bab 7-asas fotografi (1)

EDU 3105 Teknologi Dalam Pengajaran dan Pembelajaran

1

BAB 7: ASAS FOTOGRAFI

7.1 Sejarah Perkembangan Fotografi

Sejarah menunjukkan kewujudan fotografi sejak abad ke-19 di mana foto pertama

dibuat pada tahun 1826 selama 8 jam. Istilah fotografi diambil dari perkataan

photography yang berasal daripada perkataan greek yang membawa maksud

cahaya (phos) dan menulis (graphien) Louis Jacques Mande Daquerre merupakan

orang yang mula-mula sekali memperkenalkan fotografi dan ia juga dikenali sebagai

bapa fotografi dunia (1837). Kamera Obcura merupakan kamera yang pertama kali

yang dipakai untuk menggambar kemudian memotret. Kamera Kodak (Eastmant

Kodak) pertama kali ditemukan oleh Snapshooter 1888 di Amerika. Konstribusi

fotografi ke dunia filem pertama kali dipelopori oleh Edward Muybridge. Flash atau

lampu kilat pertama kali ditemukan oleh Harold E.Edgerton pada tahun 1938.

Memotret benda-benda mati disebut dengan still life. Penemuan filem negatif oleh

John Hendri Fox Talbot yang telah dibuat selama 40 detik di bawah terik matahari.

Asas Fotografi

Pada asasnya kamera sama saja, sama ada dari jenis yang murah mahupun yang

mahal. Secara kasarnya kamera adalah sebuah kotak yang mempunyai lubang untuk

mengawal cahaya pada satu bahagian dan mempunyai ruang untuk meletakkan filem

dibahagian yang lainnya. Lubang ini membolehkan cahaya masuk ke dalam kotak dan

menyinari filem yang telah sedia dimasukkan untuk membentuk imej.

Semakin kompleks binaan/struktur sesebuah kamera, semakin lengkap mekanismanya.

Kelengkapan serta kecekapan mekanisma ini akan turut memberi kesan terhadap hasil

fotograf yang dihasilkan.

Untuk menghasilkan kerja yang sempurna, sesebuah kamera mestilah mempunyai :


2

i. Satu alat memandang yang membolehkan pengguna mengarahkan kamera

itu kepada sasarannya. Bahagian ini dinamakan tingkap penilik pandang.

ii. Lubang yang dipanggil aperture untuk membolehkan cahaya masuk ke dalam

kamera.

iii. Lensa untuk menerima cahaya dan memancarkan imej ke atas filem.

iv. Alat penutup dan pembuka lensa yang boleh diubahsuai dinamakan shutter.

v. Satu punat yang dinamakan pelepas shutter, yang apabila ditekan, akan

dibuka sekejap, cukup untuk membolehkan cahaya masuk bagi membuat

imej ke atas filem.

vi. Filem dengan permukaannya yang sensitif mengadap lensa.

vii. Alat untuk menggulung filem.

viii. Mekanisma fokus untuk mengubah lensa ke belakang dan ke depan supaya

ia dapat memancar imej dengan terang.

7.2 Bahagian-Bahagian Kamera


3

Binaan sebuah kamera terdiri daripada beberapa komponen utama.

Rajah 1: Bahagian-bahagian Asas Kamera

Sumber (Buku): Teknologi dalam Pengajaran dan Pembelajaran

7.2.1 Kanta (Lensa)

Kanta digunakan untuk membentuk imej yang jelas di atas permukaan filem di dalam

kamera. Ciri utama sesebuah kamera ialah jarak fokusnya. Kanta yang berlainan jarak

fokus digunakan untuk membentuk imej yang berlainan saiz di atas filem. Jarak fokus

kanta disukat dalam unit mm. Jarak fokus normal akan membentuk satu saiz imej biasa

pada mana-mana jenis kamera yang digunakan. Jarak fokus normal adalah berbeza

mengikut saiz filem masing-masing:


4

Saiz filem Jarak fokus normal

110 25 mm

126/127 45 mm

35 50 mm

120 75 mm

Jenis-jenis kanta

i. Lensa Bidang Luas ( Wide Angle Lens)

Ukurannya 6 mm – 45 mm. Digunakan untuk pengambaran pemandangan atau

tempat-tempat keluasannya terhad bagi jurukamera. Pemandangan jauh yang

luas.

ii. Lensa biasa ( Standard/ Normal Lens)

Ukurannya 43 mm – 50 mm. Paling banyak digunakan. Sudut pandangan

disesuaikan dengan pandangan biasa mata.

iii. Lensa Foto Jauh ( Telefoto)

85 mm – 120 mm Untuk gambar potret.

135 mm – 200 mm Sesuai untuk sukan

300 mm – 600 mm pergerakan, alam semulajadi, penghidupan liar

iv. Lensa Zoom

Lensa zoom ialah kanta yang mengandungi gabungan beberapa jenis kanta

pada satu unit sama ada gabungan sudut luas ke normal ataupuan normal ke

sudut jauh. Kanta zoom berguna pada subjek-subjek yang berubah dengan

cepat dan jurugambar tidak ada masa untuk menukarkan kepada kanta-kanta

yang berlainan pada kameranya.

28 mm - 50 mm sudut luas ke normal

50 mm – 100 mm normal ke sederhana

70 mm – 200 mm normal ke jauh

135 mm – 300 mm sederhana ke jauh


5

Rajah 2 : Lensa Zoom

Sumber : Canon Marketing Malaysia

7.2.2 Pengatup / shutter

Penngatup atau shutter adalah sebuah tingkap yang menutup permukaan filem

daripada terkena cahaya. Tingkap pengatup akan hanya dibuka untuk jangka masa

dedahan tertentu yang sesuai untuk mendapatkan gambarfoto yang baik.

Indeks kelajuan pengatup ditunjukkan dengan nagka-angka B, 1, 2, 4, 6, 15, 30, 60,

125, 250, 500, 1000 dan 2000 yang memberi maksud setiap tanda 1 menunjukkan

kecepatan 1/1 saat kelajuan pengatup untuk membenarkan cahaya daripada apertur

masuk ke adalam filem. Lebih besar indeks kelajuan maka lebih singkat masa dedahan

dibenarkan dan lebih kecil indeks kelajuan pengatup maka lebih lama dedahan

dibenarkan.

Rajah 3 : Pelepas shutter/Kelajuan pelapas


6

7.2.3 Apertur ( Dedahan Cahaya)

Apertur ialah gegelang yang boleh membesar dan mengecil, berfungsi untuk mengawal

kemasukan cahaya yang akan menuju ke filem. Skil di gelang apertur ini berukuran /

ditanda dengan f atau f/stops. Skil pada gegelang akan ditanda dengan 2.8/3.8, 4, 5.6,

8, 11, 16, 22. Skil bergantung kepada lensa yang digunakan. Nombor yang kecil saiz

bukaannya besar, sementara nombor yang besar (f22) zaiz bukaannya kecil.

F2.8/3.8 f4 f5.6 f8 f11 f16 f22

Rajah 4 : Aperture (Dedahan Cahaya)

Rajah 5 : Skala Apertur


7

7.2.4 Fokus

Fokus adalah satu proses untuk mengubah jarak kanta dari permukaan filem supaya

satu imej subjek yang jelas akan terbentuk di atas permukaan filem. Proses ini

dilakukan dengan cara memutar pelaras fokus kanta ke kiri atau ke kanan, sambil

jurugambar melihat subjek pada pemidang tilik. Jenis imej bertindan akan menunjukan

dua imej sekiranya kanta berada di luar fokus. Imej akan menjadi satu apabila

fokusnya tepat.

Rajah 6 : Skala Fokus

7.3 Jenis-jenis Kamera

Ada beberapa jenis kamera yang terdapat di pasaran. Antaranya ialah kamera piring

(disk), kamera segera (instant), kamera katrij (cartridge), kamera pembalikan (reflects)

dan kamera format besar (large format view).

7.3.1 Kamera fokus tetap

Kamera jenis ini tidak mempunyai mekanisma fokus. Yang ada hanya sebuah penilik

pandangan yang kedudukannya jauh sedikit dari lensa. Kebanyakan kamera jenis ini

mempunyai aperture tetap dan tak boleh diubahsuai. Tetapi ada juga kamera jenis ini


8

yang mempunyai aperture pelaras yang mudah yang ditandakan dengan lambang-

lambang seperti berikut:

Rajah 7 : Kamera Fokus tetap

7.3.2 Kamera pencari jarak padu

Kamera ini mempunyai mekanisma fokus pada lensa dan bentuknya hampir sama

dengan kemara fokus tetap. Mekanisma fokus membolehkan jurufoto mengubahsuai

lensa untuk mendapkan imej yang jelas dan tajam.

Untuk mengambil gambar dalam cahaya matahari terang dan bayang- bayang yang nyata.

Untuk mengambil gambar dalam cahaya terang bermega dengan bayang-bayang samar

Untuk mengambil gambar dalam cahaya mendung dengan sedikit bayang-bayang


9

7.3.3 Kamera satu lensa refleks (SLR)

Kamera SLR tidak mempunyai tingkap penilik pandang disebelah depannya. Ia hanya

mempunyai tingkap menenang di sebelah belakang. Imej yang dilihat pada tingkap

penilik pandangan masuk melalui lensa yang memancarkan imej ke filem. Ia

dilengkapkan dengan sistem lensa yang boleh ditukar ganti. Lensa boleh ditukar walau

pun kamera sudah diisi filem, tanpa merosakkan filem. Ia juga boleh menggunakan

lensa telefoto, lensa sudut luas ( wide angle lens), lensa mikro ( micro lens), dan alat

tambahan lain.

Rajah 8 (i),(ii) : Kamera Satu Lensa Refleks

Sumber : Sharifah Alwiah Alsagoff (1992)

7.3.4 Kamera format sederhana

Kamera jenis ini menggunakan filem saiz 120 atau 220 yang mempunyai ukuran bidang

60 mm x 60 mm. Bentuk kamera adalah besar dan berat. Ia boleh terdapat dalam jenis

SLR dan TLR ( Twin Lens Reflex). Jenis TLR mempunyai dua kanta serupa yang

dipasang di atas satu sama lain. Kanta teratas digunakan sebagai pemidang tilik dan

kanta dibawahnya bertugas sebagai kanta objektif.


10

Rajah 9 : Kamera Format Sederhana

Sumber : Razali Nor (1996 )

Rajah 10 : Kamera Format Sederhana

Sumber : Razali Nor (1996)

7.3.5 Kamera format besar

Kamera format besar ialah kamera yang menggunakan filem yang lebih besar daripada

120/220. Oleh kerana bentuk kameranya besar, maka kamera jenis ini selalunya

digunakan oleh jurugambar profesional dalam studio untuk mendapatkan kualiti

gambarfoto yang maksimum.


11

Rajah 11 : Kamera Format Besar

7.3.6 Kamera segera

Kamera jenis ini boleh menghasilkan foto dan slaid dalam jangka masa yang singkat,

iaitu antara satu hingga dua minit sahaja. Permukaan filem khas untuk kamera ini

disaluti oleh satu bentuk bahan kimia yang dapat memproseskan imej menjadi positif

dengan capat.

Rajah 12 : Kamera Segera ( Polaroid)

Sumber : Sharifah Alwiah Alsagoff (1992)


12

7.4 Jenis-jenis Filem

Filem adalah kepingan plastik khas yang mempunyai satu permukaan bahan kimia

peka cahaya. Bahan kimia tersebut akan membentuk imej apabila cahaya dibiarkan

jatuh ke atasnya. Kepekaan filem disukat berdasarkan beberapa skala seperti ASA (

American Standard Association), JIS ( Japan Industrial Standards), DIN ( Deutche

Industrie Norme) dan ISO ( International Standards organisations).

Rajah 13 : Jenis Filem

7.2.5.1 Jenis-jenis Filem

Filem hitam-putih Negatif hitam putih membuat gambar hitam

putih

Filem Warna Negatif warna untuk membuat gambar foto

berwarna warni atau hitam putih

Filem Slaid Juga dipanggil filem Positif. Untuk

mendapatkan slaid berwarna dan boleh

dicetak.

7.2.5.2 Kepekaan Filem

Filem sangat peka kepada cahaya. Kadar kepekaan filem yang berlainan ukuran

adalah tidak sama. Semakin nombornya tinggi kepekaannya semakin tinggi dan

sebaliknya sekiranya nombor kecil kepekaannya semakin rendah.


13

Jika mengambil gambar dalam cahaya matahari terang/terik, filem yang

mempunyai kadar kepekaan yang rendah atau sederhana adalah sesuai. Filem

ASA 100, 125 atau kurang adalah sesuai. Jika mengambil gambar dibilik gelap,

cahaya lampu biasa ( lilin, pelita, lampu warna atau mengambil gambar dengan

cahaya imbasan bagi pementasan, filem dengan kepekaan tinggi perlu

digunakan. Misalnya Filem ASA 400 hingga 1000

1000 500 250 125 64 32 16 8 4 ASA

ISO

31 28 25 22 19 16 13 10 7 DIN

Kelajuan Tinggi Kelajuan rendah

Rajah 14 : Kepekaan Filem

7.2.6 Meter dedahan

Cara yang tepat untuk menentukan pendedahan ialah dengan menggunakan jangka

cahaya. Jangka cahaya ialah alat yang kecil yang terdiri dari sel fotoelektrik, skala

cahaya dan skala pelaras kamera.

Rajah 15 : Meter Dedahan

Sumber : Sharifah Alwiah Alsagoff


14

7.5 Teknik Penggambaran

Terdapat pelbagai jenis teknik pengambaran seni foto. Berikut adalah contoh-contoh

teknik fotografi:

Rajah 16.1 : Teknik Jarak Dekat (Close-up)

Rajah 16.2 : Fokus Jarak Sederhana

Rajah 16.3 : Fokus Jarak Jauh


15

Rajah 16.4 : Teknik Aksi

Rajah 16.5 : Teknik Makro

Rajah 16.6 : Teknik Potret


16

Rajah 16.7 : Teknik Perspektif

Rajah 16.8 : Teknik Pembekuan

Rajah 16.9 : Teknik Lanskap


17

Rajah 16.10 : Teknik Simetri

Rajah 16.11 : Teknik Silhouttes


18

7.6 Komposisi

Ada banyak perkara yang perlu dipertimbangkan dalam seni fotografi, antaranya

komposisi. Berikut adalah berkaitan dengan komposisi:

Menegaskan lagi impak komunikasi visual yang hendak disampaikan

Menentukan subjek matter yang hendak ditonjolkan dan kaitannya dengan

latar

Menentukan mud dan mesej yang hendak disampaikan

Komposisi imej digital/ foto boleh dibaiki atau diubah dengan teknik

cropping dalam perisian aplikasi grafik- photo retouching atau pengimbas

Ada banyak teknik komposisi, tetapi apa yang perlu diberi perhatian adalah

pengamalan ‘Aturan Sepertiga’ atau ‘The Rule Of Thirds’ dalam fotografi.

Apakah ‘Rule Of Thirds’? Menurut Bryan F. Paterson; “The rule states that an

image should be imagined as divided into nine equal parts by two equally-spaced

horizontal lines and two equally-spaced vertical lines, and that important

compositional elements should be placed along these lines or their intersections”.

(Artikel : Fotografi N8 / 808 Pureview: Teknik Komposisi Aturan Sepertiga, 11 Okt.

2012)

‘Aturan sepertiga’ adalah sebuah teknik komposisi yang membahagikan kawasan

foto menjadi tiga bahagian, baik secara vertikal maupun horizontal. Lihat ilustrasi

seperti dalam rajah berikut:

http://www.bryanfpeterson.com/


19

Rajah 17 : Pembahagian kawasan ‘Aturan Sepertiga’

7.7 Fotografi Digital

Pengenalan mengenai Kamera Digital

Tidak menggunakan filem, tetapi menyimpan gambar /imej secara elektronik;

melalui mikrocip yang sensitive pada cahaya yang dikenali sebagai CCD

(Charged Coupled Device)

Membolehkan gambar diambil dan review terus pada kamera

Memindahkan imej ke komputer, crop mengikut ukuran yang dikehendaki,

menyesuaikan warna dan terang gelap imej; mencetak imej yang dikehendaki

mengikut ukuran yang diperlukan

Gambar/imej digital boleh di e-mail, hantar ke web site, atau boleh tunjukkan

gambar kepada rakan melalui organizer tangan

Cepat dan fleksibel (versatile)

Boleh didapati dalam mega piksel 2 hingga 6 mega piksel; lebih besar piksel

lebih besar gambar boleh dicetak

Setiap gambar disimpan sebesar setem


20

Boleh merakam gambar sebanyak mana yang mungkin mengikut keupayaan

CCD dan kad penyimpan memori.

Penyimpan Memori/ Imej

Menggunakan stail memori seperti komputer; kamera bukan digital

menggunakan filem

Lebih banyak memori, lebih banyak imej yang boleh disimpan

imej boleh disimpan dalam 3 bentuk memori imej iaitu:

Kad memori yang boleh di tukar ganti

o dimasukkan ke dalam kamera untuk menyimpan imej. Kad memori

dimasukkan ke dalam komputer dengan bantuan ‘adapter’, atau kabel

untuk memindahkan maklumat (imej) dari kamera ke komputer. Kad

memori boleh didapati dalam bentuk:

i. Kad ‘SmartMedia’ - kapasiti memori 8 MB,16 Mb, 32 MB,

64MB,128 MB

ii. Kad ’CompactFlash’ - kapasiti memori lebih tinggi, dari 175

MB – 1040 MB; harganya lebih mahal

iii. Kad PCMCIA - untuk kamera yang tertentu sahaja`

Menggunakan kamera digital yang menggunakan cakera liut untuk

menyimpan imej, terus boleh digunakan pada komputer; jumlah imej yang

disimpan adalah terhad

Jenis –jenis kad memori : CompactFlash, PCMCIA, dan SmartMedia


21

Resolusi Imej Kamera Digital

Diukur dalam unit piksel

Piksel menentukan kualiti imej yang dicetak

Lebih tinggi piksel, lagi kurang imej yang disimpan

Kamera Digital Resolusi Rendah

o 320 x240 piksel

Kamera Digital Resolusi Sederhana

o dari 640 x 480 piksels (VGA - Kamera Video Graphic Array) hingga 800 x

600 piksel (SGVA- Kamera Super VGA ) dan 1024 x 768 piksel (XGA-

Extended GA camera)

Kamera Digital Resolusi Tinggi

o dikategorikan sebagai megapiksel

o mencapai tahap jutaan piksel

o sesuai untuk menghasilkan imej untuk produksi penerbitan kerana

berupaya menghasilkan warna yang terang dan jelas.

Kamera Digital. diperolehi dalam pilihan megapiksel yang berikut:

Mega piksel

Ukuran cetakan imej

Sub-m.p (VGA)

Pada paparan komputer ,web site, e-mail

1 m.p 3 in X 5 in

2 m.p

5 in X 7 in

3 m.p

8in X 10 in

6 m.p 13 in X 19 in


22

RUMUSAN

Pembelajaran fotografi adalah penting dikalangan guru khasnya kerana kita dapat

mendokumentasikan hasil sejarah ataupun aktiviti harian kita supaya dapat

dimanafaatkan kemudian hari. Sejauhmana jenis kamera digunakan adalah tidak

penting tetapi yang paling penting ialah mutu dan mekanisma gambar yang jelas.

Modul ini akan membantu anda mempelajari secara asas pengenalan dan teknik

fotografi.

BIBLIOGRAFI

Heinich, R., Molenda, M., Russell, J.D., & Smaldino, S.E. (1996). Instructional media

and technologies for learning. Edisi ke 5. New Jersey: Prentice-Hall.

Poh Swee Hiang, Mokhtar Affandi Amran & Tajuddin Hassan (1996). Pengurusan

sumber pengajaran pembelajaran 2. Kuala Lumpur: Kumpulan Budiman Sdn. Bhd.

Razali Nor (1995). Teknologi pendidikan: media unjuran dan media elektronik. Kuala

Lumpur: Kumpulan Budiman Sdn. Bhd.

Safian bin Abd. Rashid (2002). Pengurusan sumber: komponen teknologi pendidikan.

Sharifah Alwiah Alsagoff (1987). Teknologi pengajaran. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa

dan Pustaka.

Bahagian Pembangunan Kurikulum (2008). Modul Pembelajaran Grafik Berkomputer

(MPV) Teknik Pemerolehan Grafik: Kementerian Pelajaran Malaysia.

http://www.symbianku.my/fotografi-n8-808-pureview-teknik-komposisi-aturan-sepertiga/

bab 7-asas fotografi (1)

Documents