BAB I : PBNDA$UTUAN1.1 Pengenalan

Di dunia ini, jumlah pel"ajar peringkat tinggi yang

trelajar di negara asing bertambah dengan pesat sejak tahun

1950. Ket"ika itu, adal.ah di.anggarkan terdapat kira-kira

100,000 orang pelajar yang melanjutkan pengajian mereka di

negara asing. Bilangan tersebut telah bertambah menjelang

tahun 1960 kepada 250,000 orang malah ia telah meningkat

l aHi sebanyak empat kaliganda menjadi lebj-h daripada1,000,0O0 orang pada dekab 1980*an. Cumings (1984:241) telah

menganggarkan bahawa menjelang akhir tahun 2000, pelajar

)'ang belajar di luar negeri akan mencapai jumlah sebanyak

2,500,000 orang. Pelajar-pelajar asing termasuk dari rautaupasi.fik iaitu dari Taiwan, Malaysia, Korea Selatan, Jepun,Hr:ng, Kong dan China cenderung melanjutkan pelajaran merekake Institusi pengajian

Sya rikat .

tinggi di Kanada dan Amerika

Pada amnya, p€lajar dari negara-negara Asia merupakanlebih dari.pada separuh jumlah besar pelajar asing di duniaini berbanding dengan pelajar asing dari kawasan geografiyang 1ain. Menurut Whittaker (1987:243), fenomena pergerakanpelajar asing ini adalah dirangsangkan oleh konsept International-ism'

Dj. negara kita, angka terakhir pada tahun 1986 menun-jukkan sejumlah 56,000 pelajar Malaysia sedang menuntut dil.uar negeri. Manakala pelajar yang membuat pengajian tinggidi tanah air sendiri pula berjumlah 52,000. Agihan mengikutnegara ialah 252 (14,000) berada di Amerika syarikat; zhz

(13,i40) di England; 15.99 (8,900) di Kanada dan baki-baki-

nya pula di Austra.Lia, New Zealand, Jepun, Taiwan dan nega-

ra-negara Asia Tenggara.

Pada tahun 1980*an, ramai pelajar Malaysia telah

h*rrl umba--l-umba masuk negeri .Iepun dengan moti.f dan matlamat

ygng ter:sendiri.Menurut laporan kementerian Pendidikan Sains

dirn Kebudayaan Jepun (Monbusho ) , kira-kira 52.12 ( 683 pela-

j;rr: ) adalah pela jar yang 'be]a jar secara saradirir dan angka

rni meningkat dengan pesat sekali setiap tahun. (Berita

i{arian,1Ohb.Feb.1991 ) Kini negara Jepun telah menjadi salah

satu negara pilihan utama bagi pelajar kita yang ingin

mel,anjutkan pelajaran di luar negeri. Kecenderungan ini

adalah sejajar dengan Dasar Pandang Ke Timur yang

dilancarkan oleh Perdana Menteri Datuk Seri Dr. Mahathir

Mohamad pada tahun 1981 dan polisi kerajaan Jepun yang

mengamalkan konsep'fnternationalization' .

1.2 Objektif Kajian

Sejak kebelakangan ini, isu-isu yang bersabit dengan

kehidupan pelajar asing di Jepun banyak diterbitkan dalam

akhbar tempatan seperti masalah komunikasi, tekanan hidup'

masalah kewang,an, perlakuan devian dan sebagainya. Ini telah

menarik perhatian dan minat pengkaji untuk mengkaji satu

kumpulan aliran besar pelajar Malaysia di negara Jepun yang

agak unik iaitu 'belajar secara saradiri'. Kajian itu bertu-

juan irendak mencari faktor-faktor penarik dan penolak

pergerakan ini, proses penyesuaian hidup di Jepun serta

,a.

masalah yang berbangkit di kalangan pelajar Malaysia yang

berada di sana. pengkaji juga terdorong membuat kajian

tersebut kerana isu tentang pelajar Malaysia yang 'belajar

secara saradiri ' belum pernah dikaji dan dilakukan selama

ini.

Persoalanyanginginpengkajijawabdisinij.al'ah

rneng.apakahgolonganpelajarHalaysiayangbelajarsecaraqaracli r-i. masih berlumba-lumba masuk ke Jepun walaupun

i-r: rdapat pelbagai cabaran, rintangan dan masalah yang perlu

dihadapi '

1 .3 Skop dan Kawasan Kajian

Kajian ini adalah mengenai pelajar-pelajar Malaysia

di Jepun dan fokus kajian ialah pelajar yang menyara diri

sendiri. Pelajar yang memegang biasi-swa kerajaan Jepun dan

biasiswa kerajaan Malaysia tidak di-jadikan responden dalam

penyelidikan ini.

Responden kajian ini ialah dua kategori pelajar yang

dj.beri status tempat tinggat yang berbeza oleh Kementerian

Pendi.dikan Jepun ' iaitu :

a. 'Pelajar Kolej'

b. 'Pe1 aJar Pra-Kolej'

Dari 6.i responden, 39 adalah dari kategori a dan yang

lainnya dari kategotri b' (Lihat Bab 2'3)

olehkerananegeriJepunluas,makaTokyotelah

dipilih sebagai kawasan kajian dalam penyelidikan ini' Pada

Mei.1990, t€rdapat kira-kina 40,000 pelajar asing belajar di

Jepun dan separuh daripada angka tersebut didapati di

].]:

r .liii:.. r..

:,'::: rr.-'kar+asan Tokyo. Di samping itu, menurut statistik 1 989,serama i 44,000 'Pel"a jar Pra-Ko1e j' pula sedang bela jar disekolah bahasa Jepun di Tokyo.(Tokyo Metrcn Iitan CultureIroundation, 1991:2) Boleh dikatakan Tokyo merupakan kawasanka-iian yang dapat mewakili populasi pelajar-pelajar asing diJepun dan dianggap sebagai kawassn sesuai sekali bagipengkaji untuk menjalankan penyelidikan ini.

Jepun adalah pulau yang panjsogr rangkaiannya sempitdan kel.ihatan seperti busur terletak di Barat-Daya arah keL,;:ut-an Pasif ik di sudut. sebeiah barat Benua Eropah. Luasnyakira-kira 372,000 kilometer persegi dan panjang dari utarake selatan ialah 2,500 kilometer. Jepun mempunyai empatpulau utama ; Hokkaido, Honshu, shikoku dan Kyushu. Honshuterbahagi kepada lima wiJ-ayah iaitu dari utara Tohoku,Kanto, chubu, Kinki dan chugoku. Tokyo terletak di wilayahKanto dan 35 41' garis lintang di sebelah utara khatulisti-wa. Lokasinya ditunjukkan dalam peta (lampiran Z>.

1 .4 Tempoh Penyelidikan

Dalam usaha mendapatkan data r p€ngkaji memulakankerja luar di rokyo dari 3hb April 199,| hingga 25hb Jun1991. Dalam tempoh ini, pengkaji telah melibatkan dirisecara langsung untuk pemerhati-an dan masuk ke dalamlingkungan kehidupan pelajar Malaysia di Tokyo.

sejak April, pengkaji mula mencari responden untukmengisikan borang soalselidik yang disediakan dan dibarvadar i Malaysia serta menjalankan kajian secara temubual

.i.r

1,1:

l: :l : :1

formal dan tidak formal. selain daripada itu, maklumat dari

akhbar, bul"etin, majalah, risalah serta kajian perpustakaart

dikumpulkanditempatberkenaan.Umpamanya,pengkajitelatt

pergj ke Kementerian Pendidikan, sains dan Kebudayaan Jepun

(llonbusho ) , Association of International Education Jepun

(A"I.r.J.)'TheAsianStudentsCulturalAssocietj-on(A.B.K.)

dan persatuan Kebangsaan Pelajar-pelajar Halaysia di Jepun

( p.K. P.M. J. ) untuk mengumpulkan maklumat yang diperlukan'

Selepass3haridiTokyo,Pengkajitelahpulangke

KuaIa l-.umpur untuk memasuki tahun akademik baru ( sesi

1991 /1gg2) yang dimulakan pada 7hb Julai 1991. Dalam tempoh

masa ini, Pengkaji telah memproses datat menganalisis data'

mencari sumber sekunder di badan-badan tertentu' menyunting

data dan menulis laPoran'

1 .5 Metode Kajian

Ada emPat

bahan baik Yang

iait.u;

cara yang di8unakan bagi mengumpul bahan-

berbentuk kuantltatif atau kualitatif,

-:::;':

li,'.1, '

a " Soal Selidikb. Pemerhatian dan Penyertaan

c. Temubual

d. Rujukan PerPustakaan

A. Soal Selidik

Dua set, soal selidik telah disediakan sebagai panduan

untuk mencatatkan butir-butir jawapan dari responden '

Soal selidik I

Jenis soal selidik ini dikhaskan untuk pelajar

Malavsia di Jepun sahaja. Ia dibahagikan kepada beberapa

l:ahasr-ari mengikut kategori. makl.umat data yang hendak

dikutip, ialtu ( 1 ) Latar belekang responden, {2, Situasi

pelajarMalaysiadiJepun,(3)Keadaanpekerjaan,(4)Polapendapatan dan pola perbelanjaan, (5) Ilteraksi dan kegiatan

sosi al, ( 6 ) Taraf penguasaan bahasa Jepun dan pandangannya

sebagai seorang Pelajar saradiri

Dalam soal selidik ini, terdapat seramai 64 orang

pelajar Malaysia dijadikan responden. sampel ini diagihkan

antara Universiti (50U ), sekolah bahasa Jepun (42'22) dan

sekolah profesional/Teknikal (7 .SZ). Ini dapat dilihat dalam

rajah 1 dan rajah 2.

2. Soal Selidik II

Jenis soal selidik ini dijawab oleh orang Jepun

dengan tujuan hendak mengetahui pandangan mereka terhadap

imej pelajar Malaysia di Jepun. Responden adalah terdiri

daripada guru sekolah bahasa Jepun (21 orang), suri rumah-

tangga (5 orang), pelajar (3 orang) dan lain-lain (9

orang).

6

Raj ah 1:Res nden ilengikut Status Teupat- tinggal

S-INTUS(00.9{) 39

$TArtJS 4-1-1E-326

( je. r*)

Rajah 2 :

3: tiDL iH TEFli.lri.: a.l(t

( I .6*)g5;.1;r._.lH Ffr C Fi 3 : Crr :

i o. at)

:rr;,_Ai B4-{A5A JEFUNaaLI

i{2.2,!.)

Jenis Diikuti

Ui.IiVEFS!TI32 (to.?*)

i.,.5::

Kedua-dua soal selidik kajian ini mengandungi-soalan-soalan berbentuk "soalan Terbuka" serta "SoalanTertutup". Jeni-s soalan aneka pil-j-han yang digunakan mempun-vai iawapan yang standard, lebih mudah dianali_sis darisoalan-soalan "terbuka". [{alau bagaimanapun, jenis soalan"terbuka" ini sangat sesuai digunakan untuk memperolehipandangan yang bernilai.

B. Pemerhatian dan Penyertaan

Semasa menjalankan kerja luar, pengkajimengambil- kursus bahasa Jepun di Meros Languagetreralamat 3 -7'1, Hi-gashi-rkebukuro, Toshima-ku dandi asrama bersama-sama dengan sekumpulan pelajardi Itabashi-Honcho.

telah

School

t inggal

Malays ia

Dengan cara ini, pengkaji dapat bergaul dengan merekasecara lebih rapat dan dapat dlterima sebagai salah seorangahli kumpulan mereka. oleh itu, pengkaji dapat merasakankesulitan ' masalah-masalah yang dihadapi dalam kehidupanharian serta tingkahlaku mereka. Kaedah ini telah mendatang-kan kesan baik dalam kajian ini. Namun demikian, pengkajisedar bahar+a kaedah ini harus digunakan secara berhati-hatidimana nilai, sikap dan sentimen peribadi harus diketepikansupaya maklumat yang didapati mewakili sampel yang dikaji.

C. Temubual

Tujuan temubual ialah untuk mendapattentang perkara-perkara yang berhubungMisalnya keadaan pekerjaan. Ini adalah

data yang lengkapdengan mereka.untuk mengetahui

lebih mendalam lagi pandangan dan pendapat

Temubual ini biasanya dilakukan dalam keadaan

Temubual 'f orrnal ' digunakan juga terutamanya

untuk mendapat butir-butir mengenai P'K' P'M' J'

D. Kajian Dokumen dan Perpuotakaan

responden.

'informal' .

dal-am usaha

Sebenarnya bahan bertulis mengenai topik kajian agak

kurang, Namun demikian, pengkaji telah mengumpulkan dan

mencari makLumat yang releven di badan-badan yang berkenaan,

seperti Monbusho, A. I . E. J. , Ajia Bunka kaikan (egX) dan

pusat bimbingan pelajar asing. Ini telah rnemberi pengkaji

satu gambaran yang lebih menyeluruh dan dapat dihubungkait-

kan dalam kajian ini. Perpustakaan yang dijadikan tempat

penyelidikan utama semasa di Tokyo adalah Perpustakaan

Tokyo University, Perpustakaan Waseda Unlversity dan

Nat i-onal Parliament Library of Japan. Selain dari itu ,

laporan-laporan, majalah, artikel ' suratkhabar dan

cetakan-cetakan kerajaan juga diselidiki.

1 .6 Batasan dalarn PenYelidikan

Sepanjang penyelidikan , pengkaji telah menghadapi

beberapa masalah terutamanya semasa menjaiankan kerja luar

di Tokyo.Di antara kesulitan yang sering dihadapi adalah ;-

a. Tidak Memahami Bahasa Jepun

b. Perasaan Syak Wasangka responden

C. Kesuntukan Masa

d. Sample Responden

:. :j:

A. Tidak Hemahani Bahasa JePun

Pengkaji tidak begitu memahami bahasa Jepun. Selain

daripada bahasa Jepun, taraf penguasaan bahasa Inggeris

prang ,-lepun pula boleh dikatakan agak lemah. Ol.eh itu,

pengkajj menghadapi masalah komunikasi. Kebanyakan buku

rujukan yang bernilai adalah dalam bahasa Jepun. l{alau

bagaimanapuft, pengkaji agak bernasib baik kerana mendapat

bantuan pelajar Halaysia dan kawan orang Jepun far;$ telah

menterjemahkan bahan-bahan penting ke bahasa Cina dan

bahasa Inggeri"s. Keadaan ini menjadi penghalang utama bagi

pengkaji untuk menyempurnakan penyelidikan ini.

B. Perasaan Syak l{asangka

Dalam kajian lapangan, pelajar Malaysia saradj-ri di

Tokyo merasa syak wasangka pada mulanya. Boleh dikatakan

bahawa hampir semua pelajar saradiri adalah pelajar Malaysia

dari etnik Cina. I{alaupun pengkaji disifatkan menjalankan

satu kajian dalam kumpulan etnik yang sama, tetapi hanya

kerana pengkaji adalah seorang pelajar dari Universiti

kerajaan (Universiti Malaya), maka ini telah dianggap oleh

mereka sebagai seorang pegawai kerajaan atau pro-kerajaan

untuk memeriksa mereka. Akibatnya responden tersebut cuba

mengelakkan diri. dari memberi maklumat yang sensitif dan

peribadi.

Kebanyakan pelajar Malaysia memegang

kerajaan Jepun atau biasiswa Jabatan Perkhidmatan

Malaysia adalah golongan pelajar Malaysia Melayu.

bia s i-swa

Awam di

Manakala

10

1,, r:

::, :'

hampir semua pelaj.ar saradiri adalah golongan pelajarHaJaysia cina. Da.lam situasi yang sedemikian, merekamenganggap diri mereka tidak mendapat J.ayanan sertapcr:khidmatan sosj-al yang adil dan sewajarnya dari pihakkera jaan, I-,ama-kelamaan, hal. ini ter6h menyebabkan pela jarsaradiri ini mengamalkan sikap 'Tidak Terbuka' , bersikaptakut perc8ya kepada orang lain. lni merupakan satu fenomenasosio-psikologi yang wujud di kalangan pelajar saradiri dirn.lf'la mereka sentiasa melindungi diri daripada orang yangt i.dak dikenali mereka.

oleh i tur semasa menjalankan temuduga dengan respon-den, butir-butir yang bersifat peribadi seperti jumlahperbelanjaan, jumlah pendapatan dan kegiatan pekerja tidakdiberi begitu tepat dan kurang ikhlas. Maka pengkaji ter-paksa melakukan'cross-checking' berdasarkan maklumat yangditerima oleh kawan serta pemerhatian pengkaji sendiri yangberasask'n laporan atau maklumat badan-badan tertentu yangrelevan.

C. Kesuntukan Hasa

Tempoh kajian selama tiga bulan dari awar_ Aprilhingga akhir Jun adalah tidak mencukupi untuk merengkapkansebuah kajian. Kesuntukan masa juga mengakibatkan rujukankepada bahan-bahan lain tidak meluas dan pengurnpuran datayang kurang menyeJ_uruh.

11

D. Sampel Responden

Cara soal selidik merupakan pengumpulan data yangutama bagj kajian ini. Namun demiki.an, pensampelan menjadimasalah disebabkan kesukaran menemui responden atas sebabkesuntukan masa. kontak dan sebagainya. 0leh itu, pengkajj"terpaksa menggunakan pensamperan 'snowball' sebagai satustrategi mendapat maklumat dengan seboleh mungkin untuknren.jadi sampel. 'snowbalf itu sebagai sampel probabil-iti,maka pengkaji cuba mencari sampel secara berlapis padatiap-tiap peringkat pusat pengajian tinggi dan dibahagikankepada tempat yang berlainan.

1,7 Konsep-konsep Utama

A. Konsep 'Bela jar Secara Saradl-ri t

Untuk memahami kajian ini dengan lebih jelas, adalahpenting bagi pengkaji untuk menerangkan erti cebenarnyakonsep 'bel.a jar secara saradiri' dalam ka jian ini.

Menurut Longman Dictionary of contemporary English : -"Self-supporting earning enough money to pay its/onescosts without getting into debt or needing money fromout side . "

seseorang pelajar yang 'belajar secara saradi ri 'mempunyai wang yang cukup untuk menyara diri sendiri tanpabantuan dari orang 1ain. sumber kewangan utama mereka dida-pat.i daripada pendapatan kerja sampingan (arubaito). Dalamper"kataan bahasa Jepun, golongan tersebut disebut sebagai""ji.tri r*vugakusei't (pelajar saradiri).

12

Ft,s$

t''1..4 "rF:$:l ,

. i. ! t:.:.r,l'*

J&, ',,1,. i, 5*..,r:, ;l*,',:. i' :' t

id, t.l":l

,:, :!n,r A't{

: .r:.4'::r

- .:.,-$r,, -, *a::j '::::il::ll'.: itllt;-

:::i::".!'.:: ::r:. ::1r:i- i,, ,.1,

,,::r,ljti.,..'t,.: ,'::'.

, trrr

: ri:i:li

..:::l=1.:

:a ::i1

r:,:'tl,: 't 1t'' ..r:.{l

t,r'i,.$1.:j:i;.

.r .'t.i tr!.i?

'.t,i

i "{::,X' ,!;l-'!t'd-l:11

, 'Bl,s1.,:*.E

f#

''.:?:,1i,hli -q1:

. , :ri,:r,a

: :, :l-'_i,,.:-:

:::r:::

,.,,:i1

: ;it

',f,.].1.

rrr .i,.1

l:.1.i;

'rY1.

l:,*

ss,}*t.+!E

.*sK$EIan:;tjn

#&.ffi.

OaIam sistem struktur pel"E jar asing di Jepun,

tt-.rclapat dua kumpulan pela jar utama, iaitu 'pe1a jar biasiswa

Jepurr' (Kukuhi ryugakusei) dan'pelajar persendirian' (shihj.

r_yugakusei. ) . Kategori pela jar persendi.rian pula dibahagikan

kepada Iima kumpulan lain, iaitu ;(1 ) pelajar biasiswa kerajaan asing,

| 2t pelajar bias.i.swa pref ectural '(3) pelajar pertukaran,(4) pelajar biasiswa afir, dan(5) pelajar saradiri.

Dari rajah 3, jelaslah didapati bahawa semua pelajar

pra-kolej adalah pelajar saradiri, manakala satu kumpulan

besar dalam kategori pelajar kolej adalah pelajar saradirijuga, iaitu pelajar yang tidak menerima sebarang biasiswa

atau bantuan dari- badan lain.

Kajian ini, menumpukan perhatian kepada pelajar

$aradiri sahaja. Namun demikian, beberapa Persoalan selalu

timbui-, seperg* adakahstatu-s seseo-ra-ng- pelajar saradiri

kekal selamanya ? Bagaimana pula jika pefajaf J'uilAiti

rnenerima biasiswa am atau bantuan kewangan dari badan-badan

tertentu atau pihak ibubapa pada masa tertentu ?

Status seseorang pelajar saradiri bukan statik untuk

se.l amalya. Ia mungkin mengalami perubahan apabila berpeluang

m*:nrlapat biasiswa di Jepun. Untuk mengelakkan sebarang

kekeliruan, p€ogkaji telah menetapkan beberapa syarat bagi

men)'atakan seseorang pelajar adalah 'belajar secara

$aradir:i' , iaitu ;

l

13

(D

DA):t

'Eoc,

arF

ng,I

Fao

'goso4;r9o(9

r!oDJ

oFl

oA,Flo,,oE

o

O)F

r5oFtt0o!'orrA,

"l'(D

9,rltt9,TD

U)

{A)

ttroPt

A,

iJ

ort5

ot-p.)

pF-t

(D

Ftg

Ftl

..!t(D

o,

o,Fl

t;rF,('l

(o{g,

},1Et

voa,

o,4

(D

{l

?.1

(D

(DogF

5(DttopF

t'p(a

{

rl

o,p

g(tr'

c/l€id(95tD;fF"FO

b.

Gaji yang diterima dari arubaito merupakan suatu sumberkewangan utama bagi menanggungkan segala perberanjaan( termasuk yuran pengajian) hidup semasa berajar diJepun.

Pelajar itu mestilah tidak termasuk pelajar biasiswaKerajaan Jepun, p€lajar biasiswa kerajaan asing,pelajar biasiswa 6ffi, pelajar pertukaran dan pelajar

-vang menerima bantuan kewangan dari badan-badantertentu.

c. Bantuan kewangan dari pihak ahli keluargadiperolehi bila nenghadapi kesulitan kewangan.yang riiterima tidak boteh melebihi 50t dariperb*Ianjaan bersih.

. Konsep'Internationalization, pendidikan Jepun

tranya

Juml-ah

j umlah

sejak Jepun mengamalkan dasar buks pintu kepada duniaruar pada abad 1 9, secara langsung atau tidak langsung iatelah memaparkan konsep'InternationaLization' sebagai satuusaha negara untuk memperkukuhkan diri dalam status orderdunia. Ini lebih jelas kelihatan semasa zaman keemasanekonominya pada 1960-an dan 1970-an yang dianggap sebagai'Japanese Miracle' .

Menjelang abad ke 21, Jepun kini mempunyai pencapaianl'ang unggul dalam ekonomi dunia. Dalam masa yang sama, iatel-ah menambahkan tanggungjawab rakyat Jepun bagi memper-kr.rkuhkan kedudukannya di dunia. Dengan peningkatan ekonomi),ang pesa t ini , orang Jepun menyedari bahawa: -

15

ffifil

$itii;,t:*,L'#,,:

a.f"

$.:

il -':llq

t.:"

"social and intellectuar'Internationalization, wouldhave to accompany economi achievement.,, (Kitamura,1983:12)

Oleh itu, pendidikan yang tinggi telah di_anggapsebagai satu penyumbang penting dalam proses intellectual'Internat ionalizati_on' . (Cogan, 19g5: 1 75 ) Untuk mencapaimatlamat tersebut, pada tahun 1 9g3, satu jawatankuasa"overseas students policies for the 21th century,, telahdi tr-rb'hkan dan dipimpin oreh perdana Mentrei Jepun, yasahiroNakasone.

16