpenghasilan karyakaryaStilistikStilistik –– membantumembantu menghuraimenghurai penerimaanpenerimaan dandanpenghargaanpenghargaan pembacapembaca. .

12/26/200612/26/2006 3333

PenyimpanganPenyimpangan dalamdalam StilistikStilistik

KonsepKonsep penyimpanganpenyimpangan -- PemakaianPemakaianbahasabahasa yang yang terkeluarterkeluar daripadadaripada keadaankeadaanyang yang lazimlazim..ApaApa –– morfologimorfologi, , sentaksissentaksisKenapaKenapa ??

estetikestetiktujuantujuan pemikiranpemikiranMaksudMaksud atauatau maknamakna

12/26/200612/26/2006 3434

PendekatanPendekatan AnalisisAnalisis WacanaWacanaKajianKajian tentangtentang pelbagaipelbagai fungsifungsi bahasabahasa daridari sudutsudutpenggunaannyapenggunaannya dalamdalam urutanurutan ujaranujaran..AspekAspek yang yang dikajidikaji ialahialah bahasabahasa daridari sudutsudutpenggunaanpenggunaan..PenekananPenekanan tidaktidak hanyahanya aspekaspek tatabahasatatabahasa tetapitetapilebihlebih mengutamakanmengutamakan aspekaspek pemaknaanpemaknaan..AnalisisAnalisis wacanawacana menelitimeneliti bentukbentuk bahasabahasa yang yang digunakandigunakan oleholeh penuturpenutur atauatau pendengarpendengarsewaktusewaktu berkomunikasiberkomunikasi..

12/26/200612/26/2006 3535

TeoriTeori SemiotikSemiotikKajianKajian yang yang melihatmelihat karyakarya mempunyaimempunyaisistemsistem tersendiritersendiri..KajianKajian tentangtentang sistemsistem tandatanda dandan kodkod..BentukBentuk tandatanda dalamdalam teoriteori semiotiksemiotik

IkonIkon –– tandatanda yang yang menunjukkanmenunjukkan persamaanpersamaansifatsifatIndeksIndeks –– TandaTanda yang yang mempunyaimempunyai hubunganhubunganalamiahalamiahSimbolSimbol –– TandaTanda yang yang mempunyaimempunyai hubunganhubunganbersifatbersifat arbitrariarbitrari..

12/26/200612/26/2006 3636

Pep. Pep. PertengahanPertengahan SemSem

PemberatanPemberatan –– 30 %30 %SkopSkop ––

Unit 1 & Unit 2Unit 1 & Unit 2-- ModulModul BBM 3103BBM 3103BahanBahan daridari BukuBuku RetorikaRetorika BahasaBahasa dandanApresiasiApresiasi SasteraSastera..

Format Format --ObjektifObjektif dandan SubjektifSubjektif ((StrukturStruktur))ObjektifObjektif –– KonsepKonsep & & AplikasiAplikasi (15 %)(15 %)StrukturStruktur –– KonsepKonsep dandan AplikasiAplikasi (15 %)(15 %)

12/26/200612/26/2006 3737

ContohContoh Format Format SubjektifSubjektif1. 1. NyatakanNyatakan ciriciri--ciriciri retorikretorik berdasarkanberdasarkan pandanganpandangan beberapabeberapa

sarjanasarjana linguistiklinguistik. . ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________. (3 ___________________________________________. (3 markahmarkah))

2. 2. Jelaskan kepentingan ilmu linguistik dalam menganalisis karya Jelaskan kepentingan ilmu linguistik dalam menganalisis karya kreatif imaginatif? kreatif imaginatif? __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.( 2 markah)__________________________________________.( 2 markah)

12/26/200612/26/2006 3838

SekianSekian, , terimaterima kasihkasih

ManusiaManusia selaluselalu terlupaterlupa bahawabahawakekuatankekuatan kuasakuasa katakata yang yang yangyang adaadapadapada merekamereka adalahadalah merupakanmerupakansenjatasenjata……. (Aristotle) . (Aristotle)